1, 2. Onde ekakatanu wa lo diwala mɛnyaka dia diwala diambokita tatala? Lembetshiya.

DIWALA diekɔ woshasha w’oma le Jehowa. Diɔ koka mbisha onto ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula lo lɔsɛnɔ. Koko, awala tshɛ pomanaka l’ekakatanu. Koka mɛnama di’ele oko ekakatanu akɔ hawotokomɛ pondjo ndo koka konya wadi l’omi diaha vɔ ndjaoka suke suke woho wakiwɔ ntondo.

² Hatokoke mamba naka diwala diaso diambohomana l’ekakatanu tena la tena. Koko, ekakatanu hɛnya dia diwala diaso diambokita tatala. Kaanga atshukanyi wakahomana l’ekakatanu wa wolo wakayotana toho ta nɔngɔsɔla diɔtɔnganelo diawɔ ndo ndeka mbetɛ diwala diawɔ nge. Lo woho akɔna?

3, 4. Kakɔna kakoka ntomba tena dimɔtshi lo diwala?

³ Diwala kakatanyaka anto ahende wotshikitanyi, wele onto l’onto ekɔ la kɛnɛ kalangande ndo kahetshande, tokanyi ndo toho ta nsala akambo totshikitanyi. Ndo nto, wadi l’omi koka ndja oma l’ahole kana mbekelo yotshikitanyi. Mbɔsaka etena k’otale ndo  nɔmbaka dia mbidja welo di’atshukanyi mbeyana nkɛwɔ ndo onto l’onto mbeya osekande dimɛna.

⁴ Lam’atete nshi, wadi l’omi mbeyaka onto l’onto ndjoyasha tshɛ paka l’ekiyanu ande hita ko vɔ ndjokoma oko anto wele bu kaamɛ. Mbeyaka ndjɛnama di’ele oko onto l’onto ekɔ lo nsɛna lo woho ande ndaamɛ. Kakɔna kakoka mbaakimanyiya dia vɔ nyomoleka monga kaamɛ?

5. a) Kakɔna kakoka nkimanyiya Okristo dia ndeka ndjasukanya l’olonganyi ande? b) Lo ndjela Hɛbɛru 13:4, ngande wahombaso mbɔsa diwala?

⁵ Jehowa mbishaka alako w’amɛna wakoka kokimanyiya wɛ l’olonganyi ayɛ dia ndeka ndjasukanya la nde ndo lam’asanyu. (Osambo 25:4; Isaya 48:17, 18) Nde totɛka ate: “Diwala diɔsamake la kɛnɛmɔ le anto  tshɛ.” (Hɛbɛru 13:4) Ɛngɔ kɔsayɛ la kɛnɛmɔ kekɔ ɛngɔ ka dimɛna efula ndo k’oshinga wolo. Wɛ kikokɛka ndo hakiɔshi oko ɛngɔ k’anyanya. Ngasɔ mbalanga Jehowa dia sho mbɔsa diwala.

6. Kakɔna katotɛ Mateo 19:4-6 lo kɛnɛ kendana la woho wɔsa Jehowa diwala?

⁶ Jehowa mbakakongɛ diwala dia ntondo. Ɔnande Yeso akate ate: “Onde nyatadia dia ɔnɛ lakaatonge oma l’etatelo akaatonge pami la womoto ndo akate ate: ‘Diakɔ diele, pami ayotshika she la nyango ndo ayomamatana la wadɛnde, ko vɔ 2 wayoyala demba 1’? Ɔnkɔnɛ, vɔ keema anto 2 nto, koko waya demba 1. Laasɔ, onto atokakitolake kɛnɛ kakamamatanya Nzambi.” (Mateo 19:4-6) Oma ko etatelo, Jehowa akakongɛ diwala dia diɔ tshikalaka pondjo. Nde akalange dia nkumbo monga kaamɛ, mbokaka ɔlɔ ndo ngɛnangɛnaka la lɔsɛnɔ.

7. Ngande wakoka waomi la wadi nkeketsha diwala diawɔ?

⁷ Koko ɛlɔ kɛnɛ atshukanyi efula pomanaka l’ekiyanu ndo la tɔsɛngiya oleki nshi yakete. Mbala efula tɔsɛngiya mongaka wolo efula polo lo vɔ ndjɔsa dia diwala diawɔ hayokoka ntshikala edja ndo vɔ ndjohekɔka. Koko, nshihodia woho wɔsa Jehowa diwala koka tokimanyiya.​—1 Joani 5:3.

