Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

TSHAPITA YA NƐI

?“Lene ayuyutsho, kayumutsho ndu dimi”

?“Lene ayuyutsho, kayumutsho ndu dimi”

1, 2. a) Lembetshiya lɔkɛndɔ laki Ruta nde la Naɔmi, ndo ɔkɛi w’efula waki lawɔ. b) Ngande wakatshikitana lɔkɛndɔ laki Ruta nde la Naɔmi?

RUTA ekɔ lo tatshu nde la Naɔmi lo mboka katenyanya akona w’etale w’ase Mɔaba. Kakianɛ, vɔ wambotshikala vɔ ahende ato lo laandja l’oswe la tshɛnɛkɔ. Ruta ambɛna dia wonya waya otsha lo dikɔlɔ. Oma laasɔ, nde ambenda Naɔmi k’okilande ndo ambotatɛ ndjambola dia kana vɔ koka nyanga dihole dia ndala. Nde ekɔ lo mboka Naɔmi ngandji k’efula ndo nde pombaka nsala kɛnɛ tshɛ kakandakoke nsala dia mbokokɛ.

2 Wamato ahende asɔ wekɔ lo diɛnɛ l’ɔkɛi w’efula. Naɔmi aki wadi aki odo l’edja k’ɛnɔnyi enanɛi, ndo kakianɛ nde ekɔ lo diɛnɛ l’ɔkɛi l’ɔtɛ wa nyɔi k’anande ahende, Kilɔna nde la Malɔna. Ruta nde lawɔ aki l’ɔkɛi w’efula. Malɔna mbaki omɛnde. Nde la Naɔmi wekɔ lo tatshu otsha lo dihole diaamɛ, l’osomba wa Bɛtɛlɛhɛma ka l’Isariyɛlɛ. Koko, lo yoho mɔtshi lɔkɛndɔ lawɔ halembetshiya dui diakɔ diaamɛ. Naɔmi ekɔ lo tatshu otsha lo wodja ande wa lootɔ. Koko, Ruta ekɔ lo tatshu otsha lo dihole diahandeye ndoko onto. Nde akatshike wodja awɔ, mbekelo yawɔ ndo tonzambizambi tawɔ.—Adia Ruta 1:3-6.

3. Ekadimwelo wa ambola akɔna wayotokimanyiya dia sho mbokoya mbetawɔ kaki la Ruta?

3 Kakɔna kakatshutshuya osekaseka wa womoto ɔsɔ dia nde nsala etshikitanu wa weke ɛsɔ? Ngande wakakoke Ruta nkondja wolo wa nyomɔlɔngɔsɔla lɔsɛnɔ lande ndo nkokɛ Naɔmi? Ekadimwelo wa ambola asɔ wayɛnya djembetelo ya mbetawɔ ka wolo kaki la Ruta w’ose Mɔaba. (Enda ndo kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ:  “Ɔkɔndɔ wa tshena pe w’ohomba efula.”) Tondotondo, nyɛsɔ tende woho wakayotanemaka wamato asɔ ahende lo lɔkɛndɔ l’otale l’otsha la Bɛtɛlɛhɛma lɔsɔ.

Nkumbo kambodiɛnɛ l’ɔkɛi

4, 5. a) Lande na kakonɔ nkumbo kaki Naɔmi otsha la Mɔaba? b) Ekakatanu akɔna wakatodiɛnɛka la Naɔmi la Mɔaba?

4 Ruta akole la Mɔaba wodja wa tshitshɛ watanema lo ɛstɛ ka Ndjale ka Lɛɛhɔ. Ɛtshi ka nkɛtɛ kɛsɔ kakakengama l’akona w’etale waki l’afuku w’ɛhɔngɔ. Mbala efula “kete ya Moaba” yaki l’ɛtɛtɔ, oyadi etena kaki ndjala l’Isariyɛlɛ. L’ɔtɛ w’ɔkɔkɔ ɔsɔ mbakatɛnanaka Ruta nde la Malɔna ndo la nkumbo kande mbala ka ntondo.—Ruta 1:1.

