1, 2. Woshasha akɔna wa nɛmɔ wakatosha Jehowa?

JEHOWA akasha onto l’onto la l’atei aso woshasha wa diambo efula. Vɔ wekɔ woshasha wa lɔsɛnɔ. (Etatelo 1:27) Nde nangaka dia sho monga la lɔsɛnɔ loleki dimɛna. Ɔnkɔnɛ, nde akatosha atɔndɔ watetsha woho wakokaso mbɔsa tɛdikɔ t’amɛna. Sho pombaka nkamba l’atɔndɔ asɔ dia tokimanyiya dia “ntshikitanya” kɛnɛ kele “ɔlɔlɔ la kɔlɔ.” (Hɛbɛru 5:14) Etena kasalaso ngasɔ, sho mbetawɔka dia Jehowa tolowanya dia kanyiyaka dimɛna. Etena kasɛnaso lo yoho yɔtɔnɛ l’atɔndɔ wa Nzambi ndo kɛnaso woho walowanyawɔ lɔsɛnɔ laso, sho shihodiaka mɛtɛ nɛmɔ diele la wɔ.

² Lɔsɛnɔ koka monga l’ekakatanu wa wolo. Mbala efula awui amɔtshi tombaka wele ndooko ɔlɛmbɛ shikaa w’oma lo Bible watɛkɛta dikambo diakɔ. Ɛnyɛlɔ, ondo sho koka monga l’ohomba wa mbɔsa tɛdikɔ tendana l’esakelo ka aseka enganga kakambawɔ la dikila. Ngande wakokaso mbɔsa tɛdikɔ tayɔngɛnyangɛnya Jehowa? Bible kekɔ l’atɔndɔ watetsha woho wɔsa Nzambi lɔsɛnɔ ndo dikila. Naka sho nshihodia atɔndɔ asɔ kete tayonga l’akoka wa mbɔsa tɛdikɔ ta lomba ndo nama nkum’otema k’ɔlɔlɔ. (Tokedi 2:6-11)  Kakianɛ, nyɛsɔ tɔsɛdingole atɔndɔ amɔtshi l’atei awɔ.

3, 4. a) Ngande wakɛnya Nzambi woho wɔsande dikila? b) Dikila diekɔ didjidji dia na?

³ Bible tetshaka dia dikila diekɔ ekila nɛ dia diɔ diekɔ didjidji dia lɔsɛnɔ. Ndo Jehowa mbɔsaka lɔsɛnɔ la nɛmɔ. L’ɔkɔngɔ wa Kɛna ndjaka ɔnango, Jehowa akawotɛ ate: “Delo dia dikila di’ɔnanyɔ diele lo nkɛtɛ diambokoma polo le mi.” (Etatelo 4:10) Dikila dia Aabɛlɛ aki didjidji dia lɔsɛnɔ lande; etena kakadiake Kɛna Aabɛlɛ, nde akawoshishɛ lɔsɛnɔ.

⁴ L’ɔkɔngɔ wa Mvula k’elola ka lo nshi ya Nɔa, Nzambi akatɛ anto dia vɔ ndɛ nyama. Koko nde akaashikikɛ ate: “Tanyɔlɛke emunyi wele la lɔsɛnɔ lawɔ, mbuta ate dikila diawɔ.” (Etatelo 9:4) Didjango sɔ mendanaka la tokanula ta Nɔa tshɛ, todja ndo sho. Mbokɛmaka hwe dia le Jehowa, dikila diekɔ didjidji dia lɔsɛnɔ. Ndo sho pombaka mbɔsa dikila woho akɔ waamɛ.​—Osambo 36:9.

5, 6. Ngande wakɛnyaka Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ woho wɔsa Jehowa lɔsɛnɔ ndo dikila?

⁵ Lo Ɛlɛmbɛ wakasha Jehowa Mɔsɛ, Nde akate ate: “Onto tshɛ . . . layɔlɛ woho tshɛ wa dikila, ndooko onyake dimi layendana la onto ɔsɔ lalɛ dikila ndo layowodiaka. Nɛ dia lɔsɛnɔ la etongami tshɛ kasɛna lekɔ lo dikila.”​—Akambo w’ase Lɛwi 17:10, 11.

