1, 2. (a) Ano ang ipinagkaiba ng mga nangunguna sa mga Saksi ni Jehova at ng mga lider ng ibang relihiyon? (b) Ano ang tatalakayin natin sa artikulong ito at sa susunod?

“SINO ang lider n’yo?” Madalas itanong iyan sa mga Saksi ni Jehova. Bakit? Dahil sa maraming relihiyon, may isang lalaki o babae na kinikilalang lider, o pinuno. Sa kabaligtaran, ipinagmamalaki nating sabihin sa mga nagtatanong na ang Lider natin ay hindi isang di-sakdal na tao. Sa halip, sinusunod natin ang pangunguna ng binuhay-muling si Kristo, na sumusunod naman sa pangunguna ng kaniyang Ama, si Jehova.—Mat. 23:10.

² Pero may isang nakikitang grupo ng mga lalaki, “ang tapat at maingat na alipin,” na nangunguna ngayon sa bayan ng Diyos. (Mat. 24:45) Kaya bakit natin masasabing si Jehova talaga ang pumapatnubay sa atin sa pamamagitan ng kaniyang di-nakikitang Anak? Sa artikulong ito at sa susunod, susuriin natin kung paano pinatnubayan ni Jehova ang mga taong pinili niya para manguna. Tatalakayin din natin ang tatlong ebidensiya na si Jehova talaga ang nasa likod ng mga lalaking iyon, at na siya ang tunay na Lider ng kaniyang bayan, noon at ngayon.—Isa. 58:11.

3. Ano ang nagbigay-kapangyarihan kay Moises para pangunahan ang Israel?

³ Binigyang-kapangyarihan ng banal na espiritu ang mga kinatawan  ng Diyos. Kuning halimbawa si Moises, na inatasang maging lider ng mga Israelita. Ano ang nakatulong sa kaniya na magampanan ang kaniyang mabigat na atas? Inilagay ni Jehova “sa kaniya [ang] Kaniyang banal na espiritu.” (Basahin ang Isaias 63:11-14.) Dahil binigyang-kapangyarihan ni Jehova si Moises sa pamamagitan ng Kaniyang banal na espiritu, si Jehova talaga ang pumapatnubay sa Kaniyang bayan.

4. Paano malalaman ng mga Israelita na taglay ni Moises ang espiritu ng Diyos? (Tingnan ang larawan sa simula ng artikulo.)

⁴ Ang banal na espiritu ay isang di-nakikitang puwersa. Kaya paano malalaman ng mga Israelita na kumikilos ito kay Moises? Dahil sa banal na espiritu, nakagawa si Moises ng mga himala at naipahayag niya ang pangalan ng Diyos kay Paraon. (Ex. 7:1-3) Sa tulong din nito, nakapagpakita si Moises ng magagandang katangian, gaya ng pag-ibig, kaamuan, at pagkamatiisin, kaya naging kuwalipikado siyang manguna sa mga Israelita. Ibang-iba si Moises sa malupit at makasariling mga lider ng ibang mga lupain! (Ex. 5:2, 6-9) Malinaw ang ebidensiya: Pinili ni Jehova si Moises na maging lider ng Kaniyang bayan.

5. Ipaliwanag kung paano binigyang-kapangyarihan ni Jehova ang iba pang mga lalaking Israelita para manguna sa kaniyang bayan.

⁵ Binigyang-kapangyarihan din ng banal na espiritu ni Jehova ang iba pang mga lalaking inatasan niyang manguna sa kaniyang bayan. “Si Josue na anak ni Nun ay puspos ng espiritu ng karunungan.” (Deut. 34:9) “Ang espiritu ni Jehova ay bumalot kay Gideon.” (Huk. 6:34) At “ang espiritu ni Jehova ay nagsimulang kumilos kay David.” (1 Sam. 16:13) Ang lahat ng lalaking ito ay umasa sa tulong ng espiritu ng Diyos, at binigyang-kapangyarihan sila nito na magawa ang mga bagay na hindi nila magagawa sa sarili nilang lakas. (Jos. 11:16, 17; Huk. 7:7, 22; 1 Sam. 17:37, 50) Kaya naman, si Jehova ang marapat purihin sa mga tagumpay nila.

