1, 2. Pawlusa Rime barmak aňsatdymy? Düşündiriň. Ol nämeleri alada edendir?

 PAWLUSYŇ gelejegi gözüne garaňky görünýärdi. Festiň «Sezaryň ýanyna-da gidersiň» diýen sözleri gulagynda ýaňlanyp durdy. Iki ýyl türmede oturan adam indi uzak ýol söküp Rime gitmelidi. Pawlusyň howasyny çalyşjagyna göwni göterilendir (Res. 25:12). Ol öň gämili köp ýerlere gidip görensoň, uzak ýol sökmegiň aňsat däldigine düşünýärdi. Üstesine-de, Pawlus Sezaryň ýanyna baransoň, onuň bilen näme gürrüň etjekdigini alada edendir.

² Pawlus birnäçe gezek «howply ýagdaýlary» başdan geçiripdi. Meselem, ol üç gezek gämi heläkçiligine uçrady, bir gije-gündizi deňziň ortarasynda geçirdi (2 Kor. 11:25, 26). Üstesine-de, ol Rime öz islegi bilen däl-de, tussag hökmünde äkidilip barýardy. Onuň bu gezekki syýahaty wagyz syýahatlary ýaly däldi. Kaýsariýa bilen Rimiň arasy iki ädimlik ýol däldi, munuň üçin 3 000 kilometrden hem gowrak ýol geçmelidi. Pawlus sag-salamat Rime bararmyka? Başbitin baraýanda-da, şol döwrüň iň güýçli hökümdarynyň öňünde durmalydy. Sezaryň oňa nähili höküm çykarjakdygy belli däldi.

3. Pawlus näme etmegi ýüregine düwüpdi? Şu bapdan nämeleri öwreneris?

³ Biz Pawlus barada köp zatlary öwrendik, ony tanadyk. Şonuň üçinem hiç birimiziň Pawlus diýlende çendenaşa alada edip, ruhdan düşýän adam göz öňümize gelmeýär. Elbetde, ol kösenjekdigini bilýärdi, ýöne nähili kynçylyklara uçrajakdygyny anyk bilmeýärdi. Pawlus ýagdaýy üýtgedip bilmejekdigine düşünip, känbir alada etmeýärdi. Şeýle-de ol çendenaşa alada etse, şatlanyp wagyz edip bilmezdi (Mat. 6:27, 34). Pawlus Ýehowanyň tamasyny ödemek isleýärdi. Ol Patyşalyk baradaky habary her bir ýagdaýda, her bir adama, hatda patyşalara-da wagyz etdi (Res. 9:15). Ol Ýehowanyň islegini ýerine ýetirmegi şeýle bir ýüregine düwýär welin, hiç zat oňa böwet bolup bilmeýär. Sizem Ýehowanyň islegini ýerine ýetirmegi ýüregiňize düwdüňizmi? Geliň, Pawlusyň geçen ýoluna syýahat edeliň. Biz onuň syýahatyndan köp zatlary öwreneris.

4. Pawlusyň münen gämisi nirelerden geçipdi? Pawlusyň ýanynda kimler bardy?

⁴ Pawlusy we käbir tussaglary ýüzbaşy Ýuliýiň eline tabşyrýarlar. Ol tussaglaryň ählisini Kaýsariýada ýük daşaýan gämä mündürýär. Şol gämi Kiçi Aziýanyň günbatar kenarynda ýerleşýän Adramit gämi duralgasyndan gaýdypdy. Indi ol Kaýsariýadan demirgazyga, soňam günbatara ýüzmelidi. Deňizçiler ýol ugruna käbir ýerlerde ýüklerini düşürýärdiler we ýene-de ýük mündürýärdiler. Şol gämide ýolagçylary, esasanam, tussaglary alyp gitmek aňsat däldi (« Deňiz we söwda ýollary» diýen çarçuwa serediň). Pawlus gämide ýeke däldi, ýanynda Aristarhus we bolan zatlary jikme-jik ýazan Luka-da bardy. Biz olaryň Pawlusyň dostlary hökmünde mugt gidendigini ýa-da ýol puluny töländigini anyk bilmeýäris (Res. 27:1, 2).

