Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

TSHAPITA 11

“Ndooko onto lakatɔtɛkɛta ngasɔ”

“Ndooko onto lakatɔtɛkɛta ngasɔ”

1, 2. a) Lande na kakakalola apulushi wakawatome dia tonda Yeso anyanya? b) Kakɔna kakakimanyiya Yeso dia monga ombetsha wa manamana?

 AFARISƐ wakadunganɛ la nkɛlɛ. Yeso aketshaka awui wendana la She lo tɛmpɛlɔ. Ampokami ande wakatɔna, efula ka l’atei awɔ waki la mbetawɔ le Yeso ndo akina wakayangaka dia mbonda. Oko wakiwɔ kokoka mbikikɛ nkɛlɛ kaki la wɔ, ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ wakatome apulushi dia tonda Yeso. Koko, apulushi wakakalola anyanya. Ewandji w’ɛlɔmbɛdi ndo Afarisɛ wakawambola ɔnɛ: “Lande na kahanyaye la nde?” Apulushi wakakadimola ɔnɛ: “Ndooko onto lakatɔtɛkɛta ngasɔ.” Wetshelo waki Yeso wakaambiya apulushi, diakɔ diakiwɔ kokoka mbonda. a​—Joani 7:45, 46.

2 Aha apulushi asɔ ato mbakaambiyama oma lo wetshelo waki Yeso. Ndo nyemba y’anto yakatshumanaka dia mpokamɛ wetshelo ande. (Makɔ 3:7, 9; 4:1; Luka 5:1-3) Kakɔna kakakimanyiya Yeso dia nde monga ombetsha wa manamana wa ngasɔ? Oko wakatadiɛnyi lo tshapita 8, nde akalangaka akambo wa mɛtɛ wakandetshaka ndo anto wakandetshaka. Laadiko dia laasɔ, nde akakambaka dimɛna efula la toho ta wetshelo. Nyɛsɔ tɔsɛdingole toho tosato takakambaka la nde dimɛna ndo woho wakokaso mbookoya.

Nde aketshaka lo yoho ya wɔdu

3, 4. a) Lande na kakakambaka Yeso l’ɛtɛkɛta wa wɔdu etena kakandetshaka? b) Ngande wɛnya Dako dia lo dikona dia Yeso aketshaka lo yoho ya wɔdu?

3 Ohokanyiya yema efula ka tɔtɛkɛta ta wolo takakokaka Yeso nkamba la tɔ. Koko, etena kakandetshaka, ndooko lushi lakandatondja tɔtɛkɛta taki ampokami ande wele, efula ka l’atei awɔ waki anto “haweye mukanda ndo wekɔ anto k’anto” kokoka nshihodia. (Etsha 4:13) Nde akadjaka yimba l’elelo waki la wɔ, ndo ndooko lushi lakandaapɔpɛ awui lɔpɔpa. (Joani 16:12) Nde akakambaka l’ɛtɛkɛta wa wɔdu dia nembetshiya akambo wa mɛtɛ w’ohomba efula.

4 Tɔshi ɛnyɛlɔ ka Dako dia lo dikona diɔkɔndwami lo Mateo 5:3–7:27. Lo dako sɔ, Yeso akasha alako w’ohomba efula wananda otema. Nde kokamba la tokanyi kana ditelo dia wolo. Lo mɛtɛ, nde akakambe l’ɛtɛkɛta wele kaanga ana w’akɛnda wakakoke nshihodia dimɛna! Diakɔ diele etena kakandashidiya mbetsha, elui w’anto wakohokamɛka wele l’atei awɔ aki akambi wa dikambɔ, alami wa dongalonga, amundji wa nse, “wakaambe efula lo yoho yande ya mbetsha.”​—Mateo 7:28

