ALUER we kpa wan wou ngu hingir gumor hegen yô, alaghga u zua a kwagh u mbamaren mba i ter mkaanem vem sha heen ve lu ôron yô. Alaghga shighe u wan wou lu kpuaa la, ne lamen ayol a en kpishi. Kpa hegen ne, kera ka nahan ga. Angela, kwase ugen ken tar u Italia kaa ér, “shighe u wan wam lu anye kpuaa la, a pine mbampin je i gande. Kpa hegen ne, ka mo ka a gbam yô m hii iliam a na ye. Ka mea er nahan ga, ashighe agen ayange a kar imôngo je kpa, se gba lun di nahan, ma iliam i injaa i lu ga.”

We kpa alaghga u nenge wer wan wou u yange lu anye u kiriki ve lamen yum la gbe ganden or hegen yô, kera soon u biishi a or ga. Ka wea soo u lamen a na, wea pine un kwagh kpa a na di mlumun coosa tsô a de kera. Alaghga ú pine wan wou u nomso wer, “Ú er nyi nyiana?” Á na u mlumun tiônôô ér, “M er kwagh ga,” maa á de je. Shin ú pine wan wou u kwase wer, “Ne er nyi sha makeranta nyiana?” Á na u mlumun coosa ér, “Se er kwagh ga,” maa á de je. Aluer u soo u lamen a nan keng keng, nahan ú pine nan wer, “er nan u lu soon u lamen a mo ga?” yô, nana ungwa u a ungwa ato kuaa.

Nahan kpa, agumaior agen a a lu vesen a vese yô nga tem zwa gbilin ga. Nahan cii kpa, nga er kwagh u sha ishima i mbamaren vev ga. Edna, kwase ugen ken tar u Najeria kaa ér “hanma kwa u yange mea tindi wan wam u kwase ityom yô, a kaa a mo ér ‘Dem.’” Ramón, or u ken tar u Mexico kaa ér kape wan na u anyom 16 kpa a eren je la. “Se mba nenge u zôhôn zwa hanma iyange. Hanma shighe u ka mea kaa mer a er kwagh yô, a gba keren gbenda u una er kwagh shon ga yô.”

Ormaren ka nana ôr kwagh a wan u nan u nan lu vesen a vese ve nana soo u eren ga nahan, ishima i vihi nan ker kpen kpen. Bibilo kaa ér, “mbaawashima ka ve bunde henpe idyu i teman i lu ga yô.” (Anzaakaa 15:22) Kwase ugen ken tar u Russia u a lu yesen mbayev nav uhar un tswen yô, iti na ér Anna, a kaa ér, “Ka mea fa kwagh u wan wam a soo jighilii ga nahan, ishima i vihim ker, i lum er m gbaa nanden a na tsô nahan.” Er nan ka a va kuma sha shighe u i lu hange hange u agumaior aa lamen a mbamaren vev ne ve, i hingir ve ican u lamen a ve?

Kwaghôron gban kan di iliam tsô ga. Yesu kaa ér, “ka sha m-iv u ken ishima man zwa u er kwagh ye.” (Luka 6:45) Nahan yô, kwaghôron u dedoo ka a wase se u fan kwagh u mbagenev shi a pase mbagenev kwagh wase. Kpa ka i taver mbayev mba lun anyom pue kar la kpishi u ôron mbagenev kwagh u a lu ve ken ishima, gadia shighe u wanye ka nana hii u vian or la, ka a lu anye u lamen je kpa, nan hingir kusususu. Mbafantakerada mbagenev kaa ér  hanma shighe yô, ka i lu mbayev mba lun anyom pue kar inja er ve tile sha tsembe u eren iniumbe sha ishigh ki ikpelaior, ngi kenger ve nahan. Nahan agumaior a soon kunya ga yô, ka a hingir nahan yô ve gba palegh ior, lun kwagh ve, nahan mbamaren vev je kpa i gba taver ve u fan kwagh ve.

Wanye u anyom pue kar ka nana soo ér nana lu sha tseeneke u nan yô, kwagh ne kpa ka a yange nan kwaghôron vea mbamaren mba nan. U ôron kwagh haan mbabov kera yô, wan wou ngu vesen man ivesen ne wa u lun sha tseeneke na kpa ker. Kpa u ngu wer, wan wou u anyom pue kar la kuma u undun ya ve ga. Ka shighe u i gbe u ú hemba wasen wan wou u nomso shin u kwase la sha igbenda kposo kposo je ne. Kpa ivesen i or vesen lun sha tseeneke u nan ne ka i hii anyom imôngo cii ve nan mase hingir organden ye. Mbayev mba lun anyom pue kar mbagenev kpishi ka i hemba doon ve u vanden henen sha ma kwagh u ve soo u eren la ayol a ve cii ve ve mase ôron mbagenev ye.

Kpa sha mimi yô, ashighe agen mbayev mban, ka a lu mbakov vev yô ve ôron ve akaa a ve. Ka kwagh u Jessica, kwase ugen ken tar u Mexico a nenge wener agumaior nga eren je la. A kaa ér, “Shighe u wan wam u kwase lu kpuaa la, ankwagh a za un iyol cuku, a va ôrom. Kpa ayange ne yô, ka azende na a er ve kwagh na ye.” Aluer ka kwagh u wan wou u anyom pue kar a eren ne yô, de henen wer a “De u tom” u lun ormaren na ga. Akaatôvon kposo kposo tese ér, agumaior ka vea wuese kwaghwan u mbamaren vev ga je kpa, kwaghwan u mbamaren vev la hembe doon ve a kwaghwan u azende a ve. Nahan kpa, u er nan ve u za hemen u lamen a wan wou hanma shighee?

