Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

TSHAPITA 8

Jehowa nangaka di’ekambi ande mongaka pudipudi

Jehowa nangaka di’ekambi ande mongaka pudipudi

“Le kanga pudipudi, wɛ ndjaɛnyaka pudipudi.”​—OSAMBO 18:26.

1-3. a) Lande na kayashikikɛ mama kɛmɔtshi dia ɔnande ekɔ pudipudi? b) Lande na kalanga Jehowa di’ekambi ande monga pudipudi?

OHƆSA dia mama kɛmɔtshi ka ngandji ambɔlɔngɔsɔla ɔnande dia ntshɔ la kalasa. Nde amboyashikikɛ dia ɔnakɔ akɔki ndo dia ahɔndɔ ande wekɔ amɛna ndo pudipudi. Dui sɔ ayokimanyiya ɔna dia nde monga la yonge ya dimɛna ndo ayɛnya anto akina dia ambutshi ande mbokokɛka.

2 Jehowa, Shɛso nangaka dia sho monga pudipudi. (Osambo 18:26) Nde mbeyaka dia monga pudipudi ekɔ la wahɔ le so. Ndo etena keso pudipudi, nde tombɔmaka.​—Ɛzɛkiyɛlɛ 36:22; adia 1 Petero 2:12.

3 Kakɔna kalembetshiya monga pudipudi? Ndo lande na kele monga pudipudi ekɔ dimɛna le so? Etena kasɛdingolaso ambola asɔ, sho koka mɛna etshikitanu ɛmɔtshi wahomba onto l’onto nsala.

LANDE NA KAHOMBASO MONGA PUDIPUDI?

4, 5. a) Lande na kahombaso monga pudipudi? b) Kakɔna katetsha diangɔ diakatongama lo kɛnɛ kendana la woho wɔsa Jehowa pudipudi?

4 Sho mbekaka dia monga pudipudi oma l’ɛnyɛlɔ ka Jehowa ndamɛ. (Akambo w’ase Lɛwi 11:44, 45) Laasɔ, ɔkɔkɔ woleki wahombaso monga pudipudi ele sho nangaka ‘mbokoya Nzambi.’​—Ɛfɛsɔ 5:1.

5 Diangɔ diakatongama tetshaka awui efula wendana la woho wɔsa Jehowa pudipudi. Jehowa akasale otshikitanu wa deko dia namaka hiɛlɛlɛ ndo ashi pudipudi. (Jɛrɛmiya 10:12) Ohokanyiya toho efula tayaɛdia nkɛtɛ tɔamɛ kaanga l’ɔkɔngɔ w’anto kilanya lo kidja mindo. Ɛnyɛlɔ, Jehowa akatonge tangangɔ tatotshitshɛ efula telamɛ mikrɔbɛ takoka mɛnama paka lo mikroskɔpɛ. Mikrɔbɛ koka kadimola mindo ya kɔlɔ efula lo ɛngɔ ka dimɛna. Ɔsɔ ekɔ mɛtɛ dui dia diambo diasalema. Waa nomb’ewo kambaka la mikrɔbɛ ɛmɔtshi dia kadimola kɛnɛ kambodjama mindo otsha l’ɛngɔ ka pudipudi.​—Rɔmɔ 1:20.

6, 7. Ngande wakɛnyaka Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ dia wanɛ watɛmɔla Jehowa pombaka monga pudipudi?

6 Sho mɛnaka nto ohomba wele la monga pudipudi oma l’Ɛlɛmbɛ wakasha Jehowa ase Isariyɛlɛ lo tshimbo ya Mɔsɛ. Ɛnyɛlɔ, anto wakahombaka monga pudipudi dia Jehowa mbetawɔ ɔtɛmwɛlɔ awɔ. Lushi la ekombelo ka pɛkato, ɔlɔmbɛdi a laadiko akahombaka mbɔka mbala hiende. (Akambo w’ase Lɛwi 16:4, 23, 24) Ndo la ntondo k’ɛlɔmbɛdi ekina nambola elambo, vɔ wakahombaka nsola anya la ekolo. (Etombelo 30:17-21; 2 Ɛkɔndɔ 4:6) Lo awui amɔtshi, dilanya diakalongolaka onto lakasekolaka ɛlɛmbɛ wendana la pudipudi aki nyɔi.​—Akambo w’ase Lɛwi 15:31; Walelo 19:17-20.

