1. Paano tayo maaaring maapektuhan ng mga nagaganap na kawalang-katarungan?

 ISANG matandang biyuda ang nagantso at nakuhang lahat ang kaniyang naipon. Isang walang kalaban-labang sanggol ang pinabayaan ng kaniyang walang-awang ina. Isang lalaki ang nabilanggo dahil sa isang krimeng hindi niya ginawa. Ano ang masasabi mo sa mga senaryong ito? Malamang na bawat isa’y nakababagabag sa iyo, at dapat lang naman. Tayong mga tao ay may matalas na pakiramdam sa kung ano ang tama at mali. Kapag may gumawa ng kawalang-katarungan, tayo’y nagagalit. Nais nating makaganti ang biktima at maparusahan naman ang nagkasala. Kapag hindi ito nangyayari, marahil ay itinatanong natin: ‘Nakikita kaya ng Diyos ang nangyayari? Bakit hindi siya kumikilos?’

2. Ano ang naging reaksiyon ni Habakuk sa kawalang-katarungan, at bakit hindi siya pinuna ni Jehova dahil dito?

² Sa buong kasaysayan, ang tapat na mga lingkod ni Jehova ay nagharap din ng ganitong mga tanong. Halimbawa, ang propetang si Habakuk ay nanalangin sa Diyos: “Bakit mo ipinakikita sa akin ang gayong napakalaking kawalang-katarungan? Bakit mo ipinahihintulot na ang karahasan, katampalasanan, krimen, at kalupitan ay lumaganap kahit saan?” (Habakuk 1:3, Contemporary English Version) Hindi pinuna ni Jehova si Habakuk dahil sa kaniyang tahasang pagtatanong, sapagkat Siya ang naglagay sa mga tao ng mismong ideya ng katarungan. Oo, biniyayaan tayo ni Jehova ng isang maliit na bahagi ng kaniyang malalim na pagkaunawa sa katarungan.

3. Bakit masasabing si Jehova ay higit na nakababatid ng kawalang-katarungan kaysa sa atin?

³ Hindi ipinagwawalang-bahala ni Jehova ang kawalang-katarungan. Nakikita niya ang nangyayari. Tungkol sa panahon ni Noe, ang Bibliya ay nagsasabi sa atin: “Nakita ni Jehova na laganap na sa lupa ang kasamaan ng tao at ang laman ng isip at puso nito ay lagi na lang masama.” (Genesis 6:5) Isaalang-alang ang ibig ipahiwatig ng pangungusap na iyan. Kadalasan, ang ating pagkaunawa sa kawalang-katarungan ay batay sa ilang mga kaso na maaaring nabalitaan natin o personal na naranasan natin. Kabaligtaran nito, nababatid ni Jehova ang kawalang-katarungan sa buong globo. Nakikita niyang lahat ito! Higit pa riyan, napag-uunawa niya ang laman ng puso—ang maitim na balak sa likod ng di-makatarungang mga gawa.​—Jeremias 17:10.

4, 5. (a) Paano ipinapakita ng Bibliya na si Jehova ay nagmamalasakit sa mga dumaranas ng kawalang-katarungan? (b) Paano masasabing si Jehova mismo ay naapektuhan ng kawalang-katarungan?

⁴ Subalit higit pa sa basta tinatandaan lamang ni Jehova ang kawalang-katarungan. Nagmamalasakit din siya sa mga nagiging biktima nito. Nang pagmalupitan ng mga kaaway na bansa ang kaniyang bayan, nabagabag si Jehova sa pagdaing nila “dahil sa pagpapahirap at pagmamalupit sa kanila.” (Hukom 2:18) Marahil ay napapansin mo na habang lalong nakikita ng ilan ang kawalang-katarungan, lalo silang nagiging manhid dito. Hindi ganito si Jehova! Mga 6,000 taon na niyang nakikita ang kawalang-katarungan sa buong lawak nito, subalit hindi pa rin humuhupa ang kaniyang galit dito. Sa halip, tinitiyak sa atin ng Bibliya na ang mga bagay na gaya ng “sinungaling na dila,” “mga kamay na pumapatay ng inosente,” at “isang testigo na laging nagsisinungaling” ay kasuklam-suklam sa kaniya.​—Kawikaan 6:16-19.

