1, 2. Lande na kokayɛ Jehowa Nzambi ngandji?

ONDE wɛ mbokaka Nzambi ngandji? Ondo wɛ mbolangaka efula polo ndo wɛ akayakimɔ le nde. Wɛ mbeyaka mbɔsa dia nde ekɔ Ɔngɛnyi ayɛ woleki tshɛ. Koko kaanga la ntondo ka wɛ mboka Jehowa ngandji, nde akakolange. Sho mbadiaka lo Bible ɔnɛ: “Sho mbokaka anto ngandji, nɛ dia Nzambi akatolange ntondo.”​—1 Joani 4:19.

² Ohokanyiya toho tshɛ takatɛnya Jehowa ngandji katokande. Nde akatosha nkɛtɛ oko dihole di’olangala efula dia mbidjasɛ ndo ɛngɔ tshɛ kele laso ohomba dia ngɛnangɛna la lɔsɛnɔ. (Mateo 5:43-48; Ɛnyɛlɔ 4:11) Nde nangaka dia sho monga la diɔtɔnganelo dia dimɛna la nde ndo nde akasale dia sho mbeka akambo wendana la nde. Etena kadiaso Bible sho pokamɛka Jehowa. Ndo etena kalɔmbaso, nde tohokamɛka. (Osambo 65:2) Nde tɔlɔmbɔlaka ndo tokeketshaka la nyuma kande k’ekila kele la wolo efula. (Luka 11:13) Nde akatome Ɔnande la nɛmɔ efula  la nkɛtɛ dia ndjototshungola oma lo pɛkato la nyɔi.​—Adia Joani 3:16; Rɔmɔ 5:8.

3. Ngande watetemalaso monga la diɔtɔnganelo di’ɔlɔlɔ la Jehowa?

³ Ohokanyiya yema dikambo di’ɔngɛnyi ayɛ ɔmɔtshi wa ma ma, onto ɔmɔtshi laki kaamɛ la yɛ oyadi lo tena di’ɔngɛnɔngɛnɔ kana lo tena dia paa. Pombaka mbidja welo dia lɔngɛnyi la ma ma la ngasɔ ntetemala monga nge. Ngasɔ mbediɔ ndo lo lɔngɛnyi lasaso la Jehowa, ɔnɛ lele Ɔngɛnyi woleki tshɛ wakokaso monga la wɔ. Lɔngɛnyi lasaso la nde koka ntshikala pondjo. Diakɔ diatotɛ Bible ɔnɛ: “Nyotshikale lo ngandji ka Nzambi.” (Judɛ 21) Ngande wakokaso nsala dui sɔ? Bible kadimolaka ɔnɛ: “Kɛnɛ kalembetshiya nanga Nzambi tɔ kɛnɛ: dia sho nkitanyiya ɛlɛmbɛ ande, koko ɛlɛmbɛ ande bu wotsho.”​—1 Joani 5:3.

4, 5. Ngande wakatatɛ mpama ngandji kokayɛ Jehowa?

⁴ Kakɔna kalanga Bible mbuta etena katɛkɛtatɔ dia “nanga Nzambi”? Tɔ tɛkɛtaka dikambo dia lolango l’efula lele laso otsha le Nzambi. Onde wɛ akohɔ mbala ka ntondo kakayatatɛ mboka Jehowa ngandji?

⁵ Ohokanyiya woho wakayayaoke etena kakayeye mbala ka ntondo dia Jehowa nangaka dia wɛ nsɛna pondjo pondjo l’andja ande w’oyoyo. Wɛ akeke awui wendana la kɛnɛ tshɛ kakandasale dia dikambo sɔ kotshama ndo wɛ akashihodia woshasha wa nɛmɔ efula wakatosha Jehowa etena kakandatome Ɔnande la nkɛtɛ. (Mateo 20:28; Joani 8:29; Rɔmɔ 5:12, 18) Lam’akayeye ngandji k’efula kakooka Jehowa, otema ayɛ wakatshutshuyama ndo wɛ la wɔ akatatɛ mbowoka ngandji.​—Adia 1 Joani 4:9, 10.

