МЕН 1955-нҗи йылда Австралияның Квинсленд штатында дүнйә индим. Бирнәче вагтдан мениң эҗем Эстеле Ехованың Шаятлары билен Мукаддес Язгылар окувыны гечип башлады. Бир йыл соңра эҗем Ехова өзүни багыш эдип, сувда чокундырылды. 13 йыл геченсоң какам Рон хак Худай барада билим алып башлады. Мен болса 1968-нҗи йылда Квинсленд штатында сувда чокундырылдым.

Мен яшлыгымдан окамагы ве дил өвренмеги говы гөрйәрдим. Сыяхата гиденимизде тебигата сын этмегиң дерегине, мен китап окаярдым. Ата-энемиң муңа өрән гахары гелйәрди, эмма китап окамага болан хөвесим мекдепде маңа көп пейда гетирди. Мен Тасманияның Гленорчи шәхериндәки мекдепде говы окап, энчеме сылагларың эеси болдум.

Ине, инди айгытлы әдим әтмели пурсады гелди! Мен университетде ёкары билим алмалымы? Мениң китаба ве окува болан хөвесим артдыгы сайын, эҗемем яш калбымда Ехова болан сөйги одуны туташдырмагың аладасыны эдйәрди (1 Кор. 3:18, 19). Мен ата-энемиң разылыгы билен 15 яшымда мекдеби тамамлап, орта билим шахадатнамасыны алдым ве 1971-нҗи йылың январь айында пионер гуллугына башладым.

 Мен Тасманияда секиз йыл пионер болуп гуллук этдим ве тасманиялы овадан гыза Җенни Олкока өйлендим. Биз дөрт йыллап Смитсоның ве Куинстауның чет шәхерлеринде йөрите пионер болуп гуллук этдик.

Биз 1978-нҗи йылда Папуа-Тәзе Гвинеяның Порт Морсбиде илкинҗи гезек халкара конгресе гатнашдык. Конгресде миссионер доганың хири-моту дилинде эден чыкышы шу гүнки ялы ядымда. Мен доганың айданларына дүшүнмесем-де, онуң чыкышы мени миссионер болмага, башга диллери өвренмәге ве нутук билен чыкыш этмәге хөвеслендирди. Инди мениң дил өвренмәге болан хөвесим билен Ехова гуллук этмек ислегим утгашып гитди.

Биз Австралия долананымызда, Фунафути адасында (хәзирки Эллис адалары, Тувалу) миссионер болуп гуллук этмәге чагырылдык. Биз 1979-нҗы йылың январында миссионер гуллугына башладык. Шол вагт Тувалуда бары-ёгы үч саны сувда чокундырылан вагызчы барды.

Тувалу дилини өвренмек аңсат дәлди. Ол дилде диңе Инҗил китабы барды. Бу дили өвренмек үчин йөрите берилйән сапаклар ве сөзлүклер ёкды. Шол себәпли биз хер гүн 10 я-да 20 сөз өвренйәрдик, эмма оларың көпүсиниң манысына долы дүшүнмейәрдик. Меселем, биз адамлара җадыгөйликден гача дурмагы дүшүндирмегиң дерегине, ялңышып, терезини ве хасаны уланмагың гадагандыгыны өвредйән экеник. Эмма биз энчеме адамлар билен Мукаддес Язгылар окувыны гечирмелидик, шол себәпли тувалу дилини өвренмәге җан эдйәрдик. Бирнәче йыл геченден соңра окув гечйән адамларың кәбири: «Сизиң тувалу дилини өвренендигиңизе өрән бегенйәрис. Биз илки-илкилер сизиң айдян затларыңыза асла дүшүнмейәрдик» диййәрдилер.

Тувалу дилини өвренмәге бизде мүмкинчилик дөреди. Биз кирейине яшар ялы җай тапман, Ехованың Шаятларының өйүнде болдук. Бу бизе оба яшайшына уйгунлашмага ве дили сувара билмәге ярдам этди. Биз бирнәче йыллап иңлис дилинде геплемәнсоң, тувалу дили эне дилимиз ялы болуп галды.