7 Ko kayotota dia nshi yaso nyɛ? Sho koka mbeka akambo efula wendana la wadjango wa Jehowa oma l’Ɛlɛmbɛ. (Malaki 3:6) Vɔ wakɛnyaka hwe di’atɛmɔdi wa Jehowa pombaka monga pudipudi. Ɛlɛmbɛ wa Jehowa watatshikitana. Polo ndo ɛlɔ, nde aakalongamɛ dia atɛmɔdi ande monga pudipudi.​—Jakɔba 1:27.

KAKƆNA KALEMBETSHIYA MONGA PUDIPUDI?

8. Lo awui akɔna wahombaso monga pudipudi?

8 Lo ndjela Jehowa, monga pudipudi halembetshiya tsho nama alemba aso, ahɔndɔ aso ndo mvudu yaso pudipudi. Pudipudi mendanaka nto la lɔsɛnɔ laso l’otondo. Dui sɔ mendanaka l’ɔtɛmwɛlɔ aso, lɔkɛwɔ laso ndo tokanyi taso. Eelo, dia Jehowa tɔsa oko anto wa pudipudi, sho pombaka monga pudipudi l’awui tshɛ wa lo lɔsɛnɔ laso.

9, 10. Kakɔna kalembetshiya monga pudipudi l’ɔtɛmwɛlɔ aso?

9 Ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi. Hatohombe ndjasha l’ɛtɛmwɛlɔ wa kashi lo yoho yakɔna tshɛ. Etena kaki ase Isariyɛlɛ lo lɔhɔmbɔ la Babilɔna, vɔ wakadingama l’anto wakayashaka l’ɔtɛmwɛlɔ wa mindo w’apanganu. Isaya akate dia ase Isariyɛlɛ wayokalola lo wodja awɔ ndo wayotoshikikadia nto ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi. Jehowa akawatɛ ate: “Nyomɔ oma lango, tanyonandake ɛngɔ ka mindo! Nyotombe oma l’atei atɔ, nyoyalame pudipudi.” Ɔtɛmwɛlɔ wakawatɛmɔlaka Nzambi takawahombe sɔhanyema la wetshelo, mbekelo ndo ditshelo dia l’ɔtɛmwɛlɔ wa kashi w’ase Babilɔna.​—Isaya 52:11.

10 Akristo wa mɛtɛ ɛlɔ kɛnɛ mbewɔka vɔ lawɔ ɔtɛmwɛlɔ wa kashi. (Adia 1 Kɔrɛtɔ 10:21.) L’andja w’otondo, mbekelo, ditshelo ndo waetawɔ wayasha anto efula lɔkɔ ndja oma lo wetshelo wa l’ɛtɛmwɛlɔ wa kashi. Ɛnyɛlɔ, l’ahole efula anto mbetawɔka dia ekɔ ɛngɔ kɛmɔtshi kele l’etei kaso katetemala nsɛna l’ɔkɔngɔ wa nyɔi kaso ndo mbekelo efula tomba oma lo dietawɔ sɔ. (Ondaki 9:5, 6, 10) Akristo pombaka mbewɔ mbekelo shɔ. Ase nkumbo yaso mbeyaka totshutshuya dia sho ndjasha lo mbekelo mɔtshi ya ngasɔ. Koko lam’ele sho nangaka dia Jehowa tɔsa oko anto wele pudipudi, hatɔkɔ lo shɛngiya shɔ.​—Etsha 5:29.

11. Kakɔna kalembetshiya monga pudipudi l’ɔtɛmwɛlɔ aso?

11 Lɔkɛwɔ la pudipudi. Dia mbɔsama pudipudi lo washo wa Jehowa, sho pombaka mbewɔ weho tshɛ w’awui wa mindo wa dieyanelo. (Adia Ɛfɛsɔ 5:5.) Lo Bible, Jehowa totɛka ɔnɛ: “Nyolawɔ awui wa mindo wa dieyanelo.” Nde mɛnyaka hwe dia wanɛ wayasha l’awui wa mindo ndo wahayatshumoya, “hawotokita Diolelo dia Nzambi.”​—1 Kɔrɛtɔ 6:9, 10, 18; enda nɔtɛ ka la koma 22.

12, 13. Lande na kahombaso monga pudipudi lo tokanyi taso?