6. Kakɔna kalɔmbama dia mboka onto ɔmɔtshi ngandji? Ngandji kakayoke Jehowa akakotshutshuya dia nsala na?

 ⁶ Koko, woho wakayatatɛ nanga Nzambi ɔsɔ aki tsho etatelo. Ɛnyɛlɔ, etena kokaso onto ɔmɔtshi ngandji, sho salaka awui efula koko aha tsho mbotɛ ɔnɛ: “Dimi kokaka ngandji.” Ngandji tokonyaka dia nsala akambo wayɔngɛnyangɛnya onto ɔsɔ. Woho akɔ wamɛ mbele, ngandji kakayoke Jehowa kakakotshutshuya dia nsɛna lo yoho y’ɔngɛnyangɛnya. Ondo lam’akafule ngandji kɛsɔ, wɛ akayakimɔ le nde ndo akabatizama. Lo nsala ngasɔ, wɛ akalake dia kambɛka Jehowa pondjo pondjo. (Adia Rɔmɔ 14:7, 8.) Ngande wakokayɛ ntetemala nkotsha daka sɔ?

7. Kakɔna kayotosala naka sho mbokaka Jehowa ngandji? Naa ɛlɛmbɛ ande ɛmɔtshi?

⁷ Lam’ele sho mbokaka Jehowa ngandji, ‘sho nkitanyiyaka ɛlɛmbɛ ande.’ Ngande wasalaso dui sɔ? Sho mbokitanyiyaka. Sho mbekaka lo Bible woho walanga Jehowa sho nsɛna. Ɛnyɛlɔ, nde totɛka dia ekɔ kɔlɔ mbidjɔ wanu, mbiva kana mbuta kashi, nsala awui wa dieyanelo l’onto lele bu olonganyi aso kana ntɛmɔla onto kana ɛngɔ kekina laadiko dia nde.​—1 Kɔrɛtɔ 5:11; 6:18; 10:14; Ɛfɛsɔ 4:28; Kɔlɔsayi 3:9.

8, 9. Ngande weyaso kɛnɛ kalanga Jehowa sho nsala l’awui wele ndooko ɔlɛmbɛ shikaa wele lo Bible? Sha ɛnyɛlɔ.

⁸ Koko dia ngɛnyangɛnya Jehowa hatohombe tsho nkomɛ lo nkitanyiya ɛlɛmbɛ ande. Nde kotosha listɛ l’otale l’ɛlɛmbɛ wendana la vuiwui tshɛ ya lo lɔsɛnɔ. Ɔnkɔnɛ, ayonga tena dimɔtshi diele ndooko ɔlɛmbɛ shikaa wa lo Bible watɛnya kɛnɛ kahombaso nsala. Ngande wakokaso mbɔsa tɛdikɔ t’amɛna? (Ɛfɛsɔ  5:17) Lo Bible sho tanaka atɔndɔ, mbuta ate akambo wa mɛtɛ w’ohomba watɛnya woho w’ɔsa Jehowa akambo. Ndo etena kadiaso Bible, sho mbeyaka Jehowa oko onto la mɛtɛ. Sho mbekaka woho wakanyiyande, mbidja ndo kɛnɛ kalangande ndo kɛnɛ kahetshande.​—Adia Osambo 97:10; Tokedi 6:16-19; enda nɔtɛ ka la koma 1.

⁹ Ɛnyɛlɔ, ngande wɔsaso yɛdikɔ lo kɛnɛ kahombaso menda lo televiziɔ kana kahombaso nyanga l’Ɛtɛrnɛtɛ? Jehowa hatotɛ shikaa kɛnɛ kahombaso nsala. Koko atɔndɔ watoshande wayotokimanyiya dia mbɔsa tɛdikɔ t’amɛna. Efula ka tɔkɛnyɔ ɛlɔ kɛnɛ ndola l’awui wa ngala ndo wa dieyanelo. Lo Bible, Jehowa totɛka dia “nde petshaka onto tshɛ lalanga awui wa ngala.” Ndo dia nde “ayolombosha anto wasala awui wa mindo wa dieyanelo.” (Osambo 11:5; Hɛbɛru 13:4) Ngande wakoka atɔndɔ asɔ tokimanyiya dia mbɔsa tɛdikɔ t’amɛna? Kam’eyaso dia Jehowa petshaka ɛngɔ kɛmɔtshi kana kiɔsaka oko mindo, sho pombaka kiewɔ.

10, 11. Lande na kakitanyiyaso Jehowa?