6. Bakit gusto ng Diyos na igalang ng kaniyang bayan ang mga lider sa Israel?

⁶ Paano dapat tumugon ang mga Israelita yamang malinaw na binigyang-kapangyarihan ng banal na espiritu ang mga lalaking iyon? Nang magreklamo ang bayan tungkol sa pangunguna ni Moises, nagtanong si Jehova: “Hanggang kailan ako pakikitunguhan nang walang paggalang ng bayang ito?” (Bil. 14:2, 11) Si Jehova ang pumili kina Moises, Josue, Gideon, at David para kumatawan sa kaniya bilang Lider. Kapag sinusunod ng bayan ang mga lalaking iyon, si Jehova talaga ang sinusunod nila bilang Lider.

7. Paano tinulungan ng mga anghel si Moises?

⁷ Tinulungan ng mga anghel ang mga kinatawan ng Diyos. (Basahin ang Hebreo 1:7, 14.) Nagsugo si Jehova ng mga anghel para atasan, suportahan, at gabayan si Moises. Isinugo ng Diyos si Moises “bilang kapuwa tagapamahala at manunubos sa pamamagitan ng kamay ng anghel na nagpakita sa kaniya sa tinikang-palumpong.” (Gawa 7:35) Sa utos ni Jehova, “inihatid ng mga anghel” ang Kautusan, na ginamit ni Moises para turuan ang mga Israelita. (Gal. 3:19) At sinabi ni Jehova sa kaniya: “Akayin mo ang bayan sa dakong sinalita ko sa iyo. Narito! Ang aking anghel ay magpapauna sa iyo.” (Ex. 32:34) Walang sinasabi ang Bibliya na nakakita ang mga Israelita ng anghel na nagkatawang-tao para gawin ang mga bagay na iyon. Pero kitang-kita sa paraan ng pagtuturo at paggabay ni Moises sa bayan na tinutulungan siya ng mga anghel.

8. Paano tinulungan ng mga anghel si Josue at si Hezekias?

⁸ Si Josue, na kahalili ni Moises, ay pinalakas ng “prinsipe ng hukbo ni Jehova” para pangunahan ang bayan ng Diyos sa pakikipaglaban sa mga Canaanita; at nagtagumpay ang mga Israelita. (Jos. 5:13-15; 6:2, 21) Nang maglaon, napaharap si Haring Hezekias sa napakalaking puwersa ng  mga Asiryano na nagbabantang sumalakay sa Jerusalem. Sa isang gabi, “ang anghel ni Jehova ay lumabas at sinaktan ang isang daan at walumpu’t limang libo sa kampo ng mga Asiryano.”—2 Hari 19:35.

9. Dahil hindi sakdal ang mga lalaking kinatawan ng Diyos, kailangan pa bang sumunod ang mga Israelita sa pangunguna nila? Ipaliwanag.

⁹ Siyempre pa, ang mga anghel ay sakdal, pero hindi ang mga taong tinulungan nila. Minsan, nabigo si Moises na pabanalin si Jehova. (Bil. 20:12) Hindi muna sumangguni si Josue kay Jehova bago makipagtipan sa mga Gibeonita. (Jos. 9:14, 15) May panahong naging ‘palalo ang puso’ ni Hezekias. (2 Cro. 32:25, 26) Pero sa kabila ng di-kasakdalan ng mga lalaking ito, dapat pa ring sumunod ang mga Israelita sa kanila. Sinuportahan ni Jehova ang mga lalaking iyon sa pamamagitan ng mga anghel. Kaya si Jehova ang pumapatnubay sa kaniyang bayan.

