“Ang mga templo ay gumuho anupat nadurog at naging abo, ang mga idolo ay nawasak, at ang sagradong mga aklat ay nilamon ng apoy, ngunit ang sinaunang mga diyos ay nanatiling buháy sa puso ng mga Indian.”​—Las antiguas culturas mexicanas (The Ancient Mexican Cultures).

ANG Mexico ay tahanan ng mga Aztec​—na nagsimula sa isang maliit na tribong nandayuhan noong ika-13 siglo hanggang sa naging isang imperyong kasintatag ng mga Inca ng Peru. Bagaman bumagsak ang imperyo ng mga Aztec nang kubkubin ng Kastilang si Hernán Cortés ang Tenochtitlán noong 1521, hindi naman namatay ang wika ng mga Aztec​—ang Nahuatl. a Ginagamit pa rin ito ng mga isa’t kalahating milyong katutubo sa halos 15 estado sa Mexico. Nakatulong ito para mapanatili ang ilang sinaunang paniniwala ng mga Aztec, gaya ng sinabi ng mananaliksik na si Walter Krickeberg na sinipi sa itaas. Ano ba ang ilan sa paniniwalang iyon?

Mga Tradisyong Kakaiba Pero Pamilyar

Marahil, ang pinakapamilyar na kaugalian ng mga Aztec ay ang paghahandog ng tao. Nakasalig ito sa paniniwalang mamamatay ang araw kung hindi ito pakakainin ng puso at dugo ng tao. Noong 1487, nang ialay ang great pyramid temple ng Tenochtitlán, mahigit 80,000 biktima ang inihandog sa loob lang ng apat na araw, ayon sa prayleng Kastila na si Diego Durán.

Nangilabot ang mga Kastila sa kaugaliang ito, pero nagulat sila nang matuklasan nilang maraming paniniwala ang mga Aztec na katulad ng mga paniniwala ng kanilang Simbahang Katoliko. Halimbawa, ang mga Aztec ay nagsasagawa ng isang uri ng komunyon kung saan ang mga imahen ng kanilang mga diyos na gawa sa mais ay kinakain. Kinakain din kung minsan ang laman ng mga taong inihandog. Ang mga Aztec ay gumagamit ng krus, nangungumpisal, at nagbibinyag ng mga sanggol. Marahil, ang pinakanakagugulat ay ang pagsamba kay Tonantzin, isang birheng “Ina ng mga Diyos,” na tinatawag ng mga Aztec na Aming Munting Ina.

Noong 1531, sa mismong buról kung saan sinasamba ng mga Aztec si Tonantzin, sinasabing nagpakita sa isang Aztec na Indian ang maitim at nagsasalita ng wikang Nahuatl na Birhen ng Guadalupe ng mga Katoliko. Dahil dito, madaling nakumberte ang mga Aztec sa Katolisismo. Isang dambana ng birheng ito ang itinayo sa pundasyon ng templo ni Tonantzin. Tuwing Disyembre 12, daan-daang libong debotong Mexicano, na karamihan ay nagsasalita ng Nahuatl, ang bumibisita sa basilikang iyon.

Sa kanilang liblib na mga komunidad sa kabundukan, ang mga Nahuatl ay nagdaraos ng maraming kapistahan na iniaalay nila sa kanilang mga santo. Ang ilan sa mga ito ay tumatagal nang ilang araw o mga linggo pa nga. Ayon sa aklat na El universo de los aztecas (The Universe of the Aztecs), “iniuugnay [ng mga katutubo] ang pagsamba sa mga santo ng Simbahang Katoliko sa  mga seremonyang isinasagawa nila bago pa dumating si Cortés.” Palasak din sa mga Nahuatl ang espiritismo. Kapag may sakit sila, pumupunta sila sa mga manggagamot na naghahandog ng hayop at nagsasagawa ng ritwal para sa paglilinis. Marami sa mga Nahuatl ang hindi marunong bumasa at sumulat kahit ng wikang Kastila o Nahuatl. Dahil sa kanilang mga tradisyon, wika, at kahirapan, mababa ang tingin sa kanila ng lipunan.

