«Җан» хем-де «рух» нәме?

СЕНИҢ пикириңче, «җан» хем-де «рух» нәме? Көп адамлар ол гөзе гөрүнмейән ве өлмейән затдыр өйдйәр. Адам өленден соң, онуң җаны я-да рухы чыкып бир ерлерде яшаяр диййәрлер. Бу дүшүнҗе гиңден яйранлыгы үчин, көп адамлар онуң Мукаддес Язгылара эсасланмаяндыгыны биленде гең галяр. Онда Худайың Сөзүне гөрә, «җан» хем-де «рух» нәмекә?

ҖАН НӘМЕ?

Илки билен, җаның нәмедигини билели. Ядыңда болса, Мукаддес Язгылар башда гадымы еврей хем-де грек дилинде язылыпды. «Җан» дийип терҗиме эдилен сөз еврейче «нефеш», грекче болса «психи». Мукаддес Язгыларда «җан» ве «җанлар» диен сөзлериң манысыны билсең, оларың 1) адамлара, 2) хайванлара ве 3) адамларың я-да хайванларың яшайшына дегишлидигине гөз етирерсиң. Гелиң, Мукаддес Язгылардакы  «җан» диен сөзүң шол үч манысына середелиң.

Адамлар. «Мүсүре гелен бүтин җанлар алтмыш алтыды» (Барлык 46:26). «Җанлар» дийленде адамлары аңладяр, ягны Якубың бүтин машгаласы гөз өңүнде тутуляр. Чыкыш 16:16-да Худай ысрайыллылара: «Хер кесиң чадырында нәче җан болса, шоңа гөрә-де [манна] йыгнаң» дийип табшырды. Гөршүмиз ялы, маннаны машгаладакы адам санына гөрә йыгнамалыды. «Җан» ве «җанлар» диен сөзлериң адама я-да адамлара дегишлидигини ашакдакы аятлардан гөрерсиң: Барлык 9:12; 46:18; Ресулларың ишлери 3:23; Якуп 5:20.

Хайванлар. Мукаддес Язгылар хайванларың ярадылмагыны шейле беян эдйәр: «Ве Худай дийди: Сувлар җанлы махлукларың сүрүлери билен долуп-дашсын, ве ериң үстүнде, гөгүң гүммезиниң йүзүнде гушлар учсын. Ве Худай дийди: Ер җынсларына гөрә җанлы махлуклары, мал-гара ве сүйренҗилери, ве җынсларына гөрә ериң вагшы хайванларыны чыкарсын; ве шейле болды» (Барлык 1:20, 24). Бу аятлардан гөршүмиз ялы, сувда яшаян хайванлара-да, өй ве ябаны хайванлара-да «җан» дийилйәр. Гушлара хем-де хайванлара Барлык 2:19; 9:10 ве Зебур 74:19-нҗы аятларда хем «җан» дийилйәр.

Адамың яшайшы. Кәвагт адамың яшайшына-да «җан» дийилйәр. Ехова Муса: «Сениң җаныңы агтарянларың әхлиси өлди» дийди (Чыкыш 4:19). Мусаның душманлары нәмәни агтардыларка? Олар оны өлдүрҗек болдулар. Рахел Бенямин диен оглуны кынлык билен догруп, «җан берип... өлди» (Барлык 35:16—19). Шол пурсатда Рахел яшамагыны бес этди. Бир сапар Иса-да: «Мен говы чопандырын; говы чопан гоюнлары үчин җаныны пида эдйәндир» дийди (Яхя 10:11). Иса өз җаныны, ягны яшайшыны адамзат үчин берди. Бу аятларың хеммесинде-де «җан» диен сөз  адамың яшайшыны аңладяр. «Җан» диен сөз индики аятларда-да яшайшы аңладяр: 3 Патышалар 17:17—23; Матта 10:39; Яхя 15:13; Ресулларың ишлери 20:10.