10. Paano nagpagabay si Moises sa Kautusan ng Diyos?

¹⁰ Ginabayan ng Salita ng Diyos ang kaniyang mga kinatawan. Tinutukoy ng Bibliya ang Kautusang ibinigay sa Israel bilang “kautusan ni Moises.” (1 Hari 2:3) Pero ayon sa Kasulatan, si Jehova ang aktuwal na Tagapagbigay-Kautusan, at kahit si Moises ay dapat magpasakop sa Kautusang iyon. (2 Cro. 34:14) Matapos siyang bigyan ni Jehova ng mga tagubilin kung paano itatayo ang tabernakulo, “ginawa ni Moises ang ayon sa lahat ng iniutos ni Jehova sa kaniya. Gayung-gayon ang ginawa niya.”—Ex. 40:1-16.

11, 12. (a) Ano ang kailangang gawin ni Josue at ng mga haring namahala sa bayan ng Diyos? (b) Ano ang epekto ng Salita ng Diyos sa mga naging lider ng kaniyang bayan?

¹¹ Mula nang maging lider si Josue, mayroon na siyang kopya ng Salita ng Diyos. Inutusan siya: “Babasahin mo ito nang pabulong araw at gabi, upang maingatan mong gawin ang ayon sa lahat ng nakasulat dito.” (Jos. 1:8) Nang maglaon, ang mga hari na namahala sa bayan ng Diyos ay sumunod din sa gayong rutin. Obligado ang bawat hari na basahin ang Kautusan araw-araw at sumulat ng isang kopya nito, “nang sa gayon ay maingatan niya ang lahat ng mga salita ng kautusang ito at ang mga tuntuning ito sa pamamagitan ng pagsasagawa ng mga iyon.”—Basahin ang Deuteronomio 17:18-20.

¹² Ano ang epekto ng Salita ng Diyos sa mga lalaking nangunguna noon? Tingnan ang halimbawa ni Haring Josias. Nang matagpuan ang isang dokumentong naglalaman ng Kautusang Mosaiko, sinimulan itong basahin ng kalihim ni Josias sa kaniya. * Ano ang reaksiyon ng hari? “Nang marinig ng hari ang mga salita ng aklat ng kautusan, kaagad niyang hinapak ang kaniyang mga kasuutan.” Hindi lang iyon ang ginawa niya. Bilang pagsunod sa Salita ng Diyos, nagsagawa si Josias ng matinding kampanya laban sa idolatriya at nagsaayos din siya ng napakalaking pagdiriwang ng Paskuwa. (2 Hari 22:11; 23:1-23) Dahil si Josias at ang iba pang tapat na lider ay nagpagabay sa Salita ng Diyos, handa silang magbago at linawin ang tagubiling ibinibigay nila sa bayan ng Diyos. Nakatulong ang mga pagbabagong iyon para magawa ng bayan ang kalooban ng Diyos.

13. Bakit ibang-iba ang mga lider ng bayan ng Diyos sa mga lider ng mga bansang pagano?

¹³ Sa kabaligtaran, ang mga lider ng ibang mga bansa noon ay umaasa sa makitid na karunungan ng tao. Sa ilalim ng pangunguna ng mga lider sa Canaan, ang mga tao ay gumagawa ng mga karima-rimarim na bagay, gaya ng insesto, homoseksuwalidad, bestiyalidad, paghahain ng mga anak, at talamak na idolatriya. (Lev. 18:6, 21-25) Ang mga lider naman sa Babilonya at Ehipto ay walang mga alituntunin sa kalinisan na katulad ng ibinigay ng Diyos sa Israel. (Bil. 19:13) Pero nakita  ng sinaunang bayan ng Diyos na ang kanilang tapat na mga lider ay nagtataguyod ng espirituwal, moral, at pisikal na kalinisan. Maliwanag, pinapatnubayan sila ni Jehova.

14. Bakit dinisiplina ni Jehova ang ilang lider ng kaniyang bayan?

¹⁴ Hindi lahat ng mga haring namahala sa bayan ng Diyos noon ay sumunod sa mga tagubilin ng Diyos. Ang mga sumuway kay Jehova ay tumanggi sa patnubay ng kaniyang banal na espiritu, ng mga anghel, at ng kaniyang Salita. Sa ilang kaso, dinidisiplina o pinapalitan sila ni Jehova. (1 Sam. 13:13, 14) Pero nang dumating ang takdang panahon ng Diyos, humirang siya ng isang lider na nakahihigit sa mga lider na kumatawan sa kaniya noon.

