TSHAPITA 5
Nkumekanga ekɔ lo ngamula osase lo Diolelo
1, 2. Lo yoho yakɔna yele Yeso ɔnɔmbɔdi wa lomba?
OHƆSA di’ɔnɔmbɔdi ɔmɔtshi wa manamana ekɔ lo tanyɔlɔmbɔla l’osomba ɔmɔtshi wa woke ndo wa dimɛna efula. Lam’ele wɛ l’asekayɛ nyatɛnaka osomba akɔ, shi nyayonga suke dia ndjela kiambokambo tshɛ yayonyotɛ ɔnɔmbɔdi? Lo tena dimɔtshi, wɛ l’asekayɛ nyekɔ lo tayambola woho wele ahole akina wa l’osomba ɔsɔ wenyu nyatembola. Etena kambolanyu ɔnɔmbɔdi lo kɛnɛ kendana l’akambo asɔ, nde hanyotɛ kaanga dui polo l’etena kayondɛna dia dui sɔ diaya ohomba le nyu. Nyu mɛtɛ nyayamba efula lo menda lomba lele la nde, nɛ dia nde ekɔ lo nyotɛ akambo wahombanyu mbeya ndo lo etena kahombanyu mbaeya.
2 Woho akɔ waamɛ mbele, Akristo wa mɛtɛ wekɔ oko amɛngɔdi asɔ. Tekɔ lo nomɔlomɔ dia mbeya awui efula wa diambo wendana la “osomba wele la dihikamelo di’eshika,” mbuta ate Diolelo diaki Nzambi. (Hɛb. 11:10) Etena kaki Yeso la nkɛtɛ, ndamɛ akalɔmbɔla ambeki ande ndo akawasha elembetshielo w’eshika wendana la Diolelo sɔ. Ko onde nde akakadimola ambola awɔ tshɛ ndo akawatɛ vuiwui tshɛ yendana la Diolelo sɔ mbala kakɔ ɔtɔi? Keema. Nde akate ate: “Dimi lekɔ l’akambo efula wa nyotɛ, koko nyu hanyokoke mbashihodia l’etena kɛnɛ.” (Jni. 16:12) Oko wende ɔnɔmbɔdi woleki tshɛ, Yeso kondodia timba t’ambeki ande l’akambo wakiwɔ komonga l’akoka wa nshihodia.
3, 4. a) Ngande wakatetemala Yeso mbetsha ekambi ande wa kɔlamelo akambo wendana la Diolelo diaki Nzambi? b) Kakɔna kayotɔsɛdingola lo tshapita nyɛ?
3 Yeso akate ɛtɛkɛta wele lo Joani 16:12 l’otsho w’ekomelo wa lɔsɛnɔ lande la la nkɛtɛ. L’ɔkɔngɔ wa nyɔi kande, ngande wakandahombe ntetemala mbetsha anto ande wa kɔlamelo akambo wendana la Diolelo? Nde akashikikɛ apɔstɔlɔ ande ate: “Nyuma k’akambo wa mɛtɛ . . . ayonyɔlɔmbɔla lo akambo wa mɛtɛ tshɛ.” * (Jni. 16:13) Nyuma k’ekila kekɔ oko ɔnɔmbɔdi wele la solo dia lotutsha. Tɔ kekɔ ehɔmɔ kakamba la Yeso dia mbetsha ambeki ande kɛnɛ tshɛ kalangawɔ mbeya lo dikambo dia Diolelo diaki Nzambi, ndo lo etena kakombolawɔ kieya.
4 Nyɛsɔ tɔsɛdingole woho wakalɔmbɔla nyuma k’ekila kaki Jehowa Akristo wa mɛtɛ dia vɔ monga l’ewo k’efula k’akambo wendana la Diolelo. Ntondotondo, tayɔsɛdingola woho
wamboteya etena kakatatɛ Diolelo diaki Nzambi mbolɛ. Oma laasɔ, tayeya waa na wele ɛnɔmbɔdi, ambolami wa Diolelo ndo elongamelo kele la wɔ. L’ekomelo, tayoyɛna woho wamboshihodia Akristo kɛnɛ kalembetshiya monga la kɔlamelo lo Diolelo.Oshihodielo w’ɔnɔnyi w’ohomba efula
5, 6. a) Eokelo kakɔna ka kɔlɔ kaki l’Ambeki wa Bible lo kɛnɛ kendana la oshikimadielo wa Diolelo ndo dinela? b) Ko lande na kele eokelo ka kɔlɔ kɛsɔ kookoka monyiya taamu dia Yeso ekɔ lo nɔmbɔla ambeki ande?
