1, 2. (a) Inja i u lun orshiada la ér nyi, man ka sha nyi gbenda nahan mbaabaver mba tar ne ve kanshio u eren kwagh ne? (b) Er nan Yehova suur sha mbaabaver mba tar ne ér ve pase kwagh na ga?

INJA i u lun orshiada yô ér nyi? Dikishenlai igen pase inja i ishember la ér: “Ka or u nan nenge kwagh a er, shi nan pase er kwagh shon a er yô.” I gber ipipaabaver igen shin tar u South Africa hemba anyom 160 hegen. Mba yer i ér The Witness (Orshiada). Iti ne kôr, sha ci u mba gberen uipipambaabaver cii sha u pasen akaa a a lu zan hemen shin tar la vough. Orkengese abaver u ipipaabaver ne u hiihii la yange tôndo zwa ér, ia “ôr kwagh u mimi, a lu kwagh u mimi tseegh, a lu kwagh ugen môm ga, saa mimi.”

² Nahan kpa, kwagh gema er vihi yô, mbaabaver venda u pasen yiase igen i hemban lun a inja cii, shin ve venda u pasen yiase shon sha mimi je kpaa. Ka yiase i sha kwagh u Aôndo uhembanagee yange ôr sha ikyev i profeti na u sha ayange a tsuaa, u i yilan un ér Esekiel la, ér: “Akuraior aa fa er Mo M lu TER” yô la. (Esek. 39:7) Nahan kpa, Tor u Hemban sha won cii la suur sha mbaabaver ér ve pase yiase na ga. Ngu a Mbashiada miliôn anigheni, mba ve lu ôron ior mba ken akuraior cii kwagh na, kua gbenda u ngise er kwagh a uumace shi a lu eren kwagh a ve hegen la kpaa. Shi ikyumutya i Mbashiada ne ngi yôôn iveren i Aôndo a tende zwa u nan uumace ken hemen la. Aluer tom ne hingir se kwagh u vesen yô, se lu tesen sha mimi ser se mba Mbashiada mba Aôndo, er i er ken Yesaia 43:10 nahan, ér: “Ka  ne ne lu mbashiada Av ye, kape TER A kaa ne, wanakiriki Wam u M tsough” la.

3, 4. (a) Ka hanma shighe Mbahenen Bibilo yange ve tôô iti i he, man yange ve nenge i nena? (Nenge foto u a lu sha mhii u ngeren ne la.) (b) Ka mbampin mba nyi se lu timen sha mi hegene?

³ Ka kwagh u icivirigh kpishi er i yer se sha iti i Yehova yô, sha ci u ngu “Tor u Tsôron,” shi a kaa ér: “Ingin ka iti Yam gbem sha won je ne, ka sha i je á umbur Mo sha ikyov ikyov ye.” (1 Tim. 1:17; Eks. 3:15; nenge Orpasenkwagh 2:16.) Ken inyom i 1931 la, Mbahenen Bibilo tôô iti i Mbashiada mba Yehova la. Shighe kar yô, i gber uwashika mba wuese iti i he ne kpishi ken Iyoukura. Tiônnongo ugen ken tar u Kanada yange nger ér: “Loho u dedoo u se zough a mi ér se mba ‘Mbashiada mba Yehova’ ne doo se je zua ga, shi kwagh ne na yô, se kange ishima u eren kwagh u a kom sha iti i he shon i se tee ne.”

⁴ U tese iwuese you sha ian i icivirigh i i yilan we sha iti i Aôndo la nena? Man u pase ken Bibilo er i hii ve se tee iti i Mbashiada mba Yehova la nena?

5, 6. (a) Yange gba u mbamaren mba ken Iserael vea lu mbashiada sha kwagh u Yehova nena? (b) Lu nyi igen kpa i kaa a mbamaren mba ken Iserael ér ve ere, shi gba u mbamaren nyian kpa vea dondo kwaghwan la sha ci u nyi?

