1, 2. Ngande wakayange Balama dia salɛ ekambi wa Jehowa kɔlɔ?

OMUNDJI a nse ambotshɔ lo dihole diakokande totana woho ɔmɔtshi wa nse yalangande minda. Nde ambodja ɔbɔɔ lo yɔdi ndo amboyoka l’ashi. Nde ambokonga la solo dia lotutsha tshɛ ndo etena kamboya lose dia ndjɔlɛ, nde ambofatola lɔtɔnga, ko yɔdi yambɔkɔhama lo manga ya lose ko nde ambolinda.

² Lo yoho yakɔ yaamɛ, anto koka mindama. Ɛnyɛlɔ, ase Isariyɛlɛ waki waya suke la Nkɛtɛ ya Daka, etena kakawahange lo laandja l’oswe wa Mɔaba. Nkumekanga ka Mɔaba akalake dia mbisha pami kakawelɛka Balama falanga efula naka nde mbidja ase Isariyɛlɛ mananu. L’ekomelo, Balama akayotanaka yoho mɔtshi y’ase Isariyɛlɛ ndjadja mananu vɔamɛ. Nde akasɔnɛ la lomba tshɛ ɔbɔɔ wa nde nkamba lawɔ. Nde akatome esekaseka w’ase Mɔaba lo mpango k’ase Isariyɛlɛ dia tɔkɔsha apami awɔ.​—Walelo 22:1-7; 31:15, 16; Ɛnyɛlɔ 2:14.

3. Ngande wakandama ase Isariyɛlɛ la ɔbɔɔ wakakambe la Balama?

³ Onde ɔbɔɔ wakakambe la Balama wakatondja etombelo w’ɛlɔlɔ? Eelo. Nunu di’apami w’ase Isariyɛlɛ wakasale “awui wa mindo wa dieyanelo vɔ la wamato  w’ase Mɔaba.” Vɔ wakatatɛ nto ntɛmɔla tozambizambi ta kashi, mbidja ndo Baala Pɛɔrɛ, jambizambi ya nyɛtɛɛtɛ y’awui wa dieyanelo. Etombelo waki la dui sɔ ele, ase Isariyɛlɛ 24 000 wakadiakema suke la Nkɛtɛ ya Daka.​—Walelo 25:1-9.

4. Lande na kakasale nunu di’ase Isariyɛlɛ awui wa mindo wa dieyanelo?

⁴ Lande na kakandama ase Isariyɛlɛ efula oma lo kɛnɛ kakakongɛ Balama? Vɔ wakakanyiyaka tsho paka di’ɛngɛnɔngɛnɔ awɔ wa lokaki ndo wakohɛ kɛnɛ tshɛ kakaasalɛ Jehowa. Ase Isariyɛlɛ waki l’ɛkɔkɔ efula wa monga la kɔlamelo le Nzambi. Nde akaatshungola oma lo lɔhɔmbɔ l’Edjibito, akaalesha l’oswe wa shɛnga ndo akaakonya alemba ki suke la Nkɛtɛ ya Daka. (Hɛbɛru 3:12) Koko, vɔ wakayɔkɔka l’awui wa mindo wa dieyanelo. Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akafunde ate: “Tatosalake awui wa mindo wa dieyanelo oko wakasale amɔtshi l’atei awɔ awui wa mindo wa dieyanelo.”​—1 Kɔrɛtɔ 10:8.

5, 6. Wetshelo akɔna wakondjaso oma lo kɛnɛ kakete lo laandja l’oswe wa Mɔaba?

⁵ Andja w’oyoyo waya suke efula. Laasɔ lo yoho mɔtshi, tekɔ oko ase Isariyɛlɛ waki suke la mbɔtɔ lo Nkɛtɛ ya Daka. (1 Kɔrɛtɔ 10:11) Andja wasɛnaso ɛlɔ kɛnɛ wamboleka ndjasha l’awui wa dieyanelo ndeka ase Mɔaba. Dui sɔ koka monga esadi eto la shɛngiya le ekambi wa Jehowa. Lo mɛtɛ, ɔbɔɔ waleka nkamba la Diabolo ele awui wa mindo wa dieyanelo.​—Walelo 25:6, 14; 2 Kɔrɛtɔ 2:11; Judɛ 4.

