1. Aluer se mba dondon ikyav i Yesu yô, se seer kporom ikyua a Yehova sha ci u nyi?

KWAGH u or ka una doo se yô, ashighe kpishi se nôngon ser se eren kwagh er nan nahan. Ken uumace mba i mar ve shin tar ne cii, or môm ver ikyav i dedoo i se dondo er Yesu Kristu nahan ga. Er nan ve i lu nahana? Yesu iyol na kaa ér: “U nan nenge a Mo yô, nan nenge a Ter je ve.” (Yoh. 14:9) Yesu ngu a mlu u Ter na la gedee, je yô, ka inja er or u nan nenge a Yesu yô, nan nenge a Ter na nahan. Sha nahan yô, aluer se mba dondon ikyav i Yesu yô, se seer kporom ikyua a Yehova, Un u a hembe sha won cii la. Nenge er i doo tsung u se dondo aeren a Wan na, Yesu la yô!

2, 3. (a) Er nan ve Yehova yange na i nger kwagh u Wan na ken Ruamabera sha ci wase, man ka nyi a ver ishima ér se ere? (b) Ka nyi se lu timen sha mi ken ngeren ne man u dondon laa?

² Kpa a er nan ve se fa or u Yesu a lu jimi? Kwagh er doo yô, se mba a mkaanem ma Aôndo a ne i nger sha kwagh u Yesu yô. Yehova na i nger Ruamabera u Mbakristu u ken Zwa Grika la sha ci u a soo ér se fa Wan na Yesu, shi se dondo ikyav na la kpaa. (Ôr 1 Peteru 2:21.) Bibilo kar ikyav i Yesu la sha angahar a or nan zende nan kar ve, a dugh la. Inja i kwagh ne ér nyi? Yehova soo ér  se ndyar sha angahar a wan na la, inja na yô, se eren hanma kwagh er Yesu yange eren nahan. Kpa u ngu wer Yehova ver ishima ér saa se er hanma kwagh vough er Yesu nahan ga, gadia Yesu lu or u vough. Kpa Aôndo soo ér se nôngo se dondo ikyav i Yesu la sha afatyô wase cii.

³ Yô de ase se time nen sha aeren a Yesu a dedoo agen. Ken ngeren ne, se lu timen sha ieren na i hiden a iyol ijime man i mhôônom ma kôron la; ken ngeren u dondon la di se time sha kwagh u ishimataver man mkav na la. Ken hanma ieren na yô, se lu nan mlumun sha mbampin mba utar mban: Inja i kwagh ne ér nyi? Yesu yange tese ieren ne nena? Se dondo ikyav na ne nena?

4. Ka nyi i lu u hiden a iyol ijime?

⁴ Ka nyi i lu u hiden a iyol ijime? Ken tar u ior kpishi ve kenden a ayol a ve sha ne, alaghga mbagenev vea hen ér u hiden a iyol ijime yô, ka u tesen ér or wa teregh shin nan ban a vangertiôr. Nahan kpa, ashighe kpishi ka i lu nahan ga. Ka i gba u or a taver ishima shi nana nôngo kwagh tsung ve nana hide a iyol ijime ye. U hiden a iyol ijime la ka u “banen a imanger man iyolmoron.” Ken Ruamabera u Mbakristu u ken Zwa Grika la, a fatyô u geman ishemberti i “u hiden a iyol ijime” la kpaa ér “iyol i gengese ga.” (Kol. 3:12) Iyol i hiden a mi ijime ka i hii sha gbenda u se nengen iyol yase la. Takerada u pasen asember a ken Bibilo ugen kaa ér, “inja i u hiden a iyol ijime la, ka u se fan er Aôndo a hembe se i yem zende zende yô.” Aluer se hide a iyol yase ijime sha ishigh ki Aôndo sha mimi yô, se nengen ser se hemba uumace mbagenev ga. (Rom. 12:3) Ka i lu ican kpishi u uumace mba ve yen ne ve lu a ieren i hiden a iyol ijime la. Kpa aluer se hen er Aôndo a hembe se i yem zende zende shi se mba ndyaren sha angahar a Wan na yô, se hen u hiden a iyol ijime.