Tôô ase wer, u ngu nahan mato sha gôgô gbenda u a ze jighilii yô. U naha mato ne ukilomita imôngo je kpa, u kôôm un di ashighe kpuaa tsô. Kpa ica i gbe ga yô, u nenge a igyoom i vesen sha gbenda ne. Aluer u soo wer mato wou la a tume ken toho ga yô, u kôôm un. Ikyav i tesen ne zua sha shighe u wan wou nan hii u ganden la. Alaghga gbenda u yange u ôron kwagh a nan shighe u nan lu anye u kpuaa la, u gema u ga anyom imôngo je. Kpa hegen ne, uma u wan wou goom kpishi je, nahan gba u we kpa u kôôm gbenda u ú er kwagh a nan la sha er u ‘lu sha gbenda her’ yô. Pine ase iyol you mbampin mban.

‘Ka a sar wan wam u nomso shin u kwase u lamen a mo nahan, i lum ape lamen a na kpa?’ Bibilo kaa ér: “Kwaghôron u sha shighe vough yô, ngu er atam a ikyon a zenaria a i we a shin agbande a azurfa nahan.” (Anzaakaa 25:11) Er ivur Bibilo ne i pase wang nahan, kwagh u vesen u una wase u yô, ka u fan shighe u i doo u ú lam yô. U tesen ikyav yô: Orsule nan tsenge sundan iyiav shin nan de ér shighe u sunda a kar ga. Ka a kuma shighe u sunda yô, nan sunda iyiav sha shighe la kpee. Alaghga tsô, ashighe nga a wan wou u anyom pue kar la a soon u lamen a we yô. De deen wer ian la i kar ga. Frances, kwase ugen u ken tar u Australia u yange yese mbayev nav uhar un tswen yô, kaa wener, “Ashighe kpishi wan wam u kwase yange a va kumam uwegh sha hunda tugh, se tema se lam, ashighe agen i kuma ihwa jimin. Mo m yaven fele, nahan kwagh ne yange a taver mo kpishi, kpa ka shighe u yange se hemba lamen sha akaa kposo kposo je ne.”

‘M kav kwagh u wan wam a lu ôron je kpa?’ Yobu 12:11 kaa ér: “Togh ka ku kar kwaghôron, er zwa kpaa ka u bende u kav mnyoho u kwaghyan u u nahan gaa?” Nahan ka shighe u wan wou nan lu ganden ne je i hembe doon u ú “kar kwaghôron” u nan u fa kwagh u nan lu ôron jighilii ye. Mbayev mba lun anyom pue kar mba hembe ôron kwagh inja er kwagh u ve lu ôron la kape i lu la nahan. U tesen ikyav yô, alaghga wan wou u nomso shin u kwase una kaa ér, “Hanma shighe ka u eren kwagh a mo er m ngu wanye nahan!” shin “U keghen ato a mo mayange ga!” Wan wou nana ôr kwagh nahan kpa, de nyiman kwagh a nan wer, “hanma shighe” kua “mayange ga” u nan er la ka mimi ga ze, tôô wer ka kwagh u nan soo u ôron la ga. U tesen ikyav yô, alaghga kwagh u nan kaa ér, “Hanma shighe ka u eren kwagh a mo er m ngu wanye  nahan” la, nan ngu kaan ér “Kam er u nam jighjigh ga nahan,” shi kwagh u nan kaa ér “u keghen ato a mo mayange ga” la di, nan ngu kaan ér, “M soo u pasen wer er ishima i lum ker yô.” Nahan, nôngo u kaven kwagh u nan lu ôron jim jim yô.

‘M kighir wan wam u anyom pue kar la mer a lamen a mo, kpa kwagh ne gema ngu yangen un u lamen a mo a mfe wam shio?’

Bibilo kaa ér: “Ityamegh ki perapera yô, ka i lôô ki sha bem sha ci u mba ve ker num la.” (Yakobu 3:18) Kwaghôron wou man ieren you a wan wou u anyom pue kar la i tese “bem” sha er ishima ia hemba lun un u lamen a we yô. Umbur wer, ka we u lu orkoson wan wou ye. Nahan zum u ú lu lamen a wan wou sha ma kwagh yô, de er kwagh inja er u ngu orfanatindi u nan lu ôron un ijir ken atejir ga. Ter ugen ken tar u Korea, iti na ér Ahn, a kaa ér, “ormaren u fan kwagh, nan kaan a wan u nan ér, ‘Hanma shighe yô, ka u eren kwagh er u ngu anye u kpuaa nahan wer nyi?’ ga, shin ‘M ôrou kwagh ne kwa me?’ ga. M ôr kwagh a ônov av nahan kwa imôngo, nahan m mase kaven mer ka mea ôr kwagh a ve nahan yô, ishima i vihi ve a mo sha gbenda u m lu ôron kwagh a ve la man kwagh u m er a ve la kpaa.”

U lamen a mbayev ou mba anyom pue kar la ka kwagh u hemban we ga. Nyôôso igbenda i u vanden lamen a ve la er ve lu vesen la. Lam a mbamaren mbagenev mba ve lamen a ônov vev kundu kundu yô. (Anzaakaa 11:14) Shighe u ú lu ôron kwagh a wan wou u nomso shin u kwase yô, ‘lu tsev tsev sha u ungwan kwagh kpa gema ngôôr a kwaghôron, ngôôr a iyugh kpaa.’ (Yakobu 1:19) Man u hemban cii yô, de gbe uwer sha iniôngon you i yesen ônov ou mba lun anyom pue kar “sha mkôôm man kwaghwan u Ter” la ga.—Mbaefese 6:4..