1, 2. Olimu akɔna wa woke wakatatshi Yeso, ndo dimbola diakɔna di’ohomba diambɔma?

MANDJI YA PƆLITIKƐ ya l’andja ɔnɛ yokolakaka anto alaka wahawakotsha. Kaanga mbakokawɔ monga l’eyango w’amɛna, vɔ bu l’akoka wa nkotsha alaka awɔ. Otshikitanyi la mandji shɔ, Nkumekanga Yeso Kristo kotshaka nshi tshɛ ɛtɛkɛta ande.

² L’ɔkɔngɔ wa nde nkoma Nkumekanga lo 1914, Yeso aki suke dia nkotsha prɔfɛsiya kakandatasha ɛnɔnyi oko 1 900 la ntondo. Yema tshitshɛ la ntondo ka nyɔi kande, Yeso akate ate: “Lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo layosambishama lo nkɛtɛ k’otondo.” (Mat. 24:14) Ekotshamelo k’ɛtɛkɛta ɛsɔ kakahombe monga etenyi kɛmɔtshi ka djembetelo ya woongelo wa Kristo lo lowandji la Diolelo. Koko, dimbola di’ohomba nɛ mimbɔmaka: Ngande wakakoke Nkumekanga ndjotondja olui w’alembe w’esambisha lo nshi y’ekomelo nyɛ, yele anto efula waya la lokaki, waya bu la ngandji ka mɛtɛ, ndo hawoyɔtɛmɔla lo mɛtɛ? (Mat. 24:12; 2 Tim. 3:1-5) Ekɔ ohomba sho nkondja okadimwelo lo dimbola sɔ nɛ dia vɔ mendanaka l’Akristo wa mɛtɛ tshɛ.

3. Eshikikelo kakɔna kaki la Yeso, ndo lende akandakikondja?

³ Tonyomenda yema ɛtɛkɛta wele lo prɔfɛsiya kakasha Yeso. Onde tshɛkɛta y’ɔnɛ “layosambishama” mɛnyaka dia Yeso aki l’eshikikelo? Eelo. Yeso aki l’eshikikelo dia nde ayonga l’anto wayowosukɛ la lolango lo nshi y’ekomelo. Oma le nde akandakondja eshikikelo kɛsɔ? Nde akakikondja oma le She. (Jni. 12:45; 14:9) La ntondo ka nde ndja lanɛ la nkɛtɛ, Yeso akɛnyi ndamɛ dia Jehowa aki l’eshikikelo di’atɛmɔdi ande wayoyakimɔ la lolango. Nyɛsɔ tende woho wakɛnya Jehowa eshikikelo kɛsɔ.

4. Olimu akɔna wakatɛ Jehowa ase Isariyɛlɛ dia vɔ nsukɛ, ndo kakɔna kakawasale?

⁴ Tohɔ kɛnɛ kakatombe etena kakatɛ Jehowa Mɔsɛ dia nde mbika tabɛrnakɛlɛ, mbuta ate dihole diakayaka ase Isariyɛlɛ dia ndjɔtɛmɔla. Lo tshimbo ya Mɔsɛ, Jehowa akatɛ anto tshɛ dia vɔ nsukɛ olimu ɔsɔ. Mɔsɛ akawatɛ ate: “Untu tshe leli la utema wa lukahu, ela ulambu wa [Jehowa].” Etombelo akɔna wakonge la dui sɔ? Anto “wakawelaka eshasha [la lolango]  pindju la pindju.” Anto wakela weshasha woho w’anyanya ‘polo ndo lo vɔ ndjashimba diaha mbela weshasha nto.’ (Etum. 35:5; 36:3, 6) Ase Isariyɛlɛ wakɛnya dia Jehowa aki la wɛkamu le wɔ.

5, 6. Lo ndjela Osambu 110:1-3, yimba ya ngande yakalongamɛka Jehowa nde la Yeso le atɛmɔdi wa mɛtɛ lo nshi y’ekomelo?