8, 9. a) Etena kakɔna kahombaso ndjela ɛlɔmbwɛlɔ ka Jehowa lo diwala? b) Ngande wakokaso mɛnya dia sho mbɔsaka diwala diaso la nɛmɔ?

⁸ Ɛlɔmbwɛlɔ ka Jehowa mongaka nshi tshɛ di’ɔlɔlɔ aso. Oko wakatadiɛnyi, nde akatosha dako nɛ ate: “Diwala diɔsamake la kɛnɛmɔ.” (Hɛbɛru 13:4; Ondaki 5:4) Naka sho ndjela ɛlɔmbwɛlɔ ka Jehowa kaanga  etena kele dui sɔ wolo, kete mɛtɛ tayokondja wahɔ.​—1 Tɛsalɔnika 1:3; Hɛbɛru 6:10.

⁹ Lam’ele diwala diaso diekɔ la nɛmɔ le so, sho nangaka mbewɔ nsala kana mbuta dui tshɛ diakoka dilanya. Lo dihole dia nsala ngasɔ, sho nangaka ndeka keketsha diɔtɔnganelo diele lam’asaso l’olonganyi aso. Ngande wakokaso nsala dui sɔ?

10, 11. a) Naa okakatanu ɔmɔtshi wa wolo wele lo awala amɔtshi? b) Lande na kele yoho yatɛkɛtaso l’omɛso kana la wadɛso ekɔ ohomba efula?

¹⁰ Ekɔ toho efula takoka onto mbisha olonganyi ande paa l’asolo. Sho mbeyaka di’Akristo hawohombe pondjo kɔmɔla elonganyi awɔ kana nsala dui dimɔtshi diakoka mbasalɛ kɔlɔ lo demba. Koko, sho koka pomuyana lam’asaso oma l’ɛtɛkɛta aso. Ɛtɛkɛta koka monga dihomɔ dia ta. Womoto ɔmɔtshi akate ate: “Omɛmi pomuyakami oma l’ɛtɛkɛta. Anto hawɛnyi mpota shɔ, koko nde tshidiaka asolo ami l’ɛtɛkɛta wele oko: ‘Wɛ ekɔ mɛtɛ tshondo ya wotsho le mi!’ ndo ‘Wɛ ekɔ womoto l’anyanya.” Pami kɛmɔtshi akate dia wadɛnde tetemalaka mbɔɔnyɔla oma l’ɛtɛkɛta ndo nde mbɔlɛka nkombo. Pami kakɔ mbutaka ate: “Hakoke mbuta l’atei w’anto ɛtɛkɛta watondjɛnde. Diakɔ diahamɔtɛkɛtsha ndo diatshikalami edja efula l’olimu. Dimi ndekaka ndjaoka dimɛna lɛkɔ lo dihole dia nkalola la ngelo.” Ɛlɔ kɛnɛ anto efula tondjanɛka ɛtɛkɛta wa kɔlɔ, ɛtɛkɛta wa lɔlɛngɔ ndo mbutaka awui washa paa l’asolo.

¹¹ Etena katondjanɛ wadi l’omi ɛtɛkɛta wa lɔlɛngɔ, dui sɔ pomuyaka onto mpota l’asolo yahakɔnɔ esadi.  Mbokɛmaka hwe dia aha ngasɔ mbalanga Jehowa dia wadi l’omi salanɛ akambo. Koko wɛ koka pomuya olonganyi ayɛ aha la wɛ mbeya. Wɛ koka mbɔsa dia wɛ ekɔ ɔlɔlɔ otsha le olonganyi ayɛ, ko nde ngande wayaokande? Naka dui dimɔtshi diakayatshi diambohomuya olonganyi ayɛ, onde wɛ ayonga suke dia nsala etshikitanu?​—Ngalatiya 5:15; adia Ɛfɛsɔ 4:31.

12. Kakɔna kakoka monga la shɛngiya ya pami kana womoto lele lo diwala lo diɔtɔnganelo dia lam’asande la Jehowa?

¹² Yoho yatɛkɛtayɛ l’olonganyi ayɛ oyadi lo sɛkɛ kana lo woshɛshɛ ekɔ ohomba le Jehowa. (Adia 1 Petero 3:7.) Jakɔba 1:26 toholaka ɔnɛ: “Naka onto mbɔsaka dia nde ekɔ lo ntɛmɔla Nzambi koko hombe onyɔ  ande, nde ekɔ lo ndjakesa l’otema ande, ndo ɔtɛmwɛlɔ ande wekɔ anyanya.”

