ABEL yange lu nengen er iyôngo na lu yan toho hen kpewoogh, a kwagh u zan i iyol shio yô. Alaghga tsô yange ta ashe za nenge a iwanger lu mondon mape ken ica hiinii. Yange fa er sanker u usu lu jingir hen ijiir la hanma shighe, sha u kuran gbenda u nyôron ken sule u Eden yô. Mbamaren nav vande lun ken sule shon, kpa hen shighe ne yô, lu u ve kua ônov vev cii vea kera fatyô u nyôron ker ga. Hen sha mi tsô u nenge, er ahumbe a atetan yange aa ta sha ice i Abel ia mough a tile sha, una gema a kenger sha kwavaôndo, una hen kwagh u Orgban na ken ishima yô. Orumace nana tsa a hime iyongo vea Aôndo je he? Ka kwagh u Abel yange soo u fan cii je la.

Abel ngu lamen a we nyian. U fatyô u ungwan un kpa? Alaghga u kaa wer taver u kwagh a lu nahan tsô. Sha ci u wan u Adam u sha uhar ne kpe ica i gba hegen. Akuhe na kpa vue hegen hingir inya je nôngo u kuman anyom 6,000. Bibilo tese se kwagh u mbakpenev nahan ér: “Mbakpenev yô, fa ma kwagh ga.” (Orpasenkwagh 9:5, 10) Heela tseegh ga, i nger ma kwaghôron u Abel ken Bibilo ga. Nahan una lam a vese nena?

Aôndo yange mgbegha apostoli Paulu ôr kwagh u Abel nahan ér: “A kpe, kpa sha jighjigh na u nan la yô, shi ngu ôron kwagh her.” (Mbaheberu 11:4) Abel lam a vese sha jighjigh u nan. Ka Abel a lu orumace u yange hii lun a imba jighjigh u nan la ye. Yange lu a jighjigh u nan taveraa, nahan kwagh la hingir ikyav i vesen hen a vese, i se fatyô u dondon nyian yô. Aluer se hen kwagh u jighjigh u nan u Abel la ken Bibilo shi se mba dondon ikyav na la yô, a lu inja er Abel ngu lamen a vese jighilii nahan.

Kpa Bibilo ôr kwagh u Abel kpishi ga, sha nahan yô, se hen nyi sha kwagh u jighjigh na u nan laa? De ase se time sha kwagh ne.

Yange i gba uumace mba hiihii mbara ica lu a gba ga, maa i mar Abel. Shighe kar yô, Yesu va ôr kwagh u Abel ér, yange lu uma “hii sha igbetar . . . je.” (Luka 11:50, 51) Ikyav tese ér, tar u Yesu lu ôron kwagh u ú la lu ior mba ve lu a ishimaverenkeghen ér a va yima ve sha ikyev i isholibo la. Shin er Abel lu orumace u sha unyiin u yange lu uma sha tar nahan kpa, ikyav tese ér lu un Aôndo hii nengen ér a kuma u a yima un sha ikyev i isholibo ye. * Abel yange vese hen atô u ior mba lun a inja i dedoo ga je ka ashe tugh ga.

Shin er uumace lu a tsa sha tar kpishi ga nahan kpa, ve tagher a akaa a vihin tsung. A̱ shi nan kpa, Adam man Ifa yange vea dooashe shi vea lu a gbong gbong iyol kpaa. Nahan kpa, ve er isholibo i vesen, shi ve fa kpaa. Sha hiihii la, ve lu a mshi ga, shi gba u vea lu uma gbem sha won. Kpa mba va hembe Yehova ato yô, i zenda ve ken sule u Eden, ape lu ya ve la kera. Er yange ve hemba wan ayol a ve ikyo, shi kwagh gba ve u nengen sha ônov vev tsembelee kpaa ga yô, hingir u vea kera tsa gbem sha won ga, shi vea lu ken myen kpaa.—Genese 2:15–3:24.

Yange mba zende Adam man Ifa ken sule u Eden kera tsô, ve hii u tagher uma u ican. Kpa mba maren wan ve u hiihii la yô, ve ii un iti ér Kain, shin “Kwagh  Due,” nahan Ifa kaa ér: “M zua a nomsoor sha iwasen i TER.” Mkaanem ma Ifa mara tese ér alaghga tsô yange lu a kwagh u Yehova tôndozwa a ve sha mi ken sule la ken ishima. Gadia Yehova yange tsengaôron ér kwase ugen una va mar “vor” u iyange igen yô, ua tim iferor u mee Adam man Ifa er isholibo la yô. (Genese 3:15; 4:1) Nahan kpa, Ifa yange hen ér ka un, un lu kwase u Yehova tsengaôron ér una va mar “vor” la, shi ka Kain a lu “vor” shon yee?

