1-6. Ni ā nā tala fakamā kua tuku mai e nā lotu lalahi mai Eulopa?

 ETOKALAHI nā tino lolotu i nā tāpuakiga lalahi o te lalolagi e i ei nā falehā mananaia, nā falehā lalahi, nā hunako, ma nā mālumalu. E ui i nā mea iēnei, pe kua akoako e nā tāpuakiga te kupu moni e uiga ki te Atua? Kua fehoahoani atu ki latou ki nā tino ke ola i ni olaga fiafia ma te uigā? E fai e o latou takitaki nā mea e tālaki mai e ki latou?

² E fakahino mai e nā tala fakaholopito te hē manuia o nā lotu i Eulopa i nā vaega iēnei. Mo he fakatakitakiga, ko nā vevehi ma nā taua matakutia na tutupu i nā atufenua e lea mai ko latou ko ni Kelihiano. Mo he fakatakitakiga, ko nā Taua Fakalotu na kamata e nā lotu e lea mai ko ni Kelihiano, mai te henituli tona 11 ki te 13. I nā taua iēnei e tokafia afe nā tino e heki auai nā feoti tauanoa.

³ I te kamataga o te henetuli tona 19, na kitea ai te lagolago e nā lotu Eulopa nā mālō, i te fakalahi o latou emepaea, i nā fenua kolone a ki latou e heki fakalahi ake, na fakaaogā ma faikino nā koloa. Na kitea te galulue fakatahi o nā Lotu ma nā Mālō. Ko te latou galulue fakatahi, na maua mai ai nā puapuagā ma nā fakanoanoaga ki nā tagatānuku.

⁴ I nā taua e lua a te lalolagi i te henetuli tona 20, ko te lahiga o nā pule fakahauā i nā itū teteke ko ni Katoliko pe ni Polotehano. Na fakataga e nā takitaki lotu, Katoliko ke tāmate iē tahi Katoliko, ma tāmate nā Polotehano e iē tahi Polotehano. I nā vaitaimi tafapili mai, ko te taua i te vā o nā Lotu Katoliko Loma ma nā Polotehano i Aialani i Mātū na tokalahi nā tino na lavevea tauanoa. Ko nā takitaki lotu iēnei e fiafia talanoa ki te fīlēmū ma te alofa fakauho, ma lea mai ko latou e kaukauna ki te Atua e fokotahi. Kae ko te mea moni, e tatau oi fehili atu ki tatou: E alolofa moni ki latou ki te fīlēmū? Pe e alolofa moni ki latou ki o latou tuakoi?

⁵ Kae, pe kua lauiloa nā takitaki lotu ma latou kaulotu i te pipiki ki nā tulaga maualuga tau amio? Pe hē kitea i nā fakahalalauga nā fakamahinoga e uiga ki tamaiti kua fakakino ma nā faiga fakahehē a takitaki lotu o nā fenua e lea mai ko ni Kelihiano? Ko iētahi takitaki lotu e lagolagoa nā tamāloloa e naunau ki iētahi tamāloloa, nā tino e nonofo hē fakaipoipo ma te mulilua. E fofou iētahi ki ni huiga ma fakaaogā te hauā, ke fakatokilalo ai nā hehē fakapolotiki i o latou manatu ma te hē fakamahinotonu, ko iētahi e tau i nā taua fai munimuni ma fakatupu vevehi.

⁶ Ko nā lotu uma i Eulopa kua matuā hē manuia i te fehoahoani atu ki nā tino ke maua te poto hako e uiga ki te Atua. Ko a latou akoakoga e fakavae i nā tū ma nā aganuku i lō nā akoakoga mai te Tuhi Paia. Mo he fakatakitakiga, ko latou e talitonu e i ei he agaga i te tino e ola pea, ma ko ki latou e hē kaukauna ki te Atua ka fakapuapuagātia e fakavavau i te afi i heoli. Mafaufau ake ki ei! Kāfai e moni ko te Atua e hauā, hē alofa, pe fia tāpuaki atu koe ki ei?—Kikila ki te puha i te itulau e 25.

7-10. Ko ni ā na talitonuga fakatelotu e takalahi kua talia e nā tino Haina, ma kua takitakia ki latou ki fea e nā talitonuga iēnei?