Nakarating sa Makabagong-Panahong mga Aztec ang Katotohanang Nasa Bibliya

Maraming taon nang sinisikap ng mga Saksi ni Jehova sa Mexico na maiparating sa lahat ng tao ang ‘mabuting balita ng kaharian.’ (Mateo 24:14) Noong 2000, pinasimulan ng tanggapang pansangay ng mga Saksi ni Jehova sa Mexico ang isang proyekto para mapangaralan ang lahat ng nagsasalita ng Nahuatl at para makapagtatag ng mga kongregasyon alang-alang sa mga Nahuatl na dumadalo sa mga pulong sa wikang Kastila. Bumuo rin ng isang grupo ng tagapagsalin para makapaglathala ng mga literatura sa Bibliya sa wikang Nahuatl. Gumawa rin ng mga pagsisikap para turuang bumasa at sumulat sa kanilang sariling wika ang mga Nahuatl. Ang resulta? Tingnan natin ang mga karanasang ito.

Nang marinig ng isang katutubong babae sa unang pagkakataon ang isang pahayag sa Bibliya sa wikang Nahuatl, sinabi niya: “Sampung taon na kaming dumadalo sa mga pulong at laging sumasakit ang ulo namin dahil hindi kami gaanong nakakaintindi ng Kastila. Pero ngayon, parang nagsisimula ulit kami!” Ang 60-anyos na si Juan ay walong taon nang nag-aaral ng Bibliya at dumadalo sa mga pulong sa wikang Kastila kasama ang kaniyang asawa at mga anak, pero hindi siya sumusulong. Pagkatapos, nagsimula siyang mag-aral ng Bibliya sa wikang Nahuatl. At wala pang isang taon, nabautismuhan na siya bilang isang Saksi!

Gaya ng makikita sa nabanggit na mga karanasan, maraming Nahuatl ang unang nakaalam ng katotohanan sa Bibliya sa wikang Kastila, pero hindi nila iyon lubusang naunawaan. Ang mga pulong, asamblea, at mga publikasyon sa kanilang sariling wika ay nakatulong sa kanila na isapuso ang katotohanan sa Bibliya at maintindihan ang kanilang mga pananagutan bilang Kristiyano.

Pagdaig sa mga Hadlang

Hindi naging madali para sa mga Nahuatl na sumulong sa espirituwal. Halimbawa, matindi ang panggigipit sa kanila na sumali sa mga relihiyosong kapistahan. Sa San Agustín Oapan, ang mga Saksi ni Jehova ay hindi pinapayagang mangaral sa bahay-bahay, baka raw kasi hindi na mag-abuloy ang mga tagaroon para sa mga selebrasyon. Nang mangaral si Florencio at ang isang maliit na grupo ng mga Saksing Nahuatl na taga-San Agustín Oapan, tatlo sa kanila ang inaresto. Sa loob lang ng 20 minuto, nagtipon na ang mga tao para pagpasiyahan ang gagawin sa kanila.

“Gusto nila kaming patayin agad,” ang sabi ni Florencio. “May mga nagsabing itali kami at ihagis sa ilog para malunod! Sa kulungan kami nagpalipas ng gabi. Kinabukasan, isang abogadong Saksi at dalawa pang brother ang dumating para tulungan kami. Pero ikinulong din sila. Nang bandang huli, pinalaya rin kaming lahat sa kondisyong aalis kami sa bayang iyon.” Sa kabila nito, isang kongregasyon ang naitatag sa lugar na iyon pagkalipas ng isang taon. Sa mga 50 dumadalo roon, 17 ang bautisadong Saksi.