5 Oko wakatɛnyi lo Tshapita 2 ya dibuku nɛ, Ambeki wa Bible wakatatshi ɛnɔnyi akumi la ntondo ɔnɛ 1914 ayonga ɔnɔnyi w’ohomba efula lo kɛnɛ kendana l’okotshamelo wa prɔfɛsiya mɔtshi ya lo Bible. Koko l’etena kɛsɔ, vɔ wakafɔnyaka dia woongelo wa Kristo wakatatɛ lo 1874, nde akatatɛ mbolɛ l’olongo lo 1878, ndo ɔnɛ Diolelo hadiotoshikikɛma tshɛ lo tshɛ la ntondo ka Ngɔndɔ ka dikumi 1914. Vɔ wakafɔnyaka nto di’eleko ka dinela kakahombe ntatɛ lo 1874 polo lo 1914 ndo kakahombe ndjokomɛ la otshumanyelo w’Akristo w’akitami l’olongo. Onde eokelo ka kɔlɔ kɛsɔ kakakoke monyiya taamu ɔnɛ Yeso kɔnɔmbɔlaka Akristo wa kɔlamelo asɔ lo tshimbo ya nyuma k’ekila?
6 Ndooko. Tokalole yema lo ɛnyɛlɔ kaso ka lo mbɔtwɛlɔ. Onde tokanyi tele l’elelo ndo nsaki k’efula kele l’amɛngɔdi ka mbeya awui efula koka mbidja diewo diele la ɔnɔmbɔdi awɔ taamu? Keema. Woho akɔ waamɛ mbele, kaanga mbasala ekambi waki Nzambi dia nshihodia awui wendana la sangwelo diaki Jehowa la ntondo ka nyuma k’ekila mbalɔmbɔla dia vɔ mbaeya, mɛnamaka hwe dia Yeso ekɔ lo mbalɔmbɔla. Koko, ekambi wa kɔlamelo ɛsɔ mbetawɔka mingɔma ndo ntshikitanya tokanyi tawɔ l’okitshakitsha tshɛ.—Jak. 4:6.
7. Naa elembetshielo wa lo nyuma wakalongola ekambi waki Nzambi?
7 Lo ɛnɔnyi wakayele 1919, ekambi waki Nzambi wakalongola osase w’efula w’akambo wa lo nyuma. (Adia Osambu 97:11.) Lo 1925, sawo dimɔtshi diaki l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Eotwelo ka wodja” diakatondjama lo Tshoto y’Etangelo mɔtshi. Sawo sɔ diakasha djembetelo ya l’Afundelo yɛnya dia Diolelo dia Mɛsiya diakotɔ lo 1914 dia nkotsha prɔfɛsiya ka lo Bible kɛnya woho wamboota womoto la didjidji laki Nzambi la l’olongo, oko wadiɛnya Ɛnyɛlɔ tshapita 12. * Sawo sɔ diakɛnya nto dia ɛhɛnyɔhɛnyɔ ndo asui wakakomɛ ekambi waki Jehowa l’ɛnɔnyi w’ata ɛsɔ, aki tolembetelo takɛnya dia Satana ambokadjema oma l’olongo “ele la nkɛlɛ k’efula, eya dia etena kambootshikalɛ kaya mondo.”
8, 9. a) Ngande wakatɔtɔmiyama ohomba wa Diolelo diaki Nzambi? b) Ambola akɔna wayangaso nsɛdingola?
8 Lande na kele Diolelo ohomba? Lo 1928, Tshoto y’Etangelo yakatatɛ ntɔtɔmiya dia Diolelo diekɔ ohomba efula oleki panda kayokondja anto lo tshimbo y’oshinga w’etshungwelo. Lo mɛtɛ, lo tshimbo ya Diolelo diaki Mɛsiya sɔ mbayokidia Jehowa lokombo lande, mbayondoyindja lowandji lande ndo mbayondokotsha asangwelo ande tshɛ wendana l’anto.