 ⁵ Isaalang-alang din ang matinding pagpuna ni Jehova sa di-makatarungang mga lider sa Israel. Ginabayan niya ang kaniyang propeta na itanong sa kanila: “Hindi ba dapat ay alam ninyo kung ano ang makatarungan?” Matapos na detalyadong ilarawan ang kanilang pag-abuso sa kapangyarihan, inihula ni Jehova ang kahihinatnan ng tiwaling mga taong ito: “Hihingi sila ng saklolo kay Jehova, pero hindi niya sila sasagutin. Itatago niya ang kaniyang mukha mula sa kanila sa panahong iyon, dahil sa masasamang ginagawa nila.” (Mikas 3:1-4) Napakatindi ng pagkamuhi ni Jehova sa kawalang-katarungan! Aba, siya mismo ay nakaranas nito! Libo-libong taon na siyang di-makatarungang tinutuya ni Satanas. (Kawikaan 27:11) Bukod diyan, naapektuhan si Jehova ng pinakamasaklap na gawang di-makatarungan nang ang kaniyang Anak, na “hindi . . . nagkasala,” ay patayin na parang isang kriminal. (1 Pedro 2:22; Isaias 53:9) Maliwanag na hindi ipinagwawalang-bahala ni Jehova ang gipit na kalagayan ng mga dumaranas ng kawalang-katarungan.

6. Ano kaya ang magiging reaksiyon natin kapag napaharap sa kawalang-katarungan, at bakit?

⁶ Magkagayunman, kapag nakakakita tayo ng kawalang-katarungan—o kapag tayo mismo ay nagiging biktima ng di-makatarungang pagtrato—likas lamang sa atin na magalit. Tayo’y ginawa ayon sa larawan ng Diyos, at ang kawalang-katarungan ay ganap na kabaligtaran ng lahat ng nakapaloob sa pagkapersona ni Jehova. (Genesis 1:27) Kung gayon, bakit pinahihintulutan ng Diyos ang kawalang-katarungan?

7. Ilarawan kung paano siniraang-puri ang pangalan ni Jehova at kinuwestiyon ang kaniyang karapatang mamahala.

⁷ Ang sagot sa tanong na ito ay may kaugnayan sa isang mahalagang isyu. Gaya ng nakita na natin, ang Maylalang  ang may karapatang mamahala sa buong lupa at sa lahat ng naninirahan dito. (Awit 24:1; Apocalipsis 4:11) Gayunman, sa pagsisimula ng kasaysayan ng tao, siniraang-puri ang pangalan ni Jehova at kinuwestiyon ang kaniyang karapatang mamahala. Paano nangyari ito? Iniutos ni Jehova sa unang tao, kay Adan, na huwag kumain mula sa isang puno sa hardin na Paraisong tahanan niya. Ano ang mangyayari kung susuway siya? “Tiyak na mamamatay ka,” sabi ng Diyos sa kaniya. (Genesis 2:17) Ang utos ng Diyos ay hindi mahirap para kay Adan o sa kaniyang asawang si Eva. Subalit kinumbinsi ni Satanas si Eva na ang Diyos ay masyadong mahigpit. Ano ang mangyayari kung kumain siya mula sa puno? Tuwirang sinabi ni Satanas kay Eva: “Tiyak na hindi kayo mamamatay. Dahil alam ng Diyos na sa mismong araw na kumain kayo ng bunga mula sa punong iyon, mabubuksan ang mga mata ninyo at magiging tulad kayo ng Diyos, na nakaaalam ng mabuti at masama.”​—Genesis 3:1-5.