Көп адамлар Худай барадакы хакыкат билен гызыкланып башладылар. Эмма тувалу дилинде терҗиме эдилен хич хили эдебиятымыз ёкды. Биз Мукаддес Язгылар окувыны хайсы эдебият аркалы гечирерис? Олар шахсы окувы нәдип гечирерлер? Олар хайсы эдебият аркалы  йыгнак душушыгына тайярлык гөрерлер ве нәдип Патышалык айдымларыны айдарлар? Олар сувда чокундырылмага нәдип тайярланарлар? Хава, песгөвүнли адамлар рухы иймитиң эне дилинде болмагына мәтәчдилер (1 Кор. 14:9). Биз: «Тувалу дилинде геплейән он бәш мүңден говрак адам үчин эдебият чап эдилерми?» дийип, биынҗалык болярдык. Ехова бу сорага җогап берип, шу ики зада ынандырды: 1) Ол өз Сөзүниң «узакдакы кенарларда-да» вагыз эдилмегини ве 2) «пес пәл, пукара» адамларың Өз адыны пена эдинмеклерини ислейәр (Ер. 31:10; Сеф. 3:12).

1980-нҗи йылда филиал бизи терҗимечилер бөлүминде гуллук этмәге белледи. Эмма биз бу иши башармарыс өйдйәрдик (1 Кор. 1:28, 29). Илкибашда, биз хөкүметден көне мимиограф машыны сатын алып, онуң билен йыгнак үчин герекли затлары чап этдик. Хатда биз «Эбеди яшайша элтйән билим» атлы китабы терҗиме эдип, шол машында оны чап этдик. Сыяның йити ысы, ыссы хова ве эдебиятлары чап этмек үчин чекен зәхметимиз хенизем хакыдамдан чыкмаяр. Шол дөвүрде электрик тогы хем ёкды.

Тувалу дилинде терҗиме этмәге голланма аз болса-да, кәте гарашылмадык ерден көмек гелйәрди. Меселем, мен бир гүн икиленч идег этмели өйүми ялңышып, Ехованың Шаятларына гаршы чыкян адамың гапысыны какыпдырын. Өң мугаллым болуп ишлән яшулы адам бизе гапысыны какмагы гадаган эдендигини ятладып: «Мен саңа бир зады айтмак ислейәрин. Сен терҗиме эден китапларыңда ишлигиң гайдым дереҗесини өрән көп уланярсың. Эмма бу ишлик тувалу дилинде сейрек уланыляр» дийди. Мен муны башга адамлардан хем сорадым ве ялңышыма дүшүндим. Биз деррев олары дүзедип чыкдык. Мен Ехованың көмегине ве бизе гаршы чыкян адамларың хем эдебиятларымызы окаяндыгына хайран галдым.

Илкинҗи сапар тувалу дилинде Ятлама агшамының чакылыгы чап эдилди. Шондан соңра «Патышалык барадакы хош хабар» № 30  атлы китапча иңлис дилиндәкиси билен дең чыкарылды. Адамлара эне дилиндәки эдебияты пайламак шейле бир хезилди! Вагтың гечмеги билен тувалу дилинде башга-да китаплар ве брошюралар чап эдилди. 1983-нҗи йылда Австралияның филиалы хер дөрт айдан 24 сахыпалы «Гаравул диңи» журналыны чыкарярды. Хер хепде гечирилйән душушыкда «Гаравул диңи» журналы ортача еди абзацдан өвренилйәрди. Бу тувалулылара нәхили тәсир этди? Эдебиятларымыз окамагы говы гөрйән халкың йүрегиниң төрүнден орун эеледи. Тәзе чыкан эдебиятлар барада радиояйлымда хабар берилйәрди ве кәвагт «Иң тәзе хабарлар» дийип, җар эдилйәрди *.

Өңлер биз эден терҗимәмизи кагыз йүзүне язардык. Соңра олары машынкада тәзеден гөчүрердик. Биз олары Австралиядакы филиалың чап эдилйән бөлүмине угратмазындан өң энчеме гезек гөчүрердик. Соңра филиалда гуллук эдйән ики уя тувалу дилини билмесе-де, терҗиме эдилен макалалары херси айратынлыкда MEPS улгамына гечирерди. Соңра макалалары компьютерде деңешдирип, ялңышлары дүзедердилер ве тәзеден барламак үчин авиапочта аркалы терҗимечилере уградардылар. Терҗимечилер хем барлансоң, филиала чап этмек үчин ызына иберердилер.