Худайың Сөзүни өврендигиңче, бакы җан я-да өлмейән җан барада айдылмаяндыгына гөз етирерсиң. Гайтам, Мукаддес Язгылардан билшимиз ялы, җан өлйәр (Зебур 33:18).

РУХ НӘМЕ?

Инди болса, Мукаддес Язгылара гөрә, рухуң нәмедигини билели. Кәбир адамлар җан билен руха бир затдыр өйдйәр. Эмма бейле дәл. Мукаддес Язгылар оларың дүрли затдыгыны гөркезйәр. Оларың нәме тапавуды бар?

Мукаддес Язгыларың асыл нусгасында «җан» диен сөзе еврейче «руах», грекче «пневма» дийилйәр. Бу сөзлериң манысы Язгыларда дүшүндирилйәр. Меселем, Зебур 146:4-де шейле дийилйәр: «Онуң рухы [руах] чыкып, топрага өврүлип, ниетлери шол гүнүң өзүнде пуҗа чыкар». Якуп 2:26-да болса шейле дийилйәр: «Себәби, беден рухсуз [пневма] өли». Бу аятлардан гөршүмиз ялы, беден рух аркалы дири. Рухсуз беден өлүдир. Шонуң үчин «руах» диен еврей сөзүне диңе «рух» дәл-де, «гүйч», ягны яшайыш гүйҗи хем дийилйәр. Худай Нух пыгамбере шейле дийди: «Мен гөклериң астында ичинде яшайыш деми [руах] болан бүтин адамзады ёк этмек үчин ер йүзүне сувлар тупаныны гетирйәрин» (Барлык 6:17; 7:15, 22). Диймек, рух — әхли җанлы-җандары яшадян, гөзе гөрүнмейән гүйч (яшайыш учгуны).

Җан хем-де рух бир зат дәл. Радионың ток аркалы ишлейши ялы, беденем рух аркалы яшаяр. Элде гөтерилйән радионы гөз өңүне гетир. Оны ишледер ялы, батарея герек. Батарея болмаса, радио ишлемейәр. Эдил шонуң ялы ток билен ишлейән радионы хем мысал гетирсе боляр. Рух — бедене яшайыш берйән гүйч.  Ток ялы рухуң аңы хем-де дуйгусы ёк. Ол шахсыет дәл-де гүйч. Эмма рух я-да яшайыш гөзбашы болмаса, мезмурчының айдышы ялы, адам өлйәр, ягны «рухы чыкып, топрага өврүлйәр».

Өлен адамың ягдайы Вагызчы 12:7-де шейле дүшүндирилйәр: «Ол топрага, өңки ягдайына өврүлер, рухы болса, оны берен Худая гайдып барар». Рух я-да яшайыш гүйҗи чыканда, беден өлйәр ве топракдан ярадыланы үчин, топрага-да өврүлйәр. Шонуң ялы-да яшайыш гүйҗи оны берен Худая гайдып барар (Эйюп 34:14, 15; Зебур 36:9). Аслында, яшайыш гүйҗи гөге гайдып бармаяр. Өлен адамы диңе Ехованың дирелдип билйәни үчин, Худая гайдып барар дийилйәр. Башгача айданыңда, онуң яшайшы Худайың элинде. Чүнки диңе Худай өз гүйҗи аркалы рухы гайдып берйәр, ягны адамы дирелдип билйәр.

Худайың «габырдакыларың хеммесини» дирелтҗекдиги, гөр, нәхили теселли берйәр! (Яхя 5:28, 29). Ехова олара тәзе беден берер ве рухы, ягны яшайыш гүйҗи үфләп дирелдер. Шонда нәхили аҗайып дөвүр болар!

Мукаддес Язгылардакы «җаның» хем-де «рухуң» манысы барада «Өлен адама нәме боляр?» диен китапчада ве «Язгылары уланып ынандырмак» диен китапда җикме-җик дүшүндирилйәр. Бу эдебиятлары Ехованың Гүвәчилери дүрли дилде чап этди.