8. (a) Ano ang ipinahiwatig ni Satanas sa kaniyang mga sinabi kay Eva? (b) Ano ang kinuwestiyon ni Satanas may kinalaman sa pangalan at soberanya ng Diyos?

⁸ Sa sinabing ito, hindi lamang ipinahiwatig ni Satanas na nagkait si Jehova ng kinakailangang impormasyon kay Eva kundi na Siya’y nagsinungaling din sa kaniya. Dahil dito, pinagdudahan ni Eva ang kabutihan ni Jehova. Talagang nagtagumpay si Satanas na siraan ang pangalan ng Diyos. Kinuwestiyon din niya ang soberanya, o ang paraan ng pamamahala ni Jehova. Naging maingat si Satanas na huwag kuwestiyunin ang katotohanan ng pagiging Kataas-taasan ni Jehova. Subalit hinamon naman niya ang pagiging karapat-dapat, karapatan, at katuwiran nito. Sa ibang pananalita, iginiit niya na mali ang paraan ng pamamahala ni Jehova at na hindi ito para sa kapakanan ng mga sakop niya.

9. (a) Para kina Adan at Eva, ano ang ibinunga ng pagsuway, at anong mahahalagang tanong ang ibinangon nito? (b) Bakit hindi na lamang pinuksa ni Jehova ang mga rebelde?

 ⁹ Kasunod nito, sina Adan at Eva ay kapuwa sumuway kay Jehova sa pamamagitan ng pagkain mula sa ipinagbabawal na puno. Dahil sa kanilang pagsuway, nararapat silang tumanggap ng parusang kamatayan, gaya ng ipinahayag ng Diyos. Ang kasinungalingan ni Satanas ay nagbangon ng ilang mahahalagang tanong. Talaga nga kayang may karapatan si Jehova na mamahala sa sangkatauhan, o dapat na ang tao ang mamahala sa kaniyang sarili? Pinakamahusay ba talaga ang paraan ng pamamahala ni Jehova? Maaari sanang gamitin ni Jehova ang kaniyang kapangyarihang nakahihigit sa lahat upang agad na puksain ang mga rebelde. Subalit ang ibinangong mga tanong ay hindi tungkol sa kapangyarihan ng Diyos, kundi sa kaniyang pangalan at paraan ng pamamahala. Kaya ang pagpuksa kina Adan, Eva, at Satanas ay hindi magpapatunay sa pagiging matuwid ng pamamahala ng Diyos. Sa halip, magbabangon ito ng higit pang mga tanong may kinalaman sa kaniyang pamamahala. Ang tanging paraan upang matiyak kung matagumpay ngang mapamamahalaan ng mga tao ang kanilang sarili, nang hiwalay sa Diyos, ay ang palipasin muna ang panahon.

10. Ano ang isinisiwalat ng kasaysayan tungkol sa pamamahala ng tao?

¹⁰ Ano ang isinisiwalat sa paglipas ng panahon? Sa nagdaang mga milenyo, nasubukan na ng mga tao ang maraming anyo ng pamahalaan, lakip na ang awtokrasya, demokrasya, sosyalismo, at komunismo. Ang kinalabasan ng lahat ng ito ay inilalarawan sa tahasang komento ng Bibliya: “Ang tao ay namamahala sa kapuwa niya sa ikapipinsala nito.” (Eclesiastes 8:9) Taglay ang mabuting dahilan, si propeta Jeremias ay nagsabi: “Alam na alam ko, O Jehova,  na ang landasin ng isang tao ay hindi sa kaniya. Hindi para sa taong lumalakad ang ituwid man lang ang sarili niyang hakbang.”​—Jeremias 10:23.