13. Naa yoho nkina yakoka onto ɔmɔtshi mbisha olonganyi ande paa l’asolo?

¹³ Ekɔ toho tokina tahomba atshukanyi mbidjanaka yimba lam’asawɔ. Ɛnyɛlɔ, ngande wayoyaoka olonganyi ayɛ naka wɛ ambotatɛ mbetsha wenya efula kaamɛ l’onto okina? Kaanga mbele aha l’ɛkɔkɔ wa kɔlɔ, ɛnyɛlɔ nsambisha kaamɛ kana nkimanyiya lo dikambo dimɔtshi, onde olonganyi ayɛ ayoyaoka dimɛna? Wadi ɔmɔtshi l’Okristo akate ate: “Mɛna di’omɛmi mbetshaka wenya efula ndo ndjashaka efula le kadiyɛso kɛmɔtshi ka l’etshumanelo mbishakami paa. Dimi ndjaokaka dia lekɔ l’ɛse.”

14. a) Naa dui dia mɛtɛ di’ohomba diatanaso lo Etatelo 2:24? b) Kakɔna kahombaso ndjambola?

¹⁴ Oko weso Akristo, tekɔ l’ɛkɛndɛ otsha le ambutshi aso ndo otsha le anangɛso l’akadiyɛso wa l’etshumanelo kaso. Koko etena katshukanaso, ɔkɛndɛ aso woleki ele otsha le omɛso kana wadɛso. Jehowa akate dia omi “ayomamatana la wadɛnde.” (Etatelo 2:24) Woho wayaoka olonganyi aso mbele kɛnɛ koleki ohomba le so. Yambola ɔnɛ: ‘Onde lekɔ lo mbisha olonganyi ami wenya, lekɔ lo mbodja yimba ndo mbooka ngandji kende l’ohomba ndo kahombande mbokama?’

15. Lande na kahomba Akristo wotshukanyi mbewɔ dia ndeka ndjasha le onto ɔmɔtshi oleki le elonganyi awɔ?

¹⁵ Naka tamboleka ndjasha le onto okina oleki omɛso kana wadɛso, dui sɔ diayonga la shɛngiya ya kɔlɔ lo diwala diaso. Sho koka ndjomamana lo yimba l’onto akɔ ndo ndjonga la ngandji ka lam’asa womoto la pami otsha le nde. (Mateo 5:28) Kɛsɔ mbeyaka ndjokokonya  dia nsala dui dimɔtshi diahasha diwala diayɛ kɛnɛmɔ.

16. Didjango diakɔna diasha Bible lo kɛnɛ kendana la diwala?

¹⁶ L’ɔkɔngɔ wa mbuta ɔnɛ: “Diwala diɔsamake la kɛnɛmɔ,” Bible kotshaka ɔnɛ: “Mbeto ka diwala katɔtɔke mindo, nɛ dia Nzambi ayolombosha anto wasala awui wa mindo wa dieyanelo ndo akanga wa loseka.” (Hɛbɛru 13:4) Lanɛ, “mbeto ka diwala” mendanaka la dieyanelo dia lam’asa wadi l’omi. (Tokedi 5:18) Ngande wakokaso mɛnya dilɛmiɛlɔ lo mbeto ka diwala ndo mbewɔ kidja mindo?

17. a) Ngande wɔsa anto efula loseka ɛlɔ kɛnɛ? b) Ngande wahomba Akristo mbɔsa loseka?

¹⁷ Ɛlɔ kɛnɛ anto amɔtshi mbɔsaka dia aha monga la kɔlamelo otsha le elonganyi awɔ bu dui dia kɔlɔ. Hatohombe sɛngiyama la lɔkɛwɔ lɔsɔ. Jehowa mɛnyaka hwe dia nde petshaka awui wa mindo wa dieyanelo ndo loseka. (Adia Rɔmɔ 12:9; Hɛbɛru 10:31; 12:29) Naka sho nsala dieyanelo l’onto okina laha omɛso kana wadɛso, kete tayodja diwala diaso mindo. Tayɛnya dia hatokitanyiya ɛlɛmbɛ wa Jehowa ndo tayolanya diɔtɔnganelo diasaso la nde. Ɔnkɔnɛ, sho pombaka mbewɔ takola kaanga nna dia ntondo diakoka tokonya lo nsala loseka. Dui sɔ mendanaka la mbewɔ ndjasha lo yoho ya kɔlɔ otsha le onto okina.​—Jɔbɔ 31:1.