5. Sha bɛnyɛlɔ dia ditelo dia wɔdu diakate Yeso koko diekɔ ohomba efula.

5 Lo wetshelo ande, tena efula Yeso akakambaka la ditelo dia wɔdu ndo ɛtɛkɛta wa tomondo waki ohomba efula. Edja efula la ntondo k’abuku ndjotomba, nde akakakatshiyaka losango lande lo timba ndo l’etema w’ampokami ande lo yoho yakiwɔ kokoka mbohɛ. Tɔsɛdingole bɛnyɛlɔ dimɔtshi: “Nyotshike nombosha diaha nyu nomboshama.” “Anto wele alemba ki hawotoyangaka onganga, paka anto wele la hemɔ.” “Otema nangaka, koko demba mbele wɔdu.” “Nyosha Kayisa diangɔ dia Kayisa ndo nyosha Nzambi diangɔ dia Nzambi.” “Ɔngɛnɔngɛnɔ waya lo mbisha ndeka wa nongola.” b (Mateo 7:1; 9:12; 26:41; Makɔ 12:17; Etsha 20:35) Kaanga mbambeta ɛnɔnyi suke la 2000 tatɛ lam’akandate ɛtɛkɛta ɛsɔ, takatetemala mbaohɔ polo ndo ɛlɔ.

6, 7. a) Dia mbetsha lo yoho ya wɔdu, lande na kele ekɔ ohomba dia sho nkamba l’ɛtɛkɛta wa wɔdu? b) Ngande wakokaso mbewɔ dia mpɔpa ombeki wa Bible awui efula amboleka?

6 Ngande wakokaso mbetsha lo yoho ya wɔdu? Dui dimɔtshi di’ohomba dialɔmbama ele sho nkamba l’ɛtɛkɛta wa wɔdu wakoka anto efula nshihodia esadi eto. Akambo wa mɛtɛ w’etatelo wa l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi bu wolo. Jehowa akasholɛ anto wele l’etema w’ɛlɔlɔ ndo w’okitshakitsha asangwelo ande. (1 Kɔrɛtɔ 1:26-28) Ɛtɛkɛta wa wɔdu wɔsɔnami dimɛna kokaka nembetshiya dimɛna akambo wa mɛtɛ wa l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi.

Teetsha lo yoho ya wɔdu

7 Dia mbetsha lo yoho ya wɔdu, sho pombaka mbewɔ dia mpɔpa ombeki wa Bible akambo efula amboleka. Ɔnkɔnɛ, etena kalɔmbɔlaso wekelo wa Bible, bu ohomba dia sho nembetshiya oseka kiambokambo tshɛ ndo bu ohomba dia ntshɔ lowango lowango wate kana nshidiya lofulo lɔmɔtshi l’edingɔ mbele dikambo dioleki ohomba. Ayonga dui dia lomba dia ntshika dia ehomba ndo akoka wele l’ombeki nshikikɛ lofulo l’edingɔ lahomba mbekama. Oyango aso ele wa nkimanyiya ombeki dia nde ndjela Kristo ndo nkoma ɔtɛmɔdi wa Jehowa. Dia nkotsha oyango ɔsɔ, sho pombaka mbɔsa etena kahombama dia ombeki nshihodia dimɛna dimɛna kɛnɛ kekande. Paka lo nsala ngasɔ mbayokoka akambo wa mɛtɛ wa lo Bible munanda otema ande ndo mbotshutshuya dia nde nkamba la kɛnɛ kekande.​—Rɔmɔ 12:2.

Nde akokaka ambola w’amɛna

8, 9. a) Lande na kakokaka Yeso ambola? b) Ngande wakakambe Yeso la ambola dia nkimanyiya Petero dia nde monga la kanyi y’ɔlɔlɔ lo dikambo dia mfuta elambo wa lo tɛmpɛlɔ?

8 Yeso akakambaka la ambola lo yoho ya diambo efula kaanga etena kele nsala dui sɔ akɔsaka wenya efula dia ampokami ande nshihodia kɛnɛ kakandataka. Ko lande na kakandakambaka la ambola? Lo tena dimɔtshi, aki dia ntondja eyango waki l’atunyi ande sɛkɛ ndo dia mbadiha enyɔ. (Mateo 21:23-27; 22:41-46) Koko, tena efula, nde akasalaka dikambo sɔ dia mbisha ambeki ande diaaso dia vɔ ntɛkɛta, mbisha tokanyi tawɔ ndo dia mbakimanyiya dia vɔ nkana yimba. Nde akokaka ambola wele oko: “Afɔnyanyu?” ndo “Onde wɛ mbetawɔka dikambo sɔ?” (Mateo 18:12; Joani 11:26) Lo nkamba la ambola wa ngasɔ, Yeso akanandaka etema w’ambeki ande. Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi.