11. Bakit ipinahintulot ni Jehova na magdusa ang lahi ng tao?

¹¹ Sa pasimula pa’y batid na ni Jehova na ang pagsasarili ng sangkatauhan, o ang pamamahala nito sa kaniyang sarili, ay magdudulot ng malaking pagdurusa. Kung gayon, kawalan ba ng katarungan sa panig niya na pahintulutang mangyari ang nakatakdang mangyari? Hinding-hindi! Bilang paghahalimbawa: Ipagpalagay nang may isa kang anak na kailangang maoperahan upang mapagaling ang nakamamatay na karamdaman. Batid mong mahihirapan ang iyong anak dahil sa operasyon, at ito’y labis na pumipighati sa iyo. Magkagayunman, alam mo ring dahil sa pamamaraang ito ay bubuti ang kalusugan ng iyong anak sa dakong huli ng kaniyang buhay. Sa katulad na paraan, batid ng Diyos—at inihula pa nga niya—na ang kaniyang pagpapahintulot na mamahala ang tao ay magdudulot ng isang antas ng kirot at pagdurusa. (Genesis 3:16-19) Subalit batid din niya na magiging posible lamang ang namamalagi at makabuluhang ginhawa kung pahihintulutan niyang maranasan ng buong sangkatauhan ang masamang bungang dulot ng paghihimagsik. Sa ganitong paraan ay permanenteng malulutas ang isyu magpakailanman.

12. Gaya ng ipinaghalimbawa sa kaso ni Job, ano ang paratang ni Satanas laban sa mga tao?

¹² May isa pang aspekto hinggil sa bagay na ito. Sa paghamon sa pagkanararapat at katuwiran ng pamamahala  ng Diyos, hindi lamang siniraang-puri ni Satanas si Jehova may kinalaman sa Kaniyang pangalan at pagiging Kataas-taasan. Siniraang-puri din niya ang mga lingkod ng Diyos hinggil sa kanilang katapatan. Halimbawa, pansinin ang sinabi ni Satanas kay Jehova hinggil sa matuwid na lalaking si Job: “Hindi ba naglagay ka ng bakod sa palibot niya at sa palibot ng sambahayan niya at sa lahat ng pag-aari niya? Pinagpala mo ang mga ginagawa niya, at dumami nang husto ang alaga niyang hayop sa lupain. Pero para mapaiba naman, iunat mo ang kamay mo at kunin ang lahat sa kaniya, at tiyak na susumpain ka niya nang mukhaan.”​—Job 1:10, 11.

13. Ano ang ipinahiwatig ni Satanas sa kaniyang mga paratang hinggil kay Job, at paano nasasangkot dito ang lahat ng tao?

¹³ Iginiit ni Satanas na ginagamit ni Jehova ang Kaniyang kapangyarihang magbigay ng proteksiyon upang bilhin ang debosyon ni Job. Sa gayon, ipinahiwatig nito na ang katapatan ni Job ay pakitang-tao lamang, na sinasamba niya ang Diyos dahil lamang sa nakukuha niyang pakinabang. Tiniyak ni Satanas na kung ipagkakait kay Job ang mga pagpapala ng Diyos, susumpain nito ang kaniyang Maylalang. Alam ni Satanas na si Job ay namumukod-tangi sa pagiging “matuwid at tapat, natatakot siya sa Diyos, at itinatakwil niya ang kasamaan.” a Kaya kung masisira ni Satanas ang katapatan ni Job, ano ang ipahihiwatig niyan para sa natitirang bahagi ng sangkatauhan? Iyan ang dahilan kung bakit kinukuwestiyon ni Satanas ang katapatan ng lahat ng nagnanais maglingkod sa Diyos. Sa katunayan, upang palakihin ang isyu, sinabi  ni Satanas kay Jehova: “Ibibigay ng isang tao ang lahat ng kaniya para sa buhay niya.”​—Job 1:8; 2:4.