⁶ Yambola ɔnɛ: ‘Onde layolanga ndjasha l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa lokaki wa lo tshanda mɔtshi tsho, kana layolanga nsɛna pondjo pondjo l’ɔngɛnɔngɛnɔ l’andja w’oyoyo?’ Shi ekɔ mɛtɛ dimɛna mbidja welo dia nkitanyiya didjango dia Jehowa di’ɔnɛ: “Nyolawɔ awui wa mindo wa dieyanelo”?​—1 Kɔrɛtɔ 6:18.

7, 8. Awui wa mindo wa dieyanelo kɛdikɛdi na? Lande na kele ɔsɔ ekɔ dui dia kɔlɔ efula?

⁷ Anto efula ɛlɔ kɛnɛ wekɔ la lɔkɛwɔ la fumbɔ nsɔnyi ndo mɛnyaka lo sɛkɛ dia hawokitanyiya ɛlɛmbɛ wa Nzambi wendana l’awui wa dieyanelo. Lo Bible, awui wa mindo wa dieyanelo mendanaka la dieyanelo dia lam’asa anto wahatshukanyi lo yoho yetawɔma l’Afundelo. Dui sɔ mendanaka nto la dieyanelo dia lam’asa pami la pami kana womoto la womoto ndo dieyanelo dia lam’asa anto la waa nyama. Diɔ koka nto mendana la nsala dieyanelo dia l’onyɔ, dia l’odingi kana okimelo wa tenyi dia demba dia diwutshi di’onto okina lo yoho yemula nsaki ya dieyanelo.​—Enda nɔtɛ ka la koma 23.

⁸ Bible mɛnyaka hwe dia naka onto ntetemala ndjasha l’awui wa mindo wa dieyanelo, nde hakoke ntshikala l’etshumanelo. (1 Kɔrɛtɔ 6:9; Ɛnyɛlɔ 22:15) Ndo nto, onto layasha l’awui wa mindo ndjashishɛka dilɛmiɛlɔ ndo anto akina hawoyaɛkɛ le nde. Awui wa mindo mbelaka nshi tshɛ etombelo wa kɔlɔ. Mbala tshɛ vɔ mbishaka onto nkum’otema kawɛndja onongo ndo tena efula vɔ konyaka lo waemi waha la lolango, mbelaka ekakatanu lo diwala, hemɔ ndo kaanga nyɔi. (Adia Ngalatiya 6:7, 8.) Naka onto mɛtɛ mbɔsa etena ka nkana yimba l’etombelo waya oma l’awui wa mindo, kete ondo nde hatolanga ndjasha l’awui wa mindo. Koko mbala efula onto kanyiyaka tsho dia nkotsha nsaki yande hita etena katakolande enna ka ntondo k’otsha l’awui wa mindo wa dieyanelo. Mbala efula enna ka ntondo kɛsɔ mendanaka l’esato wɛnyawɔ anto etakataka.

