1-3. (a) Bakit minahal ni Jehova si Solomon, at anong mga pagpapala ang tinanggap ni Solomon? (b) Anong mga tanong ang sasagutin natin sa artikulong ito?

BATA pa si Solomon nang maging hari siya sa Israel. Noong nagsisimula pa lang siyang maghari, nagpakita sa kaniya si Jehova sa panaginip at nagsabi: “Hilingin mo kung ano ang ibibigay ko sa iyo.” Sumagot si Solomon: “Ako ay isang munting bata lamang. . . . Bigyan mo ang iyong lingkod ng isang masunuring puso upang humatol sa iyong bayan.” (1 Hari 3:5-10) “Masunuring puso”—isa ngang mapagpakumbabang kahilingan! Kaya hindi nakapagtatakang minahal ni Jehova si Solomon! (2 Sam. 12:24) Tuwang-tuwa ang Diyos sa sagot ng batang hari kaya binigyan niya si Solomon ng “isang marunong at may-unawang puso.”—1 Hari 3:12.

² Noong tapat si Solomon, marami siyang tinanggap na pagpapala. Pinagkatiwalaan siyang magtayo ng templo “para sa pangalan ni Jehova na Diyos ng Israel.” (1 Hari 8:20) Nakilala siya dahil sa kaniyang bigay-Diyos na karunungan. At ang mga bagay na sinabi niya noong may pagsang-ayon pa siya ng Diyos ay isinulat sa tatlong aklat ng Bibliya. Isa na rito ang Kawikaan.

³ Ang salitang “puso” ay mga 100 ulit na binanggit sa Kawikaan. Halimbawa, mababasa natin sa Kawikaan 4:23: “Higit sa lahat na dapat bantayan, ingatan mo ang iyong puso.” Sa tekstong ito, saan tumutukoy ang “puso”? Sasagutin natin iyan sa artikulong ito. Sasagutin din natin ang dalawa pang tanong: Paano nilalason ni Satanas ang puso natin? At paano natin ito maiingatan? Para makapanatiling tapat sa Diyos, kailangan nating malaman ang sagot sa mahahalagang tanong na iyan.

4-5. (a) Batay sa Awit 51:6, saan tumutukoy ang “puso”? (b) Ano ang pagkakatulad ng ating pisikal na kalusugan at ng ating makasagisag na puso?

⁴ Sa Kawikaan 4:23, ang “puso” ay tumutukoy sa “lihim na pagkatao.” (Basahin ang Awit 51:6.) Sa ibang salita, ang “puso” ay tumutukoy sa ating mga iniisip, nararamdaman, motibo, at kagustuhan. Tumutukoy ito sa kung sino talaga tayo at hindi lang sa kung ano ang ipinakikita natin sa iba.

⁵ Gamitin nating halimbawa ang ating pisikal na kalusugan para maintindihan kung bakit mahalagang ingatan ang ating makasagisag na puso. Una, para maging malusog ang ating pangangatawan, dapat tayong kumain ng masustansiyang pagkain at regular na mag-ehersisyo. Para maging malusog sa espirituwal, dapat din tayong kumain ng masustansiyang espirituwal na pagkain at regular na mag-ehersisyo, wika nga. Kasama sa ehersisyong iyan ang pagsunod sa mga natututuhan natin at pagbabahagi sa iba ng ating pananampalataya. (Roma 10:8-10; Sant. 2:26) Ikalawa, baka sa panlabas na anyo, mukhang malusog tayo pero may sakit na pala. Sa katulad na paraan, baka may espirituwal na rutin nga tayo at mukhang matibay ang pananampalataya natin, pero may tumutubo na palang maling pagnanasa sa puso natin. (1 Cor. 10:12; Sant. 1:14, 15) Tandaan na gusto ni Satanas na magaya natin ang kaisipan niya. Paano niya iyan ginagawa? At paano natin mapoprotektahan ang ating sarili?