14. Ano ang nakita sa kasaysayan hinggil sa paratang ni Satanas laban sa mga tao?

¹⁴ Nakita sa kasaysayan na marami, gaya ni Job, ang nanatiling tapat kay Jehova sa harap ng pagsubok—taliwas sa sinasabi ni Satanas. Pinasaya nila ang puso ni Jehova dahil sa kanilang tapat na landasin, at dahil dito ay nasagot ni Jehova ang hambog na panunuya ni Satanas na ang mga tao’y hindi na raw maglilingkod sa Diyos kapag sila’y pinapaghirap. (Hebreo 11:4-38) Oo, ang mga taong may matuwid na puso ay tumangging talikuran ang Diyos. Kahit nagugulumihanan dahil sa totoong gipit na mga kalagayan, lubos pa rin silang umaasa kay Jehova na bibigyan sila ng lakas upang makapagtiis.​—2 Corinto 4:7-10.

15. Anong tanong ang maaaring bumangon may kinalaman sa nakaraan at sa hinaharap na mga paghatol ng Diyos?

¹⁵ Subalit higit pa sa mga isyu ng pagiging Kataas-taasan at katapatan ng tao ang nasasangkot sa paggamit ni Jehova ng katarungan. Ang Bibliya ay naglalaan sa atin ng ulat ng mga paghatol ni Jehova may kaugnayan sa mga indibidwal at maging sa buong mga bansa. Naglalaman din ito ng mga hula tungkol sa mga paghatol na gagawin niya sa hinaharap. Bakit tayo makapagtitiwala na si Jehova ay naging matuwid at magiging matuwid sa kaniyang mga paghatol?

16, 17. Anong mga halimbawa ang nagpapakita na ang mga tao ay may limitadong pananaw hinggil sa tunay na katarungan?

¹⁶ Patungkol kay Jehova, angkop lamang na sabihin: “Lahat ng ginagawa niya ay makatarungan.” (Deuteronomio 32:4) Wala sa atin ang makapagsasabi ng ganiyan tungkol  sa ating sarili, sapagkat kadalasan nang nalalambungan ng ating limitadong pananaw ang ating pang-unawa sa kung ano ang tama. Halimbawa, isaalang-alang si Abraham. Nakiusap siya kay Jehova may kinalaman sa pagpuksa sa Sodoma—sa kabila ng laganap na kasamaan doon. Tinanong niya si Jehova: “Talaga bang lilipulin mo ang mga matuwid kasama ng masasama?” (Genesis 18:23-33) Mangyari pa, ang sagot ay hindi. Nang ligtas na makarating ang matuwid na si Lot at ang kaniyang mga anak na babae sa lunsod ng Zoar ay saka pa lamang “nagpaulan si Jehova ng asupre at apoy sa Sodoma.” (Genesis 19:22-24) Sa kabaligtaran naman, si Jonas ay “galit na galit” nang lawitan ni Jehova ng awa ang mga mamamayan ng Nineve. Yamang naipabatid na ni Jonas ang pagpuksa sa kanila, matutuwa siya na makitang nililipol sila—sa kabila ng kanilang taimtim na pagsisisi.​—Jonas 3:10–4:1.

¹⁷ Tiniyak ni Jehova kay Abraham na ang Kaniyang paggamit ng katarungan ay naglalakip hindi lamang ng pagpuksa sa masasama kundi ng pagliligtas din naman sa mga matuwid. Sa kabilang dako naman, kinailangang matutuhan ni Jonas na si Jehova ay maawain. Kung magbabago ng kanilang landas ang masasama, siya ay “handang magpatawad.” (Awit 86:5) Di-gaya ng ilang tao na nababahala sa kanilang katayuan, si Jehova ay hindi nagpapasapit ng di-kaayaayang hatol para lamang ipakita ang kaniyang kapangyarihan, ni siya’y nagpipigil ng habag dahil sa takot na baka isiping siya’y mahina. Ang kaniyang paraan ay ang magpakita ng awa kailanma’t may saligan para rito.​—Isaias 55:7; Ezekiel 18:23.