9. Lande na kele wendelo w’esato wɛnyawɔ anto etakataka ekɔ waale efula?

⁹ Esato wɛnyawɔ anto etakataka wekɔ l’oyango wa monyiya nsaki y’awui wa dieyanelo. Ɛlɔ kɛnɛ, esato wɛnyawɔ anto etakataka wekɔ ahole tshɛ, mbuta ate lo tojurnalɛ, l’abuku, lo mishiki, lo emisiɔ wa lo televiziɔ kaamɛ ndo l’Ɛtɛrnɛtɛ. Anto efula mbɔsaka di’esato wɛnyawɔ anto etakataka bu kɔlɔ, koko lo mɛtɛ vɔ wekɔ waale efula. Vɔ koka konya onto dia monga mfumbe k’awui wa dieyanelo ndo mɛnya nsaki kambotamba elelo k’awui wa dieyanelo. Etena kayasha onto lo menda esato wɛnyawɔ anto etakataka, nde tatɛka mbɔtɔ lo mboka kakoka konya l’awui wele oko mbekelo ka salaka esuse, ekakatanu lo diwala ndo kaanga odiakelo wa diwala.​—Rɔmɔ 1:24-27; Ɛfɛsɔ 4:19; enda nɔtɛ ka la koma 24.

10. Ngande wakoka tɔndɔ diatanema lo Jakɔba 1:14, 15 tokimanyiya dia mbewɔ awui wa mindo wa dieyanelo?

¹⁰ Ekɔ ohomba sho nshihodia woho wakokaso mindama oma l’awui wa mindo wa dieyanelo. Tende ɔhɛmwɛlɔ watanema lo Jakɔba 1:14, 15: “Onto l’onto pembamaka etena ketawɔnde kotwama ndo kesama la nsaki kande hita. Ko nsaki kakɔ lam’atshɔtɔ diemi, tɔ mbotaka pɛkato, ko pɛkato lam’asalematɔ, tɔ ndjotaka nyɔi.” Ɔnkɔnɛ, etena kakoyɛ tokanyi ta kɔlɔ lo yimba, nyatɔ aha la ntshimbatshimba. Naka aha la lolango layɛ wɛ ambɛna esato w’awui wa dieyanelo, nya washo! Dima ɔrdinatɛrɛ kana tshikitanya emisiɔ wa televiziɔ. Tetawɔke dia nsaki ya kɔlɔ monga lo lɔsɛnɔ la yɛ. Naka wɛ hasadi ngasɔ, kete nsaki yayɛ ya kɔlɔ koka ndjokoma wolo efula ko ndjonga wolo efula ndjahemɛ.​—Adia Mateo 5:29, 30.

11. Ngande wakoka Jehowa tokimanyiya etena keso la tokanyi ta kɔlɔ?

 ¹¹ Jehowa teyaka dimɛna toleka shoamɛ. Ɔnkɔnɛ, nde mbeyaka dia tekɔ anto wele bu kokele. Koko nde mbeyaka nto dia sho koka mbahemɛ nsaki ya kɔlɔ. Jehowa totɛka ate: “Ɔnkɔnɛ, nyodiake tenyi dianyu dia demba dia la nkɛtɛ lo kɛnɛ kendana la awui wa mindo wa dieyanelo, akambo wa mindo, nsɔngu ka dieyanelo kambotamba elelo, nsaki ka kɔlɔ ndo ɔkɔmiya wele ɔtɛmwɛlɔ wa dikishi.” (Kɔlɔsayi 3:5) Kaanga mbele dui sɔ bu wɔdu nsala, Jehowa ekɔ la solo dia lotutsha oya le so ndo nde ayotokimanyiya. (Osambo 68:19) Ɔnangɛso ɔmɔtshi l’ɔlɔngɔlɔngɔ akakɔ lo tshelo ya mendaka esato wɛnyawɔ anto etakataka ndo lo salaka esuse. Angɛnyi ande wa la kalasa wakɔsaka di’awui asɔ kimanyiyaka lo wolelo awɔ, koko nde akate ate: “Vɔ wakalanya nkum’otema kami ndo lakayokotɔma lo lɔsɛnɔ la mindo.” Nde akɛnyi dia nde pombaka mbahemɛ nsaki yande ndo oma l’ekimanyielo ka Jehowa, nde aki  l’akoka wa ntshika mbekelo kɛsɔ. Naka wɛ ekɔ la tokanyi ta mindo, lɔmba Jehowa “wolo woleki wɔnɛ wokongaka l’onto” dia tokanyi tayɛ ntshikala pudipudi.​—2 Kɔrɛtɔ 4:7; 1 Kɔrɛtɔ 9:27.