15. (a) Paano inihula ng mga propeta ang pagdating ng isang natatanging lider? (b) Sino ang inihulang lider na ito?

¹⁵ Sa loob ng maraming siglo, inihula ni Jehova na hihirang siya ng isang natatangi at kuwalipikadong lider para sa kaniyang bayan. “Isang propeta mula sa gitna mo, mula sa iyong mga kapatid, na tulad ko, ang ibabangon ni Jehova na iyong Diyos para sa iyo,” ang sabi ni Moises sa mga Israelita. “Sa kaniya kayo dapat makinig.” (Deut. 18:15) Inihula ni Isaias na ang Isang ito ay magiging isang “lider at kumandante.” (Isa. 55:4) Si Daniel naman ay kinasihang sumulat tungkol sa pagdating ng “Mesiyas na Lider.” (Dan. 9:25) Sa wakas, tinukoy mismo ni Jesu-Kristo ang kaniyang sarili bilang ang “Lider” ng bayan ng Diyos. (Basahin ang Mateo 23:10.) Kusang-loob na sumunod ang mga alagad ni Jesus sa kaniya, at kinilala nilang siya ang pinili ni Jehova. (Juan 6:68, 69) Ano ang nakakumbinsi sa kanila na si Jesu-Kristo ang ginagamit ni Jehova para patnubayan ang kaniyang bayan?

16. Ano ang ebidensiya na binigyang-kapangyarihan si Jesus ng banal na espiritu?

¹⁶ Binigyang-kapangyarihan si Jesus ng banal na espiritu. Nang bautismuhan si Jesus, nakita ni Juan na Tagapagbautismo “ang langit na nahahawi, at, tulad ng isang kalapati, ang espiritu na bumababa sa kaniya.” Pagkatapos, “inudyukan siya ng espiritu na pumaroon sa ilang.” (Mar. 1:10-12) Sa buong ministeryo ni Jesus sa lupa, binigyang-kapangyarihan siya ng banal na espiritu para gumawa ng mga himala at makapagsalita taglay ang awtoridad mula sa Diyos. (Gawa 10:38) Nagluwal din ang banal na espiritu kay Jesus ng sakdal na bunga, tulad ng pag-ibig, kagalakan, at matatag na pananampalataya. (Juan 15:9; Heb. 12:2) Walang ibang lider ang kinakitaan ng gayong ebidensiya ng banal na espiritu. Maliwanag, si Jesus ang pinili ni Jehova.

17. Paano tinulungan si Jesus ng mga anghel?

¹⁷ Tinulungan si Jesus ng mga anghel. Di-nagtagal pagkatapos ng bautismo ni Jesus, “dumating ang mga anghel at nagsimulang maglingkod sa kaniya.” (Mat. 4:11) Ilang oras bago ang kamatayan niya, “nagpakita sa  kaniya ang isang anghel mula sa langit at pinalakas siya.” (Luc. 22:43) Kumbinsido si Jesus na kayang magsugo ni Jehova ng mga anghel kung kinakailangan, para tulungan siyang magawa ang kalooban ng Diyos.—Mat. 26:53.

18, 19. Paano ginabayan ng Salita ng Diyos ang buhay at pagtuturo ni Jesus?

