1-3. Kakɔna kakasale Yeso dia mpamia olimu w’esambishelo, ndo dui sɔ monyiyaka ambola akɔna?

YESO akasambisha lo Ngalileya k’otondo l’edja k’ɛnɔnyi ehende. (Adia Mateo 9:35-38.) Nde akembola esomba ndo tongelongelo efula, atetsha lo toshinangɔnga ndo atasambisha lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo. Lo ahole tshɛ wakandatasambishaka, nyemba y’anto yakalolanɛka lalende. Yeso akɛnyi dia “dinela diekɔ woke” ndo ohomba w’ekambi waki efula.

² Yeso akasale di’olimu w’esambishelo ndeka kambema. Lo ngande? Lo ntoma apɔstɔlɔ ande 12 “dia tosambisha Diolelo dia Nzambi.” (Luka 9:1, 2) Apɔstɔlɔ wakakoke ndjambola woho wakawahombe nkotsha olimu ɔsɔ. Diakɔ diele, la ntondo ka nde mbatondja l’olimu w’esambishelo, la ngandji tshɛ, Yeso akawasha ɛngɔ kɛmɔtshi kakawosha She lele l’olongo, mbuta ate olowanyelo.

³ Ambola efula koka toyɛ lo yimba: Wetshelo akɔna wakalongola Yeso oma le She? Wetshelo akɔna wakasha Yeso apɔstɔlɔ ande? Kayotota lo kɛnɛ kendana la nshi yaso nyɛ, onde Nkumekanga Mɛsiya ambolowanya ambeki ande dia vɔ nkotsha olimu w’esambishelo? Naka eelo, lo woho akɔna?

4. Etena kakɔna ndo lende aketshama Yeso oma le She?

⁴ Yeso aketawɔ dia nde aketshama oma le She. Etena kakandakambaka olimu w’esambishelo, Yeso akate ate: “Akambo wakambetsha Papa mbatɛkɛtami.” (Jni. 8:28) Etena kakɔna ndo lende aketshama Yeso? Mɛnamaka di’olowanyelo w’Ɔna aki Nzambi l’enondo wakatatɛ yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa nde tongama. (Kɔl. 1:15) Oko wakinde ɔna enondo laki Nzambi, nde akonge l’etena k’efula ka mpokamɛ ndo nsɛdingola ‘Ombetsha Woleki Woke.’ (Is. 30:20) Etombelo wakonge la dui sɔ ele, ɔnɔsɔ akakondja wetshelo wa laande wendana la waonga, elimu ndo asangwelo wa She.

5. Wetshelo akɔna wakasha Nzambi Ɔnande lo kɛnɛ kendana l’olimu w’esambishelo wakookongɛka la nkɛtɛ?

⁵ L’etena kahombama, Jehowa aketsha Ɔnande woho wakandahombe ndjokamba olimu w’esambishelo la nkɛtɛ. Tɔsɛdingole prɔfɛsiya kɛmɔtshi kɛnya diɔtɔnganelo diaki lam’asa Ombetsha Woleki Woke la Ɔnande ɛtɔi. (Adia Isaya 50:4, 5.) Prɔfɛsiya kɛnɛ mɛnyaka dia Jehowa akemulaka  Ɔnande “pindju tshe.” Ɛtɛkɛta wa didjidji ɛsɔ koka mbɛdikama la ombetsha wemula ombeki pindju tshɛ dia mbeetsha. Dibuku dimɔtshi mbutaka ɔnɛ: “Jehowa . . . akawɔsaka [Yeso] oko woho wɔsa ombetsha ombeki lo kalasa ndo akawetsha kɛnɛ kakandahombe nsambisha ndo woho wakandahombe kisambisha.” Lo “kalasa” ka l’olongo kɛsɔ, Jehowa aketsha Ɔnande ‘kɛnɛ ka mbuta ndo ka ntɛkɛta.’ (Jni. 12:49) Ndo nto, Jehowa aketsha Ɔnande woho wa nsambisha. * Etena kakinde la nkɛtɛ, Yeso akakambe dimɛna l’olowanyelo wa dimɛna ɔsɔ aha tsho dia nkotsha olimu ande w’esambishelo, koko ndo dia ndowanya ambeki ande dia vɔ nkotsha olimu awɔ w’esambishelo.