18. a) Lande na kele loseka lekɔ oko ɔtɛmwɛlɔ wa tozambizambi ta kashi? b) Ngande wɔsa Jehowa loseka?

¹⁸ Lo Isariyɛlɛ w’edjedja, lo ndjela Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ, loseka aki pɛkato ka kɔlɔ efula kele oko ɔtɛmwɛlɔ wa tozambizambi ta kashi. Dilanya diaki la pɛkato shɔ hiende ele ndjakema. (Akambo w’ase Lɛwi 20:2, 10)  Ngande waki loseka oko ɔtɛmwɛlɔ wa tozambizambi ta kashi? Naka ose Isariyɛlɛ ntɛmɔla tozambizambi ta kashi, nde akɔnyɔlaka daka diande dia ntshikala la kɔlamelo le Jehowa. Naka nde nsala loseka, nde akɔnyɔlaka daka diande dia ntshikala la kɔlamelo le olonganyi ande. (Etombelo 19:5, 6; Eohwelo k’Ɛlɛmbɛ 5:9; adia Malaki 2:14.) Mbokɛmaka hwe dia lo nshi yakete, loseka aki pɛkato ka kɔlɔ efula lo washo wa Jehowa.

19. Kakɔna kakoka tokimanyiya diaha nsala loseka?

¹⁹ Kayotota ɛlɔ kɛnɛ? Kaanga mbeso bu l’ɛse k’Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ, kanyi ya Jehowa lo dikambo dia loseka yatatshikitana. Oko wahatatɛmɔlaki pondjo jambizambi ya kashi, sho hatohombe shisha pondjo kɔlamelo yaso otsha le olonganyi aso. (Osambo 51:1, 4; Kɔlɔsayi 3:5) Naka sho nsala ngasɔ, kete tayɔnyɔla diwala diaso ndo Jehowa Nzambi kaso.—Enda nɔtɛ ka la koma 26.

20. Ɛlɔlɔ akɔna wakoka monga la lomba lo diwala?

²⁰ Ngande wakokayɛ ndeka nkeketsha diwala diayɛ? Ɔtɛkɛta wa Nzambi mbutaka ɔnɛ: “Oma lo lomba mbatohikamaka luudu, ndo oma lo shɛnɔdi mbatoloshikimalaka.” (Tokedi 24:3) Luudu koka monga tshitshi, hwe kana dja, dimɛna ndo dihole di’ekokelo. Ngasɔ mbele ndo diwala. Kanga lomba pombaka ndjashikikɛ dia diwala diande diekɔ dihole di’ekokelo, dia dimɛna ndo di’ɔngɛnɔngɛnɔ.

21. Ngande wakoka ewo mbetɛ diwala nge?

²¹ Lo ntɛkɛta dia luudu, Bible tetemalaka mbuta ɔnɛ: “Oma lo ewo mbatololaka mvudu yalɔ ya l’etei la weho tshɛ wa diangɔ dia nɛmɔ di’oshinga wolo ndo di’amɛna.” (Tokedi 24:4) Kɛnɛ kekayɛ l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi koka ntshikitanya diwala diayɛ lo yoho yoleki  dimɛna. (Rɔmɔ 12:2; Filipɛ 1:9) Etena kayonyadiaka Bible ndo ekanda aso kaamɛ oko atshukanyi, nyɔkɛtshanyake woho wakokanyu nkamba la kɛnɛ kekanyu. Nyende toho takokanyu mɛnyanya ngandji, dilɛmiɛlɔ kaamɛ ndo toho ta monga onto ɔlɔlɔ ndo layakiyanya dikambo di’anto akina. Lɔmba Jehowa dia nde kokimanyiya dia nkɛnɛmɔla waonga wayokeketsha diwala dianyu ndo kokonya dia nyomoleka nangema le olonganyi ayɛ.​—Tokedi 15:16, 17; 1 Petero 1:7.

22. Lande na kahombaso kɛnɛmɔlɛ olonganyi aso ngandji, dilɛmiɛlɔ ndo mbosha kɛnɛmɔ?

²² Sho pombaka nsala kɛnɛ tshɛ kakokaso nsala dia salɛ omɛso kana wadɛso akambo la ngandji, la dilɛmiɛlɔ ndo la kɛnɛmɔ. Lo nsala ngasɔ, diwala diaso diayonga dimɛna ndo nge. Ndo kɛnɛ koleki ele tayɔngɛnyangɛnya Jehowa.​—Osambo 147:11; Rɔmɔ 12:10.