Aluer ka nahan yô, yange hen kwagh sha lan kpen kpen. Heela tseegh ga, aluer yange Ifa vea Adam ôr Kain kwagh nahan, shighe u lu vesen a vese la yô, yange ve wase un u hiden a iyol na ijime ga cii. Shighe kar yô, Ifa mar wan u sha uhar, kpa kera ôr imbakwagh ne sha wan na u sha uhar ne ga. Yange ve iin un iti ér Abel, man inja i iti ne ér “Humbe” shin “Gbilinkwagh.” (Genese 4:2) Iti i yange ve na Abel la tese ér ve hemba lun a ishimaveren ken Kain a Abel na shinii? Se fa jighilii ga.

Er i lu cii kpa, mbamaren nyian vea fatyô u henen kwagh ken mbamaren asev mba hiihii mbara kpishi. Ú kende atôndo a ihyagh shin hangeshima gayô isharen i or wan iyol i nan ikyo tseegh la ken mbayev ou, sha mkaan man sha ieren you wee? Shin ú tese ve u soon Yehova Aôndo shi yan ikyar a naa? Kwagh ka a er i vihi yô, mbamaren mba hiihii mbara yange ve tese mbayev vev u eren nahan ga. Nahan cii kpa, ishimaverenkeghen lu sha ci u mbayev vev.

Er mbayevnomso mba uhar mbara lu vesen la, a̱ shi nan kpa, Adam tese ve u eren tom u gba u vea er sha u koson tsombor la. Nahan Kain tsua u eren tom sule; Abel di tsua u kuran ilev.

Nahan kpa, Abel yange er kwagh u hemba lun hange hange cii yô. Er anyom lu karen la, yange hingir u lun a ieren i dedoo i Paulu va nger kwagh sha mi la, ka jighjigh u nan je la. Hen ase sha kwagh ne. Orumace môm yange nan ver Abel ikyav i dedoo i una dondo ga. Tsô yange er nan ve hingir u nan Yehova Aôndo jighjigh? Time ase sha akaa atar a yange aa wase Abel u lun a jighjigh u nan taveraa yô.

Akaa a Yehova a gbe la.

Yehova yange wa tar ifan; lu u usaa man usagher vea mende sha tar, nahan a gema eren tom sule sha ican. Nahan cii kpa, tar mende iyiav mbi tsombor u Abel doo doo, sha er ua zua a kwaghyan u ua ya, ua lu uma yô. Shi yange i wa ishôso man inyom kua ishu ifan ga; shi Aôndo yange wa iwo man uifi man uzegembamngerev kua kwavaôndo man abeen man iyange man uwer kua asan ifan ga. Nahan hanma ijiir i Abel una gema cii kpa, a nenge a kwagh u tesen dooshima man kwaghfan kua mdoom ma Yehova Aôndo, un u a gbe akaa cii la. (Mbaromanu 1:20) Er lu gbidyen kwar sha akaa ne, kua sha aeren a Aôndo yô, kwagh la seer taver jighjigh na u nan.

Abel yange a tôô shighe a hen sha kwagh u Yehova je ka u tunan ga. U nenge a na ken ishima you, er a lu kuran ilev la kpa? Yange i gba u orkuran ilev nana zende kpishi. Yange nan kumba ilev mbi nan kure kure nan unde a mbi sha agungu shi nan hungwa a mbi shin apev shi nan per uifi a mbi kpaa. Orkuran ilev yange nan er akaa ne cii sha er nana zua a ijiir i toho u hem gese gese, man mngerem ma dedoo sha  ci u ilev mbi nan, kua ape mbia yav inya kundu kundu la kpaa. Ken akaa a Aôndo a gbe a cii, ka iyôngo í hembe lun inja er á gba i ér i̱ lu a orkuran ye. Abel kpa yange nenge ér gba u Aôndo u a hembe uumace cii kwaghfan man tahav la, una hemen un shi una kuran un shi una nengen sha a na shinii? Yange una pase Yehova er lu un ken ishima la ken msen, nahan una seer nan Yehova jighjigh je ka u tunan ga.

Uityendezwa mba Yehova.

Ka keng Adam vea Ifa yange vea pase ônov vev mba nomso mban akaa a yange za hemen ken sule u Eden, ve hingir u a zenda ve ken sule shon kera la. Ka nahan ve Abel seer zuan a akaa a una gbidye kwar sha mi kpishi ye.