5 Ndjala mbakatshutshuya Elimɛlɛkɛ nde la wadɛnde Naɔmi kaamɛ l’anawɔ ahende dia ntshika Isariyɛlɛ wodja awɔ wa lootɔ, ko ntshɔ dia todjasɛ oko angɛndangɛnda la Mɔaba. Wonwelo ɔsɔ wakahombe mbidja mbetawɔ k’ase nkumbo tshɛ lo waale, nɛ dia ase Isariyɛlɛ wakahombaka ntɛmɔla Jehowa mbala la mbala lo dihole diakandasɔnɔla. (Euh. 16:16, 17) Naɔmi akatetemala nama mbetawɔ kande. Koko, dui sɔ komboshimba dia nde monga l’ɔkɛi w’efula etena kakavu omɛnde.—Ruta 1:2, 3.

6, 7. a) Lande na kaki Naɔmi la lonyangu l’ɔtɛ wakatshuke anande wamato w’ase Mɔaba? b) Lande na kakasalɛ Naɔmi akilande akambo w’ɔlɔlɔ?

6 Aha la taamu, Naɔmi akadiɛnɛ nto l’ɔtɛ wakatshuke anande wamato w’ase Mɔaba. (Ruta 1:4) Nde akeyaka welo tshɛ wakadje Abrahama lɔtshɛtshɛ la wodja ande dia tanɛ Isaka w’ɔnande wadi l’atei wa wodja ande wakatɛmɔlaka Jehowa. (Etat. 24:3, 4) L’ɔkɔngɔ diko, Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ wakayewolaka ase Isariyɛlɛ diaha anawɔ w’apami kana wa wamato ntshukana l’ase wedja ekina, la wɔma w’ɔnɛ ekambi waki Nzambi watokoyɔtɛmɔla tonzambinzami ta kashi.—Euh. 7:3, 4.

7 Koko, Malɔna la Kilɔna wakayotshukanaka la wamato w’ase Mɔaba. Kaanga mbakinde la lonyangu l’efula, mɛnamaka dia Naɔmi akasale kɛnɛ tshɛ kakandakoke nsala dia kɛnɛmɔlɛ akilo ande Ruta nde la Ɔrɔpa ngandji k’oshika ndo kɛtshi. Ondo nde akalongamɛka dia lushi lɔmɔtshi vɔ ahende wayoyokoma atɛmɔdi waki Jehowa oko nde. Kaanga mbakidiɔ ngasɔ, Ruta nde la Ɔrɔpa wakangɛnangɛnaka Naɔmi efula. Diɔtɔnganelo dia dimɛna sɔ diaki lam’asawɔ diakayakimanyiyaka efula etena kakawayodiɛnɛka l’ɔkɛi. Esekaseka ɛsɔ wakakome wadi waki edo aha la vɔ tootshi.—Ruta 1:5.

8. Kakɔna kakakoke nkotola Ruta otsha le Jehowa?

8 Onde ɔtɛmwɛlɔ waki Ruta wakokimanyiya dia nde mbikikɛ ɔkɛi ɔsɔ? Ndooko. Ase Mɔaba wakatɛmɔlaka tozambizambi efula, nyɛ yakawalekaka ntɛmɔla yaki Kɛmɔshɛ. (Wal. 21:29) Mɛnamaka dia ɔtɛmwɛlɔ w’ase Mɔaba wakayashaka l’akambo w’esehe ndo wa kɔlɔ efula wakasalemaka l’etena kɛsɔ, ɛnyɛlɔ oko nambola ana. Awui asɔ wakatshikitana efula la kɛnɛ tshɛ kakeke Ruta oma le Malɔna kana Naɔmi lo dikambo dia Jehowa, Nzambi k’ase Isariyɛlɛ koludi la ngandji ndo la kɛtshi. Jehowa kambaka la lowandji lande la ngandji koko aha la hiadi. (Adia Euhwelu k’Elembe 6:5.) L’ɔtɛ w’ɔkɛi waki lande, Ruta akaleke ndjasukanya la Naɔmi ndo akangɛnangɛna efula dia mboka kɛnɛ kakataka womoto l’osombe ɔsɔ lo dikambo dia Jehowa Nzambi Kanga-Wolo-Tshɛ, elimu ande wa diambo, ngandji ndo kɛtshi kakandɛnya wodja ande.