12. Lande na kahombaso ‘nama etema aso’?

¹² Sɔlɔmɔna akafunde ate: “Laadiko dia diangɔ tshɛ dialamayɛ, olamake otema ayɛ, nɛ dia oma lɔkɔ mbele tɔkɔkɔ ta lɔsɛnɔ.” (Tokedi 4:23) “Otema” aso ekɔ lonto laso la l’etei, lonto lɛna Jehowa. Kɛnɛ kendaso koka monga la shɛngiya ya wolo le so. Jɔbɔ pami ka kɔlamelo akate ate: “Dimi lakadje sheke la washo ami. Laasɔ ngande watomokoka ndjasha lo yoho ya kɔlɔ le osekaseka w’emuma?” (Jɔbɔ 31:1) L’ɛnyɛlɔ ka Jɔbɔ, sho pombaka mbahemɛ kɛnɛ kendaso ndo kakanyiyaso. Ndo l’ɛnyɛlɔ k’omembi w’esambo, sho nɔmbaka Jehowa ɔnɛ: “Okadimole washo ami diaha vɔ menda kɛnɛ kele anyanya.”​—Osambo 119:37.

13. Angɛnyi wa ngande wakasɔnɛ Dina?

¹³ Angɛnyi aso koka monga la shɛngiya ya wolo le so oyadi lo dimɛna kana lo kɔlɔ. Naka wɛ nsɔna angɛnyi wakitanyiya ɛlɛmbɛ wa Nzambi, kete vɔ wayokokimanyiya dia wɛ nsala woho akɔ waamɛ. (Tokedi 13:20; adia 1 Kɔrɛtɔ 15:33.) Sho koka mɛna ohomba wele la ɔsɔnwɛlɔ w’angɛnyi oma lo kɛnɛ kakakomɛ Dina. Nde aki ɔna Jakɔbɔ la womoto, laasɔ nde akoodiama lo nkumbo kakatɛmɔlaka Jehowa. Dina kondjashaka l’awui wa mindo, koko nde akayongaka ɔngɛnyi wa ma ma l’ana wa wamato w’ase Kanana waki kɔtɛmɔlaka Jehowa. Woho wakɔsaka ekambi wa Nzambi awui wa dieyanelo akatshikitana efula la woho wakɔsaka ase Kanana dui sɔ ndo vɔ wakeyamaka oko anto wayasha l’awui wa mindo. (Akambo w’ase Lɛwi 18:6-25) Etena kaki Dina  l’angɛnyi ande, nde akahomana la ɔlɔngɔ a pami w’ose Kanana wakawelɛka Shɛkɛmɛ ɔnɛ lakɛnyi dia Dina aki olangala efula. Shɛkɛmɛ akɔsamaka oko ɔlɔngɔ a pami ‘wakalekaka mbɔsama la nɛmɔ’ lo nkumbo kawɔ. Koko nde kombokaka Jehowa ngandji.​—Etatelo 34:18, 19.

14. Kakɔna kakakomɛ Dina?

¹⁴ Shɛkɛmɛ akasale kɛnɛ kakɛnama ɔlɔlɔ ndo dimɛna le nde. Lam’ele nde akalangaka Dina, nde “akawonde” ndo “akeyana la nde la wolo.” (Adia Etatelo 34:1-4.) Dui sɔ diaki etatelo k’akambo wakayelaka mpokoso le Dina ndo le nkumbo kande k’otondo.​—Etatelo 34:7, 25-31; Ngalatiya 6:7, 8.

15, 16. Ngande wakokaso nkoma akanga wa tomba?

