1, 2. (a) Ka nyi se er ve se zua a myomo? (b) Se ver ishima sha zende wase nena?

KA SEA hingir mbahenen mba Yesu yô, se hii zende. Zende la ua fatyô u zan a vese ken uma u sha gayô shin tar. Yesu lu kaa ér: “Or u nana taver ishima zan zan mkur yô, ka nan á yima nan ye.” (Mat. 24:13) Sha mimi yô, saa se civir Aôndo sha mimi zan zan “mkur” keng ve se kure zende wase ne ye, a lu mkur u uma wase shin tar ne shin mkur u tar u ifer ne kpaa. Nahan kpa, gba u se wa ikyo sha er tar ne ua dan se ga yô. (1 Yoh. 2:15-17) Se ver ishima sha zende wase ne nena?

² Yesu ver se ikyav i vough. I nger kwagh u zende u Yesu la ken Bibilo. Aluer se time sha kwagh u Yesu u i nger la yô, se fa or u a lu yô. Una hingir u doon se ishima shi se na un jighjigh. (Ôr 1 Peteru 1:8, 9.) Umbur wer apostoli Peteru kaa ér Yesu ver se ikyav sha u se dondo un ijime yô. (1 Pet. 2:21) Aluer se mba dondon un ijime tsembelee yô, se fatyô u zuan a myom. * Ken ngeren  u se sember timen sha mi la, se nenge igbenda i se fatyô u dondon ikyav i Yesu i hiden a iyol ijime man i mhôônom ma kôron la. Hegen se time nen sha igbenda i se fatyô u dondon ikyav i a ver se sha kwagh u ishimataver man mkav la.

3. Ka nyi i lu ishimatavera, man se zua a mi nena?

³ Ishimataver ka mlu u ken ishima u ka a na se agee shi a wase se u wan ishima a mbamtaver yô. I pase kwagh u or u nan lu a ishimataver la ér ka nan “tile dông shighe u nan tagher a atsan” yô, shi ka nan “tile sha dông sha kwagh u mimi” shi ka nan “wa ishima a atsan sha jighjigh u nan.” Ishimataver gba zua vea mciem man ishimaverenkeghen kua dooshima. Sha nyi gbenda? Aluer se mba a mcieaôndo yô, una wase se se hemba mcie u cian or la. (1 Sam. 11:7; Anz. 29:25) Ka sea lu a ishimaverenkeghen i mimi yô, se hemba veren ishima sha mlu wase u ken hemen la, nahan se hungur a atsan a a tser se hegen ne, shi se kera lu a mciem sha kwagh u ken hemen la ga. (Ps. 27:14) Dooshima u tangen iyol ga la ngu a wase se u taver ishima shighe u i lu tôvon se a ican je kpaa. (Yoh. 15:13) Se mba zough a ishimataver sha u suur sha Aôndo shi dondon Wan na ijime.—Ps. 28:7.

4. Yesu yange taver ishima shighe u “tema her atô u mbatesen” ken tempel la nena? (Nenge foto u a lu sha mhii u ngeren ne la.)

⁴ Shin er Yesu lu anyom 12 tseegh nahan kpa, yange taver ishima tile sha kwagh u mimi dông. Umbur kwagh u Yesu er shighe u “tema her atô u mbatesen” ken tempel la. (Ôr Luka 2:41-47.) Mbatesen mbara yange ve fa Tindi u Mose kua atesen a ior a a hendan a Tindi shon la kpaa tsema tsema. Kpa Yesu cia ve wa tsa ityô ga; lu “pinen ve akaa.” Sha kpôô yô, lu mbampin mba wanye Yesu lu pinen ve ga. Hen ase er yange Yesu una lu pinen mbafanatindi mbara mbampin mba vea wase ve u henen sha kwagh, nahan ve kegh ato a na zulee yô. Yange vea nôngo ér vea pine un mbampin anyiman a due kpa, ve fatyô ga. Sha ci u nyi? Mbatesen man mba ve kegh ato a na la cii “kpiligh ve iyol sha mkav Na man sha mbamlumun Nav kpaa,” man mbamlumun mbara pase mimi u Mkaanem ma Aôndo je ka u henen henen ga!

5. Yesu yange taver ishima shighe u lu eren tom na u pasen kwagh la nena?

⁵ Shighe u Yesu lu eren tom na u pasen kwagh shin tar la, a tese ishimataver sha igbenda kposo kposo. U tesen ikyav yô, yange tese ior wang er mbahemenev mba kwaghaôndo lu tsumen a ve sha atesen aiegh yô. (Mat. 23:13-36) Shi yange venda u nyôron iyol ken hôngor u tar ne. (Yoh. 16:33) Yange za hemen u pasen kwagh, shin er i lu hendan a na nahan kpaa. (Yoh. 5:15-18; 7:14) Yange wanger tempel kwahar, zenda mba ve lu vihin mcivir u Aôndo la.—Mat. 21:12, 13; Yoh. 2:14-17.

