ANYOM ataan ken ijime nahan, Anmgbian Choong Keon vea kwase na Julie hii u eren tom pania hen gar u Sydney, tar u Australia. Mba anyom 35 hegen. Choong Keon kaa ér: “Yange se lu eren tom u uke sha ashighe ashighe shi se tema kpe se iyol kpaa. Ape se lu la, kundu iyol shi uma kpa taver ga. Yange i doo se kpishi u lun imôngo vea tsombor wase man azende a ase.” Nahan cii kpa, ishima lu nan Choong Keon vea Julie ibo. Sha ci u nyi? Yange ve fa ér mbamlu vev na ve ian i seer eren Yehova tom, kpa taver ve u eren nahan.

Mba ze mkohol u vesen ken inyom i 2009 la yô, ve ungwa kwaghôron ugen u bende a ve tsung yô. Ornankwaghôron la lam a mba vea fatyô u seer eren tom u pasen kwagh la jighilii. A kaa ér: “Hen sha kwagh ne: Deraba nana fatyô u kôôm mato u nan goom a mi ken imese shin ken iyan, kpa saa mato la una lu yemen ve nana fatyô u eren nahan ye. Kape Yesu kpa una fatyô u tesen se er se seer eren tom wase u pasen kwagh la je la, kpa saa se lu nôngon kpoghuloo ser se er kwagh u se tsough la, se tema a tema ga ve, Yesu una er nahan ye.” * Anmgbian ne vea kwase na nenge ér lu ve jighilii je ornankwaghôron la lu lamen a ve ye. Sha mkohol ne môm môm, i tôv anmgbian ugen vea kwase na, mba ve lu eren tom mishen ken tar u Taiwan yô. Ve ôr msaanyol u ve zua a mi ken tom u pasen kwagh la, shi ve pase var var ér gba u a seer eren tom ne kpoghuloo ken tar la. Kwa ne kpa, Choong Keon vea Julie nenge ér lu ve jighilii je i lu ôron mkaanem mara sha ci ve ye.

Julie kaa ér: “Se mba hidi mkohol la yô, se sôn Yehova ser a na se ishimataver i moughon yemen ken tar u Taiwan.” Shi a kaa ér: “Kpa gema cier se iyol. Lu se inja er se mba tsuen tumen shin ityungu i i ze kweng nahan.” Ivur Bibilo i yange i wase ve, ve fatyô u eren kwagh ne yô, lu Orpasenkwagh 11:4. I kaa her ér: “Or u nan ver ishima sha ahumbe yô, nana lôô ga; man shi or u nan ver ishima sha abeen kpaa nana sunda ga.” Choong Keon kaa ér: “Se tsua ser se de u ‘veren ishima sha ahumbe man abeen,’ kpa se hii u ‘lôôn shi sundan.’” Ve er msen acin imôngo, shi ve ôr ngeren mba pasen kwagh u uma u mbamishen, shi ve tindi mba ve vande yemen ken tar u Taiwan la a ilyoho, ve lam sha kwagh ne, shi ve tee umato vev man ikyav mbigenev, nahan iwer itiar ngi kar yô, ve mough ve yem ken tar u Taiwan.

Anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ken ityar igen, mba hemban er 100 nahan, mough yem ken tar u Taiwan, mba za eren tom u pasen kwagh sha ajiir a kwagh a hembe gban sha mbapasen kwagh u Tartor la. Ve mough ken tar u Amerika man Australia man Britain man France man Ishpania man Japan man Kanada kua tar u Korea; mba anyom kposo kposo, hii 21 zan zan 73. Anmgbianev mba kasev mba lun kwav, mba hemban 50 nahan, mba ken nongo ne. Ka nyi i wase anmgbianev mba nomso man mba kasev mban u za eren tom u pasen kwagh la ken tar ugene? De ase se nenge.

Anmgbian u kwase u lun kwav ugen ken tar u Kanada, iti na ér Laura, ngu za eren tom pania hen vegher u shin ityôtar i tar u Taiwan la. Kpa anyom 10 ken ijime nahan, tom u pasen kwagh la doo un cuku tsô kpaa ga. Laura kaa ér, “Yange m faan duen kwaghpasen ga, nahan tom la doom ga.” Nahan azende a na agen ken Kanada kaa a na ér a dondo ve vea za pase kwagh ken Mexico uwer môm. A kaa ér, “Lu hiin yam pasen kwagh shighe gôgônan je la, man kwagh u kpiligh iyol yô, tom la doom!”

Kwagh u injaa u er Laura ne mgbegha un u henen sha kwagh u moughon yemen hen tiônnongo ugen u a eren mkombo ken zwa u ken won ken Kanada yô. Nahan a za nyôr klase u tesen zwa China, a er tom vea annongo u eren mkombo ken zwa China ugen, shi a tsua u yemen ken Taiwan. Ken uwer u Setemba 2008 la, a mough a yem ken Taiwan. Laura kaa ér: “Yange nôngo u kuman inyom jimin cii ve m tema hoghom hoghom ken tar la ye, kpa hegen m fa kwagh u una hide a mo ken Kanada ga.” A nenge tom u pasen kwagh la nena? A kaa ér: “Tom ne doom hegen. Ka mea nenge er mba m henen Bibilo a ve la ka vea fa Yehova ve, ve gema uuma vev nahan, i saan mo iyol je i zua ga. Tom u pasen kwagh u m lu eren ken Taiwan ne na m zua a msaanyol ne acin imôngo.”