Sa Coapala naman, ang Saksi ni Jehova na si Alberto ay inimbitahang sumali sa isang kapistahan doon. Nang tumanggi siya, ikinulong siya. Nagtipon ang mga tagaroon, at may mga nagsabing bigtihin siya para matakot ang sinumang nagnanais na umanib sa relihiyon niya at tumalikod sa mga kaugalian nila. Sinubukan ng ibang mga Saksi na mapalaya si Alberto, pero inaresto rin sila. Nang matapos ang isang-linggong kapistahan, saka lang sila pinalayang lahat. Dahil sa patuloy na pananalansang, humingi na ng tulong ang mga Saksi sa nakatataas na mga opisyal kung kaya isang utos ang inilabas para mapahinto ang pagsalansang. Di-nagtagal, ang mismong lalaking nangunguna sa pagsalansang ay tumanggap  ng katotohanan sa Bibliya at nabautismuhan. May kongregasyon na rin ngayon sa bayang iyon.

Hinog Na Para Anihin

Dahil sa potensiyal na paglago ng pangangaral sa wikang Nahuatl, maraming Saksi ang nag-aral nito. Pero hindi iyan madali. Ang mga Nahuatl ay napakamahiyain, at ayaw nilang gamitin ang kanilang wika dahil na rin sa pagtrato sa kanila. Marami ring diyalekto ang Nahuatl.

Ipinaliwanag ni Sonia, isang buong-panahong ministro, kung bakit siya nag-aral ng wikang Nahuatl. “Dalawang oras mula sa bahay ko, may mga 6,000 dayong trabahador na Nahuatl na nakatira sa guwardiyadong mga tuluyan. Ang mga taong ito ay walang kalaban-laban at hinihiya,” ang sabi ni Sonia. “Awang-awa ako sa kanila dahil ang mga Nahuatl ay dating mariringal na tao​—ang pinagmulan ng aming kultura. Dalawampung taon na kaming nangangaral sa kanila sa wikang Kastila pero hindi nila ito lubusang maintindihan kaya hindi sila gaanong interesado. Nang matuto ako ng ilang salitang Nahuatl, nagkaroon ako ng pagkakataong makausap sila. Pinalibutan nila ako para makinig sa akin. Inalok ko ang isang babae na tuturuan ko siyang bumasa at sumulat kung tuturuan niya ako ng Nahuatl. Ngayon, kilala na ako ng mga nakatira doon bilang ‘ang babaing marunong mag-Nahuatl.’ Pakiramdam ko’y misyonero ako sa sarili kong bansa.” Mayroon nang isang kongregasyong Nahuatl sa lugar na iyon.

Si Maricela, isa ring buong-panahong ministro, ay nagsisikap matuto ng Nahuatl. Noong una, wikang Kastila ang ginagamit niya sa pagtuturo ng Bibliya sa 70-anyos na si Félix. Habang natututo si Maricela ng Nahuatl, naipaliliwanag na niya kay Félix ang katotohanan sa wika nito. Naantig si Maricela nang itanong ni Félix, “Nakikinig ba si Jehova kapag nakikipag-usap ako sa kaniya sa wikang Nahuatl?” Natuwa si Félix nang malaman niyang naiintindihan pala ni Jehova ang lahat ng wika. Laging dumadalo si Félix sa mga pulong kahit na kailangan pa niyang maglakad ng isa’t kalahating oras, at ngayon, bautisado na siya. Sinabi ni Maricela: “Tuwang-tuwa akong makipagtulungan sa mga anghel sa paghahayag ng mabuting balita sa lahat ng tao!”​—Apocalipsis 14:6, 7.

Ang mga Nahuatl ay gaya ng kabukirang “mapuputi na para sa pag-aani.” (Juan 4:35) Sana’y patuloy na anyayahan ng Diyos na Jehova ang mga tao sa lahat ng bansa, kasama na ang makabagong-panahong mga Aztec, na umahon sa kaniyang bundok upang maturuan sa kaniyang mga daan.​—Isaias 2:2, 3.

[Talababa]

[Mapa sa pahina 13]

(Para sa aktuwal na format, tingnan ang publikasyon)

MEXICO CITY

POPULASYON NG AZTEC SA BAWAT ESTADO

150,000

1,000 PABABA