¹⁵ Hatohombe nsala woho wa munga kakasale Dina dia sho ndjeya di’ɛlɛmbɛ wa Jehowa wendana la lɔkɛwɔ wekɔ dia ɔlɔlɔ aso. “Ɔnɛ latɛngɔlaka kaamɛ la akanga wa lomba ayonga kanga lomba, koko ɔnɛ lekesanɛ la akanga wa dinginya ayokomɛ lo kɔlɔ.” (Tokedi 13:20) Yadjɛ oyango wa nshihodia “mboka k’otondo ka kɛnɛ kele ɔlɔlɔ,” ko wɛ ayewɔ paa ndo asui w’anyanya.​—Tokedi 2:6-9; Osambo 1:1-3.

¹⁶ Sho koka nkoma akanga wa tomba lo mbekaka Ɔtɛkɛta wa Nzambi, mbɔlɔmbaka la ntondo ka mbɔsa tɛdikɔ ndo lo ndjelaka alako w’amɛna w’oma le ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo kɛsɔ. (Mateo 24:45; Jakɔba 1:5) Lo mɛtɛ, wɛ mbeyaka dia onto tshɛ la l’atei aso ekɔ la wɛɔdu ndo bu kokele. (Jɛrɛmiya 17:9) Ko ngande wayoyosala naka onto ɔmɔtshi ambokɔhɛmɔla dia wɛ ekɔ lo waale wa nsala awui wa mindo wa dieyanelo? Onde wɛ ayonyanga ko kana wɛ ayetawɔ l’okitshakitsha tshɛ ekimanyielo kande?​—2 Nkumi ya dikanga 22:18, 19.

17. Sha ɛnyɛlɔ ka woho wakoka dako di’oma le osekaso Okristo tokimanyiya.

¹⁷ Ɛnyɛlɔ, ohokanyiya dui nɛ. Lo dihole diakamba kadiyɛso  kɛmɔtshi olimu, pami kɛmɔtshi ambotatɛ mbodja yambalo ya laande ndo ambɔɔlɔmba dia vɔ ntomba yema. Pami kɛsɔ hakambɛ Jehowa, koko mɛnamaka dia ekɔ onto l’oshika ndo l’ɔlɔlɔ. Kadiyɛso kekina ambowaɛna wele vɔ ahende ato ndo l’ɔkɔngɔ diko amboyanga dia mpɛmɔla kadiyɛso kɛsɔ lo dikambo sɔ. Ngande wayosala kadiyɛso ka ntondo? Onde nde ayoyaswɛlɛ kana ayɛna lomba lele lo ɔhɛmwɛlɔ ɔsɔ? Mbeyaka monga ko kadiyɛso kɛsɔ mbokaka Jehowa ngandji ndo nde nangaka nsala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ. Ko naka nde ntetemala ntomba la pami kɛsɔ, onde nde ekɔ lo ‘ndawɔ awui wa mindo wa dieyanelo’ ko kana nde ekɔ lo ‘ndjaɛkɛ lo otema ande hita’?​—Tokedi 22:3; 28:26; Mateo 6:13; 26:41.

18, 19. Lembetshiya woho wakalawɔ Yɔsɛfu awui wa mindo wa dieyanelo.

¹⁸ Etena kakinde ɔlɔngɔlɔngɔ, Yɔsɛfu aki mfumbe  l’Edjibito. Lushi la lushi, wadi aki nkumɛnde akɔlɔmbaka dia vɔ mbeyana, koko Yɔsɛfu akeyaka dia nsala dui sɔ ekɔ kɔlɔ. Yɔsɛfu akokaka Jehowa ngandji ndo akayangaka dia mbɔngɛnyangɛnya. Ɔnkɔnɛ, mbala tshɛ kakayangaka womoto ɔsɔ dia mbɔkɔsha, Yɔsɛfu akatonaka. Lam’ele nde aki mfumbe, takandakoke mimɔ oma laka nkumɛnde. Lushi lɔmɔtshi lam’akalange wadi aki nkumɛnde dia mbonda la wolo dia vɔ mbeyana, nde “akalawɔ otsha l’andja.”​—Adia Etatelo 39:7-12.

