Paul: 1985-nji ýylyň noýabr aýydy. Bizi günbatar Afrikanyň Liberiýa ýurduna missioner edip bellediler. Biz örän begenýärdik, tolgunýardyk. Uçarymyz Senegala gondy, şonda aýalym: «Ýene bir sagatdan Liberiýada bolarys» diýdi. Birdenkä şeýle bildiriş edildi: «Liberiýa barýan ýolagçylar uçardan düşmeli. Ýurtda gozgalaň turandygy sebäpli uçuş ýatyryldy». Biz on gün Senegaldaky missionerler bilen bile ýaşadyk. Biz habarlardan Liberiýada bolan ýagdaýlary görüp ör-gökden geldik. Ýük maşynlar jesetlerden doludy, hökümet adamlara öýden çykmazlygy berk tabşyrdy. Eger çykaýsalar, öldüriljekdigini duýdurdy.

Anna: Kiçi wagtym maňa «gorkajyk Anna» diýýärdiler. Men hatda ýoldan geçmäge-de gorkýardym. Emma biz şonda-da Liberiýa gitmegi ýüregimize düwdük.

Paul: Anna ikimiz günbatar Angliýanyň bir obasynda önüp ösdük. Meniň ejem bilen kakam, Annanyň bolsa ejesi bizi uzak wagtly gulluk etmäge höweslendirýärdi. Biz orta mekdebi tamamlanymyzdan soň, pioner gullugyna başladyk. 19 ýaşymda meni Beýtele çagyrdylar. 1982-nji ýylda bolsa söwer ýarym Anna bilen toý etdik. Toýdan soň Annany hem Beýtele çagyrdylar. Ene-atamyz biziň Ýehowa uzak wagtly gulluk edýändigimize diýseň begenýärdiler.

Anna: Biz Beýtelde gulluk etmegi gowy görýärdik. Emma wagyzçylaryň az ýerinde gulluk etmek biziň arzuwymyzdy. Biz Beýtelde öň missioner bolan dogan-uýalar bilen eginme-egin işleşdik. Olaryň berýän gürrüňleri biziň islegimizi, höwesimizi has-da artdyrdy. Biz üç ýyllap her gün agşam Ýehowa missioner bolmak isleýändigimiz hakda doga etdik. Ahyry Ýehowa biziň dogamyza jogap berdi. Bizi 1985-nji ýylda Gilead mekdebiniň 79-njy klasyna çagyrdylar. Şonda begenjimizden ýaňa guş bolup uçaýjak bolduk. Mekdepden soň bizi Günbatar Afrikanyň Liberiýa döwletine bellediler.

Paul: Liberiýanyň ýagdaýy biraz gowulaşansoň, biz ilkinji uçar bilen ol ýere gitdik. Ol ýerde adamlar  gorkuda ýaşaýardy. Giçlik öýden çykmak bolmaýardy. Gündizine adamlar daşaryk çykyp bilýärdiler, emma köneje ulaglar gatyrak ses çykaraýsa, gorkudan ýaňa gygyryşyp gaçyp gidýärdiler. Aýalym ikimiz howsala düşmez ýaly her gün agşam Zebur kitabyny okardyk. Biz gullugymyzy gowy görýärdik. Anna her gün wagyz etmäge giderdi. Menem Jon Şaruk dogan bilen Beýteliň işlerini ederdim. Jon dogan köp ýyldan bäri Liberiýada ýaşaýardy. Ol ýerdäki dogan-uýalaryň duş gelýän kynçylygyny bilýärdi we olara gowy kömek edýärdi. Men ondan köp zatlary öwrendim.

