1, 2. Ngande wayaoka Jehowa etena katɛnande tasala la wolo dia monga la losembwe?

ƆNA ɔmɔtshi ayakalola oma la kalasa lushi lɔmɔtshi, ko ambɛna tshapatapa yoludi la falanga lo nkɛtɛ. Kakɔna kayondosala? Nde koka ndjiomba. Koko lo dihole dia nsala ngasɔ, nde ambokaloya kangayɔ. Etena kayoka nyango ɔna ɔsɔ kɛnɛ kosadi ɔnande, nde ayɔngɛnangɛna efula lo dikambo diande.

² Ambutshi efula mongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ etena konga ana awɔ la losembwe. Jehowa, Shɛso lele l’olongo ekɔ “Nzambi k’akambo wa mɛtɛ,” ndo nde mongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ etena keso la losembwe. (Osambo 31:5) Sho nangaka mbɔngɛnyangɛnya ndo “monga la losembwe lo akambo tshɛ.” (Hɛbɛru 13:18) Nyɛsɔ tɔsɛdingole ahole anɛi wa lo lɔsɛnɔ lɛnɛ akoka monga tshondo y’okakatanu dia monga la losembwe. Oma laasɔ, tayɔsɛdingola wahɔ ɛmɔtshi wayotokondja etena kahomanaso l’ekakatanu.

3-5. a) Ngande wakokaso monga aha la losembwe le so shoamɛ? b) Kakɔna kayotokimanyiya dia monga la losembwe le so shoamɛ?

³ Dia monga la losembwe le anto akina, sho  pombaka ntondo monga la losembwe le so shoamɛ. Dui sɔ hatongaka nshi tshɛ wɔdu. Lo ntambe ka ntondo, anangɛso wa l’etshumanelo ka la Laodikiya wakayakese lo fɔnya dia vɔ wakangɛnyangɛnyaka Nzambi tete le lo mɛtɛ, vɔ kosalaka dui sɔ. (Ɛnyɛlɔ 3:17) Sho lawɔ koka ndjakesa lo kɛnɛ kendana la woho w’onto weso mɛtɛ.

⁴ Ombeki Jakɔba akalembetshiya ate: “Naka onto mbɔsaka dia nde ekɔ lo ntɛmɔla Nzambi koko hombe onyɔ ande, nde ekɔ lo ndjakesa l’otema ande, ndo ɔtɛmwɛlɔ ande wekɔ anyanya.” (Jakɔba 1:26) Sho koka ndjakesa lo mbɔsa dia naka sho salaka akambo amɔtshi w’ɛlɔlɔ, kete Nzambi ayodiha washo l’akambo wele oko awui wa kɔlɔ, tondja ɛtɛkɛta wa kɔlɔ kana mbuta kashi. Kakɔna kakoka tokimanyiya dia mbewɔ ndjakesa?

⁵ Etena kayaendaso lo talatala, sho koka mɛna woho wele ɛnamelo kaso. Etena kadiaso Bible, sho koka mɛna woho weso l’etei. Bible koka tokimanyiya dia mbeya welo aso ndo wɛɔdu aso. Sho mbekaka etshikitanu wahombaso nsala lo yoho yakanyiyaso, yasalaso akambo ndo yatɛkɛtaso. (Adia Jakɔba 1:23-25.) Koko naka sho mbuta dia sho bu la munga, kete hatokoke nsala etshikitanu wahombama. Ɔnkɔnɛ, sho pombaka nkamba la Bible dia ndjasɛdingola l’otema ɔtɔi. (Delo dia Jɛrɛmiya 3:40; Hangayi 1:5) Dɔmbɛlɔ tokimanyiyaka nto dia ndjaɛna woho weso mɛtɛ. Sho koka mbutɛ Jehowa lo dɔmbɛlɔ dia nde tɔsɛdingola ndo tokimanyiya dia mbeya munga yaso ndo nsala etshikitanu. (Osambo 139:23, 24) Sho mbohɔka dia “Jehowa petshaka kanga okadi, koko nde ekɔ ɔngɛnyi wa ma ma la anto wosembwe.”​—Tokedi 3:32.

6. Lande na kahomba wadi l’omi monga la losembwe lam’asawɔ?

⁶ Losembwe lekɔ ohomba efula lo nkumbo. Naka wadi l’omi mbutanɛka mɛtɛ, kete wayoyaoka l’ekokelo ndo vɔ koka mɛtɛ mbɛkanɛ etema. Monga aha la losembwe lo diwala koka salema lo toho efula. Ɛnyɛlɔ, otshukanyi koka kɛnya l’onto lele bu olonganyi ande lo demba, menda esato wɛnyawɔ anto etakataka kana monga la ngandji ka lo woshɛshɛ ka lam’asa pami la womoto otsha le onto ɔmɔtshi. Tende kɛnɛ kakate omembi w’esambo. Nde akate ate: “Dimi halekesanɛ l’akanga wa lokeso, ndo dimi mbewɔka wanɛ washɛ woho wewɔ.” (Osambo 26:4) Naka wɛ bu la  losembwe otsha le olonganyi ayɛ oyadi kaanga lo tokanyi, kete dui sɔ diayofukutanya diwala diayɛ.