9 Lushi lɔmɔtshi, afutshanyi w’elambo wakambola Petero dia kana Yeso futaka elambo wa lo tɛmpɛlɔ. c Petero akakadimola mbala kakɔ ɔtɔi ate: “Eelo.” L’ɔkɔngɔ diko, Yeso akayokana la nde yimba ɔnɛ: “Afɔnyayɛ na Simɔna? Nkumi ya dikanga ya la nkɛtɛ waa na watowofutshaka mikanda kana elambo w’onto l’onto? Onde anawɔ kana angɛndangɛnda?” Petero akakadimola ate: “Angɛndangɛnda.” Yeso akate ate: “Laasɔ kete lo mɛtɛ, ana . . . hawofute elambo.” (Mateo 17:24-27) Aha la taamu, Petero akashihodia kɛnɛ kakalange Yeso mbuta lo mboka dimbola sɔ nɛ dia anto tshɛ mbeyaka dia ase nkumbo k’owandji hawofute elambo. Ɔnkɔnɛ, oko wende Ɔna ɛtɔi laki Nkum’Olongo, lakawalɛmiyaka lo tɛmpɛlɔ, Yeso takandahombe mfuta elambo. Tolembete dia lo dihole dia mbisha tsho Petero okadimwelo, la yewo tshɛ Yeso akakambe la ambola dia nkimanyiya Petero dia nde ndjaala la kanyi y’ɔlɔlɔ ndo ondo dia nde mɛna ohomba wa kanaka yimba dimɛna la ntondo ka nde nkadimola.

Toke ambola wɔtɔnganɛ la akambo wayasha ompokami

10. Ngande wakokaso nkamba dimɛna la ambola etena kasambishaso lo luudu la luudu?

10 Ngande wakokaso nkamba dimɛna la ambola l’esambishelo? Etena kasambishaso lo luudu la luudu, sho koka nkamba la ambola dia nomialomia nsaki, dui sɔ mbeyaka tokimanyiya dia nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ. Ɛnyɛlɔ, naka opalanga w’onto mbotanyiso, sho koka mombola la dilɛmiɛlɔ tshɛ ɔnɛ: “Etshikitanu akɔna wambosalema l’andja ɔnɛ wamboyɛna lo lɔsɛnɔ layɛ?” L’ɔkɔngɔ wa nonga okadimwelo ande, sho mbeyaka mombola nto ɔnɛ: “Kakɔna kafɔnyayɛ kakoka salema dia mbetɛ andja ɔnɛ dihole dia dimɛna efula diakoka anto mbidjasɛ lɔkɔ?” (Mateo 6:9, 10) Naka tambotana mama kɛmɔtshi kele l’ana wa totshitshɛ, sho koka mombola ɔnɛ: “Onde wɛ atayambolaka woho wayoyala andja ɔnɛ etena kayola anayɛ?” (Osambo 37:10, 11) Lo shishimaka dimɛna etena kɔtɔso lo lokombo lɔmɔtshi, sho mbeyaka monga l’akoka wa nsɔna dimbola diakoka mbɔtɔnɛ l’awui wayakiyanya kanga luudu.

11. Ngande wakokaso nkamba dimɛna la ambola etena kalɔmbɔlaso wekelo wa Bible?

11 Ngande wakokaso nkamba dimɛna la ambola etena kalɔmbɔlaso wekelo wa Bible? Ɔsɔnwɛlɔ wa dimɛna wa ambola mbeyaka tokimanyiya dia sho mbeya kɛnɛ kele l’otema w’ombeki. (Tokedi 20:5) Ɛnyɛlɔ, tɔshi dia tekɔ lo mbeka l’onto wekelo wa 43 wele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Ngande wahomba Akristo mbɔsa ɔnwɛlɔ wa wanu?” lo dibuku Ngɛnangɛnaka la lɔsɛnɔ pondjo pondjo! d watɛkɛta dia woho wɔsa Nzambi ɔnwɛlɔ wa wanu wa tshamba ndeko ndo wodjwelo. Ekadimwelo w’ombeki mbeyaka mɛnya dia nde shihodiaka kɛnɛ ketsha Bible, ko onde nde mbetawɔka kɛnɛ kekande? Sho mbeyaka mombola ɔnɛ: “Onde wɛ mbetawɔka kanyi yaki Nzambi shɔ?” Sho mbeyaka mombola nto ɔnɛ: “Ngande wakokayɛ nkamba l’akambo asɔ lo lɔsɛnɔ layɛ?” Koko, tatohɛke dia sho pombaka nkamba la ambola la yewo ndo mbishaka ombeki kɛnɛmɔ. Hatohombe pondjo mboka ambola wakoka mbosha sɔnyi tshanana.​—Tokedi 12:18.