Вагтың гечмеги билен әхли зат өзгерйәр. Хәзир терҗимечилер макалалары компютерде терҗиме эдйәрлер, барлаярлар, чапа тайярлаярлар ве филиала Интернет аркалы уградярлар. Инди макалалары почта аркалы угратмак үчин көп вагт сарп эдилмейәр.

Бирнәче йылың ичинде биз Җенни билен Юваш океаның кенарының әхли ерлеринде гуллук этдик. 1985-нҗи йылда биз Тувалудан гайтдык ве Самоадакы филиалда гуллук эдип башладык. Биз ол ерде тувалу дилинден башга-да, самоа, тонга ве токелау диллерине терҗиме этмәге көмек эдйәрдик *. 1996-нҗы йылда болса эдебиятлары фиҗи, кирибати, науру, ротума ве тувалу диллерине терҗиме эдйән топарлара көмек этмек үчин Фиҗидәки филиала чагырылдык.

Доган-уяларың ыхлас билен терҗиме эдиши хайран галдыряр. Кәте терҗиме иши ичгысгынч ве сурнукдырыҗы болуп гөрүнсе-де, вепалы доган-уялар бу юмша Ехованың гарайшы ялы гараярлар. Себәби Аллатагала хош хабарың «хер миллете ве тайпа, хер диле ве хер халка» вагыз эдилмегини ислейәр (Ылх. 14:6). Меселем, «Гаравул диңи» журналыны тонга дилине илкинҗи гезек терҗиме этмели боланымызда, мен Тонгодакы әхли яшулулардан көмек эдип билҗек доган-уялары сорадым. Шонда механик болуп ишлейән йыгнак яшулусы ишини ташлап, эртеси гүни терҗиме этмәге башлады. Ол машгаласыны эклемек үчин нәдип пул тапарын дийип аладаланмаярды. Ол бирнәче йыллап терҗимечи болуп гуллук этди, себәби Ехова доганың ве машгаласының аладасыны этди. Онуң ыхласлы гуллугы өрән рухландыряр.

 Ёлбашчылык маслахаты аз санлы адамларың геплейән дилинде-де, рухы иймитиң болмагына гөзегчилик эдйәр. Терҗимечилер хем оларың гөрелдесине эерйәрлер. Бир сапар менде: «Тувалу дилинде терҗиме эдениңе дегйәрмикә?» диен сораг дөреди. Шонда мен Ёлбашчылык маслахатының берен җогабыны окап рухландым: «Бизиң эдебиятларымызың тувалу дилинде терҗиме эдилмезлигиниң хич хили себәби ёк. Бейлеки диллер билен деңешдирениңде тувалу дилинде аз санлы адам геплесе-де, олар хош хабары эне дилинде эшидәймели».

2003-нҗи йылда Җенни икимизи Фиҗидәки филиалдан Нью-Йорк шәхериндәки (Паттерсон) терҗимечилере гөзегчилик эдйән бөлүме чагырдылар. Арзувым хасыл болды! Биз эдебиятларың дүрли диллерде терҗиме эдилмегине көмек эдйән топарың агзасы болдук. Биз соңкы ики йылың ичинде терҗимечилер топарларына окув гечмек үчин бирнәче юртлара айландык.

Инди мен сизе ёкарда агзан меҗлис залындакы душушык барада гүррүң берейин. 2000-нҗи йылда Ёлбашчылык маслахаты бүтин дүнйәдәки терҗимечилере гүйчли голдавың герекдигине гөз етирди. Шу вагта ченли терҗимечилере көп окув гечирилмеди. Языҗылар комитетине хасабат беренимизден соңра Ёлбашчылык маслахаты әхли филиаллардакы терҗимечилер билен окув гечирилмели диен карара гелди. Окувың максады — иңлис дилине чуңңур дүшүнмек, терҗиме этмегиң усулларыны ве терҗимечилериң агзыбир хызматдашлык этмегини өвретмек.

Терҗимечилик бабатда берлен маслахатларың нетиҗеси нәхили болды? Доган-уялар өкделик билен терҗиме эдип башладылар. Хәзир эдебиятларымыз көп диллерде чап эдилйәр. 1979-нҗы йылда миссионер болуп гуллук эдип башланымызда «Гаравул диңи» журналы бары-ёгы 82 дилде чап эдилйәрди. Көп диллерде болса, журнал иңлис дилинден бирнәче ай гиҗә галып чыкарылярды. Эмма хәзир «Гаравул диңи» журналы 231-ден говрак диллерде чап эдилйәр. Оларың көпүси иңлис дилиндәки саны билен дең чыкяр. Шу гүнлер рухы иймити 700-ден говрак дилде окаса боляр. Өң бу амала ашмаҗак арзувды.