⁶ Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ wakataka dia naka onto ambodiaka nyama ka ndɛ, nde pombaka nsedia dikila diatɔ lo nkɛtɛ. Kɛsɔ akɛnyaka dia lɔsɛnɔ la nyama lakakalolaka le Otungi alɔ, mbuta ate Jehowa. (Eohwelo k’Ɛlɛmbɛ 12:16; Ɛzɛkiyɛlɛ 18:4) Koko Jehowa kɔnɔmbaka  ase Isariyɛlɛ dia nsala akambo lo tshambandeko etena kakawasediaka dikila dia nyama. Edja tshɛ kakawasalaka kɛnɛ tshɛ kakawakokaka nsala dia nsedia dikila lo yoho yakoka, vɔ wakakokaka ndɛ nyama la nkum’otema ka pudipudi. Lo mɛnya dilɛmiɛlɔ lo dikila dia nyama, vɔ wakɛnyaka dia wakalɛmiyaka Jehowa, Ombishi wa lɔsɛnɔ. Ɛlɛmbɛ wakadjangɛka nto ase Isariyɛlɛ dia nkimɔ nyama oko elambo dia nkomba pɛkato.​—Enda nɔtɛ ka la koma 19 ndo  20.

7. Ngande wakɛnya Davidɛ dilɛmiɛlɔ lo kɛnɛ kendana la dikila?

⁷ Sho koka mɛna nɛmɔ diele la dikila oma lo dui dimɔtshi diakasale Davidɛ etena kakandalɔshaka ase Filistiya. Apami waki Davidɛ wakɛnyi dia nde aki la mposa k’efula k’ashi, ɔnkɔnɛ wakatshu lo ɛtshi ka nkɛtɛ ka waale k’atunyi ndo wakadje nsɛnɔ yawɔ lo waale dia towɔsɛ ashi. Koko etena kakawela Davidɛ ashi akɔ, nde akatone mbaanɔ ndo “akawatsholɛ Jehowa.” Davidɛ akate ate: “Jehowa le, dimi bu la kanyi ya nsala dui dia nganɛ! Onde dimi pombaka nnɔ dikila di’apami wakatshwe todja nsɛnɔ yawɔ lo waale?” Davidɛ akashihodia nɛmɔ diele la lɔsɛnɔ ndo dikila le Nzambi.​—2 Samuɛlɛ 23:15-17.

8, 9. Ngande wahomba Akristo mbɔsa dikila ɛlɔ kɛnɛ?

⁸ Lo nshi y’Akristo wa lo ntambe ka ntondo, ekambi waki Nzambi konambolaka nto elambo wa nyama. Koko vɔ wakahombe ntetemala monga la kanyi y’ɔlɔlɔ lo dikambo dia dikila. Ɔlɛmbɛ wata ɔnɛ: “Nyɔsɛkɛ . . . dikila” aki ɔlɛmbɛ ɔmɔtshi l’atei w’Ɛlɛmbɛ wakalɔmbaka Jehowa Akristo dia nkitanyiya. Ɔlɛmbɛ ɔsɔ aki ohomba waamɛ la ɔlɛmbɛ wa ntona awui wa mindo ndo ɔtɛmwɛlɔ wa dikishi.​—Etsha 15:28, 29.

⁹ Ngasɔ mbediɔ ndo ɛlɔ kɛnɛ. Oko Akristo, sho  mbeyaka dia Jehowa mbele Kiɔkɔ ya lɔsɛnɔ ndo di’ɔnɛ nsɛnɔ tshɛ yande mbeyɔ. Sho mbeyaka nto dia dikila diekɔ ekila ndo didjidji dia lɔsɛnɔ. Ɔnkɔnɛ, sho pombaka ndjashikikɛ dia nkamba l’atɔndɔ wa lo Bible etena kɔsaso tɛdikɔ tendana la esakelo w’aseka enganga wakambawɔ la dikila.

10, 11. a) Ngande wɔsa Ɛmɛnyi wa Jehowa okaloyelo w’otondo wa dikila kana wa diangɔ nɛi dia weke dia lo dikila? b) Tɛdikɔ takɔna tahomba Okristo ndaamɛ mbɔsa?

¹⁰ Ɛmɛnyi wa Jehowa shihodiaka dia ‘sɛka dikila’ nɔmbaka akambo efula aha tsho ntona dia ndɛ kana nnɔ dikila. Kɛsɔ nembetshiyaka aha mbetawɔ kaloya dikila, aha mbetawɔ nkimɔ dikila dia vɔ mbidja onto ndo momba dikila diaso hita ko ndjodikaloya. Kɛsɔ mendanaka nto la wodjelo wa diangɔ nɛi dia weke diakenga dikila, mbuta ate globules rouges, globules brancs, plaquettes ndo plasma.