¹⁰ Lande na kakitanyiyaso Jehowa? Aha tsho dia mbewɔ dilanya kana ekakatanu waya lo mbɔsa tɛdikɔ ta kɔlɔ. (Ngalatiya 6:7) Sho nkitanyiyaka Jehowa l’ɔtɛ wa ngandji kawokaso. L’ɛnyɛlɔ ka ana walanga ngɛnyangɛnya shɛwɔ, sho nangaka ngɛnyangɛnya Shɛso lele l’olongo. Mbeya dia Jehowa ekɔ lo tɔngɛnangɛna mbele dui dioleki tshɛ dimɛna!​—Osambo 5:12; Tokedi 12:2; enda nɔtɛ ka la koma 2.

¹¹ Sho hatokitanyiya Jehowa paka etena kele dui sɔ wɔdu kana etena keso ndooko la woho okina wa nsala. Ndo sho hatɔsɔnɛ ɛlɛmbɛ wahombaso nkitanyiya  ndo wɛnɛ wahatahombe nkitanyiya. (Eohwelo k’Ɛlɛmbɛ 12:32) Koko sho mbokitanyiyaka tshɛ lo tshɛ oko omembi w’esambo lakate ate: “Dimi lekɔ la nsaki k’efula ka ɛlɛmbɛ ayɛ, eelo, dimi mbalangaka.” (Osambo 119:47; Rɔmɔ 6:17) Sho nangaka monga oko Nɔa, ɔnɛ lakɛnya ngandji kakandokaka Jehowa lo nsala kɛnɛ tshɛ kakawondjangɛ Jehowa dia nsala. Bible mbutaka dia Nɔa “akasale kɛnɛ kakandawotɛ tshɛ lo tshɛ.” (Etatelo 6:22) Onde wɛ nangaka dia Jehowa mbuta ngasɔ lo dikambo diayɛ?

12. Ngande wakokaso ngɛnyangɛnya Jehowa?

¹² Ngande wayaoka Jehowa etena k’okitanyiyaso? Sho ‘ngɛnyangɛnyaka otema ande.’ (Tokedi 11:20; 27:11) Ohokanyiya dikambo sɔ! Sho ngɛnyangɛnyaka Otungi w’andja etena k’okitanyiyaso. Koko nde hatotshutshuya pondjo la wolo dia nsala dui sɔ. Nde toshaka shoamɛ lotshungɔ. Kɛsɔ nembetshiyaka dia tekɔ la lotshungɔ la nsɔna dia nsala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ kana kɔlɔ. Jehowa nangaka dia ngandji kawokaso totshutshuya dia mbɔsa tɛdikɔ t’amɛna dia sho nsɛna yoho ya lɔsɛnɔ yoleki tshɛ dimɛna.​—Eohwelo k’Ɛlɛmbɛ 30:15, 16, 19, 20; enda nɔtɛ ka la koma 3.

13, 14. Ngande weyaso dia ɛlɛmbɛ wa Jehowa bu wolo efula dia nkitanyiya? Sha ɛnyɛlɔ.

¹³ Ko kayotota naka tooka dia ɛlɛmbɛ wa Jehowa wekɔ wolo efula dia nkitanyiya kana ɔnɛ vɔ wotɔkɔsɔla lotshungo lele laso? Bible mbutaka hwe ɔnɛ: “Ɛlɛmbɛ ande bu wotsho.” (1 Joani 5:3) Lo avɛsa akina, tshɛkɛta nyɛ kambemaka dia mɛnya ɛlɛmbɛ wa kɔlɔ kana anto wayanga dia mbahemɛ kana salɛ anto akina  kɔlɔ. (Mateo 23:4; Etsha 20:29, 30) Ekadimwelo ka Bible ka Dyookaneelo Dy’oyooyo mbutaka ɔnɛ: “Ɛlɛmbɛ waakinde keema woolo efula leeso.” Ɛlɛmbɛ wa Jehowa bu “wotsho” mbuta ate vɔ bu wolo efula dia sho mbakitanyiya. Nde okongaka nshi tshɛ l’ekanelo k’ɔlɔlɔ lo kɛnɛ katɔlɔmbande.