6. Yesu yange taver ishima sha iyange na i masetyô shin tar la nena?

⁶ Aluer se time sha igbenda i Yesu tese ishimataver shighe u tagher a atsan la yô, jighjigh u nan wase una seer taver. Nenge ase ishimataver i yange tese sha iyange na i masetyô shin tar ne la. Yesu vande fan akaa a a er shighe u Yuda una nenge un mker la. Nahan kpa, shighe u Yesu tema kwaghyan a mbahenen nav sha iyange i iniongo i Paseka la, a kaa a Yuda ér: “Kwagh u i lu u pe eren yô, er fefa.” (Yoh. 13:21-27) Shighe u ushoja za u za kôron Yesu ken sule u Gesemane la kpa, a pase iyol na hen a ve gbar gbar. Shin er uma na lu sha zongo nahan kpa, a ôr kwagh sha u paan mbahenen nav. (Yoh. 18:1-8) Zum u i pine un mpin sha ishigh ki Mkohol u Mbaajiriv la kpa, a lumun wang ér un ngu  Kristu shi un ngu Wan u Aôndo, shin er fa er pristi u tamen lu keren ityôkyaa i wuan un nahan kpaa. (Mar. 14:60-65) Yesu tenger ga, a za hemen u tilen sha mimi zan zan i kar wuan un sha kon. Shi shighe u lu nôngon ku la kpa, a kende a ôr kwagh u tesen mhembe na cii mase sulen ye, ér: “Bee ve.”—Yoh. 19:28-30.

7. Ne agumaior, ka a yila ne sha iti i Yehova nahan i lu nena, man ne tese ner ne taver ishima nena?

⁷ Se dondo ikyav i Yesu sha u tesen ishimataver nena? Ken makeranta. Ne agumaior, ne mba tesen ner ne taver ishima shighe u ne pase or wang ner ne mba Mbashiada mba Yehova yô, ka a lu u mba ne ze makeranta a ve imôngo shin mbagenev vea se ne je kpaa. Sha nahan yô, ka ne tese ner u yilan ne sha iti i Yehova la ka ne kwagh u tan ave vanger a mi. (Ôr Pasalmi 86:12.) Alaghga a lu kighir ne ér ne lumun a ityesen i akaauma cii gba duen abu tsô la. Kpa ne mba a ityôkyaa i injaa i nan jighjigh a kwagh u Bibilo i tese sha kwagh u igbetar la. Ne fatyô u nan hanma or mlumun u kuman nan ken antakerada u The Origin of Life—Five Questions Worth Asking la, zum nan soo u fan “ityôikyaa i ishimaverenkeghen i i lu ken a ven la” yô. (1 Pet. 3:15) Ne er nahan yô, a doo ne kpishi sha ci u ne fa ner ne pase nan mimi u Mkaanem ma Aôndo.

8. Ka atôakyaa a nyi se lu a mi a pasen kwagh vangertiôro?

⁸ Ken tom u pasen kwagh. Er se lu Mbakristu mba mimi yô, gba u se za hemen u “ôron kwagh vangertiôr sha tahav mbu Yehoav.” (Aer. 14:3, NW) Ka atôakyaa a nyi se lu a mi a pasen kwagh vangertiôr shin sha ishimatavera? Se fa ser ka mimi se lu pasen ior ye sha ci u a due ken Bibilo. (Yoh. 17:17) Se fa ser “se mba mbashirentom a Aôndo imôngo je,” shi icighan jijingi ngu suen se. (1 Kor. 3:9; Aer. 4:31) Se fa ser ka sea pasen kwagh u Aôndo sha gbashima yô, se lu tesen ser Yehova kua mbawanndor a vese doo se ishima sha mimi. (Mat. 22:37-39) Er se taver ishima yô, se gba uwer u pasen kwagh ga. Er ma se er nahan yô, se kange ishima se za hemen u ponon mbaaie mba ukwaghaôndo ve tesen ve, ve yange ior u fan mimi la. (2 Kor. 4:4) Nahan se za hemen u pasen loho u dedoo, aluer mbagenev venda u ungwan shin mba tôvon se a ican je kpaa.—1 Tes. 2:1, 2.