Anna: Liberiýa biziň öýümize öwrüldi. Biz ol ýerdäki dogan-uýalary şeýle bir gowy gördük. Olar mähirli, ýumşak, alçak, Hudaýa wepalydy. Biz olar bilen agzybir maşgala ýaly bolduk. Olaryň berýän maslahaty bize köp kömek etdi. Liberiýa wagyzçylar üçin Jennetdi. Adamlar Mukaddes Kitapdan höwes bilen gürrüňdeş bolýardylar. Derrew gaýdaýsaň dagy öý eýeleri gaty görýärdi. Adamlar ýoluň ugrunda Mukaddes Kitap hakda gürrüňdeş bolýardylar, sen diňe baryp olaryň gürrüňine goşulaýmaly. Biziň gaty köp okuw geçýänlerimiz bardy. Olaryň hemmesine ýetişmeýärdik. Ana, saňa gerek bolsa kynçylyk!

Paul: Ýurtda dört ýyl ýaly parahatlyk boldy. Emma 1989-njy ýylda raýatlyk urşy başlady. 1990-njy ýylyň 2-nji iýulynda gozgalaňçylar Beýteliň töweregindäki ýerleri eýelediler. Biz üç aýlap hiç kim bilen, hatda dogan-garyndaşlarymyz we Baş edaradaky doganlar bilenem habarlaşyp bilmedik. Ýurtda eden etdilik, açlyk höküm sürýärdi, gelin-gyzlar zorlanýardy. Şeýle gözgyny ýagdaý 14 ýyl dowam etdi.

Anna: Tire-taýpalaryň arasynda uruş turdy we ençeme adamlar öldi. Ýaragly esgerler köçelerde aýlanyşyp ýörýärdi, öýleri talaýardy. Olar üçin adam öldürmek edil towuk soýan ýalydy. Beýteliň golaýyndaky barlag postlarynda jesetler depe ýaly üýşüp durýardy. Öldürilen adamlaryň arasynda ençeme wepaly dogan-uýalar, hatda iki sany missioner hem bardy.

Gozgalaňçylar başga taýpadan bolan adamlary ýigrenýärdiler, tutsalar öldürýärdiler. Dogan-uýalar janyny howp astyna salyp, başga taýpadan bolan imandaşlaryny gizleýärdiler. Beýtelçilerem, missionerlerem şeýle edýärdiler. Käbir dogan-uýalar Beýtele gaçyp geldiler. Olaryň ýarysy birinji gatda, ýarysy ikinji gatda ýaşaýardy. Biziň otagymyzda bolsa ýedi sany dogan-uýa bolýardy.

 Paul: Gozgalaňçylar Beýtelde adam gizleýändigimizi ýa-da gizlemeýändigimizi görmek üçin her gün gelýärdiler. Biz dört sany garawul goýduk. Olaryň ikisi Beýteliň aýnasyndan seredip durýardy, ikisi bolsa derwezede durýardy. Eger derwezedäki garawullaryň gozgalaňçylaryň Beýtele girmejekdigine gözi ýetse, elini öňüne tutup durýardylar. Emma gozgalaňçylar kürsäp girjek bolsa, garawullar elini arkasyna tutup yşarat edýärdiler. Şonda aýnadan seredip duranlar derrew dogan-uýalary gizlemegiň ugruna çykýardylar.

Anna: Bir güni gozgalaňçylar ýene-de Beýtele geldi. Derwezedäki garawullar olary saklap bilmedi. Şonda biz bir uýa bilen haýal etmän hammama girdik. Hammamda şkaf bardy, şkafda gizlener ýaly ýer bardy. Men şkafdaky goş-golamlary çykardym we uýany şol ýere saldym. Şonda eli ýaragly adamlar biziň otagymyza geldi. Paul olara: «Duruň, saklanyň, aýalym hammamda suwa düşýär» diýdi. Men şkafyň gizlin ýeriniň gapysyny ýapanymda, takyrdap ses etdi. Içindäki goş-golamlary ýerleşdirmek üçinem wagt gitdi. Şonda men gozgalaňçylar bir zatlar aňandyr öýdüp gorkdum, el-aýagym titräp başlady. Men Ýehowadan ýalbaryp kömek soradym. Şonda köşeşdim, gapyny açdym-da: «Salam!» diýdim. Gozgalaňçylaryň biri meni itekläp, hammamyň içine girdi. Ol göni şkafy açyp, içini agdar-düňder etdi, ýöne hiç zat tapmady. Gozgalaňçylar beýleki otagy, hatda üçegem barlady. Emma olaryň tapan zady bolmady.