¹⁹ Awui wotokomɛ woho okina otondonga Yɔsɛfu aketawɔ dia tokanyi t’awui wa dieyanelo mboyɛ lo yimba kana otondonga nde akakombolaka womoto ɔsɔ. Koko diɔtɔnganelo diaki lam’asa Yɔsɛfu la Jehowa mbaki ɛngɔ kakaleke ohomba le nde oleki ɛngɔ kekina tshɛ. Nde akatɛ womoto ɔsɔ ate: “Nkumɛmi . . . hanshimbe ndooko ɛngɔ, onyake paka wɛ, nɛ dia wɛ ekɔ wadɛnde. Laasɔ ngande wakokami nsala kɔlɔ ka woke kɛsɔ ndo salɛ Nzambi pɛkato?”​—Etatelo 39:8, 9.

20. Ngande weyaso dia Jehowa akangɛnangɛnaka Yɔsɛfu?

²⁰ Kaanga mbele Yɔsɛfu akangana etale la nkumbo kande ndo la ngelo kawɔ, nde akongaka nshi tshɛ la kɔlamelo le Nzambi ndo Jehowa akɔɔtshɔkɔla. (Etatelo 41:39-49) Jehowa akangɛnangɛnaka kɔlamelo ya Yɔsɛfu. (Tokedi 27:11) Mbeyaka monga dui dia wolo dia nshika ntanga la ntondo k’awui wa mindo wa dieyanelo. Koko tohɔke ɛtɛkɛta ɛnɛ: “Nyu wanɛ walanga Jehowa, nyohetsha kɛnɛ kele kɔlɔ. Nde namaka nsɛnɔ y’ekambi ande wa kɔlamelo; nde mbatshaka oma lo anya w’akanga wa kɔlɔ.”​—Osambo 97:10.

21. Ngande wakokoya ɔnangɛso ɔmɔtshi l’ɔlɔngɔlɔngɔ Yɔsɛfu?

²¹ Lushi la lushi, ekambi wa Jehowa mɛnyaka la dihonga tshɛ dia vɔ ‘mpetshaka kɛnɛ kele kɔlɔ’ ndo dia vɔ ‘nangaka kɛnɛ kele ɔlɔlɔ.’ (Amɔsɛ 5:15) Oyadi ɛnɔnyi  wele la yɛ, wɛ koka monga la kɔlamelo le Jehowa. Mbetawɔ k’ɔnangɛso ɔmɔtshi l’ɔlɔngɔlɔngɔ kakɔtɔ l’ohemba la kalasa. Ɔna womoto ɔmɔtshi akawotɛ dia vɔ wayeyana naka nde mbokimanyiya l’ɛgzamɛ w’akumi. Kakɔna kakasale ɔnangɛso ɔsɔ? Nde akokoya Yɔsɛfu. Nde mbutaka ate: “Mbala kakɔ ɔtɔi lakatone kɛnɛ kakandandake. Lo nama olowanyi ami, dimi lakalame kɛnɛmɔ kami ndo lakatetemala nsala di’anto nɛmiyakami.” ‘Ɔngɛnɔngɛnɔ wa lo tshanda mɔtshi tsho’ waya oma lo awui wa mindo wa dieyanelo konyaka mbala efula lo paa ndo lo kandji. (Hɛbɛru 11:25) Monga l’okitanyiya otsha le Jehowa ayotelaka nshi tshɛ ɔngɛnɔngɛnɔ wa pondjo.​—Tokedi 10:22.

22, 23. Ngande wakoka Jehowa tokimanyiya oyadi kaanga tambosala pɛkato ka woke?