9 Waa na wayotolɛ kaamɛ la Kristo lo Diolelo sɔ? Waa na wayonga ambolami wa la nkɛtɛ wa Diolelo sɔ? Ndo olimu akɔna wahomba ambeki wa Yeso nkamba?
Olimu wa dinela wakalekaka mendana l’akitami
10. Eokelo kakɔna kaki l’ekambi waki Nzambi lo kɛnɛ kendana l’anto 144 000?
10 Ɛnɔnyi akumi la ntondo ka 1914, Akristo wa mɛtɛ wakashihodia di’ambeki wa Kristo wa kɔlamelo 144 000 mbayotolɛ kaamɛ la nde l’olongo. * Ambeki wa Bible asɔ wakɛnyi di’ɔsɔ ekɔ lofulo la mɛtɛ ndo ɔnɛ anto asɔ wakatatɛ sɔnama lo ntambe ka ntondo T.D.
11. Kakɔna kakayoshihodiaka wanɛ wakenga olui w’otshukami wa Kristo lo kɛnɛ kendana l’ɔkɛndɛ awɔ wa la nkɛtɛ?
11 Ko laasɔ, kakɔna kahomba wanɛ wakenga olui w’otshukami wa Kristo nsala etena kekewɔ la nkɛtɛ? Vɔ wakɛnyi dia Yeso akatɛkɛta efula di’olimu w’esambishelo ndo akawɛdika la eleko ka dinela. (Mat. 9:37; Jni. 4:35) Oko wakatɛnyi lo tshapita 2, l’etena kɛmɔtshi, ambeki wa Yeso wakafɔnyaka di’eleko ka dinela kakahombe komɛ l’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi 40 ndo kayokomɛ la otshumanyelo w’akitami l’olongo. Koko, lam’ele olimu ɔsɔ wakatetemala polo l’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi 40, elembetshielo ekina wakahombe nyomoshama. Kakianɛ, sho tshɛ mbeyaka di’eleko ka dinela, eleko ka nkakitola eponga la nkangaka, mbuta ate Akristo w’akitami wa kɔlamelo la Akristo wa kashi kakatatɛ lo 1914. Etena kakayokoka ka ndeka ndjasha lo otshumanyelo w’atshikadi wa wanɛ wayotolɛ kaamɛ la Yeso l’olongo.
12, 13. Ngande wakotshama wɛɛla wa Yeso wendana l’esekaseka wa dimuma dikumi ndo wa talata lo nshi y’ekomelo nyɛ?
12 Oma ko 1919, Kristo ekɔ lo nɔmbɔla ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo kɛsɔ dia nde ndeka ntɛkɛta lo kɛnɛ kendana l’olimu w’esambishelo. Yeso akasha ambeki ande ɔkɛndɛ ɔsɔ ntatɛ oma ko ntambe ka ntondo. (Mat. 28:19, 20) Nde akɛnya nto waonga wakahombe ambeki ande w’akitami ndjonga la wɔ dia vɔ nkotsha ɔkɛndɛ awɔ wa nsambisha. Lo ngande? Lo wɛɛla ande w’esekaseka wa dimuma dikumi, Yeso akɛnya di’Akristo w’akitami pombaka sungukalaka lo nyuma naka vɔ nangaka nkotsha oyango awɔ w’ekomelo wa tosala dambo dia woke dia diwala l’olongo, etena kayotshukana Yeso la “otshukami” ande, mbuta ate anto 144 000. (Ɛny. 21:2) Oma laasɔ, lo wɛɛla ande wa talata, Yeso akate dia ambeki ande w’akitami pombaka nkotsha dimɛna ɔkɛndɛ wendana l’esambishelo wakawalongola.
13 Lo ɛnɔnyi lokama wetshi ɛnɛ, akitami wakɛnya dia vɔ wekɔ lo nsungukala ndo wekɔ l’etete l’olimu wakawalongola. Aha la taamu, vɔ wayofutama lo woho watetemalawɔ nsungukala. Ko onde olimu wa woke wa dinela wakahombe nkomɛ paka la otshumanyelo w’atshikadi w’Akristo 144 000, wanɛ wayotolɛ kaamɛ la nde?