5. Pawlus Sidonda kimler bilen görüşdi? Olardan näme öwrenip bileris?

⁵ Gämi bir günde demirgazyga tarap takmynan 110 kilometr ýol geçip, Siriýanyň kenaryndaky Sidona barýar. Ýüzbaşy Ýuliý Pawlusyň Rimiň raýatydygyny, hiç hili günä etmändigini bilen bolmaly. Şonuň üçinem ol Pawlusy beýleki jenaýatçylar ýaly berk tutan däldir (Res. 22:27, 28; 26:31, 32). Hatda ol Pawlusa deňziň boýunda ýaşaýan dogan-uýalar bilen görüşmäge-de rugsat berýär. Şol dogan-uýalar köp wagtlap türmede oturan Pawlus resulyň höwes bilen aladasyny edendir. Belki, siziňem dogan-uýalary myhman almaga ýagdaýyňyz bardyr ýa-da mümkinçilik döreýändir. Eger myhmansöýer bolsaňyz, hem dogan-uýalary ruhlandyrarsyňyz, hem özüňiz ruhlanarsyňyz (Res. 27:3).

6—8. Pawlus Sidondan Knida nädip geldi? Ýolda wagyz eder ýaly nähili mümkinçilik döredi?

⁶ Gämi Sidondan demirgazyga ýüzüp, Kilikiýanyň kenarynda ýerleşýän Tarsus şäheriniň golaýyndan geçýär. Pawlus şol şäherde önüp-ösüpdi. Luka gäminiň her bir duran ýerini jikme-jik ýazmasa-da, «ýele garşy ýüzdük» diýip howply ýagdaýyň bolandygyny  açyk aýdýar (Res. 27:4, 5). Howa nähili bolsa-da, Pawlus her bir mümkinçilikden peýdalanyp hoş habary wagyz eden bolmaly. Ol gämidäki tussaglara, deňizçilere, esgerlere we duralgalardaky adamlara wagyz etdi. Bizem her bir mümkinçilikden peýdalanyp wagyz edýärismi?

⁷ Biraz wagtdan soň gämi Kiçi Aziýanyň günorta kenaryndaky Mira gämi duralgasyna gelýär. Şol ýerde ýüzbaşy Ýuliý Rime gidýän gämini tapyp, Pawlusy, tussaglary we esgerleri şoňa mündürýär (Res. 27:6). Şol wagtlar Müsürden Rime galla äkidilýärdi. Müsürden gelýän gämi Mirada durup geçýärdi. Gämide galla daşalansoň, ol Pawlus dagynyň başdaky münen gämisinden has uludy. Gämide galladan daşary 276 adam, ýagny deňizçiler, esgerler, tussaglar we Rime barýan ýolagçylar bardy. Başga gämä münendigi sebäpli Pawlus has köp adama wagyz edip bilýärdi. Ol bu gezegem wagyz etmek üçin mümkinçiligi elden gidirmedi.

⁸ Soňra gämi Kiçi Aziýanyň günorta-günbatarynda ýerleşýän Knida gelýär. Howa gowy bolsa, şol aralygy bir günde geçip bolýardy. Ýöne Luka: «Ençeme günläp ýuwaşlyk bilen ýüzüp, zordan Knida ýetdik» diýýär (Res. 27:7a). Apy-tupan bolansoň, olara ýüzmek kyn bolupdyr (« Ortaýer deňzinde öwüsýän ýeller» diýen çarçuwa serediň). Güýçli ýelden hem tolkunlardan ýaňa eýläk-beýläk çaýkanýan gäminiň içindäki adamlaryň ýagdaýy gözgynydy.

9, 10. Gämi Krit adasyna golaýlanda nämeler boldy?

⁹ Gäminiň sürüjisi Knidadan günbatara gitjek bolýar, emma wakany gözi bilen gören Luka «güýçli ýel» sebäpli şol tarapa gidip bolmandygyny aýdýar (Res. 27:7b). Gämi kenardan ýaňy bir uzaklaşýaram welin, demirgazyk-günbatardan öwüsýän güýçli şemal gämini günorta tarap äkidýär. Geçen gezek güýçli ýel sebäpli olar Kipr adasyny ýakalap gidipdiler. Bu gezegem Krit adasynyň golaýyndan geçýärler. Gämi Salmona burnuna ýetýärem welin, ýel biraz gowşaýar. Sebäbi gämi adanyň günorta tarapyna geçýär, ada-da ony demirgazykdan gelýän güýçli ýelden goraýar. Apy-tupanyň ýatanyny, deňziň köşeşenini görüp, gämidäkileriň ýüregi ynjalandyr. Deňizçiler gyşyň golaýlap gelýändigini bilýärdiler. Gyşda-da gämini sürmek howpludy, şol sebäpli olar alada edýärdiler.