¹¹ Diangɔ nɛi dia weke dia lo dikila sɔ mbeyaka mbatshatshema lo tɛtshi ta totshitshɛ telamɛ onɛ tangangɔ t’oma lo dikila. Okristo tshɛ pombaka mbɔsa yɛdikɔ dia kana nde ayetawɔ kana bu dia vɔ mbokaloya tangangɔ t’oma lo dikila tɔsɔ. Ngasɔ mbediɔ ndo lo totshelo t’aseka enganga takambawɔ la dikila di’ɔkɔnyi ndaamɛ. Okristo tshɛ pombaka mbɔsa yɛdikɔ lo woho wayowokamba la dikila diande wonya w’epaso, dia nsala ɛgzamɛ kana l’esakelo.​—Enda nɔtɛ ka la koma 21.

12. a) Lande na kele tɛdikɔ taso tendana la nkum’otema tekɔ ohomba le Jehowa? b) Ngande wakokaso mbɔsa tɛdikɔ ta lomba lo kɛnɛ kendana la esakelo k’aseka enganga?

¹² Onde Jehowa mɛtɛ ndjakiyanyaka lo tɛdikɔ tɔsaso lo awui wendana la nkum’otema? Eelo, nde  ndjakiyanyaka. Jehowa ndjashaka lo tokanyi ndo lo eyango wele laso. (Adia Tokedi 17:3; 24:12.) Lam’ele ekɔ ngasɔ, etena kɔsaso yɛdikɔ yendana la esakelo k’aseka enganga, sho pombaka nɔmba Jehowa dia tɔlɔmbɔla ndo oma laasɔ ko sho nyanga esakelo. Oma laasɔ tayokamba la nkum’otema kambekiyama lo Bible dia mbɔsa yɛdikɔ. Hatohombe mimbola anto akina kɛnɛ kotowosala otondonga vɔ mbele la hemɔ kele laso kana hatohombe mbetawɔ di’anto akina totshutshuya dia mbɔsa yɛdikɔ. Okristo tshɛ “ayɛmba wotsho ande hita.”​—Ngalatiya 6:5; Rɔmɔ 14:12.

13. Wetshelo akɔna wakondjaso lo dikambo dia Jehowa oma lo ɛlɛmbɛ ndo atɔndɔ ande wendana la dikila?

¹³ Dui tshɛ diatɔlɔmba Jehowa dia nsala ekɔ dia ɔlɔlɔ aso ndo kɛsɔ mɛnyaka ngandji katokande. (Osambo 19:7-11) Koko sho hatookitanyiya tsho l’ɔtɛ w’ɔnɛ wadjango ande wekɔ la wahɔ le so. Sho mbokitanyiyaka nɛ dia sho mbookaka ngandji. Ngandji kokaso Jehowa totshutshuyaka dia ntona mbidja dikila. (Etsha 15:20) Dui sɔ kokɛka nto yonge yaso. Anto efula ɛlɔ kɛnɛ mbeyaka waale ɛmɔtshi waya oma lo wodjelo wa dikila, ndo adɔkɔtɛlɛ efula mbetawɔka dia nsala epaso aha la mbidja dikila mbele yoho yoleki dimɛna le ɛkɔnyi awɔ. Mbokɛmaka hwe dia mboka ya Jehowa yekɔ la lomba ndo la ngandji.​—Adia Isaya 55:9; Joani 14:21, 23.

14, 15. a) Ɛlɛmbɛ akɔna wakasha Jehowa ekambi ande dia mbakokɛ? b) Ngande wakokayɛ nkamba l’atɔndɔ wele l’edia k’ɛlɛmbɛ ɛsɔ?