⁵ Onde Jehowa akalongamɛka dia nde ayotana anto wayakimɔ la lolango l’atei w’atɛmɔdi ande lo nshi y’ekomelo? Eelo. Ɛnɔnyi ndekana 1 000 la ntondo ka Yeso ndjootɔ la nkɛtɛ, Jehowa akasambiya Davidɛ dia nde mfunda lo kɛnɛ kendana l’etena kakahombe Mɛsiya ndjotatɛ mbolɛ. (Adia Osambu 110:1-3.) Oko wakinde Nkumekanga k’oyoyo, Yeso akahombe monga l’andɔshi. Koko nde akahombe monga nto l’olui w’alembe wosukɛ. Olui w’alembe ɔsɔ takawahombe tshutshuyama la wolo dia mbokambɛ. Oyadi akɛnda wa l’atei awɔ wakahombe ndjakimɔ la lolango dia vɔ ndeka fulanɛ oko lɔpɔpɔ latɔlɔɔka la pindju.

⁶ Yeso akeyaka dia prɔfɛsiya ka l’Osambu 110 kakendanaka la nde. (Mat. 22:42-45) Koko, nde aki l’ɛkɔkɔ w’eshika wa monga l’eshikikelo ɔnɛ nde ayoyonga l’anto wa kɔlamelo wakahombe ndjoosukɛ ndo ndjoyakimɔ la lolango dia nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ lo nkɛtɛ k’otondo. Kakɔna kɛnya akambo wakete? Onde Nkumekanga akatondja olui w’alembe wayakimɔ la lolango dia nsambisha lo nshi y’ekomelo nyɛ?

7. L’ɔkɔngɔ wa nde nkoma Nkumekanga, tɛdikɔ takɔna takɔshi Yeso dia nɔngɔsɔla ambeki ande dikambo di’olimu wakaakongɛka la ntondo?

⁷ Yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa nde nkoma Nkumekanga, Yeso akɔshi tɛdikɔ tahombama dia nɔngɔsɔla ambeki ande dikambo di’olimu wa woke wakaakongɛka. Oko wakatadiɛnyi lo Tshapita 2, nde akasale olimu w’ɔsɛdingwelo ndo wa wɛdiɛlɔ, ntatɛ oma ko 1914 polo l’etatelo ka 1919. (Mal. 3:1-4) Oma laasɔ, lo 1919, nde akasɔnɛ ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo dia nɔmbɔlaka ambeki ande. (Mat. 24:45) Ndo ntatɛ oma k’etena  kɛsɔ, ɔhɔmbɔ ɔsɔ akatatɛ mbisha ekambi waki Nzambi mbo ya ndɛ ya lo nyuma lo tshimbo y’asawo wa lo nsanganya ya weke ndo y’ekanda watondjama mbala la mbala wɛnya di’Okristo tshɛ ekɔ l’ɔkɛndɛ wa nsambisha.

8-10. Ngande wakatshutshuya nsanganya ya weke anto dia vɔ ndjasha l’olimu w’esambishelo? Sha ɛnyɛlɔ. (Enda ndo kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “ Nsanganya ya weke yakatshutshuya anto dia ndjasha l’olimu w’esambishelo.”)

⁸ Asawo wa lo nsanganya ya weke. Oko wakawalomɔlomɔka dia ndjela ɛlɔmbwɛlɔ, Ambeki wa Bible wakasangana la Cedar Point, Ohio, l’États-Unis ntatɛ lo Ngɔndɔ ka divwa 1 polo 8, 1919, lo losanganya la ntondo la woke lakayelana la Ta dia ntondo di’andja w’otondo. Lo lushi la hende la losanganya lɔsɔ, ɔnangɛso Rutherford akasha sawo diakandate lɔkɔ ate: “Ɔkɛndɛ wele l’Okristo tshɛ la nkɛtɛ . . . ele wa mbewoya losango la Diolelo dia Nkumadiɔndjɔ.”