⁷ E manino, ko nā lotu i Eulopa e heki maua mai ai te fiafia ma te fīlēmū e fakavavau mo nā tino uma, ma nā fautuaga fakateagaga hako. E ā lā nā tāpuakiga i Ahia? Mo he fakatakitakiga, i Haina, ko nā lotu lalahi e tolu ko te Lotu Confucius, Lotu Puta ma te Lotu Tao. Pe kua kaumai e nā lotu iēnei te fiafia ma te fīlēmū tumau ki nā tino Haina?

⁸ I te kamataga, ko te Lotu Tao na akoakoagia te filohofia kae hē he lotu. Ko Lao-tzu, te fakavae o te lotu Tao, nae hē malie ki nā fakalavelave ma na hakili he mapuhaga i te kalofia o nā tino ma toe foki atu ki te natula. Kae, i te fakahologa o nā aho, na kavea ai te lotu Tao ma he faiga o tāpuakiga, e tāpuaki atu ai ki ni atua tane ma ni atua fafine e tokalahi. E fai e te lotu Tao te fakataulāitu. E fakatāua e ki latou nā kaumana ma te feng shui (te faitau o nā malohi e vē ko te matagi ma te vai) fakatahi ma nā vaega kehekehe o nā faigā lotu. E manino ko te lotu Tao e hē maua mai ai ni tali fakamalie loto e uiga ki te olaga pe fakamalie ai nā manakoga fakateagaga mo nā tino.

⁹ I te kamataga, ko te Lotu Confucius na akoako ai nā takiala ma nā amioga, e fakavae i nā akoakoga a te tino fakavae, ko Confucius. I te fakahologa mai o henituli, kua malohi te fakaaogā o nā manatu mai ia Confucius, e uiga ki nā aganuku Haina ma te ala e mafaufau ai. Ko te lotu Confucius ko he filohofia o te olaga, e hē fehoahoani ki nā tino Haina ke iloa Tē na Faia ia Mea Uma pe atiake ai he latou fehokotakiga tafapili ma ia. E ui lava e fakaaogā nā tulafono e pulea ai nā aga ma e i ei ni aogā, e hē fakamalie kātoa e te Lotu Confucius nā manakoga fakateagaga; ma hē maua mai ai foki te fiafia ma te fīlēmū e fakavavau.

¹⁰ Ko te Lotu Puta na muamua pā atu ki Haina mai Initia. Ko te lotu tēnei e fautuagia te alofa ma e taliagia ai iētahi; kua ofo te tokalahiga o nā tino ki te faigatā o nā akoakoga fakafilohofia. Kae, kua fehoahoani te Lotu Puta ki tagata ke iloa te Pule o te vateatea? E fakamalie e te Lotu Puta nā manakoga fakateagaga o tagata uma? E lea mai te tuhi Basics to Buddhism (Ko Akoakoga Fakavae o te Lotu Puta): “E hē talitonu nā tino Lotu Puta ki he atua malohi uma lava i te vateatea”; “Ko tagata e mafai oi kavea ma he Puta,” “E tatau ke galue tautokatahi ke kavea ma he Puta ma haoloto mai i nā puapuagā.” Kua fakamalohia te Lotu Puta te tutokatahi i lō te fakatuatua ki te Atua.

11. Ke maua te lotomalie fakateagaga, ni ā nā fehili e tatau ke mafaufau ki tatou ki ei?

¹¹ Kāfai e tāpuaki atu ki he mea hehē, e maua vēhea te kupu moni e kaumai ai te lotomalie? I te fakahologa mai o henituli, na mulimuli nā tino Haina ki te tū ma te aganuku e tāpuaki ki o latou tuā, nā tupua, ma nā agaga fakanatula, kua fano te taimi ki te tāpuakiga fakapaupau ma nā faigā lotu e hohoko ki ei. Ko te fakaikuga, ko he Atua totino, pe ko Tē na Faia ia Mea Uma, he mea kehe ki tagata Haina. Kae, na iloilo muamua, ke fakamalie o tatou manakoga fakateagaga, e tatau ke ki tatou iloa te Atua Maualuga Hilihili Kehe ma tana fuafuaga mo tagata uma. Kafai e vēnei, e mafai ki tatou ke gaoioi ke ogatahi ma nā fuafuaga ma maua ai foki te fiafia e fakavavau. ko tēia lā e valakaulia atu koe ke iloilo ma maua e koe lava ni tali fakamalie loto, e tonu, ma feoloolo, mo nā fehili iēnei: E i ei Tē na Faia ia Mea Uma? E manatu mai nei ia ki nā tino uma? E mafai ke kaumaia te fiafia ma te fīlēmū e fakavavau mo tagata uma, e mafatia i faigatā ma nā fakafitauli?