6, 7. a) Olowanyelo akɔna wakasha Yeso apɔstɔlɔ ande, ndo ngande wakaakimanyiya olowanyelo ɔsɔ? b) Kakɔna kasala Yeso lo dikambo di’ambeki ande wa nshi nyɛ?

⁶ Oko wɛnyamidiɔ l’etatelo ka tshapita nyɛ, olowanyelo akɔna wakasha Yeso apɔstɔlɔ ande? Lo ndjela Mateo tshapita 10, nde akawasha atɔndɔ wa shikaa, ɛnyɛlɔ oko: dihole dia nsambisha ((divɛsa 5, 6), losango la nsambisha ((divɛsa 7), ohomba wa ndjaɛkɛ le Jehowa ((divɛsa 9, 10), toho ta nsambisha anto ((divɛsa 11-13), woho wa mbekola wekamu ((divɛsa 14, 15), ndo kɛnɛ ka nsala etena k’ɔlɔshamelo ((divɛsa 16-23). * Olowanyelo wa dimɛna wakasha Yeso apɔstɔlɔ ande ɔsɔ wakaakimanyiya dia nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ lo ntambe ka ntondo T.D.

⁷ Ko kayotota lo nshi yaso nyɛ? Yeso lele Nkumekanga ka Diolelo diaki Nzambi akasha ambeki ande ɔkɛndɛ woleki woke, mbuta ate nsambisha “lokumu l’ɔlɔlɔ lɔnɛ la Diolelo . . . lo nkɛtɛ k’otondo oko ɔmɛnyi le anto wa lo wedja tshɛ.” (Mat. 24:14) Ko onde Nkumekanga ambotolowanya ndo sho lawɔ dia nkamba olimu woleki ohomba ɔsɔ? Eelo. Nkumekanga ekɔ lo nsala la wolo oma l’olongo di’ambeki ande ndowanyema dia nsambisha l’andja w’etshumanelo ndo nkotsha ɛkɛndɛ wa laande l’atei w’etshumanelo.

8, 9. a) Oyango akɔna woleki woke waki la Kalasa k’olimu wa teokrasi? b) Ngande wambokokimanyiya Kalasa k’olimu wa teokrasi dia wɛ ndowanya akoka ayɛ wa nsambisha?

⁸ Aya edja efula kele okongamelo waki Jehowa wekɔ lo nkamba la nsanganya ya weke, ndo ya l’etshumanelo, yele oko Losanganya l’olimu dia ndowanya ekambi waki Nzambi dia vɔ nkotsha olimu w’esambishelo. Koko ntatɛ l’atei atei w’ɛnɔnyi 1940, anangɛso wakalɔmbɔlaka olimu w’esambishelo wakakongɛ kalasa nkina dia ndowanya esambisha wa Diolelo.

⁹ Kalasa k’olimu wa teokrasi. Oko wakatadiɛnyi lo tshapita yetshi, kalasa kɛsɔ kakatatɛ lo 1943. Onde oyango wa kalasa kɛsɔ aki tsho wa ndowanya ambeki dia mbisha asawo lo nsanganya ya l’etshumanelo? Ndooko. Ntatɛ oma k’etatelo ka kalasa kɛsɔ, oyango atɔ woleki woke, ekɔ wa ndowanya ekambi waki Nzambi dia vɔ nkamba dimɛna la losha lawɔ l’ɔtɛkɛta dia ntombola Jehowa l’olimu w’esambishelo. (Osam. 150:6) Kalasa kɛsɔ kakakimanyiyaka anangɛso ndo  akadiyɛso tshɛ wakafundjaka nkombo lɔkɔ dia monga esambisha w’eshika wa Diolelo. Ɛlɔ kɛnɛ olowanyelo ɔsɔ wekɔ lo mbishama lo losanganya laso la l’atei a lomingu.