La lomba tshɛ Ruta akamamema Naɔmi etena kakinde l’ɔkɛi ndo kakandavusha

9-11. a) Yɛdikɔ yakɔna yakɔshi Naɔmi, Ruta ndo Ɔrɔpa? b) Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma lo mpokoso kakakomɛ Naɔmi, Ruta ndo Ɔrɔpa?

9 Naɔmi lo wedi ande, akangɛnangɛnaka dia mboka nsango yendana la wodja ande wa lootɔ. Lushi lɔmɔtshi, nde akoke ondo oma le omindji w’okanda dia ndjala kaya bu l’Isariyɛlɛ. Jehowa akakokɛ wodja ande. Oma laasɔ, Bɛtɛlɛhɛma akasungana mbelamɛ nto lokombo lande lalembetshiya ɔnɛ: “Luudu la Mapa.” Ɔnkɔnɛ, Naɔmi akɔshi yɛdikɔ ya nkalola lo wodja awɔ.—Ruta 1:6.

10 Kakɔna kakahombe nsala Ruta nde la Ɔrɔpa? (Ruta 1:7) Nyɔi ka waomɛwɔ kakaleke mbasukanya suke la Naɔmi. Mɛnamaka dia Ruta akaleke kotwama oya le Naɔmi l’ɔtɛ wa ngandji ndo mbetawɔ ka wolo kaki lande le Jehowa. Waadi waki edo asɔ asato wakatshu kaamɛ otsha la Bɛtɛlɛhɛma ka la Juda.

11 Ɔkɔndɔ wa Ruta toholaka dia oyadi anto w’ɛlɔlɔ kana anto wa kɔlɔ, pomanaka l’asui. (Und. 9:2, 11) Vɔ tɛnyaka nto dia etena keso la ntondo k’okakatanu wa wolo, ekɔ ohomba efula sho nyanga esambelo oma le anto akina, djekoleko oma le wanɛ wayanga eshamelo le Jehowa Nzambi kakatɛmɔlaka Naɔmi.—Tuk. 17:17.

Ruta aki la ngandji ka kɔlamelo

12, 13. Lande na kakakombola Naɔmi dia Ruta nde la Ɔrɔpa nkalola otsha lo ngelo yawɔ lo dihole dia vɔ ntshɔ lande, ndo kakɔna kakasale esekaseka ehende ɛsɔ?

12 Etena kakande waadi waki edo asato asɔ lɔkɛndɔ l’edja ka kilɔmɛtɛlɛ efula, Naɔmi akayongaka l’okiyanu okina. Nde akakanyiya dikambo dia esekaseka ehende wakatatshɔka lande ndo dia ngandji kakawawoke nde l’anande. Nde konanga mbaahɛ wotsho laadiko dia tshuka. Naka esekaseka ehende ɛsɔ ntshika ngelo kawɔ ka lootɔ kotshɔ kaamɛ lande, kakɔna kotondotaasalɛ la Bɛtɛlɛhɛma?

13 L’ekomelo, Naɔmi akayowatɛka ɔnɛ: “Nyuyeti nyukaluli untu l’untu utsha lu luudu la nyangu. [Jehowa] kanyutsheli ololo uku akanyatshelaka wane wakavu, ndu uku akanyatshela dime.” Nde akɛnya nto elongamelo kaki lande k’ɔnɛ Jehowa ayowafuta lo mbasha waomi akina. Ɔkɔndɔ totɛka ɔnɛ: “Ndi akashana la wo moyo. Ku vo wakatundo l’alelu, wakaleli.” Sho mbokaka lande na kakamamema Ruta nde la Ɔrɔpa womoto ɔsɔ lakaasalɛ ɔlɔlɔ ndo laki la yimba ya ndjahombia. Vɔ akɔ ahende wakɔsɛngasɛnga ɔnɛ: “Kema, shu tayutsho la ye utsha lakanyu.”—Ruta 1:8-10.

14, 15. a) Otsha le na akakalola Ɔrɔpa? b) Ngande wakasale Naɔmi dia mbetawoya Ruta dia ndo nde nkalola?