¹⁴ Ɛnyɛlɔ, ohɔsa dia wɛ ekɔ lo nkimanyiya ɔngɛnyi ayɛ ɔmɔtshi dia nde monɔ otsha lo luudu l’oyoyo. Nde akalɔngi diangɔ tshɛ lo waa kartɔ. Mɔtshi yekɔ esadi ndo bu okakatanu dia mɛmba, koko kina yekɔ wotsho efula yele paka anto ahende ko monyiya. Onde ɔngɛnyi ayɛ ayokɔlɔmba dia wɛmɛ mɛmba kartɔ ka wotsho efula? Ndooko! Lande na? Nɛ dia nde halange wɛ mbokala waale. L’ɛnyɛlɔ k’ɔngɛnyi ɔsɔ, Jehowa hatɔlɔmbaki pondjo dia nsala dui dimɔtshi diele wolo efula. (Eohwelo k’Ɛlɛmbɛ 30:11-14) Jehowa mbeyaka eeso. Nde “mbeyaka dimɛna woho wakatakengama, nde mbohɔka dia tekɔ ditshu.”​—Osambo 103:14.

15. Lande na kakokaso ndjashikikɛ dia ɛlɛmbɛ wa Jehowa wekɔ dia wahɔ aso?

¹⁵ Mɔsɛ akatɛ wodja w’Isariyɛlɛ dia ɛlɛmbɛ wa Jehowa wakikɔ dikambo dia ‘ɔlɔlɔ awɔ wa pondjo’ ndo di’ɔnɛ okitanyiya awɔ ayowakimanyiya dia vɔ “ntshikala la lɔsɛnɔ.” (Eohwelo k’Ɛlɛmbɛ 5:28-33; 6:24) Ngasɔ mbediɔ ndo ɛlɔ kɛnɛ. Kɛnɛ tshɛ katɔlɔmba Jehowa dia nsala kayoleka ndowanya lɔsɛnɔ laso. (Adia Isaya 48:17.) Jehowa Shɛso mbeyaka nshi tshɛ kɛnɛ koleki dimɛna le so. (Rɔmɔ 11:33) Bible totɛka ɔnɛ: “Nzambi ekɔ ngandji.” (1 Joani 4:8) Kɛsɔ nembetshiyaka dia ngandji mbatshutshuya Jehowa lo kɛnɛ tshɛ katande ndo kasalande.

16. Ngande weyaso dia sho kokaka monga l’okitanyiya kaanga mbeso anto wele bu kokele ndo mbasɛnaso l’andja wa kɔlɔ?

 ¹⁶ Hatongaka nshi tshɛ wɔdu le so dia nkitanyiya Nzambi. Tekɔ lo nsɛna l’andja wa kɔlɔ walɔmbɔma oma le Diabolo. Nde nyangaka dia ntshutshuya anto dia nsala kɛnɛ kele kɔlɔ. (1 Joani 5:19) Sho pombaka nto ndɔshana la tokanyi ndo nsaki yaso ya kɔlɔ nɛ dia yɔ koka tokonya diaha nkitanyiya Nzambi. (Rɔmɔ 7:21-25) Koko ngandji kokaso Jehowa toshaka wolo wa nsala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ. Nde mɛnaka welo wadjaso dia mbokitanyiya ndo nde tokimanyiyaka lo tosha nyuma kande k’ekila kele la wolo efula. (1 Samuɛlɛ 15:22, 23; Etsha 5:32) Nyuma k’ekila tokimanyiyaka dia monga la waonga watokimanyiya dia mbokitanyiya aha l’okakatanu.​—Ngalatiya 5:22, 23.

17, 18. a) Kakɔna kayoteka lo dibuku nɛ? b) Kakɔna kayotɔsɛdingola lo tshapita yayela?

¹⁷ Lo dibuku nɛ, tayeka woho wakokaso nsɛna lo yoho yangɛnyangɛnya Jehowa. Tayeka woho wa nkamba l’atɔndɔ ande ndo ɛlɛmbɛ wendana la lɔkɛwɔ lo nsɛnɔ yaso. Tohɔ dia Jehowa hatotshutshuya pondjo la wolo dia mbokitanyiya. Etena kasɔnaso dia monga l’okitanyiya, lɔsɛnɔ laso layolowana ndo tayonga l’elongamelo ka dimɛna efula ka nshi yayaye. Kɛnɛ koleki ele, okitanyiya aso ayɛnya Nzambi polo lo yɛdikɔ yakɔna yawokaso ngandji.​—Enda nɔtɛ ka la koma 4.

¹⁸ Dia tokimanyiya dia mbeya kɛnɛ kele ɔlɔlɔ la kɔlɔ, Jehowa akatosha onto l’onto nkum’otema. Naka sho mbekiya nkum’otema kaso, kete tɔ kayokoka tokimanyiya dia “nkitanyiya ɛlɛmbɛ ande.” Ko, ele nkum’otema ndo ngande wakiekiyaso? Nyɛsɔ tende.