Diolelo diekɔ lo ntshumanya ambolami adiɔ wa la nkɛtɛ
14, 15. Elui ɛnɛi akɔna wakatɛkɛta dibuku Le mystère accompli?
14 Aya edja efula kele apami ndo wamato wele la mbetawɔ wekɔ lo nomɔlomɔ dia mbeya akambo wendana la “olui a woke w’anto” watɛkɛtama lo Ɛnyɛlɔ 7:9-14. Aha la taamu, la ntondo ka Kristo mbishola awui efula wendana la leemba l’anto lɔsɔ, akambo efula wa mɛtɛ ndo wokɛma hwe wakatatami lo kɛnɛ kendana la dui sɔ, wele tekɔ lo mbaeya ndo mbangɛnangɛna ɛlɔ kɛnɛ.
15 Lo 1917, dibuku Le mystère accompli diakɛnya dia “ekɔ elui ehende w’anto wele l’elongamelo ka tɔsɛna l’olongo ndo elui ekina ehende w’anto wele l’elongamelo ka ndjɔsɛna la nkɛtɛ.” Waa na wakakengaka elui ɛnɛi w’anto waki l’elongamelo kotshikitanyi kɛsɔ? Olui wa ntondo aki anto 144 000, wahomba toolɛ kaamɛ la Kristo. Olui wa hende ele, olui wa woke w’anto. Lo nshi shɔ, takafɔnyaka ɔnɛ olui ɔsɔ aki andjashi Nzambi waki weke lo ɛtɛmwɛlɔ wa lo Lokristokristo. Vɔ waki la yema ya mbetawɔ, koko aha mbetawɔ ka wolo ka nama olowanyi awɔ la ntondo k’ehemba. Laasɔ, vɔ wakahombe tolongola difuto dia tshitshɛ l’olongo. Lo dikambo dia nkɛtɛ, vɔ waketshaka ɔnɛ olui wa sato, mbuta ate “enyimpala wa ntondo” ɛnyɛlɔ, Akristo w’edjedja wa kɔlamelo wele oko Abrahama, Mɔsɛ ndo akina, mbayotoolɛ laadiko di’olui wa nɛi, mbuta ate anto tshɛ wele l’elongamelo ka ndjɔsɛna la nkɛtɛ.
16. Elembetshielo akɔna wa lo nyuma wakalongola anangɛso lo 1923 ndo lo 1932?
16 Ngande wakakimanyiya nyuma k’ekila ambeki wa Yeso dia vɔ monga la eokelo ka dimɛna kaya la so ɛlɔ kɛnɛ kendana la dikambo sɔ? Dui sɔ diakayasalemaka yema yema l’ekimanyielo k’osase wa lo nyuma. Lo 1923, sawo dimɔtshi dia lo Tshoto y’Etangelo diakatɛkɛta di’olui w’anto waki komonga l’elongamelo ka ntshɔ l’olongo, koko ka ndjɔsɛna la nkɛtɛ l’ɛse k’ɛlɔmbwɛlɔ ka Kristo. Lo 1932, sawo dikina dia lo Tshoto y’Etangelo diakatɛkɛta dia Jɔnadaba (Jɛhɔnadaba) lakamamema Jehu, nkumekanga k’Isariyɛlɛ kakasɔnama oma le Nzambi, lo mbosukɛ dia ndɔsha ɔtɛmwɛlɔ wa kashi. (2 Khum. 10:15-17) Sawo sɔ diakɛnya dia ekɔ olui ɔmɔtshi w’anto wele oko Jɔnadaba ɛlɔ kɛnɛ, lo nkotsha ɔnɛ Jehowa ayohandola olui ɔsɔ “oma lo ɛhɛnyɔhɛnyɔ wa lo Aramangɛdɔna” dia ndjɔsɛna la nkɛtɛ.
17. a) Elembetshielo akɔna wa lo nyuma wakashama lo 1935? b) Shɛngiya yakɔna yakonge l’elembetshielo ɛsɔ le Akristo wa kɔlamelo? (Enda kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “ Ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula waki l’ekambi waki Nzambi.”)