14 Naɔmi akatetemala mbalɔmba dia vɔ nkalola. Nde akakane lawɔ yimba lo mbalembetshiya ɔnɛ nde hotakimanyiya l’Isariyɛlɛ, nɛ dia nde bu l’omi lahomba tokotsha ehomba awɔ ndo ana w’apami wakahombe taatshuka, ndo dui sɔ totodiototshikitana. Nde akawatɛ dia woho wahatotshikitana dui sɔ amboleka mbokiyanya efula. Ɔrɔpa akashihodia dia Naɔmi aki la shadiya. Nde ekɔ la nkumbo la Mɔaba, mbuta ate nyango ndo ase nkumbo kande wakokongɛka. Laasɔ nde ambɛna dia ndeka dimɛna nde ntshikala la Mɔaba. L’otema wolo tshɛ, nde akanɔnana la Naɔmi ko akakalola.—Ruta 1:11-14.

15 Ko kayotota dia Ruta? Kɛnɛ kakate Naɔmi kakendanaka ndo la nde. Ɔkɔndɔ totɛka ɔnɛ: “Keli Ruta akumamema.” Ondo Naɔmi akatetemala la lɔkɛndɔ ndo nde akɛnyi Ruta ayoyele. Nde akanyomowotɛ ate: “We henyi, wadideye ambukalula utsha lakawo, utsha le etemolatemola kawo. Ukaluli ndu we, uku ambukalula wadideye.” (Ruta 1:15) Ɛtɛkɛta waki Naɔmi kɛnɛmɔlɛka ambadi dui dimɔ di’ohomba efula. Ɔrɔpa kokalola tsho otsha lo ngelo kawɔ, koko ndo le “etemolatemola kawo.” Nde akangɛnangɛna dia ntshikala ɔtɛmɔdi wa Kɛmɔshɛ ndo wa tonzambinzambi tokina. Onde kɛsɔ mbakasale ndo Ruta?

16-18. a) Ngande wakakɛnɛmɔla Ruta ngandji ka kɔlamelo? b) Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma lo ngandji ka kɔlamelo kakakɛnɛmɔla Ruta? (Enda ndo osato wa wamato akɔ ahende.)

16 Etena kakandatatshɔka nde la Naɔmi, Ruta komengenga ndoko dui. Nde akokaka Naɔmi ndo Nzambi kakandatɛmɔlaka ngandji. Diakɔ diakate Ruta ate: “Tuntshutshuyaki dia dimi nkutshika kuyanga mamitwana la ye. Lene ayuyutsho, kayumotsho ndu dimi. Wudja aye, wayuyala wudja ami, ndu [Nzambi] aye, ayuyala [Nzambi] ami. Lene ayuyutuvo, kayumutuvo ndu dimi, ndu leko kayuwunkhunde. [Jehowa] kandjaki, naka dikambu dikina diaha nyoi diayutanganya.”—Ruta 1:16, 17.

“Wudja aye, wayuyala wudja ami, ndu [Nzambi k]aye, ayuyala [Nzambi k]ami”

17 Ɛtɛkɛta waki Ruta ɛsɔ wekɔ ɛtɛkɛta wa diambo efula diakɔ diambowonyanyema efula l’ɔkɔngɔ wa nyɔi kande ambeta ɛnɔnyi 3000. Vɔ kɛnɛmɔlaka dionga di’ohomba efula diaki la Ruta, mbuta ate ngandji ka kɔlamelo. Nde akatayelaka Naɔmi dihole tshɛ diakandatatshɔka ndo paka nyɔi mbakahombe mbakakitola. Wodja waki Naɔmi wakahombe ndjala wodja ande, nɛ dia Ruta aki suke dia ntshika kɛnɛ tshɛ kakandasalaka la Mɔaba mbidja ndo tonzambinzambi takandatɛmɔlaka. Otshikitanyi la Ɔrɔpa, Ruta akakombola l’otema ɔtɔi dia Jehowa Nzambi kaki Naɔmi monga Nzambi kande. *

18 Ɔnkɔnɛ, vɔ ahende ato wakande lɔkɛndɔ l’otale otsha la Bɛtɛlɛhɛma. Lo ndjela wɛdikelo ɔmɔtshi, lɔkɛndɔ lɔsɔ lakaviya suke la lomingu l’otondo. Koko, onto l’onto akakondja esambelo oma le osekande lo nyangu ya wolo yakahomana lawɔ.