12 Tokanyi ta pudipudi. Mbala efula onto ndjokomaka lo nsala kɛnɛ kakanyiyande. (Mateo 5:28; 15:18, 19) Tokanyi ta pudipudi tayotokonya dia nsala akambo w’amɛna. Ekɔ mɛtɛ dia tekɔ anto wele bu kokele, ɔnkɔnɛ tayongaka tena la tena la tokanyi ta kɔlɔ. Etena katoyɛ tokanyi ta kɔlɔ, sho pombaka tikasha mbala kakɔ ɔtɔi. Naka hatosadi ngasɔ, kete sho mbeyaka ndjɛna l’edjedja ka wonya dia otema aso waya bu pudipudi. Sho mbeyaka ndjotatɛ nanga dia nsala awui wakanyiyaso. Lo dihole dia nsala ngasɔ, sho pombaka ndodia timba taso la tokanyi ta pudipudi. (Adia Filipɛ 4:8.) Diakɔ diele, sho mbewɔka awui wele oko tɔkɛnyɔ tele l’awui wa mindo kana wa ngala. Sho sɔnaka la yambalo tshɛ kɛnɛ kadiaso, kendaso lo televiziɔ ndo awui watɛkɛtaso.​—Osambo 19:8, 9.

13 Dia ntshikala lo ngandji ka Nzambi, sho pombaka monga pudipudi l’ɔtɛmwɛlɔ aso, lo lɔkɛwɔ laso ndo lo tokanyi taso. Koko ekɔ nto ohomba lo washo wa Jehowa dia sho monga pudipudi lo demba.

NGANDE WAKOKASO MONGA PUDIPUDI LO DEMBA?

14. Lande na kele ekɔ ohomba monga pudipudi lo demba?

14 Etena kalamaso alemba aso ndo ahole wodjashiso pudipudi, dui sɔ diayonga la wahɔ le so shoamɛ ndo le anto wotodingi. Tayoyaoka dimɛna ndo anto akina wayolanga monga kaamɛ laso. Koko ekɔ ɔkɔkɔ okina woleki wahombaso monga pudipudi lo demba. Monga pudipudi mbishaka Jehowa lotombo. Ohokanyiya dui nɛ: Naka wɛ mɛnaka ɔna lele nshi tshɛ mindo, wɛ koka monga la tokanyi ta kɔlɔ otsha le ambutshi ande. Woho akɔ wamɛ mbele, naka hatoyadje shoamɛ yimba ndo hatoyalame pudipudi, anto koka monga la tokanyi ta kɔlɔ lo dikambo dia Jehowa. Pɔɔlɔ akate ate: “Sho hatokitshɛ ndooko onto otamba wa ntakanya diaha olimu aso mɔnywama, koko lo weho tshɛ sho ndjaeyanyaka oko ekambi waki Nzambi.”​—2 Kɔrɛtɔ 6:3, 4.

Oko weso ekambi wa Jehowa, sho pombaka shoamɛ mongaka pudipudi ndo namaka ahole wodjashiso pudipudi

15, 16. Kakɔna kakokaso nsala dia mongaka pudipudi?

15 Alemba ndo ahɔndɔ aso. Monga pudipudi pombaka monga dui diahomba monga l’ekongelo kaso ka lushi la lushi. Ɛnyɛlɔ, sho pombaka mbɔkaka mbala la mbala, lushi tshɛ naka kokaka. Sho pombaka solaka anya la savɔ ndo l’ashi djekoleko la ntondo ka nkatɛ mbo ya ndɛ kana ka ndɛ ndo mbala tshɛ l’ɔkɔngɔ wa ntshɔ lo nkomba kana wa minanda ɛngɔ ka mindo. Nsola anya mbeyaka mɛnama oko kiambokambo y’anyanya, koko dui sɔ diekɔ ohomba dia mbewɔ odianganelo wa mikrɔbɛ kana wa hemɔ. Dui sɔ koka kaanga nshimbɛ nsɛnɔ. Kaanga naka sho bu la nkomba yetsha mindo l’ɛlɔnda, sho koka ntana toho tokina t’amɛna ta kundɛka tumi. Ase Isariyɛlɛ w’edjedja komonga la nkomba yetsha mindo l’ɛlɔnda, ɔnkɔnɛ, vɔ wakakundɛka tumi lokundɛ mangana etale la mvudu yadjasɛ anto ndo la tɛkɔ di’ashi.​—Eohwelo k’Ɛlɛmbɛ 23:12, 13.

16 Bu ohomba dia paka ahɔndɔ aso monga wa kawotake, w’oshinga wolo kana weke katomba. Koko vɔ pombaka monga tɔkɔmba ndo pudipudi. (Adia 1 Timɔte 2:9, 10.) Sho nangaka mbala tshɛ dia ɛnamelo kaso mbisha Jehowa lotombo.​—Tito 2:10.

