Ang Rekado na Galing sa Kabilang Panig ng Daigdig

NG KABALITAAN NG GUMISING! SA HUNGARY

“NAPAKASARAP na nilaga! Anong rekado ang inilagay mo rito?” Maaaring ito ang reaksiyon mo sa lasa ng isang tipikong pagkaing Hungarian goulash. Ang natatanging lasa nito ay mula sa pimyento, isang rekado na mula sa halamang sili, na nakarating sa Hungary mula sa kabilang panig ng daigdig.

Binabanggit ng kasaysayan ang Timog Amerika bilang ang unang pinagmulan ng sili. Ang mga palayok na natagpuan sa mga libingan ng Inca​—na pinaniniwalaang libu-libong taóng gulang​—ay napapalamutian ng mga larawan ng halamang sili. Ang mga sili ay kabilang pa nga sa mga pagkaing inililibing na kasama ng mga momya ng Inca.

Ang ilang mananalaysay ay naniniwalang isang doktor na naglayag sa Amerika na kasama ni Columbus ang nag-uwi ng mga buto ng sili sa Espanya noong 1493. Sa paano man, ang Espanya ang unang bansa sa Europa na malawakang nagtanim ng mga sili. Mula roon ang halamang sili ay nakarating sa Britanya at sa gawing timog ng Pransiya, kung saan ito ay mas popular bilang isang halamang-bahay kaysa isang pampalasa o isang pinagmumulan ng pagkain! Nang maglaon, dinala ng mga negosyanteng Griego ang mga halamang sili sa mga bansa sa palibot ng Mediteraneo at ng Dagat na Itim.

Ang halamang sili ay kilala na sa Hungary mula pa noong ika-16 na siglo. Ang isa sa mga katawagan dito, ang “Turkish pepper,” ay nagpapahiwatig na ito ay maaaring nakarating sa Hungary sa pamamagitan ng mga Turko. Sa paano man, hanggang sa ngayon ang matingkad-pula, mabango, at matamis-ang-lasa na pimyento ng Hungary ang paborito ng mga mahilig sa rekado sa buong daigdig.

Ang mga halamang sili ay tumutubo sa patag na mga bukirin na ang lupa ay kulay-kape at mabuhangin na sagana sa liwanag ng araw. Sinisimulan ng mga magsasaka na bungkalin ang lupa para sa pagtatanim sa huling mga linggo ng tag-init, pagkatapos na pagkatapos ng pag-aani sa nakaraang taon. Ang ilang halamang sili ay  itinatanim mula sa mga buto; ang iba naman ay inililipat ng taniman. Ang mga halamang sili na ililipat ng taniman ay kailangang simulan sa isang kontroladong kapaligiran, gaya sa isang greenhouse na mainam ang bentilasyon. Doon ang mumunting halaman ay maingat na dinidilig, nilalagyan ng abono, at inaalisan ng damo. Bago ilipat ng taniman, ang mga ito ay unti-unting inilalantad sa mga kalagayan sa labas.

Pagkaraan ng anim hanggang walong linggo, panahon na upang ilipat ang mga punla ng sili sa taniman. Sa Hungary ito ay nangyayari sa unang mga araw ng Mayo. Sa yugtong ito ang mga halaman ay nangangailangan pa rin ng maingat na pangangalaga​—dapat itong diligan at ispreyhan ng mga magsasaka at bungkalin ang palibot ng mga ito kung nais nilang umani ng magagandang sili.