⁹ Losanganya lɔsɔ lakakome lo kondoko yalɔ l’ɔkɔngɔ wa nshi shato, etena kakasha ɔnangɛsɔ Rutherford sawo diaki l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Sawo le anto wakamba la so kaamɛ,” diakayotomba lo Tshoto y’Etangelo lo sawo diaki l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Nyewoya awui wendana la Diolelo.” Nde akate ate: “Lo tena dia wolo, Okristo toyambolaka ate lande na kemi lanɛ la nkɛtɛ? Okadimwelo pombaka monga ɔnɛ, Nkumadiɔndjɔ akamɛnya ngandji kande lo mbetawɔ dia dimi monga okambi kaamɛ la nde, dia mɛmba losango la mbokanya anto la Nzambi; diakɔ diele, lekɔ la diɛsɛ ndo l’ɔkɛndɛ wa mbewoya losango lɔsɔ.”

¹⁰ Lo sawo dia lɔɔka sɔ, ɔnangɛso Rutherford akewoya dia periodikɛ k’oyoyo, mbuta ate Âge d’Or (nshi nyɛ Réveillez-vous !), kayotomba ndo tayokamba la tɔ dia mɛnya anto dia paka Diolelo mbele ehomɔ kaamɛ kayowasha panda. Oma laasɔ, nde akambola dia kana anto amɔtshi nangaka ndjasha l’okahanyelo wa jurnalɛ shɔ. Alapɔlɔ w’oma lo losanganya lɔsɔ mbutaka ɔnɛ: “Aki dui dia diambo dia mɛna woho waketawɔ anto dui sɔ. Anto nunu samalo wakemala dia mɛnya dia vɔ wekɔ suke dia nkamba olimu ɔsɔ, ndo ɔsɔ aki dui di’ɔngɛnɔngɛnɔ efula.” Mbokɛmaka hwe dia Nkumekanga aki l’anto wakosukɛka la lolango ndo wakalomɔlomɔka dia nsambisha akambo wendana la Diolelo.

11, 12. Kakɔna kakate Tshoto y’Etangelo mɔtshi ya lo 1920 lo kɛnɛ kendana la etena kakahombe olimu wakatatshi Yeso kambema?

¹¹ Ekanda. Ohomba w’olimu wakatatshi Yeso, mbuta ate esambishelo ka lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo wakayotatɛ tɛkɛtama efula lo Tshoto y’Etangelo. Tɔsɛdingole bɛnyɛlɔ dimɔtshi di’oma l’etatelo k’ɛnɔnyi 1920.

¹² Losango lakɔna lakahombe mbewoyama dia nkotsha ɛtɛkɛta wa lo Mateo 24:14? Etena kakɔna kakahombe olimu ɔsɔ kambema? Tshoto y’Etangelo ya Ngɔndɔ ka ntondo, 1921 yaki la sawo diaki l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Evanjiliɔ wa Diolelo” yakalembetshiya losango lɔsɔ ɔnɛ: “Lanɛ, lokumu l’ɔlɔlɔ mendanaka la ekomelo ka dikongɛ di’edjedja di’akambo ndo oshikimadielo wa diolelo dia Mɛsiya.” Sawo sɔ diakɛnya hwe etena kakahombe losango lɔsɔ sambishama lo mbuta ɔnɛ: “Losango lɔsɔ pombaka mbewoyama l’etena ka lam’asa Ta dia ntondo di’andja w’otondo la ‘mfɔnu ka woke.’” Sawo  diakɔ diakakotsha nto ɔnɛ: “Ɔnɛ mbele etena . . . ka mbewoya anto tshɛ wa l’andja w’otondo wa lo Lokristokristo lokumu l’ɔlɔlɔ.”