5, 6. (a) Ka an nan lu Mikael ortyom u tamen laa? (b) Mikael yange hide a iyol ijime nena?

⁵ Yesu yange hiden a iyol na ijime nena? Wan u Aôndo ne hii u hiden a iyol ijime ica i gba je; hii shighe u lu jijingi u ageegh sha la zan zan kua shighe u va hingir orumace u vough shin tar la kpaa. Nenge akav agen kpuaa.

⁶ Mhen na. Yuda yange nger kwagh u er shighe u Yesu lu a va shin tar ga la. (Ôr Yuda 9.) Yesu, u i yer un kpaa ér Mikael, ortyom u sha u tamen la yange “lu nôngon a diabolo, lu kpelan ikyom i Mose” vea iferor la. Umbur wer shighe u Mose kpe la, Yehova na zwa i ii ikyom na hen ijiir i or môm nan fe ga yô. (Dut. 34:5, 6) Alaghga tsô Diabolo lu soon u tôôn ikyom i Mose za eren mcivir u aiegh a mi. A lu nyi awashima u bo Satan lu a mi kpa, Mikael yange taver ishima hendan a na. Takerada ugen kaa ér ishember i ken zwa Grika i i gem ér “hendan” man “kpelan” la “a fatyô u teren i shighe u i lu ôron kwagh u ishô i kpelan ken atejir yô,” shi i tese ér alaghga “Mikael yange ‘kpelan a Diabolo ér ngu a ian’ i tôôn ikyom i Mose ga.” Nahan cii kpa, Ortyom u Tamen ne fa ér ka tom na u ôron un ijir ga. Nahan a na un sha ikyev i Yehova, Orjir u Tamen la. Sha nahan yô, Mikael palegh u eren kwagh u i na u ian sha mi ga la, kua sha shighe u ishima vihi un je kpaa. Kwagh ne tese iyol i hiden a mi ijime kpen kpen!

7. Yesu yange hiden a iyol na ijime sha kwaghôron na man ieren na nena?

⁷ Shighe u Yesu lu eren tom u pasen kwagh shin tar la je kpa, ieren na man kwaghôron na cii tese ér ngu or u hiden a iyol ijime. Kwaghôron na. Mayange eren kwagh u keren icivir iyol na ga. Yange or a na un icivir kpa, a gema icivir la cii a na Ter na. (Mar. 10:17, 18; Yoh. 7:16) Yange lamen a mbadondon un sha gbenda u heen ve a  hee shin u tesen ér ve gba kwagh ga ze. Kpa naan ve icivir shi wuese ve sha kwagh u dedoo u a nenge a mi ken ve yô, shi tesen ér un ngu a vangertiôr ken ve. (Luka 22:31, 32; Yoh. 1:47) Ieren na. Yesu yange lu uma na akuma akuma, nahan lu a akaa a iyolough kpishi ga. (Mat. 8:20) Yange eren ityom i gban ijime, i ior keghen iyol u eren ga yô. (Yoh. 13:3-15) Yesu yange tese ér un ngu or u hiden a iyol ijime tsung sha u ungwan imo i Aôndo. (Ôr Mbafilipi 2:5-8.) Yesu lu er mbaimangerev mba ve soon u ungwan imo i mbagenev ga la nahan ga, kpa a hide a iyol na ijime, a ungwa imo i Aôndo “zan zan ar ken ku.” Kwagh ne tese wang ér Wan u or, Yesu yange “kehen ityough” ga.—Mat. 11:29.

8, 9. Se hide a iyol ijime nena?

