Hinanap ng Isang Hari ang Karunungan

MULA SA MANUNULAT NG GUMISING! SA ESPANYA

ANG ika-13 siglo ay panahon ng mapait na kawalang-pagpaparaya at matinding karahasan. Nasangkot ang Europa sa kasumpa-sumpang Inkisisyon at mapanganib na mga Krusada. Gayunman, sa gitna ng madugong panahong ito, isang Kastilang hari ang nagsikap na itaguyod ang katinuan sa daigdig. Ang pangalan niya ay Alfonso X, tinatawag ding Alfonso na Matalino.

Tinatanaw na utang na loob sa haring ito ang pagkamulat sa kultura na tinatawag din kung minsan na renasimyento noong ika-13 siglo. Nagpasok siya sa Espanya ng bagong kaalaman mula sa malalayong lupain. Interesado siya lalo na sa larangan ng sining, kasaysayan, batas, at siyensiya. Nagkaroon ito ng malaking impluwensiya sa pagsulong ng kultura ng Espanya at ng iba pang bahagi ng Europa. Ngunit ang mas mahalaga, inakay siya ng kaniyang kampanyang ito na itaguyod ang Salita ng Diyos, ang Banal na Bibliya.

Malaki ang naitulong ni Alfonso sa pagtatatag ng isang akademya kung saan ang mga Judio, Muslim, at “Kristiyano” na pawang may matataas na pinag-aralan ay nagkakatulungan. Upang mapadali ang kanilang trabaho, itinatag at tinustusan ng hari ang isa sa mga unang pambansang aklatan sa daigdig.

Masigasig na nakibahagi mismo si Alfonso sa pagsulat at pagtitipon ng iba’t ibang akda may kinalaman sa batas, siyensiya, at kasaysayan. Pinasigla niya ang paggawa ng tula at akdang pampanitikan, mga larangan kung saan napakahusay niya mismo, gaya ng ipinakikita ng kaniyang popular na mga cantiga. * Isinulat ito sa wikang Gallego (Galician), ang wikang ginagamit noon sa mga akdang patula.

Pangkat ng mga Tagapagsalin

Sinuportahan ni Alfonso ang Pangkat ng mga Tagapagsalin sa Toledo. “Ang hari ang pumipili ng mga tagapagsalin at ng mga akdang isasalin,” ang paliwanag ng aklat na La Escuela de Traductores de Toledo (Ang Pangkat ng mga Tagapagsalin sa Toledo). “Inaayos niya ang pagkakasalin, pinasisigla ang matalinong talakayan, at sinusuportahan ang paglikha ng mga bagong akda.”

Nagsimula ang mga iskolar ng Toledo sa pagsasalin ng napakaraming akdang Arabe. Naisalin na ng mga iskolar na Muslim sa wikang Arabe ang pinakamahahalagang akda ng sibilisasyong Griego, Indian, Persiano, at Siryano. Ang naging imbakang ito ng kaalaman ay nakatulong upang patuloy na sumulong ang mga iskolar na Muslim sa larangan ng matematika, astronomiya, kasaysayan,  at heograpiya. Ginamit naman ng pangkat ng mga tagapagsalin sa Toledo ang imbakang ito. Paano? Isinalin nila sa Latin at Kastila ang mahahalagang akda na nasa wikang Arabe.

Kumalat sa ibang mga bansa ang balita tungkol sa mga nagawa ng mga iskolar ng Toledo. Ang mga edukadong lalaki mula sa mga unibersidad sa hilagang Europa ay agad na dumagsa sa Toledo. Lahat ng ito ay gumanap ng mahalagang papel sa pagsulong ng Kanluran sa larangan ng siyensiya at panitikan. Sa katunayan, ang napakalaking proyektong ito ng pagsasalin ang isa sa mga dahilan ng pagsisimula ng Renasimyento.

Dahil sa pagsisikap ng mga tagapagsalin ng Toledo, nabasa ng mga doktor ang mga akdang pangmedisina nina Galen, Hippocrates, at Avicenna, awtor ng Canon of Medicine na ginawang saligang aklat-aralin sa medisina sa mga unibersidad sa Kanluran hanggang noong ika-17 siglo. Nabasa ng mga astronomo ang mga akda ni Ptolemy at nakinabang sila sa Arabeng trigonometri at sa talahanayan ng astronomiya ni al-Khwārizmī. *

Gusto ni Alfonso na maunawaan ng mga tao sa pangkalahatan ang mga saling iyon. Dahil sa pangungunang ito, kinilala ang wikang Kastila bilang isang makasiyensiya at pampanitikang paraan ng pakikipagtalastasan. Ang proyektong pinasimulan ni Alfonso ay tumulong upang  mabago ang karaniwang pananaw noon na diumano, Latin ang wika ng kultura.