13. Ngande wakɛnya Tshoto y’Etangelo mɔtshi ya lo 1921 yimba ya ndjaakimɔ la lolango yaki l’Akristo w’akitami?

¹³ Onde ekambi waki Nzambi wakahombe tshutshuyama la wolo dia nkamba olimu wakatatshi Yeso ɔsɔ? Ndooko. Sawo dimɔtshi dia lo Tshoto y’Etangelo ya Ngɔndɔ k’enanɛi, 1921, diaki l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Onga la dihonga,” diakɛnya yimba ya ndjakimɔ la lolango yaki l’Akristo w’akitami. Onto tshɛ akakeketshama dia ndjambola ɔnɛ: “Shi ɔsɔ ekɔ ɔkɛndɛ ndo diɛsɛ dia laande le mi dia ndjasha l’olimu ɔsɔ?” Sawo sɔ diakate nto ɔnɛ: “Tekɔ l’eshikikelo dia etena kayonyoshihodia dia [nyekɔ la diɛsɛ dia ndjasha l’olimu ɔsɔ], nyayonga oko Jɛrɛmiya lele, dui dia Nkumadiɔndjɔ diakonge l’otema ande ‘uku dja yadikita, mbambudihama lo weka a[nd]i’ yootshutshuya diaha nde ntshika ntɛkɛta.” (Jer. 20:9) Ekeketshelo ka l’otema ɔtɔi kɛsɔ kakɛnya wɛkamu wele la Jehowa nde la Yeso le ekambi wa kɔlamelo wasukɛ Diolelo.

14, 15. Lo 1922, Tshoto y’Etangelo yakakeketsha Akristo w’akitami dia nkamba la toho takɔna dia nsambisha anto akina?

¹⁴ Toho takɔna takahombe Akristo wa mɛtɛ nyanga anto dia mbasambisha losango la Diolelo lɔsɔ? Sawo dia mondo, koko diaki la losango la wolo efula diaki l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Olimu wekɔ ohomba,” diakatombe lo Tshoto y’Etangelo ya Ngɔndɔ k’enanɛi 15, 1922 lo Angɛlɛ, diakohola Akristo w’akitami ohomba wa vɔ “mbewoya anto losango lakatondjama l’abuku l’ohetoheto tshɛ ndo mbatɛlɔ l’asoko awɔ, lo mbaɛnya ɔnɛ diolelo dia l’olongo diaya suke.”

¹⁵ Lo mɛtɛ, ntatɛ oma ko 1919, Kristo ekɔ lo nkamba l’ɔhɔmbɔ ande wa kɔlamelo ndo kɛsɔ dia mɛnya ɔnɛ diɛsɛ ndo ɔkɛndɛ wele l’Okristo tshɛ la nkɛtɛ ele wa nsambisha losango la Diolelo. Ko laasɔ, kakɔna kakasale Ambeki wa Bible wa ntondo etena kakawaakeketsha dia vɔ ndjasha l’olimu w’esambishelo ka Diolelo ɔsɔ?

16. Kakɔna kakasale dikumanyi dimɔtshi diakawavɔtɛ etena kakatama ɔnɛ Okristo tshɛ pombaka nsambisha?

¹⁶ Lo ɛnɔnyi 1920 ndo 1930, anto amɔtshi wakatone kanyi y’ɔnɛ Akristo w’akitami tshɛ pombaka nsambisha. Tshoto y’Etangelo ya Ngɔndɔ ka hende 1927, yakalembetshiya kɛnɛ kakete lo mbuta ɔnɛ: “Ɛlɔ kɛnɛ, ekɔ anto amɔtshi [l’etshumanelo] wele dikumanyi . . . watona dia nkeketsha anangɛso akina dia ndjasha l’olimu w’esambishelo ndo watona vwamɛ dia nkamba olimu akɔ. . . . Vɔ wekɔ lo mɔnyɔla kanyi ya ntshɔ lo luudu la luudu dia tasambishaka losango lendana la Nzambi, Nkumekanga ndo diolelo diande.” Sawo diakɔ diakakotsha hwe ɔnɛ: “Etena kambokoka le akanga wa kɔlamelo dia mbeya ndo mbewɔ anto asɔ ndo mbakɔsɔla ɔkɛndɛ awɔ wa dikumanyi.”

17, 18. Kakɔna kakasale ase etshumanelo efula etena kakawalongola ɛlɔmbwɛlɔ k’oma le ɔhɔmbɔ, ndo kakɔna kakasale miliyɔ y’anto lo ɛnɔnyi lokama wambeta ɛnɛ?