19. Ngande wakokaso mbokoya ngandji ka kɔlamelo kaki la Ruta lo nkumbo yaso, le angɛnyi aso ndo le ase etshumanelo?

19 Ɛlɔ kɛnɛ, anto efula wekɔ lo diɛnɛ la nyangu ya l’andja ɔnɛ. Tekɔ lo nsɛna l’etena kelɛ Bible ɔnɛ: “Tena dia paa dia wolo mbikikɛ,” diatela weho tshɛ w’asui ndo wa nyangu. (2 Tim. 3:1) Ɔnkɔnɛ, l’ɛnyɛlɔ ka Ruta sho pombaka kɛnɛmɔla ngandji ka kɔlamelo. Ngandji kɛsɔ kekɔ la kɔlamelo l’ɛngɔ kɛmɔtshi ndo tɔ mamemaka engɔ kakɔ wolo aha la kitshika, ɔsɔ ekɔ wolo watshutshuya dia nsala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ l’andja ɔnɛ wa wodjima. Tɔ kekɔ ohomba le atshukanyi, ase nkumbo, angɛnyi ndo le ase etshumanelo k’Akristo. (Adia 1 Joani 4:7, 8, 20.) Lo nkɛnɛmɔla yoho ya ngandji ka ngasɔ, sho mbokoyaka ɛnyɛlɔ ka dimɛna efula kaki Ruta.

Ruta nde la Naɔmi la Bɛtɛlɛhɛma

20-22. a) Lɔsɛnɔ laki la Naɔmi la Mɔaba laki la shɛngiya yakɔna le nde? b) Ɛnɛlɔ kakɔna ka kɔlɔ kaki la Naɔmi? (Enda ndo Jakɔba 1:13.)

20 Lo mɛtɛ, mbuta tsho ɔnɛ lekɔ la ngandji ka kɔlamelo halembetshiya dia tambɛnya ngandji kɛsɔ oma l’etsha aso. Ruta akonge la diɛsɛ dia mɛnya ngandji ka kɔlamelo aha tsho otsha le Naɔmi, koko ndo otsha le Jehowa Nzambi kakandasɔnɛ dia ntɛmɔla.

21 L’ekomelo, wamato ahende asɔ wakakome la Bɛtɛlɛhɛma, ngielongelo yaki lo kilɔmɛtrɛ dikumi la mɔtshi lo sidɛ ka Jerusalɛma. Mɛnamaka dia l’etena kɛmɔtshi, Naɔmi nde la nkumbo kande wakeyamaka lo ngielongelo shɔ lo menda osukusuku wakonge etena kakawoke lokumu l’ɔnɛ nde ambokalola. Wamato wa lo ngielongelo yakɔ wakawende tɛɛ ndo wakate vate: “Aha Naɔmi uku?” Lo mɛtɛ, nde akadiɛnɛ la shɔkɔ lo nshi tshɛ yakinde la Mɔaba, diakɔ diele ɛnamelo k’elundji kande ndo woho wakandayakɛndakɛndaka akɛnya dia nde akadiɛnɛ l’ehemba ndo l’ɔkɛi lɛkɔ.—Ruta 1:19.

22 Naɔmi akatɛ ewotɔ ande ndo asukanyi ande dia lɔsɛnɔ lakokomɛ ololo. Nde akakombola dia lokombo lande Naɔmi lakalembetshiyaka “Mpe” nkadimɔ Mara “kitshimudi ati: Ululu.” Naɔmi akakome ose wola. L’ɛnyɛlɔ ka Jɔbɔ lakasɛnɛ la ntondo kande, nde akafɔnya dia Jehowa Nzambi mbaki lo kiɔkɔ y’asui ande.—Ruta 1:20, 21; Jobo 2:10; 13:24-26.

23. Kakɔna kakatatɛ Ruta nkanyiya, ndo yɛdikɔ yakɔna y’oludi la ngandji yakashaka Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ ase wola? (Enda ndo nɔtɛ ka l’ɛse ka dikatshi.)