⁵ Mbaiserael mba sha ayange a Yesaia la asange asange lu “mbashiada” mba Yehova, kpa ikyurior la jimin cii gema lu “wanakiriki” u Aôndo. (Yes. 43:10) Gbenda môm u mbamaren mba ken Iserael eren shiada yô, lu sha u tesen ônov vev er Aôndo yange a er kwagh a uter vev mbatamen yô. Ikyav i tesen yô, shighe u i wa ior kwagh ér ve eren Paseka hanma inyom la, i kaa a ve ér: “Aluer ônov enev vea pine ne ér: Kwagh u ne eren ne yô, inja na nana? Yô, kaa nen ve ner: Ka nagh ku sôngon ku Paseka u TER, u yange aver ayou a Mbaiserael ken tar u Mbaigipiti, kar la, zum u A tsaha Mbaigipiti man gema yima ayou a  ase la.” (Eks. 12:26, 27) Shi alaghga mbamaren mbara yange vea pase ônov vev ér, shighe u Mose hii zan hen Farao za sôn ér a na Mbaiserael ian, ve za civir Yehova ken taaikyôngo la, tor u Igipiti la kaa ér: “Ka an nan lu TER je, u me ungwa imo Na me de Iserael una yemee?” (Eks. 5:2) Nahan cii kpa, yange atsan a pue la nga ve sha tar la, shi mba waren Mbaiserael hen Zegemnger u Nyian shighe u ikyumutya i Mbaigipiti ta num sha a ve la yô, ior cii kav mlumun u sha mpin u Farao la wang. Ve kav ér ka Yehova a lu Uhembanagee ye. Shi Mbaiserael hingir mba eren shiada ér Yehova ngu Aôndo u mimi shi kur uityendezwa nav kpaa.

⁶ Akperan nga ga, Mbaiserael mba ve wuese ian i icivirigh i ve lu a mi, i ior yilan ve sha iti i Yehova la, yange ve pase ônov vev akaa a kpilighyol ne tseegh ga, ve pase atôatyev, mba ve hingir ikpan i Mbaiserael la kpaa. Kwagh u hange hange ugen yô, yange i kaa a Mbaiserael ér ve tese ônov vev u kuran atindi a Aôndo a sha kwagh u icighanmlu la kpaa. Yehova kaa ér: “Lu nen uicighanmbaiorov, gadia Mo TER, Aôndo wen, M ngu icighan je.” (Lev. 19:2; Dut. 6:6, 7) Kwagh ne ka ikyav i dedoo hen mbamaren mba ve lu Mbakristu nyian la. Gba u ve kpa vea tese ônov vev er vea lu icighan yô. Vea er nahan yô, vea wase ônov vev u nan icighanti u Aôndo la icivir.—Ôr Anzaakaa 1:8; Mbaefese 6:4.

7. (a) Yange Mbaiserael vea civir Yehova sha mimi yô, akuraior a a kase ve la a er nena? (b) Ka tom u nyi mba i yer ve sha iti i Aôndo cii ve lu a mini?

⁷ Nahan shighe u Mbaiserael vea ungwan imo i Yehova yô, ve er shiada i dedoo sha kwagh u iti i Aôndo. Yange i kaa a ve ér: “Akuraior a sha won cii aa nenge er i lu yilan we sha iti i TER yô, nahan aa cia.” (Dut. 28:10) Nahan kpa, kwagh gema er vihi yô, ashighe kpishi Mbaiserael tile sha mimi ga. Yange ve hide ve za civir ieev kwa kimbir kimbir. Heela tseegh ga, ve hingir mbavihin tu, shi nan nagh sha ônov vev shi eren mbaibanave ican. Kwagh u vesen u se hen ken kwagh ne yô, doo u hanma shighe se nôngo se lu ken icighanmlu, er un u A lu Icighan, u i yer se sha iti na la nahan!

8. Ka nyi tom Yehova yange na Yesaia, man Yesaia er u nena?

⁸ Yehova yange tsengaôron ér ikyurior i Iserael ia nenge er una due a i̱ ken uikyangen kera, sha gbenda u kpilighyol yô. (Yes. 43:19) Takerada u Yesaia ityough 1-6 ôr kwagh u icin i i ta Mbaiserael ciligh ciligh ér kwaghbo una va tser gar u Yerusalem man agar a a kase un la. Yehova u a tev asema a ior la yange kaa a Yesaia ér a za hemen u tan icin ne, shin er fa ér Mbaiserael vea ungwa icintan la ga nahan kpaa. Ihyembeato i Mbaiserael ne yange i kpiligh Yesaia iyol kpishi, nahan a soo u fan ape vea taver ityough a za kighir yô. Aôndo na un mlumun kaa ér: “Zan zan agar aa kar hingir atse ve, or á kera lu ker ga, ayou kpaa or á lu ker ga man tar ua hingir toho dang ve.”—Ôr Yesaia 6:8-11.

9. (a) Kwaghôron u profeti u Yesaia ôr sha kwagh u Yerusalem la yange kure hanma shighe? (b) Ka nyi i lu zan hemen nyian ve i gbe u se lu peree?