7, 8. Ngande wakokayɛ nkamba la Bible dia mbetsha ana nɛmɔ diele la losembwe?

⁷ Ana vɔ lawɔ pombaka mbeya dia losembwe lekɔ ohomba. Ambutshi koka nkamba la Bible dia mbetsha anawɔ dui sɔ. Tɔ kekɔ la bɛnyɛlɔ dia kɔlɔ di’anto waki komonga la losembwe: Akana lakayokoma wovi; Ngɛhazi lakate kashi dia nkondja falanga; ndo Judasɛ lakave falanga ndo l’ɔkɔngɔ akafunge Yeso la ekenga wa mfɛsa 30.​—Jashua 6:17-19; 7:11-25; 2 Nkumi ya dikanga 5:14-16, 20-27; Mateo 26:14, 15; Joani 12:6.

⁸ Bible kekɔ nto la bɛnyɛlɔ efula di’amɛna di’anto waki la losembwe: Jakɔba, lakakeketsha anande dia kaloya falanga yakawayotanaka, Jafɛta la ɔnande la womoto, wakakotsha daka diawɔ le Nzambi ndo Yeso laki la losembwe kaanga lo tena dia wolo. (Etatelo 43:12; Embadi 11:30-40; Joani 18:3-11) Bɛnyɛlɔ sɔ koka kimanyiya ana dia nshihodia nɛmɔ diele la losembwe.

9. Ngande wayokimanyiyama ana naka ambutshi awɔ monga la losembwe?

⁹ Ambutshi koka nkondja wetshelo oma lo tɔndɔ dia lo Bible di’ohomba diata ɔnɛ: “Wɛ ɔnɛ letsha onto okina, wɛ hayaetsha wɛmɛ? Wɛ lasambisha ɔnɛ: ‘Tovake,’ ko wɛmɛ mbivaka?” (Rɔmɔ 2:21) Ana mbeyaka etena kahakotsha ambutshi awɔ kɛnɛ katawɔ. Naka sho mbutɛ anaso dia monga la losembwe, ko shoamɛ bu la lɔ, kete vɔ wayɔtɔ l’okandokando. Naka ana mɛna di’ambutshi awɔ mbutaka kashi, kaanga lo awui wa totshitshɛ ondo vɔ wayosala woho akɔ waamɛ. (Adia Luka 16:10.) Lo wedi okina, etena kɛna ana di’ambutshi awɔ wekɔ la losembwe, dui sɔ koka mbakimanyiya dia vɔ monga ambutshi wakokawɔ  mbɛkɛ otema lewɔ etena kayowonga l’ana awɔ hita.​—Tokedi 22:6; Ɛfɛsɔ 6:4.

10. Ngande wakokaso monga la losembwe lo asawo aso l’asekaso Akristo?

¹⁰ Sho pombaka nto monga la losembwe otsha le anangɛso l’akadiyɛso w’Akristo. Bu wolo nkadimola asawo aso wa lushi la lushi lo vate vate ndo kaanga lo emamatanya. Naka sho sanya dui dimɔtshi aha la mbeya dia kana diɔ diekɔ mɛtɛ, kete sho mbeyaka ndjodianganya awui wa kashi. Ndeka dimɛna ‘nama ɛlɔmɔ aso.’ (Tokedi 10:19) Monga la losembwe halembetshiya dia sho pombaka mbuta dui tshɛ diakanyiyaso, dieyaso kana diokiso. Kaanga naka tekɔ lo nanga mbuta dui dia mɛtɛ, mbeyaka monga ko diɔ hendana laso kana ondo diɔ bu ohomba ndo bu ɔlɔlɔ ditɛkɛta. (1 Tɛsalɔnika 4:11) Anto amɔtshi mbishaka tɛkɛnɛndɛ lo tondjaka awui w’otondjatondja lo mbuta ɔnɛ: “Dimi lekɔ la losembwe.” Koko oko weso ekambi wa Jehowa, sho nangaka nshi tshɛ di’ɛtɛkɛta aso mongaka amɛna ndo ɔlɔlɔ.​—Adia Kɔlɔsayi 4:6.

11, 12. a) Ngande wakoka onto lakasale pɛkato nyomoleka mbetɛ dikambo wolo lo mbuta kashi lo dikambo diakɔ? b) Naa ambola amɔtshi wahombaso ndjaoka? c) Ngande wakokaso monga la losembwe otsha le okongamelo wa Jehowa?