10, 11. Waa na wakoka mfundja nkombo nshi nyɛ lo Kalasa ka Ngiliyadɛ, ndo oyango akɔna wele l’ekongelo ka kalasa kɛsɔ?

¹⁰ Kalasa ka Bible ka Ngiliyadɛ. Kalasa kelamɛ nshi nyɛ ɔnɛ Kalasa ka Ngiliyadɛ k’Ɛmɛnyi wa Jehowa kɛsɔ kakatatɛ Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka hende 1, 1943. Tɔ kaki ntondo l’oyango wa ndowanya ambatshi mboka ndo ekambi ekina wa lo tena tshɛ dia vɔ tomama oko waa misiɔnɛrɛ lo wedja ekina. Koko ntatɛ lo Ngɔndɔ ka dikumi 2011, yɛdikɔ yakɔsama dia paka wanɛ wele lo olimu ɔmɔtshi wa laande wa lo tena tshɛ, ɛnyɛlɔ oko ambatshi mboka wa laande, emendji w’etshimbedi la waadɛwɔ, ase nkumbo ka Bɛtɛlɛ ndo waa misiɔnɛrɛ wahatɔtɔ Kalasa ka Ngiliyadɛ mbahomba ntshɔ lo kalasa kɛsɔ.

¹¹ Oyango akɔna wele la Kalasa ka Ngiliyadɛ? Ombetsha ɔmɔtshi w’edjedja wa lo kalasa kɛsɔ mbutaka ate: “Oyango wa kalasa kɛsɔ ekɔ wa nkeketsha mbetawɔ ka wanɛ wakiɔtɔ diɛsɛ l’ekimanyielo ka wekelo wa lotshimola w’Ɔtɛkɛta wa Nzambi, ndo mbakimanyiya dia vɔ nkɛnɛmɔla waonga wa lo nyuma walɔmbama dia nkandola ekakatanu wakoka tohomana la wɔ l’ahole wayowaatoma. Ndo nto, oyango woleki woke wa kalasa kɛsɔ ele dia ndeka monɛ nsaki k’olimu w’esambishelo l’etema wa wanɛ wakiɔtɔ.”—Ɛf. 4:11.

12, 13. Shɛngiya yakɔna yambonga la Kalasa ka Ngiliyadɛ lo esambishelo ka l’andja w’otondo? Sha ɛnyɛlɔ.

¹² Shɛngiya yakɔna yambonga la Kalasa ka Ngiliyadɛ l’olimu w’esambishelo wakambema l’andja w’otondo? Ntatɛ oma lo 1943, ndekana anangɛso l’akadiyɛso 8 500 wambolowanyema lo kalasa kɛsɔ, * wakatomama lo wedja ndekana 170 wa l’andja w’otondo. Vɔ wakakambe dimɛna l’olowanyelo wakawalongola, wakatshike ɛnyɛlɔ ka dimɛna lo kɛnɛ kendana la nsambisha l’ohetoheto ndo wakalowanya anto akina dia vɔ nsala woho akɔ waamɛ. Mbala efula, waa misiɔnɛrɛ tomamaka lo bɛtshi dia nkɛtɛ diele paka apandjudi yema tshitshɛ tsho kana diele apandjudi bu.