Yehova kaa ér tar ua lu a ifan iyol. Abel yange una nenge er usaa man usagher mende sha tar, er Yehova kaa la vough yô. Shi Yehova kaa ér Ifa una waan iyav shi una maren sha ican je. Er Ifa lu maren ônov mbagenev la, Abel yange una nenge er mkaanem man kpa lu kuren sha mi vough yô. Yehova yange tsenga fan ér isharen i Ifa ia lu sha nom na shi una lu sha ikyev i nom na, Adam di una hemen un. Abel yange nenge er kwagh ne kpa lu zan hemen hen atô u ter na man ngô na yô. Abel yange nenge er hanma kwagh u Yehova ôr cii lu u mimi yô. Sha nahan yô, Abel lu a atôakyaa a nan jighjigh a ityendezwa i Aôndo er sha kwagh u “vor,” u iyange igen yô, ua sôr kwagh u yange vihi ken sule u Eden la.—Genese 3:15-19.

Mbacivir Yehova.

Abel yange zua a ikyav i dedoo i môm ken tsombor u uumace i una dondo ga, kpa lu uumace tseegh lu sha tar u vea ver un ikyav ga, mbatyomov kpa yange ve lu sha tar mba vea ver un ikyav i una dondo yô. Shighe u i zenda Adam man Ifa ken sule u Eden kera la, Yehova lumun ér ve shin ônov vev ve kar ve nyôr ken Paradiso la ga. Yehova yange ver ucerubi, mbatyomov mba lun a tahav kpishi, kua sanker u usu u jingir sha u kuran gbenda u nyôron ken sule la.—Genese 3:24.

Tôô ase wer, shighe u Abel lu iyev la, yange nengen a ucerubi mban. Er mbatyomov mbara gema ayol a ve hingir er ka uumace nahan yô, Abel yange una nenge er ve lu ior mba ageev kpishi yô. Shi “sanker” u usu u lu jingir la kpa lu kwagh ugen u yange kpiligh un iyol yô. Kpa er Abel lu vesen la, ma shighe ngu u nenge ucerubi mbara vôr a tom ve ne, undu u yôô? Mayange ga. Yange ve lu eren tom ve, tugh kpaa, atetan kpaa zan zan. Abel mase kaven ér mimi je, Yehova ngu a mbajighjigh mba ve eren un tom sha mimi yô. Abel shi yange nenge a kwagh ugen ken ucerubi mban, u zua a mi hen tsombor na ga yô; yange mbatyomov mbara eren kwagh sha mimi shi ve ungwan imo i Yehova kpaa. Sha mimi yô, ikyav i mbatyomov ne yange i taver jighjigh u nan u Abel.

Er Abel hen kwagh u Yehova sha u gbidyen kwar sha akaa a Yehova a gbe la, man uityendezwa nav kua akav a mbacivir Un mbara ver la yô, jighjigh u Abel lu taver seer a seer. Kwagh ne tese wang ér se kpa se fatyô u henen kwagh ken ikyav i Abel la. Kwagh ne una fatyô u taver se ishima, hemban je yô agumaior, u fan ér vea fatyô u nan Yehova jighjigh, aluer mba hen tsombor ve ka mbacivir Yehova ga je kpaa. Nyian ne kpa, se mba a akaa kpishi a a wase se se maa jighjigh wase u nan yô; se mba a Bibilo shi se mba nengen a akaa a Yehova a gbe, a kase se la man akav a ior mbananjighjigh kpishi ve ver la.

Jighjigh u Abel na Yehova la yange ngur taver seer a seer yô, a ker gbenda u tesen jighjigh u nan na la sha ieren. Kpa, ka di nyi je orumace u ka ka nahan, nan lu a mi u nan Yehova u a gbe sha man tar cii laa? Sha mimi yô, uumace mba a kwaghmôm shin ma iwasen i vea na Aôndo ga. Shighe kar yô, Abel mase kaven kwagh u mimi ne, ér: Aluer un na Yehova nagh sha kwagh u hemban doon cii, shi awashima na ka u dedoo yô, a doo Yehova, Ter na u sha, u lun a dooshima la kpen kpen.

Sha nahan yô, Abel kôr iyôngo igen ken ikyumile na la za na nagh a mi. Yange tsua ilev mbi hemban doon la va na ahôm a ve, ka ônov mba tsutswav mba ilev nav je la. Kain kpa soo ér Yehova a lumun un, a̱ ver un doo doo, nahan a tôô iyiav mbi ken sule na a za na Aôndo nagh a mi. Kpa awashima na lu u dedoo er Abel nahan ga. Kwagh ne yange due ken igbar, zum u ve cii ve va sha ishigh ki Yehova u va nan un iniav vev la.