Paul: Iýere zat az bolansoň, birnäçe aý kösendik. Köplenç irdenlerine hiç zat iýmeýärdik. Emma Ýehowa irdenki sežde arkaly bizi ruhlandyrýardy, güýjümize güýç goşýardy. Şeýlelikde, biz kynçylyklara döz gelip bilýärdik.

Eger biziň iýjek-içjegimiz gutarsa, Beýtelden gitmekden başga alajymyz bolmazdy. Şonda gozgalaňçylar Beýtelde gizlenýän dogan-uýalary tapyp öldürerdi. Emma Ýehowa hemişe öz wagtynda iýjek-içjegimizi ýetirip durdy. Hawa, biz gökdäki Atamyzyň elini her gün görýärdik.

Ýurduň ýagdaýy gün-günden erbetleşýärdi. Emma hakykat barha nur saçýardy. Dogan-uýalar janyny halas etmek üçin göçüp-gonup ýörmeli bolýardylar. Emma olaryň imany sarsmady, kalby rahatdy. Käbir dogan-uýalar: «Şu ýagdaýlar bizi uly betbagtçylyga taýýarlaýar» diýýärdi. Ýaşulular we ýaş doganlar dogan-uýalara kömek etmek üçin elinden gelenini edýärdiler. Dogan-uýalar baran ýerlerinde bir-birini goldaýardylar, adamlara wagyz edýärdiler, tokaýlarda agajyň şahalaryndan çatma ýasap, ýygnak duşuşygyny geçirýärdiler. Ýygnak duşuşyklary, wagyz gullugy olary ruhlandyrýardy, güýjüne güýç goşýardy. Biz dogan-uýalara wagtal-wagtal iýer ýaly zat berýärdik, egin-eşik paýlaýardyk. Emma olar egin-eşige derek wagyzda göterer ýaly sumka soranlarynda örän ruhlandyk. Uruş sebäpli gözgyny ýagdaýdaky adamlar hoş habary höwes bilen diňleýärdi. Olar dogan-uýalaryň hemişe  şadyýandygyny görüp haýran galýardy. Ýehowanyň Şaýatlary edil garaňky tokaýa düşýän gün şöhlesi ýalydy (Mat. 5:14—16). Dogan-uýalaryň yhlasly wagyz edýändigini görüp käbir zalym gozgalaňçylaram doganymyz boldy.

Paul: Biz käte Liberiýadan gitmeli bolýardyk, üç sapar az wagtlyk, iki sapar bolsa bir ýyllyk gitdik. Bir missioner uýa biziň duýgularymyzy şeýle beýan etdi: «Gilead mekdebinde „baran ýeriňizde tabşyrylan işe ýüregiňizi beriň“ diýip öwretdiler. Biz şeýle-de etdik. Emma ýurtdan gitmeli bolanyňda, göýä ol ýerde ýüregiňi galdyran ýaly bolýan ekeniň». Hawa, dogan-uýalary goýup gaýdanymyzda ýüregimiz para-para bolýardy. Emma goňşy ýurtdan olara kömek edip bilýändigimize begenýärdik.

Anna: 1996-njy ýylyň maý aýydy. Biz dört bolup filialdan şäheriň aňry çetine gitmekçidik. Ýanymyzda bolsa filialyň resminamalary bardy. Sebäbi ol ýer howpsuzdy. Biz 16 km ýol geçmelidik. Ugranymyz hem şoldy welin, gozgalaňçylar ýokaryk ok atyp bizi sakladylar, üçümizi maşyndan zor bilen düşürdiler. Soňra maşyny sürüp gitdiler. Paul bolsa maşynyň içindedi. Biz nämäniň nämedigine düşünmän galdyk. Birdenkä Paulyň adamlaryň arasyndan ýöräp gelýändigini gördük. Onuň maňlaýy ganap durdy. Gozgalaňçylar Pauly atandyr öýdüp gorkduk. Emma Paul atylan bolsa, onuň ýöräp bilmejekdigine düşündik. Gozgalaňçylaryň biri Pauly maşyndan düşürende, ony urupdyr. Emma gorkuly zat ýok eken, Paulyň maňlaýy azajyk çapylypdyr.