Ang pag-aani ay nagsisimula sa katapusan ng Agosto o sa pasimula ng Setyembre. Ang isang berdeng sili ay magiging masarap na pulang sili kapag nahinog. Maliban kung sabay-sabay na mahinog ang mga sili, ang mga ito’y dapat anihin sa pamamagitan ng kamay sa halip na sa pamamagitan ng makina. Anumang paraan ng pag-aani ang gamitin, ang mga sili ay daraan sa maraming pisikal at kimikal na mga pagbabago bago magamit ang mga ito sa pagluluto. Halimbawa, pagkatapos maani, nawawala ng sili ang karamihan ng katas nito, at nababawasan ang mga antas ng asukal at bitamina-C nito. *

Pagkatapos ng anihan, ang mga sili ay dapat pahintulutang matuyo at mahinog pa. Ang tradisyunal na paraan ng paggawa nito ay ibitin ang mga ito sa isang pisi. Gayunman, sa ngayon ay mas karaniwang inilalagay ang mga sili sa mahahabang sako na yari sa materyal na hindi masinsin ang pagkakahabi, anupat nakapapasok ang hangin. Ang mga sako ay ibinibitin sa mga sabitan o sa mga kamalig. Minsang ang mga ito’y hinog na hinog na, ang mga sili ay maaaring gilingin hanggang maging pulbos upang gumawa ng masarap na pampalasa na kilala sa salitang Hungaryano para sa sili​—paprika.

Ang ilang uri ng paprika o pimyento ay maaaring masyadong maanghang, dahil na rin sa taglay nitong isang kimikal na tinatawag na capsaicin. Ang natural na produktong ito ay ginamit pa nga sa paggagamot, gaya sa paggamot ng mga suliranin sa panunaw at kirot na dala ng rayuma. Sa paano man, ang natatanging lasa ng pimyento​—ito man ay maanghang o hindi masyadong maanghang​—ay isa lamang sa mga katangian nito. Sa panig na pampaganda, ang kulay ng pimyento sa pagkain ay maganda sa paningin. Kapag inihalo sa patuka sa manok, ang pimyento ay nakatulong pa nga sa mga inahing manok na magkaroon ng mga itlog na may taglay na mga pula ng itlog na mas matingkad ang kulay!

Gusto mo bang tikman ang isang pagkain na tinimplahan ng pimyento? Bakit hindi mo subukin ang resipe para sa goulash na ipinakikita sa ibaba? Gaya ng sinasabi naming mga Hungaryano, jó étvágyat!​—masiyahan sa inyong pagkain!

[Talababa]

[Kahon sa pahina 11]

HUNGARIAN GOULASH

1/4 kilong karne ng baka na walang buto, hiniwa nang maliliit at kudrado

1 kutsarang mantika

1 katamtamang laki na sibuyas, tinadtad

2 malalaking butil ng bawang, tinadtad nang pino

2 kutsarang matamis na pimyento

2 kutsaritang asin

1/4 kutsaritang mga caraway seed (kung gusto)

2 katamtamang laki na patatas, hinugasan, binalatan, at hiniwa nang maliliit at kudrado

1 maliit na berdeng sili, inalisan ng buto at tinadtad

2 maliliit na kamatis, binalatan, inalisan ng buto, at hiniwa sa ilang piraso

100 gramo ng tuyong mike na gawa sa arina at itlog

Initin ang mantika sa isang kaldero, at ilagay ang sibuyas. Gisahin hanggang lumambot. Ihalo ang bawang at pimyento, lagyan ng kaunting tubig kung kinakailangan upang hindi masunog. Saka ilagay ang karne ng baka at asin, haluing mabuti. Takpan at pakuluin sa mahinang apoy. Haluin paminsan-minsan, dagdagan lamang ng tubig kung kinakailangan upang hindi masunog. Ilagay ang mga caraway seed, kung gusto. Kapag malambot na ang karne, ilagay ang mga sili, kamatis, at dalawang litrong tubig. Pakuluin, takpan, at pakuluin sa mahinang apoy sa loob ng 15 minuto. Ilagay ang patatas at pakuluin sa mahinang apoy hanggang maluto ang patatas (10 hanggang 15 minuto). Timplahan ng asin. Ihain nang mainit na kasama ang nakabukod na inihandang mike. Para sa apat hanggang anim katao.