SENIŇ pikiriňçe, «jan» hem-de «ruh» näme? Köp adamlar ol göze görünmeýän we ölmeýän zatdyr öýdýär. Adam ölenden soň, onuň jany ýa-da ruhy çykyp bir ýerlerde ýaşaýar diýýärler. Bu düşünje giňden ýaýranlygy üçin, köp adamlar onuň Mukaddes Ýazgylara esaslanmaýandygyny bilende geň galýar. Onda Hudaýyň Sözüne görä, «jan» hem-de «ruh» nämekä?

Ilki bilen, janyň nämedigini bileli. Ýadyňda bolsa, Mukaddes Ýazgylar başda gadymy ýewreý hem-de grek dilinde ýazylypdy. «Jan» diýip terjime edilen söz ýewreýçe «nefeş», grekçe bolsa «psihi». Mukaddes Ýazgylarda «jan» we «janlar» diýen sözleriň manysyny bilseň, olaryň 1) adamlara, 2) haýwanlara we 3) adamlaryň ýa-da haýwanlaryň ýaşaýşyna degişlidigine göz ýetirersiň. Geliň, Mukaddes Ýazgylardaky «jan» diýen sözüň şol üç manysyna seredeliň.

 Adamlar. «Müsüre gelen bütin janlar altmyş altydy» (Gelip çykyş 46:26). «Janlar» diýlende adamlary aňladýar, ýagny Ýakubyň bütin maşgalasy göz öňünde tutulýar. Müsürden çykyş 16:16-da Hudaý ysraýyllylara: «Her kesiň çadyrynda näçe jan bolsa, şoňa görä-de (manna) ýygnaň» diýip tabşyrdy. Görşümiz ýaly, mannany maşgaladaky adam sanyna görä ýygnamalydy. «Jan» we «janlar» diýen sözleriň adama ýa-da adamlara degişlidigini aşakdaky aýatlardan görersiň: Gelip çykyş 9:12; 46:18; Resullaryň işleri 3:23; Ýakup 5:20.

Haýwanlar. Mukaddes Ýazgylar haýwanlaryň ýaradylmagyny şeýle beýan edýär: «We Hudaý diýdi: Suwlar janly mahluklaryň sürüleri bilen dolup-daşsyn, we ýeriň üstünde, gögüň gümmeziniň ýüzünde guşlar uçsyn. We Hudaý diýdi: Ýer jynslaryna görä janly mahluklary, mal-gara we süýrenjileri, we jynslaryna görä ýeriň wagşy haýwanlaryny çykarsyn; we şeýle boldy» (Gelip çykyş 1:20, 24). Bu aýatlardan görşümiz ýaly, suwda ýaşaýan haýwanlara-da, öý we ýabany haýwanlara-da «jan» diýilýär. Guşlara hem-de haýwanlara Gelip çykyş 2:19; 9:10 we Zebur 74:19-njy aýatlarda hem «jan» diýilýär.

Adamyň ýaşaýşy. Käwagt adamyň ýaşaýşyna-da «jan» diýilýär. Ýehowa Musa: «Seniň janyňy agtarýanlaryň ählisi öldi» diýdi (Müsürden çykyş 4:19). Musanyň duşmanlary nämäni agtardylarka? Olar ony öldürjek boldular. Rahel Benýamin diýen ogluny kynlyk bilen dogrup, «jan berip... öldi» (Gelip çykyş 35:16—19). Şol pursatda Rahel ýaşamagyny bes etdi. Bir sapar Isa-da: «Men gowy çopandyryn; gowy çopan goýunlary üçin janyny pida edýändir» diýdi (Ýahýa 10:11). Isa öz janyny, ýagny ýaşaýşyny adamzat üçin berdi. Bu aýatlaryň hemmesinde-de «jan» diýen söz adamyň ýaşaýşyny  aňladýar. «Jan» diýen söz indiki aýatlarda-da ýaşaýşy aňladýar: 1 Patyşalar 17:17—23; Matta 10:39; Ýahýa 15:13; Resullaryň işleri 20:10.