Şol ýerde bir harby ulag bardy. Ol adamlary howpsuz ýere alyp gitmekçidi. Ulagyň içi gorkudan ýaňa titreşýän adamlardan hyryn-dykyndy. Şonuň üçin biz ulagyň gapdalyndan ýapyşyp gitmeli bolduk. Sürüji ulagy ýokary tizlikde sürýärdi. Biz tas ulagdan gaçýardyk. Şonda: «Sakla ulagy!» diýip gygyrdyk. Emma sürüji gorkudan ýaňa hiç zat eşitmeýärdi. Biz sag-aman barmaly ýerimize ýetdik. El-aýagymyzda ysgyn-mydar galmandy. Biz edil düýş görýän ýalydyk.

Paul: Biziň üsti-başymyz gara kirdi, eşiklerimiz ýyrtyk-ýyrtykdy. Biz bir-birimiziň ýüzümize seredip: «Nädip diri galdyk?!» diýýärdik. Şol gije açyk meýdanda ýatmaly bolduk. Ertesi gün oklardan ýaňa eleme-deşik bolan köneje dikuçarda Sierra Leone gitdik. Biz diri galanymyza Hudaýa müňde bir şükür edýärdik. Emma Liberiýadaky dogan-uýalary alada edip, olary hiç kellämizden çykaryp bilmeýärdik.

Anna: Biz Sierra Leone döwletiniň Fritaun şäherindäki Beýtele geldik. Dogan-uýalar bizi gujak açyp garşy aldylar. Emma birdenkä, başdan geçiren gorkunç wakalarym ýadyma düşüp başlady. Men howsala düşýärdim, gorkýardym, göýä düýş görýän ýalydym. Gijelerine hopugyp oýanýardym, el-aýagym titreýärdi, dem almak hem kyn bolýardy. Şonda Paul meni köşeşdirmek üçin gujaklaýardy, elimden tutup, Hudaýa doga edýärdi. Men tä köşeşýänçäm, ýygnakdaky aýdymlary aýdýardyk. Käte men: «Bu gidişime gitsem dälirärin» diýip gorkýardym, missioner bolup gulluk edip bilmerin öýdýärdim.

Ýehowa tüýs wagtynda meniň dadyma ýetişdi. Şol hepdede iki sany täze makala çykdy. Olaryň biri 1996-njy ýylyň 8-nji iýunynda çykan «Oýanyň!» žurnalyndaky «Howsala düşmek keseline nädip döz gelmeli?» diýen makalady. Men şol makalany okap, öz ýagdaýyma has gowy düşündim. Ikinjisi, 1996-njy ýylyň 15-nji maýynda çykan «Garawul diňi» žurnalynyň «Olar nireden güýç alýar?» diýen makalasydy. Žurnalda ganatyna zeper ýeten kebelegiň suraty bardy. Kebelekler ganatynyň köp bölegini ýitirse-de, uçmagyny, iýip-içmegini dowam edýän eken. Şonuň ýaly biz howsala düşsek-de, gorksak-da, Ýehowanyň kömegi bilen gullugymyzy dowam edip bilýäris. Hatda dogan-uýalary hem ruhlandyryp bilýäris. Ýehowa şu makalalar arkaly meniň güýjüme güýç goşdy (Mat. 24:45). Men şeýle makalalary köp okaýardym, ýygnap goýýardym. Wagtyň geçmegi bilen özümi gowy duýup başladym, men howsala düşmeýärdim, gorkmaýardym.

Paul: Biz her sapar öýümize, Liberiýa dolananymyzda örän begenýärdik. Biz ol ýerde takmynan 20 ýyl gulluk etdik. Liberiýada uruş tamamlanypdy, biz filialyň gurluşygyna başlamakçydyk. Emma  2004-nji ýylyň ahyrynda doganlar bize başga ýurtda gulluk etmelidigimizi aýtdylar.