Anmgbian Brian vea kwase na Michelle, mba ve dugh ken tar u Amerika, ve lu anyom 35 la, yange ve mough  ve yem ken tar u Taiwan nôngo u kuman anyom anigheni hegen. Sha hiihii la, ve nenge ér mba pasen kwagh tsembelee ga. Kpa anmgbian ugen u a tse ken tom mishen yô, kaa a ve ér: “Aluer ka u ne fatyô u nan or trak tseegh je kpa, umbur nen ner alaghga ga tsô ka hiin u or shon zuan a loho u sha kwagh u Yehova je la. Nahan tseegh kpa, ne mba eren kwagh u injaa ken tom u pasen kwagh ne!” Kwaghwan ne taver Brian man Michelle ishima kpishi, nahan ve gba uwer ga. Anmgbian ugen kaa a ve ér: “Aluer ne soo ner iyol i de kpe ne u henen zwa China ga yô, de tôôn nen ner ne fa u ken iyange i môm ga, kpa ne de mkohol a kar, ugen una vaan tsô ne nenge a mzehemen wen.” Mimi yô, yange ve za ikyura, nahan hegen mba upania mba ve fe kwaghpasen tsembelee yô.

Ka nyi ia mgbegha u ve u hii u henen ma zwa u ken wono? Nôngo za ken tar u u soo u za eren tom ker la. Za mbamkombo vea anmgbianev mba hen ityônya mbara, shi due kwaghpasen vea ve. Brian kaa ér: “U nguren nengen er ior kpishi ve lu ungwan loho u Tartor la, shi anmgbianev mba nomso man mba kasev ve lu tesen we dooshima yô, kwagh ne una mgbegha u u yemen za eren tom u pasen kwagh ken tar ugen.”

Upania mba ve yem ken Taiwan, ape kwagh a hembe gban sha mbapasenkwagh la kpishi ve fatyô u kuren mbamgbe vev sha u tesen zwa Buter. Kristin man Michelle ka ve teen ankaam ma umav ma shin ityeku magen. Kristin pase wener, “Lu hiin yam eren imba kwagh ne je la, kpa tom ne wasem m za hemen u lun ken tar la her.” Shighe kar yô, Kristin zua a mba ve yamen kwagh hen a na nduuruu yô. Tom u Kristin a eren ashighe ashighe ne ka u wase un u kuren mbamgbe nav mba sha inyar man mba kwase na, shi mba a shighe kpishi u eren tom u ve ze u za eren jim jim la, ka tom pania, u kôron ior la je la.

Anmgbian William vea kwase na Jennifer, ve due ken tar u Amerika. Ve yem ken Taiwan ka anyom ataankarahar hegen. William kaa ér: “Ashighe agen u henen zwa ugen shi eren tom pania shi nengen sha tiônnongo shi kuren mbamgbe mba sha inyar mba tsombor wam la, ngu a na m vôr kpishi.” Ka nyi i wase ve ve ze ikyura shi ve lu ken msaanyolo? Ka ve nôngo ve tsua akaa vea er la akuma akuma. Ikyav i tesen yô, shighe u ve lu henen zwa China la, yange ve ver ishima ér vea fa u ken iyange i môm ga, nahan er ve fa zwa ne fele ga nahan cii kpa, iyol kpe ve za kaa ikyar inya ga.

William umbur kwagh u ortamen u zenden sha ugen yange ôr a na yô, ér: “Zua a msaanyol ken tom u pasen kwagh la, i de lu kwagh u u ver ishima u zuan a mi la tseegh ga.” Se fatyô u ôron ken mkaanem magen ser, aluer u tsua kwagh u u soo u eren ken jijingi la yô, doo u se zua a msaanyol sha u eren akaa a aa wase se u eren kwagh shon la. William kaa ér un dondo kwaghwan ne, nahan a wase un vea kwase na u eren kwagh akuma akuma, shi ungwan kwaghwan u mbatamen mba hen ityônya, shi geman gbenda u ve eren kwagh la sha er vea za ikyura ken tom ve u pasen kwagh ken tar ugen la yô. Shi a kaa ér, “Kwagh ne shi wase se se umbur u keren shighe za man ahumbe ken icile i doon tsung i se lu eren tom u pasen kwagh her la.”