¹⁴ Ɛlɛmbɛ waki Nzambi wokongaka nshi tshɛ dia wahɔ w’ekambi ande. Jehowa akasha ase Isariyɛlɛ w’edjedja  ɛlɛmbɛ wakaakokɛka oma lo aksida wa wolo. Ɛnyɛlɔ, ɔlɛmbɛ ɔmɔtshi wakataka di’onto laki la luudu akahombaka ninga lokombo l’ɔtɛ alɔ diaha onto ɔmɔtshi ndjɔkɔ. (Eohwelo k’Ɛlɛmbɛ 22:8) Ɔlɛmbɛ okina wakendanaka la nyama. Naka onto ɔmɔtshi aki la ngɔmbɛ ka djawudi, nde akahombaka kilama diaha tɔ pomuya kana ndjaka onto. (Etombelo 21:28, 29) Naka ose Isariyɛlɛ ɔmɔtshi ntona nkitanyiya ɛlɛmbɛ ɛsɔ, nde aki l’onongo naka onto ɔmɔtshi ambodiakema.

¹⁵ Oma l’ɛlɛmbɛ ɛsɔ, sho koka mɛna dia lɔsɛnɔ lekɔ la nɛmɔ le Jehowa. Mbeya dui sɔ koka monga la shɛngiya yakɔna le so? Sho pombaka mɛnya dia sho mbɔsaka lɔsɛnɔ la nɛmɔ lo yoho yakokɛso luudu laso, mutuka, mututu kana dikalo diaso, yoho yakɛndjakɛndjaso diangɔ sɔ ndo yoho yasɔnaso tɔkɛnyɔ. Anto amɔtshi, djekoleko ɛlɔngɔlɔngɔ mbɔsaka dia ndooko waale wakoka mbakomɛ, diakɔ diele vɔ ndjadjaka lo waale ndo minyaka yimba lo mpokoso yakoka mbakomɛ. Koko aha lɔkɛwɔ la ngasɔ mbalanga Jehowa dia sho monga lalɔ. Nde nangaka dia sho mbɔsa lɔsɛnɔ tshɛ la nɛmɔ, oyadi lakiso kana l’anto akina.​—Ondaki 11:9, 10.

16. Ngande wɔsa Jehowa otondjelo wa diemi?

¹⁶ Lɔsɛnɔ l’onto tshɛ lekɔ ohomba le Jehowa. Kaanga ɔna lahatotɔ mbɔsamaka la nɛmɔ le nde. Lo ndjela Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ, naka onto ɔmɔtshi sakanya womoto lele la diemi ko nde kana ɔnande ambovɔ, Jehowa akɔsaka onto ɔsɔ oko ondjakanyi. Kɛsɔ nembetshiyaka dia kaanga mbakinde aksida, onto akavwe ndo pombaka sɔmbɔya lɔsɛnɔ lo lɔsɛnɔ. (Adia Etombelo 21:22, 23.) Le Nzambi, ɔna lahatotɔ ekɔ onto lele la lɔsɛnɔ. Lo mbeya dikambo sɔ, afɔnyayɛ, ngande wɔsande otondjelo  wa diemi? Ngande wayaokande etena kɛnande miliyɔ ya waemi watondjama ɔnɔnyi tshɛ?

17. Kakɔna kakoka keketsha womoto ɔmɔtshi lakatondja diemi ntondo ka nde mbeya Jehowa?

¹⁷ Ko kayotota naka womoto ɔmɔtshi akatondja diemi la ntondo ka nde mbeya kanyi ya Jehowa lo dikambo diakɔ? Nde koka monga l’eshikikelo dia Jehowa koka mbodimanyiya lo tshimbo y’olambo wa Yeso. (Luka 5:32; Ɛfɛsɔ 1:7) Womoto lakasale munga ka ngasɔ lo nshi yakete hahombe ntetemala ndjaɛndja onongo naka nde ndjatshumoya l’otema ɔtɔi. “Jehowa ekɔ lokana kɛtshi ndo lokana kandji . . . Oko wanganyi ehotwelo la edjelo ka wonya etale, ngasɔ mbakandanganya kɔlɔ yaso etale la so.”—Osambo 103:8-14.

18. Lande na kahombaso nsala tshɛ kakokaso nsala dia minya lohetsho?

¹⁸ Mbɔsa woshasha waki Nzambi wa lɔsɛnɔ la nɛmɔ tatɛka oma ka tshina diaso di’otema. Dui sɔ mendanaka la woho wayaokaso dikambo di’anto akina. Ɔpɔstɔlɔ Joani akafunde ate: “Onto tshɛ lahetsha ɔnango ekɔ ondjakanyi.” (1 Joani 3:15) Aha la sho mbeya, mboka onto yɛnyi koka konya lo lohetsho. Lohetsho koka konya onto diaha nɛmiya anto akina, mbahindɛ awui wa kashi ndo kaanga mbakombolɛ nyɔi. Jehowa mbeyaka woho wayaokaso lo dikambo di’anto akina. (Akambo w’ase Lɛwi 19:16; Eohwelo k’Ɛlɛmbɛ 19:18-21; Mateo 5:22) Naka tambɛna dia tekɔ lo petsha onto ɔmɔtshi, sho pombaka nsala la wolo dia minya tokanyi tɔsɔ.​—Jakɔba 1:14, 15; 4:1-3.