Hudaýyň Sözüni öwrendigiňçe, baky jan ýa-da ölmeýän jan barada aýdylmaýandygyna göz ýetirersiň. Gaýtam, Mukaddes Ýazgylardan bilşimiz ýaly, jan ölýär (Zebur 33:18).

Indi bolsa, Mukaddes Ýazgylara görä, ruhuň nämedigini bileli. Käbir adamlar jan bilen ruha bir zatdyr öýdýär. Emma beýle däl. Mukaddes Ýazgylar olaryň dürli zatdygyny görkezýär. Olaryň näme tapawudy bar?

Mukaddes Ýazgylaryň asyl nusgasynda «ruh» diýen söze ýewreýçe «ruah», grekçe «pnewma» diýilýär. Bu sözleriň manysy Ýazgylarda düşündirilýär. Meselem, Zebur 146:4-de şeýle diýilýär: «Onuň ruhy (ruah) çykyp, topraga öwrülip, niýetleri şol günüň özünde puja çykar». Ýakup 2:26-da bolsa şeýle diýilýär: «Sebäbi, beden ruhsuz (pnewma) öli». Bu aýatlardan görşümiz ýaly, beden ruh arkaly diri. Ruhsuz beden ölüdir. Şonuň üçin «ruah» diýen ýewreý sözüne diňe «ruh» däl-de, «güýç», ýagny ýaşaýyş güýji hem diýilýär. Hudaý Nuh pygambere şeýle diýdi: «Men gökleriň astynda içinde ýaşaýyş demi (ruah) bolan bütin adamzady ýok etmek üçin ýer ýüzüne suwlar tupanyny getirýärin» (Gelip çykyş 6:17; 7:15, 22). Diýmek, ruh — ähli janly-jandary ýaşadýan, göze görünmeýän güýç (ýaşaýyş uçguny).

Jan hem-de ruh bir zat däl. Radionyň tok arkaly işleýşi ýaly, bedenem ruh arkaly ýaşaýar. Elde göterilýän radiony göz öňüne getir. Ony işleder ýaly, batareýa gerek. Batareýa bolmasa, radio işlemeýär. Edil şonuň  ýaly tok bilen işleýän radiony hem mysal getirse bolýar. Ruh — bedene ýaşaýyş berýän güýç. Tok ýaly ruhuň aňy hem-de duýgusy ýok. Ol şahsyýet däl-de güýç. Emma ruh ýa-da ýaşaýyş gözbaşy bolmasa, mezmurçynyň aýdyşy ýaly, adam ölýär, ýagny «ruhy çykyp, topraga öwrülýär».

Ölen adamyň ýagdaýy Wagyz kitaby 12:7-de şeýle düşündirilýär: «Ol topraga, öňki ýagdaýyna öwrüler, ruhy bolsa, ony beren Hudaýa gaýdyp barar». Ruh ýa-da ýaşaýyş güýji çykanda, beden ölýär we toprakdan ýaradylany üçin, topraga-da öwrülýär. Şonuň ýaly-da ýaşaýyş güýji ony beren Hudaýa gaýdyp barar (Eýýup 34:14, 15; Zebur 36:9). Aslynda, ýaşaýyş güýji göge gaýdyp barmaýar. Ölen adamy diňe Ýehowanyň direldip bilýäni üçin, Hudaýa gaýdyp barar diýilýär. Başgaça aýdanyňda, onuň ýaşaýşy Hudaýyň elinde. Çünki diňe Hudaý öz güýji arkaly ruhy gaýdyp berýär, ýagny adamy direldip bilýär.

Hudaýyň «gabyrdakylaryň hemmesini» direltjekdigi, gör, nähili teselli berýär! (Ýahýa 5:28, 29). Ýehowa olara täze beden berer we ruhy, ýagny ýaşaýyş güýji üfläp direlder. Şonda nähili ajaýyp döwür bolar!

Mukaddes Ýazgylardaky «janyň» hem-de «ruhuň» manysy barada «Ölen adama näme bolýar?» diýen kitapçada we «Ýazgylary ulanyp ynandyrmak» diýen kitapda jikme-jik düşündirilýär. Bu edebiýatlary Ýehowanyň Şaýatlary dürli dilde çap etdi.