¹⁷ Diɛsɛ ko, tshumanelo efula diaketawɔ ɛlɔmbwɛlɔ k’oma le ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo kɛsɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ tshɛ. Vɔ wakangɛnangɛna  diɛsɛ dia nsambisha losango la Diolelo sɔ. Tshoto y’Etangelo ya Ngɔndɔ ka nɛi, 1926, yakate ɔnɛ: “Akanga wa kɔlamelo wayoyakimɔ la lolango . . . dia nsambisha losango lɔsɔ.” Anangɛso l’akadiyɛso asɔ wakasale akambo lo yoho yɔtɔnɛ l’ɛtɛkɛta wa prɔfɛsiya wele l’Osambu 110:3 ndo wakɛnya dia vɔ wekɔ ekambi wa kɔlamelo wasukɛ Nkumekanga Mɛsiya.

¹⁸ Lo ɛnɔnyi 100 w’etshi ɛnɛ, miliyɔ y’anto wakayakimɔ la lolango dia nsambisha akambo wendana la Diolelo. Lo totshapita tayela, tayɛna woho wakawasambisha, mbuta ate toho, dihomɔ diakakambe la wɔ ndo etombelo wakawakondja. Ntondotondo, nyɛsɔ tende lande na kakayakimɔ miliyɔ y’anto la lolango dia nsambisha akambo wendana la Diolelo, kaanga mbakawasɛnaka l’andja wa lokaki. Etena katatasɛdingola dui sɔ, ayonga ohomba sho ndjambola ɔnɛ: ‘Onde ndo dimi mbayasha l’olimu w’esambishelo kaamɛ l’anto akina?’

19. Lande na kahombaso ndjela dako diaki Yeso dia “nyanga ntondo Diolelo”?

¹⁹ Yeso akatɛ ambeki ande dia vɔ ‘ntetemala nyanga ntondo Diolelo.’ (Mat. 6:33) Lande na kakitanyiyaso dako sɔ? Ntondotondo, nɛ dia sho mbeyaka nɛmɔ diele la Diolelo, diɔ diekɔ ehomɔ koleki ohomba ka lo sangwelo diaki Nzambi. Oko wakatadiɛnyi lo tshapita y’etshi, nyuma k’ekila kekɔ lo tatosholɛ akambo wa mɛtɛ wa diambo wendana la Diolelo. Etena kananda akambo wa mɛtɛ wendana la Diolelo etema aso, sho tshutshuyamaka dia nyanga ntondotondo Diolelo diakɔ.

20. Ngande wɛnya wɛɛla waki Yeso wendana l’ɛngɔ ka nɛmɔ koshami woho wakahombe ambeki ande ndjosala lo kɛnɛ kendana la nkitanyiya dako dia nyanga ntondo Diolelo?

²⁰ Yeso akeyaka kɛnɛ kakahombe ambeki ande ndjosala lo kɛnɛ kendana la nkitanyiya dako dia mbetsha Diolelo lo dihole dia ntondo. Nyɛsɔ tɔsɛdingole wɛɛla ande wendana l’ɛngɔ ka nɛmɔ kakashɛma. (Adia Mateo 13:44.) Etena kakandakambaka olimu ande wa lushi la lushi, okambi w’ekambɔ wa lo wɛɛla ɔsɔ akashola ɛngɔ ka nɛmɔ kakashɛma ndo akeye nɛmɔ diatɔ mbala kakɔ ɔtɔi. Kakɔna kakandasale? Bible mbutaka ɔnɛ: “Oko wakinde l’ɔngɛnɔngɛnɔ, nde akatshu, akatosondja diangɔ diande ko akayosomba ekambɔ kakɔ.” Wetshelo akɔna wakondjaso? Etena kasholaso akambo wa mɛtɛ wendana la Diolelo ndo kashihodiaso nɛmɔ diawɔ, sho ndjahombiaka, oyadi lo yɛdikɔ yakɔna tshɛ dia ntetemala mbetsha wahɔ wa Diolelo lo dihole dia ntondo lo nsɛnɔ yaso.

21, 22. Ngande wakokaso mɛnya ɔnɛ tekɔ lo nyanga ntondotondo Diolelo? Sha ɛnyɛlɔ.