¹⁰ Luka: «(Kritiň) kenaryny ýakalap, zordan... Gözel duralgalar diýen ýere geldik» diýýär. Kenary ýakalap ýüzendikleri üçin ýel känbir güýçli däldi, ýöne barybir gämini sürmek kyndy. Ahyry olar kiçiräk aýlag tapyp, şol ýerde labyrlaryny taşlaýarlar. Şol aýlag adanyň demirgazyga öwrülýän ýerindedi. Lukanyň aýdyşy ýaly, olar şol ýerde «ep-esli wagt» boldular. Olar ýel köşeşer öýtdüler, emma ol barha güýjeýärdi. Sentýabr, oktýabr aýlary howa üýtgäp duransoň, gämide ýüzmek hasam kyn bolýardy (Res. 27:8, 9).

11. Pawlus ýolagçylara näme maslahat berýär? Olar nähili karara gelýärler?

 ¹¹ Pawlus öňem Ortaýer deňzinde ýüzüp görensoň, ýolagçylaryň käbiri ondan maslahat soraýar. Olam ýoly dowam etmegiň howpludygyny aýdýar. Eger gitseler, diňe ýüklerine we gämä zyýan ýetmän, özleriniň hem heläk boljakdygyny aýdýar. Emma gäminiň eýesi we sürüjisi has howpsuz ýer tapmak üçin ýoly dowam etjek bolýar. Olar hatda muňa ýüzbaşy Ýuliýi hem ynandyrýarlar. Şondan soň adamlaryň köpüsi her zat edip, Feniks gämi duralgasyna barmaly diýdiler. Şol gämi duralgasynda gyşy geçirmek üçin amatly şertler bolan bolmaly. Şeýlelikde, günortadan pessaý şemal öwsende olar: «Indi-hä gitsek bolar» diýip ýola düşýärler (Res. 27:10—13).

12. Gämi Krit adasyndan geçensoň nähili howply ýagdaý boldy? Deňizçiler näme etdiler?

¹² Biraz wagtdan demirgazyk-gündogardan «güýçli ýel» öwsüp başlaýar. Şonda olar Gözel duralgalardan takmynan 65 kilometr uzakda ýerleşýän Klawda diýilýän kiçiräk adanyň kenary bilen ýüzýärler. Gämä henizem howp abanýardy, sebäbi güýçli şemal gämini günorta alyp gidip, Afrikanyň kenaryna urup bilýärdi. Birden şeýle ýagdaý bolaýsa halas bolar ýaly, deňizçiler gäminiň yzyndaky gaýyklary ýokaryk galdyrdylar. Ýöne gaýyklaryň içi suwdan doly bolansoň, olary ýokaryk galdyrmak kyn düşendir. Olar gäminiň aşagyndan ýüp bilen zynjyr geçirip, tagtalary pytrap gitmez ýaly daňdylar. Şeýle-de olar ýelkenleri aşak düşürdiler we gämi eýläk-beýläk kowulman, apy-tupanyň içinden geçer ýaly elinde baryny etdiler. Olaryň düşen ýagdaýy nähili gorkunç bolandyr! Olar näçe tagalla etse-de, apy-tupandan ýaňa gämi «eýläk-beýläk kowulyp ýördi». Üçünji gün diýlende, olar gämi çümmez ýaly käbir enjamlaryny zyňdylar (Res. 27:14—19).

13. Gämidäki adamlaryň ýagdaýy nähilidi?

¹³ Gämidäki adamlaryň gorkudan ýaňa ýüregi ýarylaýjak bolandyr. Ýöne Pawlus bilen ýanyndaky doganlar howsala düşmediler, sebäbi şondan öň Isa Pawlusa Rimde wagyz etjegini aýdypdy. Perişde-de şol sözleriň ýerine ýetjekdigini Pawlusa ynandyrypdy (Res. 19:21; 23:11). Apy-tupan iki hepdeläp gije-gündiz dowam etdi. Gara bulutdan, dynman ýagyp duran ýagyşdan ýaňa Gün we ýyldyzlar görünmeýärdi. Sürüji gäminiň nirede durandygyny, haýsy tarapa barýandygyny bilmeýärdi. Adamlar açdy, sowukdan, ýagyşdan, gorkudan, gämini eýläk-beýläk çaýkaýan apy-tupandan ýaňa hiç kimiň iýip-içmek ýadyna-da düşmeýärdi.