6. Ano ang gusto ni Satanas, at ano ang ginagawa niya para mangyari ito?

⁶ Gusto ni Satanas na maging gaya niya tayo—isang rebelde na makasarili at bumabale-wala sa mga pamantayan ni Jehova. Hindi tayo mapipilit ni Satanas na mag-isip at kumilos na gaya niya. Kaya gumagamit siya ng ibang paraan para magawa ito. Halimbawa, pinapalibutan niya tayo ng mga taong naimpluwensiyahan na niya. (1 Juan 5:19) At gusto niyang piliin nating makasama ang gayong mga tao, kahit pa alam natin na ang masasamang kasama ay makasasamâ, o makaiimpluwensiya, sa ating pag-iisip at pagkilos. (1 Cor. 15:33)  Epektibo ang taktikang iyan kay Haring Solomon. Nag-asawa siya ng maraming babae na hindi sumasamba sa Diyos. Talagang naimpluwensiyahan nila si Solomon, “at sa kalaunan ay ikiniling ng kaniyang mga asawa ang kaniyang puso” palayo kay Jehova.—1 Hari 11:3.

7. Ano pa ang ginagamit ni Satanas para ipalaganap ang kaisipan niya, at bakit dapat tayong mag-ingat?

⁷ Ginagamit ni Satanas ang mga pelikula at palabas sa TV para ipalaganap ang kaisipan niya. Alam niyang hindi lang tayo basta nalilibang sa mga kuwento; nakakaapekto rin ang mga ito sa ating pag-iisip, damdamin, at pagkilos. Ginamit ni Jesus ang pagkukuwento para magturo. Nariyan ang kuwento niya tungkol sa mabuting Samaritano at sa alibughang anak na naglayas at lumustay ng kaniyang mana. (Mat. 13:34; Luc. 10:29-37; 15:11-32) Pero ang mga kuwento ay puwede ring gamitin ng mga naimpluwensiyahan ni Satanas para lasunin tayo. Kailangan nating maging balanse. Nalilibang tayo at natututo sa mga pelikula at palabas sa TV. Pero dapat tayong mag-ingat. Kapag pumipili ng libangan, makabubuting tanungin ang sarili, ‘Itinuturo ba sa akin ng pelikula o palabas na ito sa TV na hindi masamang magpadala sa makalamang mga pagnanasa?’ (Gal. 5:19-21; Efe. 2:1-3) Ano ang gagawin mo kung nakita mong may bahid ng kaisipan ni Satanas ang isang programa? Iwasan ito gaya ng pag-iwas mo sa isang nakakahawang sakit!

8. Paano matutulungan ng mga magulang ang mga anak na maingatan ang kanilang puso?

⁸ Mga magulang, responsibilidad ninyong protektahan ang inyong mga anak mula sa pagsisikap ni Satanas na lasunin ang puso nila. Siguradong ginagawa ninyo ang lahat para hindi sila magkasakit. Naglilinis kayo ng bahay, at itinatapon ninyo ang mga bagay na puwedeng magdulot ng sakit sa inyo at sa kanila. Sa katulad na paraan, para hindi sila mahawa ng kaisipan ni Satanas,  kailangan din ninyo silang protektahan mula sa mga pelikula, palabas sa TV, electronic game, at website. Binigyan kayo ni Jehova ng awtoridad para ingatan ang espirituwalidad ng inyong mga anak. (Kaw. 1:8; Efe. 6:1, 4) Kaya huwag matakot na magtakda ng mga patakaran na batay sa mga pamantayan ng Bibliya. Sabihin sa inyong maliliit na anak kung ano ang puwede at hindi nila puwedeng panoorin, at ipaliwanag sa kanila kung bakit. (Mat. 5:37) Habang lumalaki sila, sanayin sila na makilala kung ano ang tama at mali ayon sa pamantayan ni Jehova. (Heb. 5:14) At tandaan, natututo sila mula sa inyong sinasabi, pero lalo na mula sa inyong halimbawa.—Deut. 6:6, 7; Roma 2:21.