²² Satana ayoyanga dia nkamba l’awui wa mindo wa dieyanelo dia tonda ndo ɔsɔ koka monga mɛtɛ tshondo y’okakatanu. Ondo sho tshɛ tongaka tena la tena la tokanyi ta kɔlɔ. (Rɔmɔ 7:21-25) Jehowa mbeyaka dikambo sɔ ndo mbohɔka dia “tekɔ ditshu.” (Osambo 103:14) Ko kayotota naka Okristo ɔmɔtshi ambosala pɛkato ka woke k’awui wa mindo wa dieyanelo? Onde laasɔ kete elongamelo aya bu nto? Ndooko. Naka onto ndjatshumoya lo mɛtɛ, kete Jehowa ayowokimanyiya. Nzambi ekɔ “suke dia dimanyiya.”​—Osambo 86:5; Jakɔba 5:16; adia Tokedi 28:13.

²³ Jehowa akatosha nto “apami wele oko weshasha,” mbuta ate dikumanyi dioludi la ngandji diayakiyanya dikambo diaso. (Ɛfɛsɔ 4:8, 12; Jakɔba 5:14, 15) Nde akatosha dikumanyi dia tokimanyiya dia sho nɔngɔsɔla diɔtɔnganelo diasaso la nde.​—Tokedi 15:32.

24, 25. Ngande wakoka “ekanelo k’ɔlɔlɔ” tokimanyiya dia mbewɔ awui wa mindo?

²⁴ Dia sho mbɔsa tɛdikɔ t’amɛna, sho pombaka nshihodia ɛlɔlɔ wakondjaso oma l’ɛlɛmbɛ wa Jehowa. Hatolange monga oko ɔlɔngɔ a pami wɔtɛkɛtami lo Tokedi 7:6-23. Nde bu la “ekanelo k’ɔlɔlɔ,” diakɔ diakandatale lo djonga y’awui wa mindo wa dieyanelo. Ekanelo k’ɔlɔlɔ ndeka yimba. Etena kongaso l’ekanelo k’ɔlɔlɔ, sho nyangaka dia nshihodia ekanelo kele la Nzambi ndo nkamba latɔ lo lɔsɛnɔ laso. Tohɔ ɛtɛkɛta wa lomba ɛnɛ: “Onto tshɛ longa la ekanelo k’ɔlɔlɔ ndjalangaka ndamɛ. Onto tshɛ lɔsa shɛnɔdi la nɛmɔ ayotondoya.”​—Tokedi 19:8.

²⁵ Onde wɛ shikikɛka dimɛna dimɛna di’ɛlɛmbɛ wa Nzambi wekɔ amɛna? Onde wɛ mbetawɔka mɛtɛ ɔnɛ nkitanyiya ɛlɛmbɛ akɔ ayokosha ɔngɛnɔngɛnɔ? (Osambo 19:7-10; Isaya 48:17, 18) Naka wɛ atonge l’eshikikelo ka ngasɔ, ohɔ awui w’amɛna tshɛ wambokosalɛ Jehowa. “Nyɔlɛtɛ ko nyayɛna dia Jehowa ekɔ ɔlɔlɔ.” (Osambo 34:8) Wɛ ayɛna dia lo yɛdikɔ yayoyoleka nsala ngasɔ, mbayoyoleka mboka Nzambi ngandji. Langa kɛnɛ kalangande ndo hetsha kɛnɛ kahetshande. Lodia yimba yayɛ la tokanyi t’amɛna, mbuta ate akambo wele mɛtɛ, wosembwe, wele pudipudi, wakoka nangema ndo wele ɔlɔlɔ. (Filipɛ 4:8, 9) Sho koka monga oko Yɔsɛfu lakakondja wahɔ oma lo lomba la Jehowa.​—Isaya 64:8.

26. Kakɔna kayotɔsɛdingola lo totshapita tayela?

²⁶ Oyadi onyemba kana otshukanyi keyɛ, Jehowa nangaka dia wɛ ngɛnangɛna la lɔsɛnɔ ndo monga l’ɔlɔ. Totshapita tohende tayela tekɔ l’awui wakoka tokimanyiya dia diwala tondoya.