19. Woho wɔsa Jehowa awui wa ngala pombaka monga la shɛngiya yakɔna le so?

¹⁹ Ekɔ yoho kina yakokaso mɛnya dia sho mbɔsaka  lɔsɛnɔ la nɛmɔ. Lo Osambo 11:5, sho mbadiaka dia Jehowa “petshaka onto tshɛ lalanga awui wa ngala.” Naka sho nsɔna tɔkɛnyɔ ta ngala, kete tayɛnya dia sho nangaka awui wa ngala. Lande na kalangaso mbidja ɛtɛkɛta, tokanyi ndo esato w’awui wa ngala lo timba taso? Lo dihole dia nsala ngasɔ, sho nangaka ndodia awui wa pudipudi ndo tokanyi ta wɔladi lo timba taso.​—Adia Filipɛ 4:8, 9.

20-22. a) Ngande wɔsa Jehowa andja waki Satana? b) Ngande wakoka ekambi wa Nzambi mɛnya dia vɔ “keema ase andja ɔnɛ”?

²⁰ Andja waki Satana hawɔshi lɔsɛnɔ la nɛmɔ, ndo Jehowa mbɔsaka andja akɔ dia wekɔ l’onongo wa dikila, mbuta ate onongo wa ndjaka. L’edja ka ntambe efula, ewandji wa pɔlitikɛ wambodiakisha miliyɔ y’anto, mbidja ndo ekambi wa Jehowa efula. Lo Bible, mandji shɔ kɔndwama oko nyama ya todjawudi ndo ya ngala. (Danyɛlɛ 8:3, 4, 20-22; Ɛnyɛlɔ 13:1, 2, 7, 8) L’andja wasɛnaso ɛlɔ kɛnɛ, osondjelo wa dihomɔ dia ta ekɔ okanda wele la falanga efula. Anto kondjaka wahɔ w’efula lo nsondja dihomɔ dia ta diadiaka anto sɔ. Mbokɛmaka hwe dia “andja w’otondo wekɔ lo nɔmbɔma oma le kanga kɔlɔ.”​—1 Joani 5:19.

²¹ Koko, Akristo wa mɛtɛ “keema ase andja ɔnɛ.” Ekambi wa Jehowa wekɔ la lomangemange l’awui wa pɔlitikɛ ndo w’ata. Oko wahawadiakana, vɔ hawosukɛ tshunda tshɛ diadiakana. (Joani 15:19; 17:16) Etena kahɛnyahɛnyama Akristo, vɔ hawɔsɔmbɔya la awui wa ngala. Yeso aketsha dia sho pombaka nanga kaanga atunyi aso.​—Mateo 5:44; Rɔmɔ 12:17-21.

 ²² Ndo ɛtɛmwɛlɔ mbele lo kiɔkɔ ya nyɔi ya miliyɔ y’anto. Etena katɛkɛtatɔ dia Babilɔna ka Woke, mbuta ate tshunda dia l’andja w’otondo di’ɛtɛmwɛlɔ wa kashi, Bible mbutaka ɔnɛ: “Wakatane dikila di’amvutshi ndo dia ekilami ndo dia wanɛ tshɛ wakadiakema la nkɛtɛ le tɔ.” Onde wɛ koka nshihodia lande na katodjangɛ Jehowa ɔnɛ: “Anto ami, nyotombe oma l’atei atɔ”? Wanɛ watɛmɔla Jehowa bu lo ɛtɛmwɛlɔ wa kashi.​—Ɛnyɛlɔ 17:6; 18:2, 4, 24.