2004-нҗи йылда Ёлбашчылык маслахатының агзалары Мукаддес Язгылары дүрли диллерде терҗиме этмели диен карара гелдилер. Шондан бирнәче ай геченсоң, Мукаддес Язгыларың белли бир мөхлетде терҗиме эдилмеги ёла гоюлды. Бу онуң көп диллерде чап эдилмегине гошант гошды. 2014-нҗи йыла ченли «Мукаддес Язгыларың Тәзе дүнйә терҗимеси» бөлеклейин я-да тутушлыгына 128 дилде, хатда Юваш океаның гүнортасында яшаян адамларың дилинде-де чап эдилди.

2011-нҗи йылда мен Тувалуда гечирилен конгресде чыкыш этдим. Бу мениң дурмушымда ятдан чыкмаҗак пурсатларың бириди. Шол  йыл бирнәче айлап гуракчылык боландыгы себәпли, конгреси гечирмек мүмкин дәл ялы болуп гөрүнди. Эмма биз Тувалу адасына геленимизде, агшам чабга ягып башлады ве гуракчылыкдан нам-нышан галмады. Конгресем саг-аман гечирилди! Мен «Инҗил» китабының «Тәзе дүнйә терҗимесиниң» тувалу дилинде чыкандыгына дийсең бегенйәрин. Шейле аҗайып совгат аз санлы халка хич хачан берилмәнди! Конгрес гутаран бадына, ене-де чабга ягып башлады. Шейлеликде, доган-уяларың әхлиси хем гөни маныдакы, хем гөчме маныдакы сувдан гандылар!

Гынансак-да, мениң Худая вепалы аялым Җенни муны гөрмеди. Ол 2009-нҗы йылда 35 яшларында арадан чыкды. Җенни гөвсүнде дөрән рак кеселинден он йыллап эҗир чекди. Ол тәзе дүнйәде диреленде, Мукаддес Язгыларың тувалу дилинде чыкандыгына өрән бегенсе герек.

Соңра мен овадан уя Лорани Сикево өйлендим. Бу мениң үчин Ехованың берен совгады болды. Җенни Лорани билен биле Фиҗидәки Бейтелде гуллук эдипди. Лорани хем эдебиятлары фиҗи дилинде терҗиме этмәге көмеклешйәрди. Бизиң икимизем Ехова вепалы гуллук этмеги-де, дил өвренмеги-де говы гөрйәрис!

Мен сөйгүден долы гөкдәки Атамыз Ехованың дүрли диллерде геплейән адамларың аладасыны эдйәндигине өрән бегенйәрин (Зеб. 49:1—3). Доган-уялар эне дилинде эдебиятлары биринҗи сапар аланларында ве эне дилинде айдым айдып, Ехованы шөхратландыранларында, шатлыкдан яңа йүзлеринден нур сачярды (Рес. иш. 2:8, 11). Тувалу йыгнагындакы Савуло Тейси гарташан доганың сөзлери хенизем мениң гулагымда яңланып дур. Ол илкинҗи гезек Патышалык айдымларыны эне дилинде айданда: «Айдымлар иңлис дилинде дәл-де, тувалу дилинде айданыңда хас якымлы эшидилйәр. Муны Ёлбашчылык маслахатына хөкман айдавери!» дийди.

2005-нҗи йылың сентябрында гарашылмадык ягдайда мени Ехованың Шаятларының Ёлбашчылык маслахатының агзасы болмага чагырдылар. Мен муны улы хормат сайярын. Мен терҗимечилик бөлүмде ишлемесем-де, гураманың бүтиндүнйәде алнып барылян терҗимечилик ишлерини голдамага Ехованың мүмкинчилик берендигине миннетдар. Мен Ехованың бүтин халкының, хатда Юваш океандакы адаларда яшаян гуллукчыларының хем рухы зерурлыкларының аладасыны эдйәндигине бегенйәрин. Догрудан-да, мезмурчының: «Реб хөкүм сүрйәр, ер шатлансын, бүтин адалар бегенишсин» диен сөзлери ерине етйәр (Зеб. 97:1).