17 Lo 1935, elembetshielo ekina wakayoshama lo kɛnɛ kendana la dui sɔ. Lo losanganya la woke lakasalema la Washington, wakalembetshiya dia olui a woke w’anto ekɔ Akristo wele l’elongamelo ka ndjɔsɛna la nkɛtɛ, ndo vɔ mbɛdikamaka l’ɛkɔkɔ wa lo wɛɛla waki Yeso w’ɛkɔkɔ la mbudi. (Mat. 25:33-40) Olui wa woke ɔsɔ wekɔ l’atei wa “ɛkɔkɔ ekina” wakate Yeso lo dikambo diawɔ ate: “Dimi lekɔ la ɛkɔkɔ ekina wele bu lo lokoto lɔnɛ.” (Jni. 10:16) Etena kakate Joseph Rutherford laki ɔtɛkɛtshi ate: “Wanɛ tshɛ wele l’elongamelo ka ndjɔsɛna pondjo la nkɛtɛ wemale,” ndekana kahende ɔtɔi k’ampokami wakemala. Nde akate ate: “Ɔnɛ mbele olui wa woke w’anto.” Anto efula wakashihodia elongamelo kaki la wɔ lo nshi yayaye.
18. Ngande wakadje ambeki wa Kristo welo l’olimu w’esambishelo, ndo etombelo akɔna wakonge la dui sɔ?
18 Oma k’etena kɛsɔ, Kristo ekɔ lo nɔmbɔla ekambi ande dia vɔ ndeka ndjasha lo otshumanyelo w’anto wakenga olui wa woke, wanɛ wayohandɔ ndo wayoshimbamɛ lo mfɔnu ka woke. Oma l’etatelo, otshumanyelo ɔsɔ kondekaka mɛnama. Ɔnangɛso Rutherford akate mbala kɛmɔtshi ate: “Mɛnamaka diele oko ‘olui a woke w’anto’ hawofule.” Koko ɛlɔ kɛnɛ, tambɛna woho wambɔtshɔkɔla Jehowa olimu wa dinela wakatatɛ oma k’etena kɛsɔ. Diɛsɛ la ɛlɔmbwɛlɔ ka Yeso ndo la ekimanyielo ka nyuma k’ekila, Akristo w’akitami ndo asekawɔ “ɛkɔkɔ ekina” waya “olui ɔtɔi” wakamba kaamɛ l’ɛse ka “olami ɔtɔi” oko wakatatshi Yeso.
19. Ngande wakokaso mbisha lonya l’ohamelo w’olui a woke w’anto?
19 Olui a woke w’anto wele la kɔlamelo wayɔsɛna lo paradiso ka la nkɛtɛ, kayɔlɔmbwama oma le Kristo nde l’anto 144 000. Onde keema dui di’ɔngɛnɔngɛnɔ dia mɛna woho wakalɔmbɔla Kristo ekambi waki Nzambi dia vɔ monga la eokelo k’oshika k’oma l’Afundelo kendana la elongamelo ka lo nshi yayaye kɛsɔ? Ande diɛsɛ diele la so dia nsambisha anto akambo wendana l’elongamelo kɛsɔ lee! Ɔnkɔnɛ, nyɛsɔ toyashake tshɛ l’olimu w’esambishelo lo ndjela akoka aso, kele olui wa woke w’anto watatetemalaka mpama ndo lokombo la Jehowa latatetemalaka tombwama.
Kɛnɛ kalembetshiya monga la kɔlamelo lo Diolelo
20. Okongamelo waki Satana kengama l’atshunda akɔna, ndo shɛngiya yakɔna yele la dui sɔ le Akristo wa kɔlamelo?
20 Oko wakatatetemalaka ekambi waki Nzambi mbeka akambo wendana la Diolelo, mbakawatalekaka monga nto l’ohomba wa nshihodia dimɛna kɛnɛ kalembetshiya monga la kɔlamelo lo lowandji lɔsɔ. Lo 1922, Tshoto y’Etangelo yakɛnya di’ekɔ ekongamelo ehende, okongamelo wa Jehowa la waki Satana wokengami la tshunda di’amundji w’okanda, di’ɛtɛmwɛlɔ wa kashi ndo di’ase pɔlitikɛ. Wanɛ wele la kɔlamelo lo Diolelo diaki Nzambi diele l’ɛse k’ɛlɔmbwɛlɔ ka Kristo hawohombe nshisha kɔlamelo yawɔ lo monga kaanga la yema ya diɔtɔnganelo la okongamelo waki Satana. (2 Kɔr. 6:17) Kakɔna kalembetshiya dui sɔ?