17. Lande na kalangaso dia namaka mvudu ndo asɛkɛ aso pudipudi?

17 Mvudu ndo asɛkɛ aso. Oyadi dihole diadjasɛso, sho namaka mvudu yaso pudipudi. Sho ndjashikikɛka nto dia mutuka aso, mututu aso kana dikalo diaso diekɔ pudipudi, djekoleko naka sho kambaka la diangɔ sɔ dia ntshɔ lo nsanganya kana l’esambishelo. Etena kasambishaso, sho mbewoyaka anto akina awui wendana la lɔsɛnɔ lo paradiso ka pudipudi ka la nkɛtɛ. (Luka 23:43; Ɛnyɛlɔ 11:18) Ɛnamelo ka luudu laso ndo ka sɛkɛ diaso koka mɛnya dia tambɔlɔngɔsɔma dia ndjɔsɛna l’andja w’oyoyo wa pudipudi.

18. Lande na kalangaso dia dihole diaso di’ɔtɛmwɛlɔ mongaka pudipudi?

18 Dihole diaso di’ɔtɛmwɛlɔ. Sho mɛnyaka dia pudipudi ekɔ ohomba le so lo nama dihole diasalaso nsanganya pudipudi, oyadi Mbalasa ka Diolelo kana dihole diasalaso nsanganya ya weke. Etena kaya anto mbala ka ntondo lo Mbalasa ka Diolelo, mbala efula vɔ mɛnaka woho wetɔ pudipudi. Dui sɔ mbishaka Jehowa kɛnɛmɔ. Oko weso ase etshumanelo, sho tshɛ tekɔ la diaaso dia mbisha lonya dia mbetɛ Mbalasa kaso ka Diolelo pudipudi ndo kilɔngɔsɔlaka.​—2 Ɛkɔndɔ 34:10.

TOTSHIKE MBEKELO YA MINDO

19. Kakɔna kahombaso mbewɔ?

19 Kaanga mbele Bible hashile mbekelo tshɛ ka kɔlɔ kahombaso mbewɔ, tɔ toshaka atɔndɔ watokimanyiya dia nshihodia woho wayaoka Jehowa lo dikambo di’awui asɔ. Nde halange dia sho nnɔ mfɔka, nnɔ wanu lo yoho ya tshambandeko kana nnɔ dinɔnɔ dia wolo. Naka tekɔ angɛnyi wa Nzambi, kete sho pombaka mbewɔ nsala akambo asɔ. Lande na? Nɛ dia sho mbɔsaka woshasha wa lɔsɛnɔ la nɛmɔ di’efula. Mbekelo shɔ koka nsusa lɔsɛnɔ laso, ndanya yonge yaso ndo salɛ asukanyi aso kɔlɔ. Anto efula wekɔ lo nsala la wolo dia ntshika mbekelo shɔ dia monga l’alemba w’amɛna. Koko, oko angɛnyi wa Jehowa, tekɔ l’ɔkɔkɔ woleki tshɛ wa ntona mbekelo shɔ, mbuta ate ngandji kokaso Nzambi. Osekaseka ɔmɔtshi akate ate: “Oma l’ekimanyielo ka Jehowa, lakɛdia lɔsɛnɔ lami ndo lakatshike awui wakambetɛka mfumbe kawɔ. . . . Lekɔ lo mbɔsa dia lo dimɛ, totomokoka nsala etshikitanu ɛsɔ.” Nyɛso tɔsɛdingole atɔndɔ atanu wa lo Bible wakoka nkimanyiya onto dia ntshika mbekelo ya kɔlɔ.

20, 21. Weho akɔna wa mbekelo yalanga Jehowa dia sho ndjatshungola oma lɔkɔ?

20 “Analengo wa ngandji, lam’ele tekɔ la alaka asɔ, nyɛsɔ toyaɛdia oma lo mindo tshɛ ya demba ndo ya yimba ndo toleke monga ekila lo wɔma wa Nzambi.” (2 Kɔrɛtɔ 7:1) Jehowa nangaka dia sho tshungɔ oma lo mbekelo ya mindo yakoka ndanya timba ndo alemba aso.

21 Ɔkɔkɔ w’ohomba wa ‘ndjaɛdia oma lo mindo tshɛ’ tanemaka lo 2 Kɔrɛtɔ 6:17, 18. Jehowa totɛka ɔnɛ: “Nyotshike minanda ɛngɔ ka mindo.” Oma laasɔ nde ndakaka ɔnɛ: “Dimi layonyolongola. Dimi layonga shɛnyu ndo nyu nyayonga anami w’apami ndo anami wa wamato.” Eelo, Jehowa ayotoka ngandji oko walanga papa kɛmɔtshi anande naka sho mbewɔ ɛngɔ tshɛ kahomba tetɛ mindo kana nyɛtɛɛtɛ lo washo ande.