 Alaghga tsô ônov mba Adam mban yange ve ta atse shi ve keer usu sha u nan Aôndo nagh, ape ucerubi mba ve tile sha ityough ki Yehova shin tar hen shighe shon la kpa vea fatyô u nengen yô. Yehova yange er nena? Bibilo kaa a vese ér: “TER lumun Abel kua nagh nagh.” (Genese 4:4) Kpa Bibilo pase se kwagh u Yehova er sha u tesen ér un lumun Abel kua nagh nagh kura ga. Yehova yange lumun Abel sha ci u nyi?

Yange lu nagh kura kpôô kpôô lumun ku yee? Abel yange na nagh sha iyôngo i uma, sôngo i̱ haa awambe a i̱ inya; man ka ken awambe uma a lu ye. Adooga Abel yange fa er nagh kura ku a lu a inja kpishi yô. Abel yange kpe kera, anyom nga karen uderi imôngo yô, Aôndo kaa a Mbaiserael ér ve na nagh sha nomiyôngo u lu a ihyogholough shio yô. Nomiyôngo la tile sha ityough ki nagh ku Wan na u vough, u lu u a va haa awambe na inya la, ka “Waniyôngo u Aôndo” je la. (Yohane 1:29; Ekesodu 12:5-7) Nahan kpa, se fa mkav u Abel lu a mi sha gbenda u Aôndo una va er tom a iniav mbi nan ken hemen la ga.

Kpa kwagh u se fe yô ka un ne: Abel yange na Yehova nagh sha kwagh u hemban doon cii, u lu a mi yô. Yehova lumun nagh ku Abel kura tseegh ga, kpa lumun Abel iyol na kpaa. Abel yange na nagh sha ci u Yehova doo un ishima, shi na jighjigh a ishima i môm, nahan doo Yehova a na.

Kpa Kain yô, lu nahan ga. “Kain man nagh nagh yô, [Yehova] lumun ga.” (Genese 4:5) U ngu wer yange lu nagh ku Kain kura doo ga ze; sha ci Tindi u Aôndo yange va na Mbaiserael la na ian ér i naan nagh sha iyiav mbi ken sule kpaa. (Levitiku 6:14, 15) Nahan kpa, Bibilo ôr kwagh u Kain ér “aeren a na lu a bo.” (1 Yohane 3:12) Ikyav tese ér alaghga tsô Kain yange hen ér una er kwagh sha ikparashe, i lu inja ér un ngu civir Yehova sha mimi, er ior kpishi ve eren nyian nahan. Kpa er na Yehova jighjigh sha mimi ga, shi Yehova doo un ishima sha mimi ga yô, fese je maa ieren na tese kwagh ne wang.

Zum u Kain nenge ér Yehova lumun un ga la, a ker u dondon ikyav i Abel la kpa? Ei. Yange ishima vihi un a anngô na kpishi, nahan a kôr un ihyom. Yehova yange fa kwagh u lu Kain ken ishima la, shi ta un icin sha mi kpaa. A kaa a Kain ér ishimavihin na la ia na una er isholibo i vesen, nahan a wa Kain kwagh ér aluer a er sha mi yô, una ‘saan ishigh sha.’—Genese 4:6, 7.

Kpa Kain wa icintan i Aôndo la ikyo ga. Nahan a kaa a anngô na u na un jighjigh la ér vea za ken toho. Er ve lu ken toho la, Kain wua Abel. (Genese 4:8) Sha nahan yô, lu Abel lu or u hiihii, u i hii tôvon un a ican, shi i hii wuan un ye. Abel kpe, kpa kwagh na lu zan hemen her.

U ôron sha injakwagh yô, awambe a Abel yange lu vaan yilan Yehova Aôndo ér a or iyev. Aôndo kpa ôr ijiir la sha mimi, yange tsaha Kain. (Genese 4:9-12) Kwagh u vesen yô, kwagh u jighjigh u nan u Abel u i nger ken Bibilo la ngu ôron kwagh a vese nyian. Abel yange tsa sha won kuma er ior mba sha ayange na la tsaan nahan ga, alaghga yange tsa kuma anyom er deri môm nahan tseegh. Nahan kpa, Abel yange eren akaa a doon Yehova. Er a kpe nahan kpa, a fa er Ter na u sha, Yehova, soo un shi lumun un yô. (Mbaheberu 11:4) Nahan se fatyô u lun a vangertiôr ser, Yehova ngu umbur un, una va nder un shin ku, una lu uma ken paradiso shin tar. (Yohane 5:28, 29) U va lu vea na imôngo ken paradiso kpa? Aluer u kange ishima u ungwan er Abel a lu lamen a vese la, shi u ngu dondon ikyav i jighjigh na u nan la yô, alaghga u fatyô.