⁸ Se dondo ikyav i Yesu i hiden a iyol ijime la nena? Mhen wase. Or u hiden a iyol ijime ka nan fa er tahav mbu nan mbu lu a ikighir yô. Aluer se fa ser i na se tahav mbu ôron ior ijir ga yô, se kera puu mbagenev gagher shin se huna ieren ve ga. (Luka 6:37; Yak. 4:12) Ka sea hide a iyol ijime yô, se palegh u ‘eren perapera za karen ikyaa inya’ la. Nahan ka se kera nenge ser se hemba doon a mbagenev mba se hembe ve mfe shin tahav la ga. (Orpa. 7:16) Mbatamen mba ve hiden a iyol ijime yô, mba nengen ér ve hemba anmgbianev vev mba ken tiônnongo ga. Kpa mbakuran mbara ka ve ‘nengen ér mbagenev hemba ve’ shi ve eren kwagh sha gbenda u tesen ér ve hemba gban ijime cii.—Fil. 2:3; Luka 9:48.

⁹ Nenge ase kwagh u Anmgbian W. J. Thorn, u ngise er tom u ortamen u sôron atôônanongo, hii ken inyom i 1894 la. Yange eren tom ne anyom kpishi yô, i yila un ér a za nengen sha ikyegh hen ijiir i i yilan ér Kingdom Farm (Sule u Tartor), ken kpentar u New York la. A kaa wener: “Yange mea hii u henen mer m gande tom u ikyegh ne yô, m hide m nenge iyol yam sha gbenda ugen kpaa, maa m kaa mer, ‘Ka we an-or ne. Ka nyi je u lu ve u kenden a iyol sha?’” (Ôr Yesaia 40:12-15.) Yange lu or u hiden a iyol ijime kpen kpen!

10. Se tese ser se mba mbahiden a ayol a ase ijime sha iliam man ieren yase nena?

¹⁰ Kwaghôron wase. Aluer sha mimi je se tôô ken ishima yase ser se mba kwagh ga yô, mkaanem asem ma a tese ér se mba mbahiden a iyol ijime. (Luka 6:45) Shighe u se lu lamen a mbagenev kpa, se palegh u hemban veren ishima sha aan a tom a se zough a mi man akaa a se er la. (Anz. 27:2) Kpa se ver ishima sha ieren i dedoo i anmgbianev asev mba nomso man mba kasev ve lu a mi shi se wuese ve sha aeren a ve a dedoo man tahav vev kua a ve er la kpaa. (Anz. 15:23) Aeren a ase. Mbakristu mba ve hiden a ayol a ve ijime yô mba keren ér vea za gwa ken tar ne ga. Kpa ka ve eren kwagh ken uma ve akuma akuma, je ve eren akaa a tar u nenge ér ka a ikyoogh ga la, sha er vea civir Yehova a ishima i môm yô. (1 Tim. 6:6, 8) U hemban cii yô, se fatyô u tesen ser se mba mbahiden a ayol a ase ijime, sha u ungwan kwagh. Saa or a tôô ken ishima i nan ér nan ngu kwagh ga ve nana ‘ungwan imo i mbahemenev’ mba ken tiônnongo shi nana dondon kwaghwan u i we se sha ikyev i nongo u Yehova la ye.—Heb. 13:17.

11. Pase kwagh u a lu mhôônom ma kôron yô.

¹¹ Ka nyi i lu mhôônom ma kôrono? Ishember i “mhôônom ma kôron” la tese ieren i kundu kundu man i m-we u wan orgen ikyo la. Mhôônom ma kôron ka ieren i tesen dooshima, man i zua vea mhôônom ma zungwen. Ruamabera ter “mhôônom ma zungwen” man “mhôônom ma kôron.” (Luka 1:78; 2 Kor. 1:3; Fil. 1:8) Takerada u  pasen asember a ken Bibilo ugen ôr kwagh u mhôônom ma kôron ma ruamabera a kaa ér se lu a mi la ér: “Ka u kaan ér mhôônom kôrom a mbaibanave, shin zungwen a ve imôngo tseegh tsô ga. Kpa a wa u kwagh ve gban se ishima kpishi, nahan eren kwagh u una wase ve, uma ve una lu guda la kpa ker.” Ka mhôônom ma kôron ka ma na ve or nan wase mba ve lu yan ican la ye. Or u mhôônom ma ker nan a mbagenev yô, ka nan er kwagh u una na uma ve una lu guda yô.