14, 15. a) Pawlus gämidäkilere nämäni ýatlatdy we näme üçin? b) Pawlusyň «halas bolarsyňyz» diýen sözleri bize nämäni ýatladýar?

¹⁴ Soňra Pawlus ýerinden turup, şeýle boljagyny aýdandygyny ýatlatdy. Pawlus adamlary günäkärlemedi, gaýtam özüne gulak asmagyň entegem giç däldigini düşündirjek boldy. Ol şeýle diýdi: «Mert boluň, ähliňiz halas bolarsyňyz, diňe gämi çym-pytrak bolar» (Res. 27:21, 22).  Pawlusyň sözleri gorkudan ýaňa sandyrap duran adamlaryň ýüregine giňlik berendir. Ol gämidäkilere Ýehowanyň şatlykly habary aýtmaga mümkinçilik berendigine begenendir. Bizem Ýehowanyň her bir adamy gowy görýändigini, olaryň aladasyny edýändigini ýatdan çykarmaly däl. Petrus resul hem Ýehowa barada şeýle diýdi: «Ol hemmeleriň toba edip, halas bolmagyny isleýär» (2 Pet. 3:9). Häzir adamlaryň jany howp astynda. Ýehowa bolsa olaryň her birini halas etmek isleýär. Şonuň üçin bizem Ýehowanyň umyt beriji habaryny mümkin boldugyndan her bir adama aýtmaga jan etmeli.

¹⁵ Pawlus «Hudaýyň... beren wadasy» hakda gämidäki adamlaryň köpüsine wagyz edendir (Res. 26:6; Kol. 1:5). Gämi heläkçiligine uçranda bolsa ol adamlara halas boljakdygyny aýdandyr. Ol şeýle diýýär: «Geçen gije meniň... Hudaýym perişdesini iberip: „Gorkma, Pawlus! Sen hökman Sezaryň öňünde durarsyň. Hudaý gämidäkileriň ählisini halas eder“ diýdi. Şonuň üçin mert boluň, Hudaý hökman sözünde durar. Gämi bolsa bir adada weýran bolar» (Res. 27:23—26).

16, 17. a) Pawlus haçan doga etdi? Soňra näme boldy? b) Pawlusyň sözleri nädip ýerine ýetdi?

¹⁶ Şol iki hepde agyr geçdi. Ýel gämini takmynan 870 kilometr uzaklyga äkidipdi. Tolkunlaryň kenara urýan sesinden deňizçiler gury ýere golaýlandygyna düşündiler. Gäminiň öňi kenara bakyp durar ýaly, deňizçiler gäminiň yzyndan labyrlary suwa taşladylar. Gämi duransoň, deňizçiler onuň öňünden gaýyklary düşürip, gaçyp gitjek bolýardylar. Ýöne Pawlus ýüzbaşy bilen esgerlere: «Olar gämiden düşse, halas bolmarsyňyz» diýdi. Şonuň üçinem esgerler deňizçileri sakladylar. Gäminiň yranmasy galyşansoň, Pawlus hemmeleri iýip-içmäge çagyrdy. Şeýle-de olara ýene bir gezek halas boljagyny ýatlatdy. Soňra Pawlus «hemmeleriň öňünde Hudaýa minnetdarlyk aýtdy» (Res. 27:31, 35). Pawlus adamlaryň öňünde doga edip, Luka, Aristarhusa we bize gowy görelde galdyrdy. Siziňem köpçüligiň öňünde edýän dogalaryňyz adamlary ruhlandyrýarmy, göwünlik berýärmi?

¹⁷ Pawlus dileg edensoň, «olaryň hemmesi ruhlanyp, çörek iýip başladylar» (Res. 27:36). Soňra gämidäki bugdaýlary suwa taşladylar welin, gämi biraz ýokaryk galdy. Olar indi kenaryň has golaýyna baryp bilýärdiler. Daň atanda olar labyrlaryň ýüplerini kesdiler, kürekleriň ýüpüni çözüp, öňdäki ýelkeni ýokaryk galdyrdylar we kenara tarap ýüzdüler. Tolkunlar gämini her tarapdan uransoň, ol suwuň ýalpak ýerine baryp durdy we gäminiň burny batyp galdy. Tolkunlaryň zarbyna gämi pytrap başlady. Esgerleriň käbiri tussaglar ýüzüp gaçmaz ýaly öldürjek boldular, emma ýüzbaşy olara rugsat bermedi. Ol hemmelere gäminiň tagtalaryna ýapyşyp, kenara çykmagy buýurdy. Şeýdip, Pawlusyň aýdyşy ýaly, 276 adamyň «hemmesi halas boldy». Olar kenara-ha geldiler, ýöne niredediler? (Res. 27:44).