9. Se taver ishima shighe u se tagher a atsan la nena?

⁹ Shighe u se tagher a atsan yô. Aluer se suur sha Aôndo yô, se lu a jighjigh u nan shi ishima ia taver se u wan ishima a atsan. Shighe u or wase nan kpe yô, ka se vaa, kpa se mba hungur ishimaverenkeghen yase la ga. Ka se lu a vangertiôr ser “Aôndo u A lu a ishimasurun cii” la una taver se ishima. (2 Kor. 1:3, 4; 1 Tes. 4:13) Shighe u se gbe icôronuange shin se vihi iyol kehelee yô, ka i nyoon se, kpa se mba lumun ser i er se ma twer u Bibilo i yange la ga. (Aer. 15:28, 29) Shighe u ishima i ze se iyol yô, alaghga “ishima ia na se ibo,” kpa er se suur sha Aôndo u a lu “ikyua a mba asema a vihin ve la” yô, se mba yen ishima ga. *—1 Yoh. 3:19, 20; Ps. 34:18.

10. Ka nyi i lu mkava, man Orkristu ka nan tese ér nan ngu a mkav sha mkaan man sha ieren nena?

¹⁰ Mkav ka u or fan mkposo u a lu hen atô u kwagh u dedoo a kwagh u bo, nahan tsuan u eren kwagh u dedoo la. (Heb. 5:14) Orkristu u nan lu a mkav yô, ka nan  tsua u eren akaa a aa wase nan u seer taver ikyar i nan ye vea Yehova la yô. Ka nan lamen shi nan eren kwagh sha er u a doo Aôndo yô. Imbaor la ka nan tsua asember a nana lam a or ve ishima ia vihi nan ker ga, kpa nana zua a iwasen yô. (Anz. 11:12, 13) Nan “yugh fefa ga.” (Anz. 14:29) Ka nan “kôôm zende u nan jigheraa,” nan zaan sha gbenda u vough la tseegh, ken zende u uma u nan cii. (Anz. 15:21) Se er nan ve se zua a mkava? A gba u se hen Mkaanem ma Aôndo shi se eren kwagh u se henen la. (Anz. 2:1-5, 10, 11) Aluer se mba dondon ikyav i Yesu, u a hembe lun a mkav sha won cii la yô, a hemba lun se a iwasen.

11. Yesu yange tese ér un ngu a mkav sha mkaan nena?

¹¹ Yesu yange tese ér un ngu a mkav sha mkaan man sha ieren cii. Ken mkaanem nam. Yesu yange pasen loho u dedoo sha mkav. Yange tsua “akaaôron a dedoo” a ior ungwa kpiligh ve iyol yô. (Luka 4:22; Mat. 7:28) Yange a lamen a ior sha akaa a Mkaanem ma Aôndo ma kaa yô. Hanma kwagh u yange una lamen a ior sha mi cii, a ter kwagh u ruamabera a er sha kwagh shon yô. (Mat. 4:4, 7, 10; 12:1-5; Luka 4:16-21) Yesu shi yange a ta iwanger sha akaa a ken ruamabera sha gbenda u a sar ior u seer ungwan yô. Shighe u i nder un shin ku ve lu lamen a mbahenen nav uhar sha gbenda yemen Emou la, a ‘pase ve akaa a sha iyol Na ken icighanruamabera cii.’ Shighe kar yô, mbahenen mbara kaa ér: “Asema lu yeghen se a yegh zum u A lu . . . pasen se icighanruamabera la gaa?”—Luka 24:27, 32.

12, 13. Ka nyi i tese ér Yesu yange nyoon ishima fefa ga, shi eren kwagh a ior kundu kundu?

¹² Ken ishima man sha ieren na. Mkav yange wase Yesu kôr iyol tsaha, nahan “nyoon ishima fefa ga.” (Anz. 16:32) Yange lu “ishima legh legh.” (Mat. 11:29) Shin er mbahenen nav lu a mbamshi nahan cii kpa, waan ishima a ve. (Mar. 14:34-38; Luka 22:24-27) Yange a er kwagh a na sha mimi ga kpa, a kundu ishima.—1 Pet. 2:23.

¹³ Shi mkav yange wase Yesu u eren kwagh a ior kundu kundu. Yange fa a fa di Tindi u Mose u i nger shin inya la tseegh ga, kpa kav atôakyaa a Tindi shon har sha mi la, shi eren kwagh er Tindi tese la vough vough. U tesen ikyav yô, time sha kwagh u i nger ken Marku 5:25-34 la. (Ôr.) Kwase ugen u lu a imborawambe yô yange nyôr ken atô u ikpilaior za bende a ikyondo i Yesu, maa angev nav mbura bee. Sha Tindi u Mose yô, kwase ne lu wang ga, nahan lu u ma bende a or môm ga. (Lev. 15:25-27) Kpa Yesu kav er “akaa [agen] a a hembe lun a inja ken atindi la” i lu “mhôônom ma zungwen man jighjigh u nan” yô, nahan a zôhô a kwase la ér a bende a ikyondo na yum ga. (Mat. 23:23) Kpa a ôr kwagh a na sha imo i kundu kundu ér: “Wankwase, jighjigh wou u nan war u ve; yem bem bem, angev ou mbu̱ bee u.” Mkav u mgbegha Yesu er a kwase ne kundu kundu la ka ikyav i dedoo hen a vese kpen kpen!