23 Etena kakadjasɛ wamato ahende asɔ la Bɛtɛlɛhɛma, Ruta akatatɛ nkanyiya yoho ya dimɛna yakandahombe nkotsha ehomba ande ndo waki Naɔmi. Nde akashihodia di’Ɛlɛmbɛ wakasha Jehowa ase Isariyɛlɛ waki ndo la yɛdikɔ yoludi la ngandji lo dikambo di’ase wola. Vɔ wakalɔmbaka ase wola dia ntshɔ lo dikambɔ l’ɔkɔngɔ w’amunyi ko tatɔngɔnaka washa wakawatatshikaka. *Lew. 19:9, 10; Euh. 24:19-21.

24, 25. Kakɔna kakasale Ruta etena kakandatatɔngɔnaka washa l’ekambɔ ka Bɔaza ndo kakɔna kakalembetshiyaka ɔtɔngɔnɛlɔ wa washa w’eponga?

24 Ɔsɔ aki etena ka dinela di’eponga ondo lo Ngɔndɔ ka nɛi, lo ndjela alamanaka wa nshi nyɛ. Ruta akatshu otsha lo dikambɔ ele l’elongamelo ka totana onto lakahombe mbetawɔ dia nde ntɔngɔna washa w’eponga l’ekambɔ kande. Aha la mbeya, nde akatotanemaka l’ekambɔ kaki Bɔaza kanga ɔngɔnyi laki owotɔ waki Elimɛlɛkɛ, omaki Naɔmi lakavu. Kaanga mbakawoshaka Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ lotshungɔ la ntɔngɔna washa w’eponga, nde kɔmbɔsa dui sɔ oko kɛnɛ kakandahombe nkondja, nde akalɔmbɛ lotshungɔ le kapita kakendaka amunyi. Nde akawosha lotshungɔ ndo aha la ntshimbatshimba Ruta akatatɛ ntɔngɔna washa w’eponga.—Ruta 1:22–2:3, 7.

25 Tɔshi dia tekɔ lo mɛna Ruta atatɔngɔna washa w’eponga l’ɔkɔngɔ w’amunyi. Etena katawane eponga, nde ekɔ lo tanyama dia ntɔngɔna washa watakɔ la nkɛtɛ kana watawohɛ ko ntshɔ lawɔ otsha lo dihole diakandakoke tosusola. Ɔsɔ aki lotumu laki koshilaka esadi ndo lɔ lakalekaka monga paa efula etena kakatawandɛka yanyi. Koko, Ruta aki l’etete nde akemalaka paka dia nkitola dungu l’elundji kana dia ntɔlɛ yangɔ “lo luudu,” mbuta ate lo dihole diakawalɔngɔsɔlɛ amunyi dia vɔ momuyaka.

Ruta aketawɔ la lolango tshɛ dia nkamba olimu wa wolo waki kɔmbɔsamaka la nɛmɔ, dia nkotsha ehomba ande ndo waki Naɔmi

26, 27. Woho akɔna w’onto waki Bɔaza ndo ngande wakandɔsaka Ruta?

26 Ondo ndoko kɛnɛ kɛnya dia Ruta akalongamɛka dia vɔ mbɛna, koko kɛsɔ mbakasalema. Bɔaza akawɛnyi ndo akambola kapita k’amunyi dia mbeya Ruta akinde. Bɔaza aki pami kaki la mbetawɔ ka wolo diakɔ diele etena kakandemulaka ekambi ande, nde akawatɛka ɔnɛ: “[Jehowa] ayali la nyu!” Ndo vɔ wakakadimulaka woho akɔ waamɛ. Pami kakokaka Jehowa ngandji kɛsɔ akayasha l’otema ɔtɔi le Ruta.—Ruta 2:4-7.

27 Lo mbelɛ ɔnɛ “onami,” Bɔaza akatɛ Ruta dia nde ntetemala ndjaka l’ekambɔ kande dia ndjɔtɔngɔnaka washa w’eponga, ndo ndjotshikalaka suke l’esekaseka wa wamato waki lo luudu lande, diaha ase olimu w’apami ndjɔkɛnya la nde. Nde akayashikikɛ dia mbeya kana nde ambokondja yangɔ ya ndɛ. (Adia Ruta 2:8, 9, 14.) Koko, nde akawandola ndo akokeketsha. Lo woho akɔna?