¹⁸ Ginabayan si Jesus ng Salita ng Diyos. Sa simula pa lang ng kaniyang ministeryo, nagpapagabay na si Jesus sa Kasulatan. (Mat. 4:4) Sa katunayan, dahil sa pagiging masunurin niya sa Salita ng Diyos, handa siyang dumanas ng kamatayan sa pahirapang tulos. Kahit noong mamamatay na siya, sumipi pa rin siya ng ilang hula tungkol sa Mesiyas. (Mat. 27:46; Luc. 23:46) Sa kabaligtaran, binabale-wala ng mga lider ng relihiyon nang panahong iyon ang Salita ng Diyos kapag salungat ito sa kanilang mga tradisyon. Tungkol sa kanila, sinipi ni Jesus ang sinabi ni Jehova sa pamamagitan ni propeta Isaias: “Ang bayang ito ay nagpaparangal sa akin sa kanilang mga labi, gayunman ang kanilang puso ay malayung-malayo sa akin. Walang kabuluhan ang patuloy na pagsamba nila sa akin, sapagkat itinuturo nila ang mga utos ng mga tao bilang mga doktrina.” (Mat. 15:7-9) Pipiliin ba ni Jehova ang gayong mga tao para manguna sa kaniyang bayan?

¹⁹ Nagpagabay si Jesus sa Salita ng Diyos, hindi lang sa kaniyang mga pagkilos, kundi pati rin sa kaniyang pagtuturo. Kapag hinahamon ng mga lider ng relihiyon, hindi siya umaasa sa kaniyang malawak na karunungan at karanasan. Sa halip, kinikilala niya ang Kasulatan bilang ultimong awtoridad. (Mat. 22:33-40) At imbes na magkuwento nang magkuwento tungkol sa naging buhay niya sa langit o tungkol sa paglikha sa uniberso, “lubusan niyang binuksan ang kanilang mga pag-iisip upang maintindihan ang kahulugan ng Kasulatan.” (Luc. 24:32, 45) Mahal ni Jesus ang Salita ng Diyos, at gustong-gusto niyang ibahagi ito sa iba.

20. (a) Paano niluwalhati ni Jesus si Jehova? (b) Ano ang pagkakaiba ni Jesus at ni Herodes Agripa I?

²⁰ Napahanga ang mga tagapakinig ni Jesus sa kaniyang ‘kaakit-akit na mga salita,’ pero ibinigay niya ang papuri sa kaniyang Guro, si Jehova. (Luc. 4:22) Nang tangkain ng isang lalaki na luwalhatiin si Jesus gamit ang titulong “Mabuting Guro,” may-kapakumbabaang sumagot si Jesus: “Bakit mo ako tinatawag na mabuti? Walang sinumang mabuti, maliban sa isa, ang Diyos.” (Mar. 10:17, 18) Ibang-iba ito sa ginawa ni Herodes Agripa I, na naging hari, o lider, ng Judea pagkaraan ng mga walong taon. Sa isang okasyon, “nagdamit si Herodes ng maharlikang kagayakan.” Sumigaw ang mga tao: “Tinig ng isang diyos, at hindi ng tao!” Maliwanag na nasiyahan nang husto si Herodes sa papuri. Ano ang sumunod na nangyari? “Kaagad siyang sinaktan ng anghel ni Jehova, sapagkat hindi niya ibinigay sa Diyos ang kaluwalhatian; at siya ay kinain ng mga uod at nalagutan ng hininga.” (Gawa 12:21-23) Tiyak na hindi natin masasabing pinili ni Jehova si Herodes na maging lider. Pero nagbigay si Jesus ng nakakukumbinsing ebidensiya na hinirang siya ng Diyos, at lagi niyang niluluwalhati si Jehova bilang Kataas-taasang Lider ng kaniyang bayan.

21. Ano ang tatalakayin natin sa susunod na artikulo?

²¹ Hindi lang ilang taon ang itatagal ng pagiging lider ni Jesus. “Ang lahat ng awtoridad ay ibinigay na sa akin sa langit at sa lupa,” ang sabi niya matapos siyang buhaying muli. “At, narito! ako ay sumasainyo sa lahat ng mga araw hanggang sa katapusan ng sistema ng mga bagay.” (Mat. 28:18-20) Pero dahil isa siyang di-nakikitang espiritu sa langit, paano pangungunahan ni Jesus ang bayan ng Diyos dito sa lupa? Sino ang gagamitin ni Jehova para manguna sa ilalim ng pangangasiwa ni Jesus? At paano makikilala ng mga Kristiyano ang kaniyang mga kinatawan? Sasagutin ang mga tanong na iyan sa susunod na artikulo.