¹¹ Jehowa akasha dikumanyi ɔkɛndɛ wa nkimanyiya etshumanelo. Ayonga dui dia wɔdu efula le dikumanyi dia vɔ tokimanyiya naka sho mbatɛ mɛtɛ. Lande na? Naka wɛ ekɔ la hemɔ ndo ambotshɔ le dɔkɔtɛlɛ, onde wɛ ayoshɛ woho wokɛ? Naka wɛ nsala ngasɔ, ngande wakokande kokimanyiya? Woho akɔ wamɛ mbele, naka takasale pɛkato ka woke, kete hatohombe kishɛ. Lo dihole dia nsala ngasɔ, sho pombaka  ntshɔ ndo totɛ dikumanyi kɛnɛ kele mɛtɛ. (Osambo 12:2; Etsha 5:1-11) Kakianɛ tende dui dimɔtshi diotshikitanyi: Kayotota naka wɛ ambɛna di’ɔngɛnyi ayɛ ambosala pɛkato ka woke? (Akambo w’ase Lɛwi 5:1) Onde wɛ ayota wate: “Naka lekɔ mɛtɛ ɔngɛnyi ande, kete dimi layoshɛ dui sɔ”? Kana onde wɛ ayohɔ dia dikumanyi koka mbosha ekimanyielo kende l’ohomba dia nde nɔngɔsɔla ndo nkeketsha diɔtɔnganelo diasande la Jehowa?​—Hɛbɛru 13:17; Jakɔba 5:14, 15.

¹² Sho pombaka nto monga la losembwe otsha le okongamelo wa Jehowa etena kalodiaso akatshi amɔtshi, ɛnyɛlɔ etena kafundaso alapɔlɔ aso w’esambishelo. Ndo sho pombaka monga la losembwe etena kalodiaso dɛmandɛ di’ombatshi mboka kana etena kakambaso toho tokina t’olimu.​—Adia Tokedi 6:16-19.

13. Ngande wakokaso monga la losembwe etena kasalaso awui w’okanda l’osekaso Okristo?

¹³ Anangɛso l’akadiyɛso w’Akristo pombaka kakitola awui w’okanda l’awui w’ɔtɛmwɛlɔ. Ɛnyɛlɔ, sho hatosale awui w’okanda etena keso lo Mbalasa ka Diolelo kana l’esambishelo. Ndo hatokoke nyanga dia nkondja wahɔ wa kɔlɔ oma le anangɛso l’akadiɛso l’awui w’okanda. Naka wɛ ambɔsa Ɛmɛnyi wa Jehowa l’olimu, futaka ase olimu ayɛ la wonya, shawɔ lofulo la falanga lakanyokana ndo shawɔ wahɔ tshɛ walɔmbama lo ndjela ɛlɛmbɛ wa lɛɛta. Dui sɔ mendanaka ndo l’awui w’esakelo ndo difuto dia lo nshi ya vakashi. (1 Timɔte 5:18; Jakɔba 5:1-4) Ndo naka osekayɛ Ɔmɛnyi wa Jehowa ambokɔsa l’olimu, tolongamɛke dia nde kosalɛ akambo lo yoho ya laande. (Ɛfɛsɔ 6:5-8) Yashikikɛ dia nkamba yɛdikɔ ya wenya  yakanyokana ndo kamba olimu walongolayɛ difuto diawɔ.​—2 Tɛsalɔnika 3:10.

14. Kakɔna kahomba Akristo nsala la ntondo ka vɔ nsala awui w’okanda kaamɛ?

¹⁴ Kayotota naka tolanga nsala awui w’okanda l’ɔnangɛso kana kadiyɛso? Dui sɔ mendanaka l’awui wa falanga kana wa sɔmbɔ. Lo tena dia ngasɔ, ekɔ tɔndɔ dia lo Bible di’ohomba efula diɛnya dia mfunda awui tshɛ lofunda! Etena kakasombe omvutshi Jɛrɛmiya ekambɔ, nde akafunde kɔpi hiende yɛnya lotshungɔ, ko ɛmɛnyi wakadje ohomɔ lo kɔpi kɛmɔtshi ndo kɔpi yakɔ hiende yakombama dimɛna. (Jɛrɛmiya 32:9-12; enda nto Etatelo 23:16-20.) Anto amɔtshi mbɔsaka dia mfunda mukanda koka mɛnama oko vɔ hawoyaɛkɛ le ɔnangɛwɔ. Koko lo mɛtɛ, mfunda mukanda kimanyiyaka dia mbewɔ ekakatanu, ewanu ndo diatɔnelo. Kaanga l’awui w’okanda, ohɔ dia wɔladi wa l’etshumanelo mboleki ohomba ntondo k’awui w’okanda.​—1 Kɔrɛtɔ 6:1-8; enda nɔtɛ ka la koma 30.