23. Kakɔna kalɔmbama dia ‘tomba’ oma lo Babilɔna ka Woke?

²³ Dia ‘ntomba’ oma lo Babilɔna ka Woke nɔmbamaka dia mɛnya hwe dia sho taya bu l’ɔtɛmwɛlɔ tshɛ wa kashi. Ɛnyɛlɔ, sho pombaka ndjashikikɛ dia lokombo laso lamboodimɔmaka lo listɛ l’ase ɔtɛmwɛlɔ ɔmɔtshi. Koko dui sɔ nɔmbaka akambo efula. Sho pombaka nto petsha ndo ntona awui wa kɔlɔ wasala ɛtɛmwɛlɔ wa kashi. Ɛtɛmwɛlɔ wa kashi mbetawɔka ndo tshutshuyaka anto dia nsala awui wa mindo, wa pɔlitikɛ ndo wa lokaki. (Adia Osambo 97:10; Ɛnyɛlɔ 18:7, 9, 11-17) Etombelo wambonga la dui sɔ ele l’edja k’ɛnɔnyi, miliyɔ y’anto yamboshisha nsɛnɔ.

24, 25. Ngande wakoka mbeya Jehowa tosha wɔladi ndo nkum’otema k’ɔlɔlɔ?

²⁴ La ntondo ka sho mbeya Jehowa, sho tshɛ lo yoho mɔtshi takasukɛka awui wa kɔlɔ wasala andja wa Satana. Koko etena kɛnɛ sho tambotshikitana. Taketawɔ oshinga w’etshungwelo ndo takalambola nsɛnɔ yaso le Nzambi. Tekɔ lo nsɛna lo “tena di’ekeketshelo . . . oma le Jehowa ndamɛ.” Tekɔ la wɔladi ndo la nkum’otema ka dimɛna teya dia tekɔ lo ngɛnyangɛnya Nzambi.—Etsha 3:19; Isaya 1:18.

²⁵ Oyadi kaanga taki l’etena kɛmɔtshi lo tshunda diahɔshi lɔsɛnɔ la nɛmɔ, Jehowa koka todimanyiya lo  tshimbo y’oshinga w’etshungwelo. Sho mɛtɛ mbɔsaka woshasha wa Jehowa wa lɔsɛnɔ la nɛmɔ. Sho mɛnyaka lowando laso lo woshasha ɔsɔ lo nsala kɛnɛ tshɛ kakokaso nsala dia nkimanyiya anto akina dia mbeka awui wendana la Jehowa, tomba oma l’andja wa Satana ndo lo monga la lɔngɛnyi la ma ma la Nzambi.​—2 Kɔrɛtɔ 6:1, 2.

26-28. a) Naa olimu wa laande wakasha Jehowa Ɛzɛkiyɛlɛ? b) Kakɔna katɔlɔmba Jehowa dia nsala ɛlɔ kɛnɛ?

²⁶ Lo Isariyɛlɛ w’edjedja, Jehowa akatɛ omvutshi Ɛzɛkiyɛlɛ dia mbewola anto dia Jɛrusalɛma yayolanyema ndooko edja ndo mbaetsha kɛnɛ kakawahombe nsala dia ntshikala la lɔsɛnɔ. Otondonga Ɛzɛkiyɛlɛ kombewola anto, Jehowa otowɔsa dia nde ekɔ l’onongo wa nsɛnɔ yawɔ. (Ɛzɛkiyɛlɛ 33:7-9) Ɛzɛkiyɛlɛ akɛnya dia nde mbɔsaka lɔsɛnɔ la nɛmɔ lo nsala kɛnɛ tshɛ kakandakoke nsala dia mbewoya losango l’ohomba lɔsɔ.

²⁷ Jehowa akatosha ɔkɛndɛ wa mbewola anto ɔnɛ andja wa Satana wayanga ndanyema ndooko edja ndo dia mbakimanyiya dia vɔ mbeya Jehowa ndo ndjɔsɛna l’andja w’oyoyo. (Isaya 61:2; Mateo 24:14) Sho nangaka nsala tshɛ kakokaso nsala dia mbewoya anto akina losango lɔsɔ. Tekɔ l’elongamelo dia mbuta oko wakate Pɔɔlɔ ate: “Dimi keema la onongo wa dikila di’onto kaanga ɔtɔi, nɛ dia dimi kotshika nyotɛ alako tshɛ wa Nzambi.”​—Etsha 20:26, 27.

²⁸ Ekɔ ahole akina wa lo lɔsɛnɔ weso l’ohomba wa monga pudipudi. Nyɛsɔ tɔsɛdingole amɔtshi l’atei awɔ lo tshapita yayela.