21. a) Ngande wahɛmɔla ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ekambi waki Nzambi lo kɛnɛ kendana la ndeka ndjasha l’awui w’okanda? b) Kakɔna kakate Tshoto y’Etangelo mɔtshi ya lo 1963 lo dikambo dia “Babilɔna ka Woke”?
21 Mbo ya ndɛ ya lo nyuma yatosha ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo yokɔtɛtɛka lo kɛnɛ kendana la waale waya lo ndjasha amboleka lo awui w’okanda ndo yokɔhɛmɔlaka ekambi waki Nzambi diaha vɔ monga la nsaki ka lomombo. (Mat. 6:24) Woho akɔ waamɛ mbele ɛlɔ kɛnɛ, ekanda aso wekɔ lo ntetemala ntondja kashi y’ɛtɛmwɛlɔ wa l’okongamelo waki Satana sɛkɛ. Ɛnyɛlɔ, lo 1963, sawo dimɔtshi dia lo Tshoto y’Etangelo diakɛnya hwe dia “Babilɔna ka Woke” bu tsho Lokristokristo, koko ekɔ tshunda dia l’andja w’otondo di’ɛtɛmwɛlɔ tshɛ wa kashi. Oko wayotoleka ditɛkɛta lo Tshapita ya 10 ya dibuku nɛ, ekambi waki Nzambi wa l’ahole tshɛ ndo wa lo waoho tshɛ wekɔ lo kimanyiyama dia ‘ntomba oma lo Babilɔna,’ lo ndjaɛdia oma lo mbekelo tshɛ y’ɛtɛmwɛlɔ wa kashi.
22. Eokelo kakɔna kaki l’ekambi waki Nzambi lo kɛnɛ kendana la didjango diele lo Rɔmɔ 13:1, etena kakalɔmaka Ta dia ntondo di’andja w’otondo?
22 Ko kayotota lo kɛnɛ kendana la tshunda dia pɔlitikɛ dia l’okongamelo waki Satana? Onde Akristo koka mbɔtɔ l’ata ndo l’ewanu wa lam’asa wedja? Etena kakalɔmaka Ta dia ntondo di’andja w’otondo, Ambeki wa Bible lo tshɛ kawɔ wakeyaka di’ambeki wa Kristo hawohombe ndjaka asekawɔ anto. (Mat. 26:52) Koko le anto efula, didjango diele lo Rɔmɔ 13:1 diata dia nɛmiya “ewandji wa laadiko” nembetshiyaka dia vɔ pombaka nkamba olimu w’ɔsɔlayi, ndɔta ahɔndɔ w’asɔlayi ndo mɛmba ekoma; laasɔ, etena kayowɔlɔka l’atunyi awɔ, ko vɔ kandaka l’olongo.
23, 24. Eokelo kakɔna kaki la so lo kɛnɛ kendana la Rɔmɔ 13:1 etena kakalɔmaka Ta dia hende di’andja w’otondo, ndo elembetshielo akɔna w’eshika wakayoshaka Kristo ambeki ande lo dikambo sɔ?
23 Etena kakatatɛ Ta dia hende di’andja w’otondo ndɔma lo 1939, sawo dimɔtshi dia lo Tshoto y’Etangelo diakatɛkɛta lo yoho ya lotshimola lo kɛnɛ kendana la lomangemange l’Okristo. Diɔ diakɛnya hwe di’Akristo hawohombe mbɔtɔ l’ata ndo l’ewanu wa lam’asa wedja wa l’andja waki Satana. Elembetshielo ɛsɔ mɛtɛ wakashama la wonya! Diɛsɛ la elembetshielo ɛsɔ, ekambi waki Nzambi koombisha lonya lo otshulwelo w’akila wakonge lo ta diakalɔma lam’asa wedja sɔ. Ntatɛ lo 1929, ekanda aso wakɛnya nto dia ewandji wa laadiko wɔtɛkɛtami lo Rɔmɔ 13:1 bu ewandji w’ana w’anto, koko Jehowa nde la Yeso. Ambeki wa Bible asɔ mɛtɛ waki l’ohomba wa eokelo ka dimɛna kendana la dui sɔ.