¹³ Tɔsɛdingole kɛnɛ kakasalema la Japon, lɛnɛ akonge olimu w’esambishelo oko wambemala l’ɔtɛ wakalɔmaka Ta dia hende di’andja w’otondo. Lo Ngɔndɔ k’enanɛi 1949 aki paka apandjudi l’ɛse ka dikumi lo Japon, koko l’ekomelo k’ɔnɔnyi ɔsɔ, misiɔnɛrɛ 13 wakɔtɔ lo Kalasa ka Ngiliyadɛ wakatatɛ nsambisha lɛkɔ l’ohetoheto tshɛ. L’ɔkɔngɔ diko, misiɔnɛrɛ ekina wakayotomama lɛkɔ. Oma l’etatelo, vɔ wakaleke ndjasha l’esomba wakaleke weke, oma laasɔ wakayotshɔka l’esomba ekina wa totshitshɛ. Vɔ wakakeketsha ambeki awɔ wa Bible ndo anto akina dia nkamba olimu w’ombatshi mboka. Welo wa l’otema ɔtɔi wakawadje wakonge l’etombelo w’amɛna efula, nɛ dia ɛlɔ kɛnɛ, aya apandjudi ndekana 216 000 la Japon ndo suke la pursa 40 y’apandjudi wekɔ lo nkamba oko ambatshi mboka. *

14. Kakɔna kɛnya kalasa ya l’okongamelo? (Enda ndo kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “ Kalasa yalowanya esambisha wa Diolelo,” lɛkɛ 188.)

¹⁴ Kalasa nkina ya teokrasi. Kalasa k’ambatshi mboka wa pondjo ndo Kalasa k’esambisha wa Diolelo kekɔ l’oyango  wa nkimanyiya wanɛ wakiɔtɔ dia vɔ ndeka monga la diɔtɔnganelo dia dimɛna la Jehowa ndo monga l’ohetoheto l’olimu w’esambishelo. * Kalasa ya teokrasi shɔ tshɛ yekɔ djembetelo ya woke yɛnya dia Nkumekanga ekɔ lo nkimanyiya ekambi ande la dihomɔ diahombama dia vɔ nkotsha olimu w’esambishelo.—2 Tim. 4:5.

15. Ngande wakoka apami wele l’ɛkɛndɛ l’okongamelo mbokoya ɛnyɛlɔ ka Yeso?

¹⁵ Tonyomɔtɛkɛta yema lo kɛnɛ kendana la prɔfɛsiya k’Isaya katɛkɛta dia woho waketshama Yeso oma le Nzambi. Lo “kalasa” ka l’olongo kɛsɔ, Ɔna akeke woho wa “mbeya ndakanya one lambokomo.” (Is. 50:4) Yeso akakambe la wetshelo ɔsɔ etena kakinde la nkɛtɛ, ndo akakeketsha wanɛ waki la ‘paa ndo la wetsho.’ (Mat. 11:28-30) L’ɛnyɛlɔ ka Yeso, anangɛso wele l’ɛkɛndɛ keketshamaka dia monga kiɔkɔ y’ekeketshelo le anangɛwɔ l’akadiyɛwɔ. Dia nkotsha oyango ɔsɔ, kalasa efula yakaatema dia nkimanyiya anangɛso dia vɔ ndeka ndjasha dia kambɛ asekawɔ ambetawudi.

16, 17. Naa oyango wele la Kalasa k’olimu wa Diolelo? (Enda ndo nɔtɛ.)

¹⁶ Kalasa k’olimu wa Diolelo. Kalasa kɛsɔ kakatatɛ lo Ngɔndɔ ka sato 9, 1959, la South Lansing, New York. Emendji w’etshimbedi ndo dikumanyi dia lo tshumanelo wakelamɛ dia tɔɔtɔ lo kalasa kakasalema l’edja ka ngɔndɔ k’otondo kɛsɔ. L’ɔkɔngɔ diko, asawo wa lo kalasa kɛsɔ wakayokadimɔmaka lo ɛtɛkɛta ekina ndo kakatatɛ ndowanya anangɛso wa l’andja w’otondo. *