14. Lu nyi Yesu tsua u erene, man za hemen u eren kwagh shon nena?

¹⁴ Ken kwagh u tsua u eren a uma na la. Yesu yange tese ér un ngu a mkav sha u tsuan kwagh u vough shi eren un ken uma na cii. Yange tsua u eren tom u pasen loho u dedoo la ken uma na cii. (Luke 4:43) Shi Yesu yange tsua u eren akaa a wase un u veren ishima sha tom na shi eren u kuren doo doo yô. Yange tsua u eren akaa akuma akuma ken uma na sha er una na shighe kua agee a na cii sha tom u pasen loho u dedoo la yô. (Luke 9:58) Yange kav er gba u una tsaase ior sha u ve er tom u pasen kwagh ne, zum u una kpe kera la yô. (Luke 10:1-12; John 14:12)  A tôndo zwa a mbadondon un ér una za hemen u eren tom ne a ve imôngo “zan zan mkurtar je.”—Mat. 28:19, 20.

15. Se tese mkav ken mkaanem asem nena?

¹⁵ Shi nenge ase gbenda ugen u se fatyô u dondon ikyav i Yesu yô. Ken mkaanem asem. Shighe u se lu lamen a anmgbianev yô, ka se lam sha gbenda u iyol a kpe ve ga, kpa vea gema a zua a ishimataver yô. (Ef. 4:29) Ka sea lamen a ior sha kwagh u Tartor u Aôndo yô, kwaghôron wase ka a lu u i we “bar sha mi” yô. (Kol. 4:6) Ka se nôngo se kav mbamgbe mba ior mba se pasen ve kwagh la kua akaa a gbe ve ishima la, nahan se tsua kwagh u se ôr a nan ve a kôr nan sha mtema yô. Aluer se mba lamen a ior kundu kundu yô, vea kegh ato a vese, shi loho wase la ua kôr ve ken ishima. Heela tseegh ga, shighe u se lu pasen ior kwagh u se ne jighjigh a mi la yô, ka se bughun Bibilo se ôron ker shighe u i gbe sha mi yô, sha ci u ka ken Mkaanem ma Aôndo loho wase u dugh ye. Se fa ser loho u Bibilo ngu a tahav hemba nyityô kwagh i se fatyô u ôron or cii.—Heb. 4:12.

16, 17. (a) Se tese ser se mba yugh fefa ga shi se mba eren kwagh sha gbenda u vough nena? (b) Se ver ishima sha tom wase u pasen kwagh la nena?

¹⁶ Sha ieren yase. Mkav ngu a wase se u kighir ishima yase, nahan “ngôôr a iyugh.” (Yak. 1:19) Shighe u mbagenev ve er se kwagh u vihin kpa, ka se nôngo se kav er i hii ve ve er kwagh shin ve lam a vese nahan yô. Kwagh ne ngu a wase se se kera vihi ishima a ve ga shi se ‘de ve kwaghbo.’ (Anz. 19:11) Shi mkav ngu a wase se u eren kwagh sha gbenda u vough. Sha nahan yô, se mba veren ishima ser anmgbianev asev ve lu vough ga, kpa ka se umbur ser alaghga mba a mbamzeyol mba se fe ga yô. Nahan ka se kegh iyol ser ve pase se mbamnenge vev. Shi mbamnenge vev mbara ka vea doo yô, se kpa se lumun a ve.—Fil. 4:5.

¹⁷ Ken kwagh u se tsough u eren a uma wase la. Er se lu mbadondon Yesu yô, mkav wase se se fa ser, tom u pasen loho u dedoo la ka ian i icivirigh i hemban cii i se lu a mi ye. Nahan ka se soo u tsuan akaa a se eren ve a wase se u veren ishima sha tom wase u pasen kwagh la yô. Se tsua u veren Yehova hiihii ken uma wase. Se mba eren akaa ken uma wase akuma akuma sha er se er tom u pasen kwagh la a shighe wase man tahav asev, cii man mkur u tar ne ye.—Mat. 6:33; 24:14.

18. Se za hemen u zenden sha gbenda u myom la nena, man u kange ishima u eren nyi?

¹⁸ Se fa aeren a Yesu a doon tsung agen nahan saan se iyol je zua ga! Hen ase er se time sha aeren a na agen shi se fa er se dondo ikyav na ve, a wase se yô. Yô, se kange nen ishima u dondon un ijime. Se er nahan yô, se za hemen u zenden sha gbenda u myom la shi se seer kporom ikyua a Yehova, u Yesu yange dondo ikyav na a mshi shio la.