Ang Alfonsine Bible

Ang karanasang natamo ng mga iskolar ng Toledo sa pagsasalin ng gayon karaming materyal ay nakatulong nang malaki nang iutos ni Alfonso na isalin sa wikang Kastila ang mga bahagi ng Bibliya. Ayon sa Kastilang istoryador na si Juan de Mariana, tinustusan ng hari ang pagsasaling ito ng Bibliya, anupat umaasang sa pamamagitan nito ay mapagaganda pa at mapasusulong ang wikang Kastila. Walang-alinlangang nakatulong nga sa pagsulong ng wikang Kastila ang pagsasaling iyon ng Bibliya.

Para sa hari, ang Bibliya ay napakahalaga sa pagtuturo sa sangkatauhan. Isinulat niya sa paunang salita ng Crónica de España: “Kung iisipin natin ang pakinabang na makukuha sa Sagradong Kasulatan, makikita natin na ito’y naroroon sa mga tagubiling ibinibigay nito sa atin hinggil sa paglalang sa daigdig, sa pagdating ng mga patriyarka, . . . sa ipinangakong pagdating ng ating Panginoong Jesu-Kristo, at ang kaniyang kalbaryo, pagkabuhay-muli at pag-akyat sa langit.”

Pinangasiwaan din niya ang paghahanda ng isang napakalaking pampanitikang proyekto na tinawag niyang General Estoria. Kabilang dito ang isang salin sa Kastila ng mga bahagi ng Hebreong Kasulatan. (Ang salin ng mga bahagi ng Griegong Kasulatan ay idinagdag pagkaraan.) Ang kahanga-hangang proyektong ito, na tinawag na Alfonsine Bible (Biblia Alfonsina), ang pinakamalaki sa mga ito na ginawa noong Edad Medya. Maraming ulit itong kinopya at ang ilang bahagi nito ay isinalin sa wikang Portuges at Catalan.

Ang Pamana ni Alfonso

Sa tulong ng mga manuskrito noong Edad Medya sa panahon ni Alfonso, napanatiling buháy ang kaalaman sa Kasulatan sa panahon ng espirituwal na kadiliman. Dahil sa mga saling ito, napukaw ang interes sa pagkakaroon ng Bibliya sa sariling wika. Nang sumunod na dalawang siglo, gumawa ng iba pang salin ng Bibliya sa wikang Kastila.

Nagpatuloy ang gawaing pinasimulan ni Alfonso at ng kaniyang mga kasamahan sa tulong ng mga naimbentong palimbagan at walang-pagod na paggawa ng mga tagapagsalin ng Bibliya sa Espanya at iba pang bansa sa Europa noong ika-16 na siglo. Sa wakas, ang mga tao sa buong Europa ay puwede nang magkaroon ng kopya ng Bibliya sa kanilang wika. Bagaman nabahiran ng mga digmaan at rebelyon ang paghahari ni Alfonso X, nakatulong naman ang paghanap niya ng kaalaman upang mapadali ang pagkuha ng karunungan mula sa Salita ng Diyos.

[Mga talababa]

[Kahon/Larawan sa pahina 14]

UNANG MGA SALIN NG BIBLIYA SA KASTILA

Ang mga akda ni Alfonso X ay hindi siyang kauna-unahang naglakip ng salin ng mga bahagi ng Kasulatan sa wikang Kastila. Ilang taon bago nito, naisalin na ni Hermannus Alemannus, kabilang sa pangkat ng mga tagapagsalin sa Toledo, ang Mga Awit sa wikang Kastila mula mismo sa wikang Hebreo. Gayundin, noong unang mga taon ng ika-13 siglo, ang Biblia medieval romanceada Prealfonsina (Pre-Alphonsine na Bibliyang Romanse ng Edad Medya) ay isinalin. (Tingnan ang larawan sa kaliwa.) Ang akdang ito ang itinuturing na pinakamatanda at kumpletong Bibliya sa wikang Kastila. Walang-alinlangang naimpluwensiyahan nito ang pagsasalin ng Bibliya na tinustusan ni Alfonso X makalipas ang ilang taon.

Tungkol sa Pre-Alphonsine na Bibliyang ito, sinabi ng iskolar na si Thomas Montgomery: “Ang tagapagsalin ng Bibliyang ito ay nakagawa ng isang kahanga-hangang akda kung tungkol sa pagiging tumpak at sa pagiging madaling maunawaan ng wika. Buong-ingat na nasundan ng bersiyong ito ang diwa ng Vulgate nang hindi gaanong gumagamit ng mga ekspresyon o terminong Latin. Simple at maliwanag ang wika, gaya ng inaasahan sa isang Bibliya na inihanda para sa mga tao na hindi gaanong marunong ng Latin.”

[Credit Line]

Bibliya: Patrimonio Nacional. Real Biblioteca de El Escorial

[Larawan sa pahina 12, 13]

Ang estatuwa ni Alfonso X sa pasukan ng Spanish National Library, Madrid

[Mga larawan sa pahina 13]

Ang hari kasama ang mga tagapagsalin mula sa Toledo (itaas); ang kaniyang mga kaligrapo (ibaba); ang Ebanghelyo ni Lucas sa “Biblia Alfonsina” (ilalim)

[Picture Credit Line sa pahina 13]

Lahat ng larawan maliban sa estatuwa ni Alfonso X: Oronoz