¹⁷ Lo kɛnɛ kendana l’oyango wa kalasa kɛsɔ, Annuaire 1962 des Témoins de Jéhovah (Angɛlɛ) wakate ɔnɛ: “L’andja ɔnɛ wambolola tɔ l’akambo, omendji tshɛ wa l’etshumanelo pombaka monga pami kakoka nkongɛ akambo dimɛna lo lɔsɛnɔ lande dia nde mbeya ndjasha le anto tshɛ wa l’etshumanelo ndo monga tshondo y’ɔtshɔkɔ le wɔ. L’etena kakɔ kaamɛ, nde hakoke mbohɛ wa lo luudu lande l’ɔtɛ w’ɛkɛndɛ wele la nde l’etshumanelo, koko nde pombaka monga l’ekanelo k’ɔlɔlɔ. Ande diɛsɛ diakakondja dikumanyi dia lo tshumanelo dia l’andja w’otondo dia mbɔtɔ lo Kalasa k’olimu wa Diolelo kakaakimanyiya dia vɔ nsala akambo lo yoho yɔtɔnɛ la kɛnɛ kaalɔmba Bible lee!”—1 Tim. 3:1-7; Tito 1:5-9.

18. Ngande wakondja ekambi waki Nzambi tshɛ wahɔ oma lo Kalasa k’olimu wa Diolelo?

 ¹⁸ Ekambi waki Nzambi tshɛ wekɔ lo nkondja wahɔ oma lo Kalasa k’olimu wa Diolelo. Lo ngande? Etena kakamba dikumanyi ndo ekambi wakimanyiya la kɛnɛ kakaweke oma lo kalasa kɛsɔ, vɔ mongaka kiɔkɔ y’ekeketshelo le asekawɔ ambetawudi. Onde wɛ hangɛnangɛna etena kakotɛ ekumanyi kana okambi wakimanyiya ɛtɛkɛta wa lɔsɛngɔ, kakohokamɛnde la ngandji tshɛ ndo kayande dia ndjokokeketsha? (1 Tɛs. 5:11) Anangɛso wakalowanyema asɔ wekɔ tshondo y’ɔtshɔkɔ lo tshumanelo diawɔ.

19. Naa kalasa nkina yenda Kɔmite ka wetshelo, ndo oyango akɔna wele la kalasa shɔ?

¹⁹ Kalasa nkina. Kɔmite ka wetshelo ka l’Olui-walɔmbɔla mbeenda kalasa nkina ya l’okongamelo yalowanya anangɛso wele l’ɛkɛndɛ. Kalasa shɔ yekɔ l’oyango wa nkimanyiya anangɛso asɔ, mbuta ate dikumanyi dia lo tshumanelo, emendji weteta ndo ase kɔmite ya filialɛ dia vɔ nkotsha ɛkɛndɛ awɔ dimɛna. Wetshelo w’oma lo Bible washama lo kalasa shɔ kimanyiyaka anangɛso asɔ dia vɔ nkokɛ lonyuma lawɔ hita ndo dia nkamba l’atɔndɔ w’oma l’Afundelo lo diɔtɔnganelo diasawɔ l’ɛkɔkɔ wa Jehowa wakandawasha ɔkɛndɛ wa nama.—1 Pet. 5:1-3.

20. Lande na kele Yeso aki la shadiya ya mbuta ɔnɛ sho tshɛ ‘tayetshama oma le Jehowa,’ ndo kakɔna kamboyoyashikikɛ dia nsala?

²⁰ Lo mɛtɛ, Nkumekanga Mɛsiya ekɔ lo nsala tshɛ di’ambeki ande ndowanyema dimɛna. Olowanyelo ɔsɔ wakaye oma l’olongo oya la nkɛtɛ nɛ dia Jehowa akalowanya Ɔnande ndo Ɔnande ekɔ lo ndowanya ambeki ande. Yeso mɛtɛ aki la shadiya ya mbuta ɔnɛ: ‘Tekɔ lo mbetshama sho tshɛ oma le Jehowa.’ (Jni. 6:45; Is. 54:13) Nyɛsɔ sho tshɛ toyashikikɛ dia kondjaka wahɔ oma l’olowanyelo watosha Nkumekanga. Ɔnkɔnɛ, nyɛsɔ toohɔke dia oyango woleki woke wele la olowanyelo ɔsɔ ele dia tokimanyiya dia sho ntetemala monga la lonyuma la wolo l’oyango wa sho nkotsha olimu w’esambishelo dimɛna.