18. Ipakita mula sa Bibliya na si Jehova ay hindi kumikilos ayon lamang sa damdamin.

¹⁸ Magkagayunman, si Jehova ay hindi nabubulagan dahil lamang sa damdamin. Nang ang kaniyang bayan ay  malulong sa idolatriya, matatag na nagpahayag si Jehova: “Hahatulan kita ayon sa iyong landasin at pagbabayarin sa lahat ng kasuklam-suklam na ginawa mo. Hindi ako maaawa sa iyo; hindi rin ako mahahabag, dahil ipararanas ko sa iyo ang resulta ng landasin mo.” (Ezekiel 7:3, 4) Kaya kapag ang mga tao ay nagmamatigas na sa kanilang landasin, si Jehova ay humahatol nang naaayon dito. Subalit ang kaniyang kahatulan ay salig sa matibay na ebidensiya. Kaya nga, nang makarating sa kaniyang pandinig ang napakalakas na pagdaing tungkol sa Sodoma at Gomorra, nagsabi si Jehova: “Bababa ako para makita kung totoo ang pagdaing na nakaabot sa akin at kung talagang napakasama ng ginagawa nila.” (Genesis 18:20, 21) Kay laking pasasalamat natin na si Jehova ay hindi gaya ng maraming tao na humahatol na agad bago pa man marinig ang buong pangyayari! Ang totoo, gaya ng pagkakalarawan sa kaniya ng Bibliya, si Jehova ay “isang Diyos na tapat at hindi kailanman magiging tiwali.”​—Deuteronomio 32:4.

19. Ano ang maaari nating gawin kung may mga tanong na gumugulo sa atin tungkol sa paggamit ni Jehova ng katarungan?

¹⁹ Ang Bibliya ay hindi sumasagot sa lahat ng tanong hinggil sa mga ikinilos ni Jehova noon; ni naglalaan man ito ng bawat detalye tungkol sa kung paano magbibigay ng hatol si Jehova may kinalaman sa mga indibidwal at grupo sa hinaharap. Kapag tayo’y naguguluhan dahil sa mga ulat o hula sa Bibliya kung saan walang gayong detalye, maipamamalas natin ang katapatan na katulad ng kay propeta Mikas, na sumulat: “Matiyaga akong maghihintay sa Diyos na aking tagapagligtas.”​—Mikas 7:7.

20, 21. Bakit tayo makapagtitiwala na palaging gagawin ni Jehova kung ano ang tama?

²⁰ Makapagtitiwala tayo na sa bawat sitwasyon, gagawin  ni Jehova kung ano ang tama. Kahit kapag waring binabale-wala ng tao ang kawalang-katarungan, nangangako si Jehova: “Akin ang paghihiganti; ako ang gaganti.” (Roma 12:19) Kung tayo’y magpapakita ng mapaghintay na saloobin, masasabi rin natin ang matatag na pananalig na ipinahayag ni apostol Pablo: “Ibig bang sabihin, hindi makatarungan ang Diyos? Hindi naman!”—Roma 9:14.

²¹ Samantala, tayo’y nabubuhay sa ‘mapanganib at mahirap na kalagayan.’ (2 Timoteo 3:1) Ang kawalang-katarungan at “pagpapahirap” ay nagbunga ng maraming malulupit na pang-aabuso. (Eclesiastes 4:1) Gayunman, si Jehova ay hindi nagbabago. Kinapopootan pa rin niya ang kawalang-katarungan, at labis niyang pinagmamalasakitan ang mga nagiging biktima nito. Kung tayo’y mananatiling tapat kay Jehova at sa kaniyang pamamahala, ibibigay niya sa atin ang lakas upang makapagtiis hanggang sa takdang panahon na doo’y iwawasto na niya ang lahat ng kawalang-katarungan sa ilalim ng pamamahala ng kaniyang Kaharian.​—1 Pedro 5:6, 7.