24 Nyuma k’ekila kakalɔmbɔla ambeki wa Kristo dia vɔ nshihodia dui sɔ lo 1962, etena kakatombe asawo amɔtshi wa diambo wakalembetshiya Rɔmɔ 13:1-7 lo Tshoto y’Etangelo ya Ngɔndɔ ka sato 15, 1963. L’ekomelo, ekambi waki Nzambi wakayoshihodia tɔndɔ diendana la nɛmbɛ lowandji diakate Yeso lo ɛtɛkɛta ande wa diambo ɛnɛ: “Nyosha Kayisa diangɔ dia Kayisa ndo nyosha Nzambi diangɔ dia Nzambi.” (Luka 20:25) Ɛlɔ kɛnɛ, Akristo wa mɛtɛ wamboshihodia di’ewandji wa laadiko wekɔ mandji ya l’andja ɔnɛ ndo vɔ pombaka mbakitanyiya. Koko okitanyiya ɔsɔ wekɔ l’elelo. Etena katɔlɔmba ewandji wa l’andja ɔnɛ dia sho pindolɛ Jehowa Nzambi, sho kadimolaka oko wakate apɔstɔlɔ wa lo nshi y’edjedja ɔnɛ: “Sho pombaka nkitanyiya Nzambi oko wende owandji lo dihole dia nkitanyiya anto.” (Ets. 5:29) Lo Tshapita ya 13 ndo 14 ya dibuku nɛ, tayeka awui efula wendana la woho wakitanyiya ekambi waki Nzambi tɔndɔ diendana la lomangemange l’Okristo.
25. Lande na keyɛ la lowando lo woho watɔlɔmbɔla nyuma k’ekila dia sho nshihodia akambo wendana la Diolelo?
25 Tokanyiya akambo tshɛ wambotetsha Kristo lo kɛnɛ kendana la Diolelo diaki Nzambi lo ɛnɔnyi lokama wetshi ɛnɛ. Tambeya etena kakashikikɛma Diolelo diaki Nzambi l’olongo ndo ohomba adiɔ. Taya la eokelo k’oshika kendana l’elongamelo kele l’anto wa kɔlamelo, mbuta ate wanɛ wele l’elongamelo ka tɔsɛna l’olongo kana la nkɛtɛ. Ndo nto, tambeya woho wakokaso mɛnya kɔlamelo yaso lo Diolelo diaki Nzambi, etena kakitanyiyaso mandji ya l’andja ɔnɛ. Yambola wate: ‘Onde loteya akambo wa mɛtɛ w’ohomba asɔ, otondonga Yeso Kristo kɔnɔmbɔla ɔhɔmbɔ ande wa kɔlamelo wa la nkɛtɛ dia nshihodia awui asɔ dia nde tetshawɔ?’ Ande diɛsɛ diele la so dia nɔmbwama oma le Yeso ndo oma le nyuma k’ekila lee!
^ od. 3 Lo ndjela dibuku dimɔtshi, tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ yokadimɔmi ɔnɛ “nɔmbɔla” lo divɛsa nɛ nembetshiyaka “mɛnya onto mboka.”
^ od. 7 Lo nshi shɔ, takafɔnyaka dia wɛnɛlɔ ɔsɔ wakatɛkɛtaka dia ta dia l’asa ase Rɔmɔ w’apanganu l’aseka Mupɛ wa la Rɔmɔ.
^ od. 10 Lo Ngɔndɔ ka samalo 1880, Tshoto y’Etangelo ya siɔna yakɛnya dia anto 144 000 waki ase Juda wa l’emunyi wakayokadimola etema la ntondo 1914. Koko lo 1880, eokelo ka dimɛna kele oko kɛnɛ kaya la so ɛlɔ kɛnɛ kakayoshamaka.