15. Ngande wɔsa Jehowa awui wa lokeso wasalema l’okanda?

¹⁵ Sho pombaka monga la losembwe otsha le onto tshɛ mbidja ndo wanɛ wele bu Ɛmɛnyi wa Jehowa. Ekɔ dui di’ohomba efula le Jehowa dia sho monga la losembwe. “Kilɔ ya lokeso yekɔ wɔnɔnyi le Jehowa, koko wotsho wa kokele mbɔngɛnyangɛnyaka.” (Tokedi 11:1; 20:10, 23) Lo nshi yakafundamaka Bible, wakakambaka mbala efula la kilɔ l’awui w’okanda. Koko amundji w’okanda amɔtshi wakakesaka kidiya yawɔ lo mbasha yema tshitshɛ lo dihole dia kɛnɛ kakawokanyi kana mbafutsha oleki kɛnɛ kahombawɔ mfuta. Ɛlɔ kɛnɛ, oko wakidiɔ lo nshi yakafundamaka Bible, awui  wele bu la losembwe wambokokanɛ l’awui w’okanda. Ndo oko wakahetshaka Jehowa awui wele bu la losembwe, mbaahetshande ndo nshi nyɛ.

16, 17. Weho akɔna w’awui wele bu la losembwe wambokokanɛ wahombaso mbewɔ?

¹⁶ Sho tshɛ pomanaka l’awui wakokaso monga bu la losembwe, ɛnyɛlɔ oko etena kafundaso mukanda dia nyanga olimu, kalodiaso mikanda ɛmɔtshi wa lɛɛta kana kasalaso ɛgzamɛ la kalasa. Anto efula mbetawɔka dia ndooko kele kɔlɔ lo mbuta kashi, mbidja oshimu esɔ kana mbisha ekadimwelo wa kashi. Dui sɔ hadiotambiya. Bible akate dia lo nshi y’ekomelo ya dikongɛ nɛ, anto “wayoyalanga, wayolanga falanga, . . . waha la ngandji k’akambo w’ɛlɔlɔ.”​—2 Timɔte 3:1-5.

¹⁷ Lo tena dimɔtshi mbeyaka mɛnama diele oko anto wele bu la losembwe wekɔ lo tondoya l’andja ɔnɛ. (Osambo 73:1-8) Okristo mbeyaka kaanga shisha olimu, kesama l’awui wa falanga kana vɔ mbeyaka mbosalɛ akambo lo yoho ya kɔlɔ l’ɔtɛ wa losembwe lande. Koko losembwe lekɔ la nɛmɔ oleki kɛnɛ kakokaso nshisha. Lande na?

18. Lande na kele lokumu l’ɔlɔlɔ lekɔ la nɛmɔ di’efula?

¹⁸ Monga la lokumu l’onto lele la losembwe, lakokawɔ mbɛkɛ otema le nde, ekɔ dui dia nɛmɔ ndo diahaleke tanema l’andja ɔnɛ. Sho tshɛ tekɔ la diaaso dia monga la lokumu la ngasɔ. (Mika 7:2) Lo mɛtɛ, anto amɔtshi koka kɔɔla l’ɔtɛ weyɛ la losembwe ndo kɔɔsa oko enginya. Koko anto akina wayandola losembwe layɛ ndo wayoyaɛkɛ le yɛ l’ɔtɛ wa losembwe lakɔ. L’andja w’otondo, Ɛmɛnyi wa Jehowa mbeyamaka oma lo losembwe lawɔ. Ewandji ɛmɔtshi w’elimu kombolaka mbɔsa Ɛmɛnyi wa Jehowa l’elimu nɛ dia vɔ mbeyaka  dia vɔ wayonga la losembwe. Ndo etena katshanyema as’olimu amɔtshi l’ɔtɛ wewɔ bu la losembwe mbala efula Ɛmɛnyi wa Jehowa tshikalaka l’elimu awɔ.

19. Shɛngiya yakɔna yayonga la losembwe lo diɔtɔnganelo diele lam’asayɛ la Jehowa?

¹⁹ Monga la losembwe l’akambo tshɛ ayokosha nkum’otema k’ɔlɔlɔ ndo ki ka lo yimba. Sho koka monga oko Pɔɔlɔ, lakafunde ate: “Tekɔ l’eshikikelo dia tekɔ la nkum’otema k’osembwe.” (Hɛbɛru 13:18) Kɛnɛ koleki ele, Jehowa, Shɛso ka ngandji ayɛna ndo ayɔngɛnangɛna welo wadjayɛ dia monga la losembwe l’akambo tshɛ.—Adia Osambo 15:1, 2; Tokedi 22:1.