Anmgbian u kwase ugen ken tar u Amerika u lun kwav, iti na ér Megan, kpa ngu ‘zuan a msaanyol ken tom u pasen kwagh la,’ er a lu nôngon ér una fa u lamen zwa China tsembelee, vough er William man Jennifer nahan la. Hanma Sati man Lahadi yô, ngu a dondo mbapasenkwagh mba ve pasen kwagh hen haregh u doon tsung yô, ka ihyongo i Kaohsiung, i i hembe kehen ken Taiwan la je la. Megan fetyô u pasen ior loho u dedoo shin agirgi a mnger kua mbakôronishu mba ken tar u Bangladesh man India man Indonesia man Philippines man Thailand kua Vanuatu. A kaa ér, “Er mbakôronishu mban ve lun hen ihyongo ne shighe gôgônan ga yô, ka se hii Bibilo i henen a ve ave ave ape se zough a ve la je. Ashighe kpishi ka m hen kwagh a iorov unyiin shin utaan hen shighe môm, sha er me ar a mbakôronishu mban cii yô.” Kpa ngu eren nena sha vegher u henen  zwa China la? A kaa ér, “M tôm mer ma m fe u fese, kpa ka m umbur kwagh u anmgbian ugen yange ôrom la, ér: ‘Er kwagh u u fetyô la cii, nahan Yehova una mase eren u a shi la.’”

Cii man Cathy, anmgbian u kwase u ken Britain, a mough a yem ken tar ugen yô, a vande timen sha tom u u hembe doon u anmgbian u kwase u lun kwav nana za er ken tar ugen yô. Nahan a pase Yehova kwagh ne ken msen shi a nger ubranci kposo kposo uwashika, a pine ér i ôr un akaa a aa fatyô u tseren anmgbianev mba kasev mbalun kwav ken tar ugen la. Been yô, a time sha mbamlumun mba i na un la vighe vighe, nahan a nenge ér hemba doon u una yem ken Taiwan.

Ken inyom i 2004, shighe u Cathy lu anyom 31 la, a mough a yem ken Taiwan, ape a lu nôngon eren uma akuma akuma la. A kaa wener: “Yange m pine anmgbianev mba nomso man mba kasev ape me za yam atamaikyon man ikyayue sha ishe i hiden ijime yô. Kwaghwan ve u injaa la wasem u vihin inyaregh sha inja.” Ka nyi ka i wase un u eren akaa ken uma akuma akuma? Cathy kaa ér: “Ashighe kpishi ka m er msen hen Yehova mer a wasem sha er ankwaghyan man ankondom ma m zough a mi la a kumam yô. M nenge mer Yehova ngu ungwan mbamsen av, sha u tesen mo akaa a kwagh a gbem a mi la, shi wasen mo u lun a ieren i kwagh kuman mo la, shin er m lu a hanma kwagh u a sarem ga nahan kpaa.” Shi a kaa ér: “Doom kpishi er m lu eren uma u akuma akuma yô, sha ci u kwagh ne wasem u hemban veren ishima sha mbamgbe av mba ken jijingi.”

Nahan kpa, Cathy eren uma akuma akuma tseegh ga, saan un iyol kpishi kpaa. A pase wener: “M ngu pasen kwagh hen ijiir i ior kpishi ve lu ungwan loho u dedoo yô. Kwagh ne ka a vam a msaanyol u mimi!” Shighe u yange za nyôr ken Taiwan la, lu atôônanongo a ken zwa China ahar tseegh lu hen gar, ape za hii u eren tom pania la ye, kpa nyian ne atôônanongo nga hen gar ne ataankarahar. Cathy kaa ér: “Er m lu nengen mvese u kpilighyol ne sha ashe am shi m lu uwegh ken tom u sunda ne yô, hanma iyange ka i saan mo iyol kpen kpen!”

Kwagh za a Choong Keon man Julie, mba se vande teren kwagh ve sha mhii u ngeren ne la nena? Sha hiihii la Choong Keon nenge wener er un fe zwa China cuku tseegh yô, una lu tiônnongo u ken zwa China la a iwasen kpishi ga. Kpa anmgbianev mba hen ityônya mbara nenge un nahan ga. Choong Keon kaa ér: “Shighe u i pav tiônnongo wase ker, hingir atôônanongo ahar la, i seer nan mo ityom i udiakon ve eren la. Hen shighe la, m nenge mer mimi je m ngu eren tom ape kwagh a hembe gban sha mbapasenkwagh la.” Maa a se mugh mugh a kaa ér: “Er mo nahan kpa kwagh gba ve a mo yô, doom je gande!” Nyian ne, ngu eren tom u ortamen. Julie di kaa ér: “Se zua a msaanyol man mkom u i gbe je se lu a vande zuan a mi ga yô. Yange se va heen u va nan iwasen, kpa er kwagh u doon tsung ne a tese nahan, se nenge ser ka se i gem i wase se ye. Se sugh Yehova kpishi er a ne se ian i va eren tom heen nahan!”

Ken ityar kpishi, kwagh hemba gban sha mbaeren tom u sunda u ken jijingi la. U ngu zurum u been makeranta, nahan u ngu henen kwagh u u er a uma wou yôô? U ngu kwav shi sar u, u hemban lun nongo u Yehova a iwasenaa? U soo wer u na tsombor wou dyako u ken jijingi u doon tsung-nu? U de tom, kpa u gema u ngu a mfe u injaa u u fatyô u nan mbagenev iwasen a mi yôô? Aluer u tsua u seer eren tom u pasen kwagh ape kwagh a hembe gban sha mbapasenkwagh u Tartor la yô, fa wer averen nga keghen we.