12. Ka nyi i tese ér yange mhôônom kôron Yesu a ioro, man yange ma a kôr un nahan a er nena?

¹² Yesu yange zungwen ior mhôônom nena? Mhôônom ma kôron man ieren na i kundu kundu la. Yange mhôônom kôron Yesu a ior tsung. Zum u a nenge ijende na Maria kua mbagenev lu vaan ku u Lasaru, anngô u Maria yô, Yesu kpa “vaa.” (Ôr Yohane 11:32-35.) Lu mhôônom ma ma kôr un ve nder wan u kwasecôghol ugen shin ku la, yange ma mgbegha Yesu ve nder Lasaru shin ku ye. (Luka 7:11-15; Yoh. 11:38-44) Mhôônom ma ma kôr Yesu man na yô, a bugh Lasaru gbenda u za lun uma Sha. Cii man shighe ne yô, yange “mhôônom kôr” Yesu a ikpelaior i i va hen na yô. Er mhôônom kôr un a ve yô, “A hii u tesen ve akaa kpishi.” (Mar. 6:34) Kwagh ne yange gema uma u ior mba ve dondo ityesen na la! Fa wer yange mhôônom kôron Yesu a ior tseegh ga; kpa yange ma mgbegha un u eren kwagh u una wase mba ve lu keren iwasen la yô.—Mat. 15:32-38; 20:29-34; Mar. 1:40-42.

13. Yesu yange lamen a ior kundu kundu nena? (Nenge foto u a lu sha mhii u ngeren ne la.)

¹³ Kwaghôron na u kundu kundu. Er mhôônom kôron Yesu a ior yô, yange a ôr kwagh a ve kundu kundu, hemban je yô, mba i eren ve ican la. Apostoli Mateu tôô mkaanem ma Yesaia man kar sha Yesu, ér: “Ijinga i hemben Una sombo i ga mou u imenger u yughul mnyim la kpaa Una pir un ga.” (Yes. 42:3; Mat. 12:20) Inja i mkaanem man ér nyi? Yesu tuhwan ior shin eren a ve dang ga. Kpa yange a lam a ior mba ve lu er ijinga i hemben shin mou u imenger u yughul mnyim sha injakwah la sha gbenda u vea zua a ishimasurun yô. Yange pase loho u nan ishimaverenkeghen sha ci u ‘surun mba asema a vihi ve la asema.’ (Yes. 61:1) Yesu lôhô mba i ‘ver ve iyol shi ikyav mbi yoho ve’ la cii ér ve va hen a na sha er vea ‘zua a mmem ken asema a ve’ yô. (Mat. 11:28-30) A pase mbahenen nav gbar gbar ér mhôônom ma ker Aôndo a hanma or u nan civir un cii, kua mbayev “mbakiriki,” shin ior mba tar u nengen ve ér mba sha kwarkyaa ga la kpaa.—Mat. 18:12-14; Luka 12:6, 7.

14. Se er nan ve mhôônom ma a gema kôron se a mbageneve?

¹⁴ Se dondo ikyav i Yesu i zungwen mhôônom la nena? Mhôônom ma ker se a mbagenev. Aluer sha mar wase je mhôônom ma ker se ga kpa, Bibilo kaa ér se nôngo kpoghuloo se lu a ieren ne. Mhôônom ma kôron shin “iyol i gengese ga” ka vegher u orhe, u Yehova a ver ishima ér Mbakristu cii ve haa iyol yô. (Ôr Mbakolose 3:9, 10, 12.) U er nan ve mhôônom ma a gema kôron we a mbageneve? Bugh ishima you gbangelaa. (2 Kor. 6:11-13) Zum u or lu pasen we zayol u nan man er i lu nan ken ishima yô, kegh ato a nan. (Yak. 1:19) Hide hen ken ishima, nahan pine iyol you wer: ‘A lu mo kwagh ne una erem nahan, ma i lum nena? Ma m soo mer i erem nyi?’—1 Pet. 3:8.