⁹ Yehova yange na Yesaia tom ne ken inyom i masetyô i hemen u Tor Ushia la, lu inyom i 778 C.S.Y. (Cii man Shighe u Yesu) la. Yesaia er tom na u profeti la hemba anyom 45, zan zan inyom i 732 C.S.Y., sha shighe u hemen u Tor Hesekia la. Yange er tom ne anyom kar 125 cii ve i va tim Yerusalem ken inyom i 607 C.S.Y. la ye. Kwagh ne tese ér yange i ta ior mba Aôndo icin sha kwagh u una va tser tar ve ken hemen la shighe lihe. Nyian kpa, Yehova ta ior icin sha kwagh u una va er ken hemen la, sha ikyev i ior nav shighe lihe hegen. Hii shighe u i hii u gberen Iyoukura la je, i za hemen u pasen mba ve er i la sha u ve fa wang ér, ica a gba  ga tsô a kar a hemen u bo u Satan la kera, nahan Yesu Kristu una kar a hemen anyom dubu. Iyoukura pase kwagh ne kuma anyom 135 hegen.—Mpa. 20:1-3, 6.

10, 11. Ka mkur u kwaghôron u profeti u nyi Mbaiserael mba i yem a ve uikyangen ken Babilon la nenge a mini?

¹⁰ Mbayuda kpishi mba ve ungwa imo i Aôndo, ve na ayol a ve sha ikyev i Mbababilon yô, war mtim u Yerusalem la, maa i yem a ve uikyangen ken Babilon. (Yer. 27:11, 12) Mba yemen a ior mba Aôndo ken Babilon, anyom 70 nga kar yô, ve nenge kwaghôron u profeti ne kure sha gbenda u kpilighyol. Kwaghôron u profeti la kaa ér: “TER, Orpaan wen, Icighan u Iserael ngu kaan nahan er: Ka sha ci wen je Me tindi sha Babilon ye.”—Yes. 43:14.

¹¹ Er kwaghôron u profeti la kaa nahan, hen tugh mbugen ken mhii u uwer u Oktoba, inyom i 539, C.S.Y. la, kwagh u kpiligh iyol tsung er sha tar. Yange akumautya a Mbamedia man Mbapershia za hemba Mbababilon ityav shighe u tor u Babilon vea atiator a na er zegeiniongo, lu man wain shin ayongo a icivirigh, a ve kura ken tempel u ken Yerusalem la, shi ve lu wuese mbaaôndo vev la. Mba timin Babilon anyom nga kar ahar yô, ken inyom i 538 shin 537, C.S.Y. la, Tor Shirushi, u hemba Babilon ityav la, na zwa ér Mbayuda ve hide ve za maa tempel u Aôndo u ken Yerusalem la. Akaa ne cii Yesaia tsengapasen, kua ityendezwa i Yehova er ér una nenge sha ior mba ve gem ishima la, shi una kura ve shighe u vea hide ken Yerusalem la. Aôndo yange ôr kwagh ve ér, mba “ior mba M maa sha ci Wam iyol Yam je, vea pase iwuese Yam.” (Yes. 43:21; 44:26-28) Mbaiserael mba ngise ve lu shir ken tar ugen ne, hide za maa tempel u Yehova u ken Yerusalem la, ve hingir mba eren shiada ér mimi je, Yehova u a lu Aôndo u mimi tswen la, kur uityendezwa nav hanma shighe cii.

12, 13. (a) Lu unô kohol Mbaierael sha u civir Yehova shighe u Yehova hide a mcivir u mimi la? (b) I ver ishima ér mba ve lu “iyôngo igen,” ve lu wasen “Iserael u Aôndo” la ve er nena, man ka ishimaverenkeghen i nyi ve lu a mini?

¹² Shighe u Mbaiserael due ken uikyangen kera, yem ken tar ve u za hiden maan tempel u ken Yerusalem la, atôatyev udubu imôngo dondo ve ijime u za civir Yehova. Shi atôatyev agen kpishi va kohol ve sha u civir Aôndo. (Esera 2:58, 64, 65; Eseter 8:17) Nyian ne, “zegeikpelaior” i i lu “iyôngo igen” la, ngi suen Mbakristu mba i shigh ve mkurem, ve lu “Iserael u Aôndo” la sha mimi. (Mpa. 7:9, 10; Yoh. 10:16; Gal. 6:16) Mba yer wanakiriki u Aôndo ne man zegeikpelaior cii ér Mbashiada mba Yehova.