9. Ano ang isang ideya na itinataguyod ni Satanas, at bakit mapanganib ito?

⁹ Gusto rin ni Satanas na magtiwala tayo sa kaisipan ng tao sa halip na sa kaisipan ni Jehova. (Col. 2:8) Pag-isipan ang isang ideya na itinataguyod ni Satanas—pagpapayaman ang pinakamahalaga sa buhay. Kapag ganito ang kaisipan ng isang tao, puwede siyang yumaman, pero puwede ring hindi. Yumaman man siya o hindi, nanganganib pa rin siya. Bakit? Kasi kung nakapokus siya sa pagpapayaman, maisasakripisyo niya ang kaniyang kalusugan, pamilya, pati ang kaugnayan niya sa Diyos. (1 Tim. 6:10) Mabuti na lang at tinuturuan tayo ng ating matalinong Ama na magkaroon ng balanseng pananaw sa pera.—Ecles. 7:12; Luc. 12:15.

10-11. (a) Ano ang dapat nating gawin para maprotektahan ang ating sarili? (b) Ano ang ginagawa noon ng mga bantay, at paano nagsisilbing bantay ang ating budhi?

¹⁰ Para maingatan ang ating puso, dapat na matukoy natin ang mga panganib at kumilos tayo agad para maprotektahan ang ating sarili. Sa Kawikaan 4:23, ang salitang isinalin na “ingatan” ay nauugnay sa trabaho ng isang bantay. Noong panahon ni Haring Solomon, ang mga bantay ay nakatayo sa mga pader ng lunsod at nagbababala kung may papalapit na panganib. Makakatulong ito sa atin na makita ang puwede nating gawin para hindi tayo maimpluwensiyahan ng kaisipan ni Satanas.

¹¹ Noon, nagtutulungan ang bantay sa pader at ang bantay sa pintuang-daan ng lunsod. (2 Sam. 18:24-26) Magkasama nilang pinoprotektahan ang lunsod at tinitiyak na sarado ang pintuang-daan kung may parating na kaaway. (Neh. 7:1-3) Puwedeng magsilbing bantay ang ating budhing sinanay sa Bibliya. * Nagbababala ito kapag gustong pasukin ni Satanas ang puso natin—ibig sabihin, kapag tinatangka niyang impluwensiyahan ang ating kaisipan, damdamin, motibo, o kagustuhan. Kapag nagbababala ang ating budhi, kailangan nating makinig at isara ang pintuang-daan, wika nga.

12-13. Anong tukso ang puwedeng mapaharap sa atin, at ano ang dapat nating gawin?

¹² Pansinin ang isang halimbawa kung paano natin mapoprotektahan ang ating sarili mula sa impluwensiya ni Satanas. Sinasabi sa atin ni Jehova na “ang pakikiapid at bawat uri ng karumihan . . . ay huwag man lamang mabanggit sa gitna [natin].” (Efe. 5:3) Pero ano ang gagawin natin kung ang pinag-uusapan ng mga kaeskuwela natin o katrabaho ay mahahalay na bagay? Alam nating dapat “itakwil ang  pagka-di-makadiyos at makasanlibutang mga pagnanasa.” (Tito 2:12) Puwedeng magbabala ang bantay, o ang ating budhi. (Roma 2:15) Pero makikinig ba tayo? Baka matukso tayong makinig sa ating mga kasamahan o tingnan ang larawan na tinitingnan nila. Pero ito ang panahon para isara ang mga pintuang-daan, wika nga—baguhin ang paksang pinag-uusapan o umalis na lang.

¹³ Kailangan ang lakas ng loob para matanggihan ang impluwensiyang mag-isip o gumawa ng masama. Nakatitiyak tayong nakikita ni Jehova ang pagsisikap natin, at bibigyan niya tayo ng kinakailangang lakas at karunungan para itakwil ang kaisipan ni Satanas. (2 Cro. 16:9; Isa. 40:29; Sant. 1:5) Pero ano pa ang puwede nating gawin para maingatan ang ating puso?

14-15. (a) Sa ano natin dapat buksan ang ating puso, at paano natin ito magagawa? (b) Paano tumutulong ang Kawikaan 4:20-22 para makinabang tayo nang lubos mula sa pagbabasa ng Bibliya? (Tingnan din ang kahong “ Kung Paano Magbubulay-bulay.”)