15. Ka nyi se er ve se wase mba alaghga vea lu er ijinga i hemben shin mou u imenger u yughur mnyim laa?

¹⁵ Ieren yase i kundu kundu. Mhôônom  ka ma a kôr se a or yô, se soo ser ma se er kwagh a nan er ishima a sur nan yô, hemban je yô, mba alaghga vea lu er ijinga i hemben shin mou u imenger u yughur mnyim sha injakwagh la. Se wase ve nena? Mbaromanu 12:15 kaa ér, “Vaa nen a mba ve vaa imôngo.” Ashighe kpishi ior ka ve hemba soon ér i de pasen ve a pase kwagh u vea er ga, kpa i sur ve a sur ishima. Ka ve soo u lamen a or u kwagh ve a gbe nan ishima, u nana kegh ato a ve la. Anmgbian u kwase ugen u anmgbianev mbagenev sur un ishima shighe u wan na u kwase kpe yô, kaa ér, “Yange azende a am a a va kohol mo shi aa vaan vea mo tseegh kpa, ishima i pever mo.” Shi se fatyô u tesen ser mhôônom kôr se a ior sha u eren erdoo a ve. U fa ma kwasecôghol u u nenge wer doo u a wase nan u sôron ya u nan yôô? Ma Orkristu u been iyol ngu u i gbe u a wase nan ve nana za mkombo, shin nana due kwaghpasen shin nana za iyouci yôô? Aluer u tese anmgbian erdoo kpuaa tseegh kpa, a saan nan iyol kpishi je. (1 Yoh. 3:17, 18) Kwagh u hemban cii yô, se fatyô u tesen ser mhôônom ma ker se a mbagenev sha u eren tom u pasen kwagh la sha gbashima. Ka gbenda u hemban doon u se na mbaasemaamimi ishimasurun je ne!

16. Ka nyi se ôr a mba ishima i vihi ve la ve ishima a taver ve?

¹⁶ Kwaghôron wase u kundu kundu. Aluer mhôônom ma kôron se a ior yô, kwagh la una mgbegha se u ‘taver mba ve yen ishima la asema.’ (1 Tes. 5:14) Ka nyi se ôr a ior sha u taver ve ishima? Se fatyô u taver ve ishima sha u pasen ve ser se wa ve ikyo shi kwagh ve gba se ishima sha mimi. Se fatyô u wuese ve sha mimi, nahan wasen ve u nengen a aeren a ve a dedoo kua akaa a ve fe u eren la. Se fatyô u umbur ve ser Yehova urugh ve va a ve hen Wan na, nahan ve gba un kwagh je ka u henen a hen ga. (Yoh. 6:44) Se fatyô u taver ve ishima ser Yehova we mbacivir un mba “asema a vihin ve la” ikyo. (Ps. 34:18) Kwaghôron wase u kundu kundu una wase mba ishima i vihi ve la vea zua a ishimasurun i mimi.—Anz. 16:24.

17, 18. (a) Yehova ver ishima ér mbatamen ve eren a iyôngo na nena? (b) Ka nyi se lu timen sha mi ken ngeren u dondon laa?

¹⁷ Ne mbatamen, Yehova ver ishima ér ne eren a iyôngo na kundu kundu. (Aer. 20:28, 29) Umbur nen ner, ka ne i lu tom wen u koson iyôngo shi taver i ishima shi surun i ishima kpaa ye. (Yes. 32:1, 2; 1 Pet. 5:2-4) Sha nahan yô, ortamen u mhôônom ma ker nan a mbagenev yô nan keren ér nana hemen iyôngo sha u wan i atindi shin nan i ibo sha u kighir ve ér ve er kwagh i hemba agee a i ken inya ga. Kpa ka nan nôngon ér i zua a mmem ken ishima, shi nan na jighjigh ér mdoo u Yehova a doo i ishima la una wase i u civir un a ishima i môm.—Mat. 22:37.

¹⁸ Aluer se mba gbidyen kwar sha ikyav i Yesu i hiden a iyol ijime la shi mhôônom ma ker se a mbagenev er un nahan yô, se za hemen u dondon un ijime je ka u henen a hen ga. Ken ngeren u dondon la, se time sha kwagh u ishimataver man mkav u Yesu, nahan se fa er se dondo ikyav i a ver se sha akaa a ahar ne yô.