28, 29. a) Woho akɔna wa lokumu laki la Ruta? b) Ngande wakokayɛ ndjaɛkɛ le Jehowa l’ɛnyɛlɔ kaki Ruta?

28 Etena kakambola Ruta Bɔaza dia mbeya lande na kamondohomɔ lokolo l’ɔlɔ etena kele nde aki ɔngɛndangɛnda, nde akokadimola ate nde akoke kɛnɛ tshɛ kakandasalɛ okilande Naɔmi. Ekɔ ngasɔ nɛ dia Naɔmi akatɛ wamato w’ase Bɛtɛlɛhɛma akambo w’ɔlɔlɔ lo lokombo la Ruta ndo Bɔaza akayokaka dui sɔ. Nde akeyaka nto dia Ruta akakome ɔtɛmɔdi wa Jehowa nɛ dia nde akawotɛ ate: “Jehowa akutsheli uku akayatshi. [Jehowa, Nzambi k]a Isariyele, kanga ahafu wuyeye dia ndjushama, akofuti difutu diaye tshe!”—Ruta 2:12.

29 Ande woho wakakeketshama Ruta lee! Nde akasɔnɛ dia nyanga eshamelo l’ahafu wa Jehowa Nzambi oko ɔna kɔkɔ l’ahafu wa nyango. Ruta akoke Bɔaza losaka lo kɛnɛ kakandawotɛ ndo nde akakalola l’olimu polo la dikɔlɔ.—Ruta 2:13, 17.

30, 31. Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma le Ruta lo kɛnɛ kendana la monga l’etete l’olimu, lowando ndo ngandji ka kɔlamelo?

30 Oko wadiɛnɛso l’ekakatanu wendana l’ekondjelo ɛlɔ kɛnɛ, mbetawɔ ka Ruta kekɔ ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ le so. Nde konongamɛ di’anto akina mbosalɛ akambo l’ɔtɛ wakinde wadi aki odo, diakɔ diakandandola kɛnɛ tshɛ kakawawosha. Nde komboka sɔnyi dia nkamba edja efula ndo l’ohetoheto l’ɔtɛ w’onto lakandalangaka, kaanga mbaki difuto tshitshɛ. Nde aketawɔ la lowando tshɛ ndo akakambe l’alako wa lomba wakawawosha dia nde nkamba lo lotui tshitshi kaamɛ l’angɛnyi w’ɔlɔlɔ. Kɛnɛ koleki ohomba ele, nde akeyaka ɔnɛ lakokokɛka, mbuta ate She ka ngandji, Jehowa Nzambi.

31 Naka sho mbokoya ɛnyɛlɔ ka Ruta lo nkɛnɛmɔla ngandji ka kɔlamelo, okitshakitsha, nkamba olimu l’etete ndo monga la lowando, kete mbetawɔ kaso kayonga ɛnyɛlɔ ka dimɛna le anto akina. Ko ngande wakakokɛ Jehowa Ruta nde la Naɔmi? Tayɔsɛdingola dimbola sɔ lo tshapita yayela.

^ od. 17 Ekɔ dui dia diambo dia mɛna dia Ruta kokamba tsho la tshɛkɛta “Nzambi” oko wakasalaka ase wedja, koko nde akakambe nto la lokombo la mɛtɛ laki Nzambi, Jehowa. Dibuku dimɔtshi (The Interpreter’s Bible) mbutaka ɔnɛ: “Ofundji akɛnya dia ose wodja ɔsɔ ekɔ ɔtɛmɔdi wa Nzambi ka mɛtɛ.”

^ od. 23 Ɔsɔ aki Ɔlɛmbɛ wa laande, nɛ dia ndoko ɔlɛmbɛ okina waki la Mɔaba wakɛdima lawɔ. Lo nshi y’edjedja lo Moyen-Orient, wakasalɛka wadi waki edo awui wa kɔlɔ. Dibuku dimɔtshi mbutaka ɔnɛ: “L’ɔkɔngɔ wa nyɔi k’omɛnde, wadi aki odo akendɛka oma le anande, naka nde bu la ana, nde akakokaka ndjasondja oko mfumbe, ndjasha lo monanyi kana mvɔ.”