22-25. Naa atɔndɔ w’oma l’Afundelo wakoka tokimanyiya dia mbewɔ mbekelo ya kɔlɔ?

22 “Langa Jehowa Nzambi kayɛ la otema ayɛ tshɛ ndo la anima ayɛ tshɛ ndo la yimba yayɛ tshɛ.” (Mateo 22:37) Ɔsɔ mbele ɔlɛmbɛ woleki ohomba l’ɛlɛmbɛ tshɛ. (Mateo 22:38) Jehowa mbahombaso mboka ngandji tshɛ lo tshɛ. Ngande wakokaso mbowoka ngandji tshɛ lo tshɛ naka sho nsɔna dia nsala dui dimɔtshi diakoka nsusa lɔsɛnɔ laso kana ndanya wɔɔngɔ aso? Lo dihole dia nsala ngasɔ, sho salaka kɛnɛ tshɛ kakokaso nsala dia mɛnya dilɛmiɛlɔ diele laso lo lɔsɛnɔ lakandatosha.

23 “[Jehowa] kasha anto tshɛ lɔsɛnɔ, lomu ndo diangɔ tshɛ.” (Etsha 17:24, 25) Naka ɔngɛnyi ayɛ ɔmɔtshi kosha woshasha ɔmɔtshi wa laande, onde wɛ ayowokasha kana mbowolanya? Lɔsɛnɔ lekɔ woshasha wa diambo w’oma le Jehowa. Sho ngɛnangɛnaka efula woshasha ɔsɔ. Diakɔ diele, sho nangaka nkamba la lɔsɛnɔ laso lo yoho yayowotombola.​—Osambo 36:9.

24 “Langa wonyayɛ onto oko wayalangayɛ.” (Mateo 22:39) Mbekelo ya kɔlɔ hayotosalɛ paka shoamɛ kɔlɔ. Yɔ koka nto salɛ anto wele suke laso kɔlɔ, anto wele mbala efula vɔ mbalekaso mboka ngandji. Ɛnyɛlɔ, onto ladjasɛ luudu ɔtɔi la onto la nnɔ mfɔka, mbeyaka ndjotata hemɔ ya wolo paka lo woho wowɛnde edinga wa mfɔka. Koko etena katshikaso mbekelo ya kɔlɔ, sho mɛnyaka anto wotodingi dia sho mbowaokaka ngandji.​—1 Joani 4:20, 21.

25 “Tetemala mbaohola dia vɔ ndjakitshakitsha ndo nkitanyiya awui w’emboledi ndo w’ewandji.” (Tito 3:1) Lo wedja efula, ɛlɛmbɛ hawetawɔ dia monga kana nkamba la dinɔnɔ dimɔtshi dia wolo. Lam’ele Jehowa todjangɛka dia nɛmiya mandji, sho kitanyiyaka ɛlɛmbɛ ɛsɔ.​—Rɔmɔ 13:1.

26. a) Kakɔna kahombaso nsala dia Jehowa mbetawɔ ɔtɛmwɛlɔ aso? b) Lande na kele monga pudipudi lo washo wa Nzambi mbele yoho ya lɔsɛnɔ yoleki tshɛ dimɛna?

26 Naka sho nangaka monga angɛnyi wa Jehowa, kete sho pombaka nsala etshikitanu ɛmɔtshi. Naka ngasɔ mbediɔ, kete sho pombaka ntatɛ kakianɛ. Hatongaka nshi tshɛ wɔdu dia ntshika mbekelo kɛmɔtshi ka mindo, koko sho koka nsala dui sɔ! Jehowa ndakaka dia tokimanyiya. Nde mbutaka ate: “Dimi Jehowa kele Nzambi kayɛ, Ɔnɛ latoketshaka dikambo dia wahɔ ayɛ, Ɔnɛ lakɔlɔmbɔla lo mboka kahombayɛ nkɛndakɛnda.” (Isaya 48:17) Etena kasalaso tshɛ kakokaso nsala dia monga pudipudi, sho koka monga l’eshikikelo dia tekɔ lo mbisha Nzambi kaso lotombo.

Etena kongaso pudipudi, sho tombolaka Jehowa