¹³ Sha shighe u Kristu una hemen anyom dubu la, a saan nongo u zegeikpelaior  la iyol tsung u pasen mba a nder ve er u lun Mbashiada mba Yehova ken ayange a masejime ne yange lu yô. Nahan kpa, cii man se̱ va lu sha ian i se fatyô u eren kwagh ne yô, gba u se tese hegen ser mba yer se sha iti la, shi se mba nôngon ser se za hemen u lun wang. Shi sea nôngo kwagh nan nan kpa, gba kpee u se sônon Aôndo hanma sev ser a zungwe se mhôônom, gadia er se lu mbaasorabo nahan kpa, i na se ian i icivirigh kpishi sha u yilan se sha icighanti u Aôndo la.—Ôr 1 Yohane 1:8, 9.

14. Inja i iti i Yehova la er nyi?

¹⁴ Aluer se soo u seer lun a iwuese sha ian i icivirigh i i ne se, sha u yilan se sha iti i Aôndo la yô, doo u se gbidyen kwar sha inja i iti shon. Iti i “Yehova” la ka ishemberti i ken zwa Heberu, man inja i iti shon ér, “ne kwagh lu.” Sha nahan yô, i kav inja i iti i Yehova la ér “Gem Ne Kwagh Lu.” Iti ne kuma sha iantom i Yehova la vough, gadia un ka Orgbanakaa a sha man a shin tar cii, man mbatyomov kua uumace, shi kur mbaawashima nav cii. Er akaa a lu zan la, un kpa ka a za hemen u eren kwagh u una kure awashima na yô, a lu nyi je or u hendan kwagh, er Satan nahan, nana er sha u nôngon ér nana bunde awashima na la kpa, awashima u Aôndo yô una bunde ga.

15. Ka sha nyi gbenda nahan Yehova yange pase vegher u ieren na igen ken inja i iti na laa? (Nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “ Iti i Aôndo la Kôr sha a Na Kpishi” la.)

¹⁵ Shighe u Yehova tindi Mose ér a za due a ior nav ken Igipiti kera la, yange seer pasen un inja i iti na la. Bibilo kaa ér: “Aôndo kaa a Mose er: M NGU ER M LUUN YÔ; shi A kaa ér: Kaa Mbaiserael nahan wer: Ka M NGU, A tindim her a ven ye.” (Eks. 3:14) Kwagh ne tese ér a lu nyi je ia er kpa, Yehova una fatyô u hingir nyityôkwagh cii sha u kuren awashima na. Sha shighe u Mbaiserael lu ikpan la, a hingir Oryiman man Orkuran man Orhemen kua Orkoson u yange kure mbamgbe vev mba iyolough man mba ken jijingi la cii yô.

16, 17. (a) Se tese iwuese sha ian i icivirigh i i yer se sha iti i Aôndo la nena? (b) Ka nyi se va time sha mi ken ngeren u a dondo nee?

¹⁶ Nyian ne, Yehova kur mbaawashima nav vough er iti na i tese nahan, sha u kuren mbamgbe asev mba iyolough man mba ken jijingi la cii. Nahan kpa, inja i iti i Aôndo la kure sha kwagh u un iyol na a tsough u lun la ga. A wa kwagh u a lu eren sha kwagh u tom u Mbashiada nav ve lu eren sha u kuren awashima na la kpa ker. Aluer se gbidye kwar sha kwagh ne yô, una mgbegha se u eren akaa a a zough sha iti la yô. Kwaseshiada ugen u a lu anyom 84, ken tar u Norway pase kwagh sha gbashima anyom 70 hegen. Mba yer un ér Kåre, a kaa ér: “M nenge mer ka kwagh u icivirigh kpishi u eren Yehova, Tor u tsôron la tom, shi lun ken ior mba i yer ve sha icighanti na la. Kam kwagh u icivirigh kpishi u pasen ior mimi u Bibilo sha hanma ian cii, shi ka vea kav kwagh u m tese ve la, mea nenge er i saan ve iyol nahan, i doom kpishi. Ikyav i tesen yô, ka mea tese ve er nagh ku ipaan ku Kristu kura ku eren tom la, shi i lu sha ikyev i ku kpa vea fatyô u zuan a uma u tsôron ken tar u he, u bem man perapera vea lu ker la nahan, i saan mo iyol kpishi.”

¹⁷ Kpa u ôron kwagh haan mbabov kera yô, ka ican kpishi u zuan a ior mba ve soo u fan kwagh u Aôndo la sha ajiir agen. Nahan cii kpa, ka wea zua a or u keghen ato a we, shi wea tese nan kwagh u iti i Yehova la nahan, i saan we iyol kpishi er Kåre nahan ga he? Kpa se lu Mbashiada mba Yehova man mba Yesu nena? Se na mlumun sha mpin ne ken ngeren u a dondo ne.