Bize Liberiýadaky dogan-uýalardan aýra düşmek kyn boldy. Biz agzybir maşgala ýaly bolupdyk, ýöne geçmişimiz hakda oýlandyk. Gilead mekdebini tamamlanymyzdan soň, ýakynlarymyzdan, dogan-garyndaşlarymyzdan aýra düşmek aňsat bolmady. Emma biz Ýehowanyň islegini birinji orunda goýduk, olam bize bereket berdi. Şonuň ýaly biz ýene-de Ýehowanyň islegini birinji orunda goýsak, onuň bizi goldajakdygyna, bereket berjekdigine ynanýardyk. Doganlar bizi Gana döwletine belledi.

Anna: Biz Liberiýadaky dogan-uýalar bilen hoşlaşanymyzda köp gözýaş dökdük. Garryja Frenk dogan şeýle diýdi: «Men bilýärin, siz bizi hiç haçan unutmarsyňyz, ýöne siz bizi unutmaly. Siz täze borjuňyza ýürekden ýapyşyň. Baran ýeriňizdäki dogan-uýalaryň ýürekden aladasyny ediň». Frenk doganyň sözleri bizi örän ruhlandyrdy we ýat ýurtda, nätanyş adamlaryň arasynda bilimizi berk guşap, Ýehowa gulluk etmäge höweslendirdi.

Paul: Ganada gaty köp dogan-uýalar gulluk edýär. Biz olar bilen derrew dostlaşdyk. Biz wepaly, berk imanly dogan-uýalardan köp zatlary öwrendik. Biz Ganada hezil edip 13 ýyl gulluk etdik. Soňra doganlar bize Gündogar Afrika filialynda gulluk etmelidigimizi aýtdylar, ol Keniýada ýerleşýärdi. Elbetde, biz Liberiýadaky, Ganadaky dostlarymyzy küýseýärdik. Emma Keniýadaky güler ýüzli dogan-uýalar bizi gujak açyp garşy aldylar. Edil öýümize gelen ýaly bolduk. Keniýada hoş habary eşitmedik adamlar köpdi.

Anna: Men ençeme gorkunç wakalary başdan geçirdim. Şeýle wakalary ýatdan çykarmak aňsat däl. Hatda adam bütin ömrüne gorkuda ýaşaýar. Elbetde, Ýehowa gudrat bilen şol zatlardan bizi goramady. Men häzirem okuň sesini eşidenimde tisginip gidýärin, el-aýagym buz ýaly bolýar. Ýöne Ýehowa dogan-uýalar arkaly goldaýar, göwünlik berýär. Şeýle-de edebiýatlardaky pikirler arkaly ýürek derdime derman bolýar we gullugymy dowam etmäge kömek edýär.

Paul: Käbirleri: «Gullugyňyzy gowy görýärsiňizmi?» diýip soraýarlar. Elbetde, gowy görýäris. Biz tebigaty Jennet ýaly owadan ýurtlarda gulluk etdik. Ýöne ýurtda bolýan uruşlary, gozgalaňy göreniňde, Jennet ýadyňa düşmeýär. Bizi ýurduň tebigatynyň gözelligi däl-de, dogan-uýalaryň ýagşy häsiýeti özüne çekdi. Olaryň medeniýeti biri-biriniňkiden tapawutlansa-da, Ýehowany ýürekden söýýärler. Ýehowa bizi olary ruhlandyrmaga iberendir öýdýärdik, aslynda, olar bizi ruhlandyrýardy.

Siz dünýäniň islendik künjegine barsaňyz-da, öýüňiz we maşgalaňyz bar. Muňa gudrat diýse bolar. Dogan-uýalar sizi gujak açyp garşy alar. Hawa, eger biz Ýehowa bil baglamagymyzy dowam etsek, almajak galamyz bolmaz (Flp. 4:13).