¹⁴ Para maingatan ang ating puso, hindi sapat na isara ito sa masasamang impluwensiya. Dapat din natin itong buksan sa mabubuting impluwensiya. Pag-isipang muli ang ilustrasyon tungkol sa isang napapaderang lunsod. Isinasara ng bantay ang mga pintuang-daan para hindi ito mapasok ng kaaway, pero binubuksan niya ito para makapasok sa lunsod ang pagkain at iba pang suplay. Kung laging nakasara ang pintuang-daan, magugutom ang mga nakatira sa lunsod. Sa katulad na paraan, dapat din nating buksan ang ating puso para makapasok dito ang kaisipan ng Diyos.

¹⁵ Makikita sa Bibliya ang kaisipan ni Jehova, kaya sa tuwing binabasa natin ito, hinahayaan nating maimpluwensiyahan ng pag-iisip ni Jehova ang ating iniisip, nadarama, at ikinikilos. Paano tayo makikinabang nang lubos mula sa pagbabasa ng Bibliya? Mahalaga ang panalangin. Sinabi ng isang sister: “Bago ako magbasa ng Bibliya, nananalangin ako kay Jehova at hinihiling ko na tulungan niya akong makita ang ‘mga kamangha-manghang bagay’ sa kaniyang Salita.” (Awit 119:18) Kailangan din nating bulay-bulayin ang nababasa natin. Kapag nananalangin tayo, nagbabasa, at nagbubulay-bulay, maaabot ng Salita ng Diyos ang “kaibuturan ng [ating] puso,” at iibigin natin ang kaisipan ni Jehova.—Basahin ang Kawikaan 4:20-22; Awit 119:97.

16. Paano nakinabang ang marami sa panonood ng JW Broadcasting?

¹⁶ Ang isa pang paraan para maimpluwensiyahan tayo ng kaisipan ng Diyos ay ang panonood ng JW Broadcasting^®. Sinabi ng isang mag-asawa: “Talagang sagot sa panalangin namin ang mga programa sa bawat buwan! Napapalakas at naaaliw kami nito kapag malungkot kami. Lagi rin kaming nagpapatugtog ng mga original song sa bahay. Nakikinig kami habang nagluluto, naglilinis, o umiinom ng tsaa.” Nakakatulong ang mga programang ito para maingatan ang ating puso. Tinuturuan tayo ng mga ito na magaya ang kaisipan ni Jehova at mapaglabanan ang tuksong magaya ang kaisipan ni Satanas.

17-18. (a) Ano ang resulta kapag sinusunod natin ang mga turo ni Jehova, gaya ng ipinapakita sa 1 Hari 8:61? (b) Ano ang matututuhan natin sa halimbawa ni Haring Hezekias? (c) Gaya ng panalangin ni David na nakaulat sa Awit 139:23, 24, ano ang puwede nating ipanalangin?

¹⁷ Tuwing nakikita natin ang pakinabang sa paggawa ng tama, mas tumitibay ang pananampalataya natin. (Sant. 1:2, 3) Natutuwa tayo kapag ginagawa natin ang tama, dahil alam nating ipinagmamalaki tayo ni Jehova bilang mga anak niya. Kaya lalo pa  nating gustong mapasaya siya. (Kaw. 27:11) Bawat pagsubok ay isang pagkakataon para patunayang hindi hati ang puso natin sa paglilingkod sa ating mapagmalasakit na Ama. (Awit 119:113) Sa halip, ipinapakita natin na mahal natin si Jehova nang buong puso at determinado tayong sundin ang kaniyang mga utos at gawin ang kaniyang kalooban.—Basahin ang 1 Hari 8:61.

¹⁸ Magkakamali ba tayo? Oo, dahil hindi tayo perpekto. Pero kung mangyari iyon, tandaan ang halimbawa ni Haring Hezekias. Nagkamali rin siya. Pero nagsisi siya at patuloy na naglingkod kay Jehova nang “may pusong sakdal.” (Isa. 38:3-6; 2 Cro. 29:1, 2; 32:25, 26) Kaya labanan natin ang pagsisikap ni Satanas na impluwensiyahan tayo. Ipanalangin nating magkaroon tayo ng “isang masunuring puso.” (1 Hari 3:9; basahin ang Awit 139:23, 24.) At higit sa lahat, makapananatili tayong tapat kay Jehova kung iingatan natin ang ating puso.