²¹ Ekambi waki Nzambi wasukɛ Diolelo mɛnyaka aha tsho oma l’ɛtɛkɛta, koko ndo oma l’etsha awɔ dia vɔ nyangaka ntondo Diolelo. Vɔ wekɔ lo nkamba la nsɛnɔ yawɔ, akoka awɔ ndo ekundji awɔ dia nsukɛ olimu w’esambishelo ka Diolelo. Efula wakayahombia l’oyango wa nkamba olimu wa lo tena tshɛ. Apandjudi wayakimɔ la lolango asɔ tshɛ wekɔ lo mɛna oma lo kɛnɛ kakaakomɛ dia Jehowa tshɔkɔlaka wanɛ wetsha Diolelo lo dihole dia ntondo. Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi.

 ²² Avery nde la Lovenia Bristow wakakambe kaamɛ oko ambatshi mboka lo sidɛ k’États-Unis, oya l’ekomelo k’ɛnɔnyi 1920. Ɛnɔnyi efula l’ɔkɔngɔ, Lovenia akayota ate: “Dimi la Avery takakambe olimu w’ombatshi mboka l’edja k’ɛnɔnyi efula l’ɔngɛnɔngɛnɔ tshɛ. Mbala efula, sho kombeyaka oma lɛnɛ akayaka falanga ya sho nsomba esasɛ kana mbo ya ndɛ. Koko Jehowa akakotshaka ehomba aso nshi tshɛ. Takatetemala nkamba olimu w’ombatshi mboka ndo takakondjaka kɛnɛ kakiso l’ohomba.” Lovenia mbohɔka dia lushi lɔmɔtshi, etena kakiwɔ l’osomba wa Pensacola, la Floride, vɔ koomonga la falanga ndo la mbo ya ndɛ. Etena kakawakalola la ngelo, vɔ wakatane atapa ahende wa weke wa diangɔ dia ndɛ lo kɔtɛnɛrɛ ndo nɔtɛ kakawafunde ɔnɛ: “Oma le anangɛnyu wa ngandji wa l’etshumanelo ka Pensacola.” Lo kɛnɛ kendana l’ɛnɔnyi akumi wakawetsha l’olimu wa lo tena tshɛ, Lovenia mbutaka ate: “Jehowa kootokalɛ kaanga yema. Nde kotokesola kaanga yema lo woho wakatayaɛkɛ le nde.”

23. Ngande wayaokayɛ lo kɛnɛ kendana l’akambo wa mɛtɛ wendana la Diolelo wakayashola?

²³ Eelo mɛtɛ, sho tshɛ hatokoke ndjasha woho akɔ waamɛ l’olimu w’esambishelo, nɛ di’akambo wele l’onto l’onto ntshikitana. Koko, sho tshɛ tekɔ la diɛsɛ dia nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ la wolo aso tshɛ. (Kɔl. 3:23) Lam’ele sho mbɔsaka akambo wa mɛtɛ wendana la Diolelo wakatashola la nɛmɔ di’efula, sho kombolaka ndo nomɔlomɔka dia ndjahombia, oyadi lo yoho yakɔna tshɛ, dia ndjasha efula l’olimu ɔsɔ lo yɛdikɔ yɛdimi l’akoka aso. Shi yɛdikɔ shɔ mbahombayɛ mbɔsa?

24. Naa dui dimɔtshi dioleki woke diendana la Diolelo diasalema lo nshi y’ekomelo nyɛ?

²⁴ Lo ntambe ketshi kɛnɛ, Nkumekanga akakotsha ɛtɛkɛta ande wa prɔfɛsiya wele lo Mateo 24:14. Ndo nde akasale dui sɔ aha la ntshutshuya anto la wolo. L’ɔkɔngɔ wa vɔ ntomba oma l’andja wa lokaki ɔnɛ, ambeki ande wakayakimɔ la lolango dia nsambisha. Esambishelo kawɔ ka l’andja w’otondo ka lokumu l’ɔlɔlɔ ekɔ etenyi kɛmɔtshi ka djembetelo ya woongelo wa Yeso lo lowandji la Diolelo, ndo ɔsɔ ekɔ dui dimɔtshi dioleki woke diendana la Diolelo diakotshama lo nshi y’ekomelo nyɛ.