18—20. Maltanyň adamlary näme etdiler? Nähili gudrat boldy?

¹⁸ Görüp otursalar, gämi Sisiliýanyň günortasyndaky Malta adasyna gelipdir (« Malta nirede ýerleşýärdi?» diýen çarçuwa serediň). Adamlaram ýüzüp kenara çykdylar. Adanyň ýaşaýjylary başga dilde geplese-de, «adamkärçilikli eken» (Res. 28:2). Olar sowukdan ýaňa titreşip duran adamlary görüp, ot ýakyp berdiler. Howa sowukdy, ýagyş ýagyp durdy. Olar oduň başynda ýylyndylar. Şonda bir gudrat boldy.

¹⁹ Ot sönmez ýaly, Pawlus odun çöpläp gelýär. Ol getiren odunyny oduň üstüne atýar welin, içinden ýylan çykyp, Pawlusyň eline ýapyşýar. Maltanyň ýaşaýjylary oňa taňrylar jeza berendir diýip pikir edýärler a.

²⁰ Maltanyň ilaty zäherli ýylany görüp, Pawlusyň eli «çişer» öýtdüler. Bir sözlüge görä, Lukanyň ulanan «çişmek» sözi lukmançylykda ulanylypdyr. Özi «lukman» bolansoň, onuň lukmançylyk bilen bagly sözi ulanandygy geň galdyrmaýar (Res. 28:6; Kol. 4:14). Ýöne Pawlus elini silkýär welin, ýylan oda gaçýar, Pawlusa-da hiç zat bolmaýar.

21. a) Lukanyň ýazan maglumatlarynyň dogrudygyny nämeler görkezýär? b) Pawlus nähili gudratlary görkezdi? Maltadaky adamlar näme etdiler?

²¹ Adada Publiwus atly bir baý adam ýaşaýardy. Luka onuň «häkimdigini» aýdýar. Ony adanyň häkimi edip rimliler bellän bolmaly. Malta adasyndan tapylan iki sany golýazmada-da «adanyň häkimi» diýen ýazgy duş gelýär. Publiwus Pawlus bilen ýoldaşlaryny üç gün myhman alýar. Şol wagt Publiwusyň kakasy keselläp ýatyrdy. Luka: «(Ol) içgeçme keselinden ejir çekip, gyzgyny galyp ýatyrdy» diýip, onuň ýagdaýy barada jikme-jik ýazýar. Pawlus doga edip onuň başyna elini goýýar welin, ol sagalýar. Adanyň ýaşaýjylary Pawlusyň eden gudratyna haýran galýarlar we beýleki kesel adamlary hem getirýärler. Şeýle-de olar Pawlus bilen ýanyndaky ýoldaşlaryna sowgat berýärler. Ýola düşenlerinde bolsa gerek-ýarak zatlaryny berip goýberýärler (Res. 28:7—10).

22. a) Bir alym Luka barada näme diýdi? b) Indiki bapda näme hakda öwreneris?

²² Şu bapda biz Pawlusyň Rime gidende nirelerden geçendigini jikme-jik öwrendik. Bir alymyň aýtmagyna görä, «Mukaddes Kitabyň beýleki ýazyjylaryna garanyňda, Luka wakalary jikme-jik beýan edipdir. Ol I asyrda gämili syýahat etmegiň usullaryny we Ortaýer deňziniň gündogarynda bolýan ýagdaýlary dogry hem jikme-jik beýan edipdir». Şol zatlary belläp alaýmasaň, jikme-jik aýdyp bolmaýar. Luka hem Pawlusyň ýanynda wagty depder ýöreden bolmaly. Eger ol depder ýöreden bolsa, depderi dolup gidendir, sebäbi Malta adasyndan gaýdansoň hem köp wakalar boldy. Indiki bapdan biz Pawlusyň Rime baransoň näme bolandygyny bileris.