Nde akeyaka nkana l’anto yimba

12-14. a) Lo toho takɔna takakambaka Yeso la dikoka diande dia mbeya nkana l’anto yimba? b) Yoho yakɔna ya dimɛna yakakane Yeso yimba nde l’Afarisɛ etena kakawate dia oma lo wolo wa Satana mbakandatondjaka ɛdiɛngɛ?

12 Oko wakinde la lomba la kokele, Yeso aki manyi lo nkana l’anto yimba. Woho wakandeyaka nkana l’anto yimba akookimanyiyaka mbala efula dia mɛnya dia awui wakɔsɔngwɛka atunyi ande waki kashi. Mbala efula nde akakanaka yimba l’ambeki ande dia mbasha wetshelo w’ohomba efula. Tende bɛnyɛlɔ dimɔtshi.

13 L’ɔkɔngɔ wa Yeso nkɔnɔla pami kɛmɔtshi kaki tshungu ndo lomi kaki l’ɛdiɛngɛ, Afarisɛ wakate vate: “Onto ɔnɛ ekɔ lo ntondja ɛdiɛngɛ oma lo wolo wa Bɛlɛzɛbubɛ [Satana], owandji w’ɛdiɛngɛ.” Ɛtɛkɛta awɔ wakɛnya ɔnɛ paka wolo ɔmɔtshi woleki wɔnɛ wokongaka l’onto mbakoka ntondja ɛdiɛngɛ. Koko, vɔ wakate dia Satana mbakashaka Yeso wolo wa ntondja ɛdiɛngɛ. Kɛnɛ kakawate kɛsɔ kaki kashi ndo hakoke salema. Yeso akɛnya dui sɔ lo mbuta ate: “Diolelo tshɛ diambatɔna kɔɔka ndo osomba tshɛ kana luudu tshɛ laatɔna pandjɔka. Woho akɔ waamɛ mbele, naka Satana otondja Satana, shi kete nde ambatɔna? Ko ngande wayokoka diolelo diande nshikimala?” (Mateo 12:22-26) Aki oko Yeso akataka ɔnɛ: “Naka dimi lekɔ okambi waki Satana ko lambonya kɛnɛ kakasale Satana, shi kete Satana ekɔ lo ndjalɔsha ndamɛ ndo kem’edja diolelo diande diayohandjɔ?” Onde Afarisɛ wakakoke ndɔshana la yoho y’ekanelo shɔ?

14 Yeso koshidiya la nkana la wɔ yimba. Oko wakandeyaka dia ambeki wa Afarisɛ wakatondjaka ɛdiɛngɛ, nde akoke dimbola dia wɔdu koko di’ohomba efula ate: “Naka dimi tondjaka ɛdiɛngɛ oma lo wolo wa Bɛlɛzɛbubɛ, ko ananyu mbatondjaka oma lo wolo waki na?” (Mateo 12:27) Ekɔ oko Yeso akate ate: “Naka lo wolo wa Satana mbatondjami ɛdiɛngɛ, kete ndo ambeki anyu lo wolo akɔ mbatondjawɔ ɛdiɛngɛ.” Kakɔna kakakoke Afarisɛ mbuta? Vɔ kokoka mbetawɔ dia ambeki awɔ wakatondjaka ɛdiɛngɛ oma lo wolo wa Satana. Lo mbakonya ewo oma lo ekanelo kawɔ ka kɔlɔ ka yimba, Yeso akalange dia mbasha sɔnyi. Naka wadielo w’ɔkɔndɔ ɔsɔ taambiyaka, kete hoke elui w’anto wakahokamɛka ndo wakɛnyi etena kakakanaka Yeso l’anto asɔ yimba?

15-17. Sha ɛnyɛlɔ kɛnya woho wakakambe Yeso l’etelo k’ɔnɛ “kete hoke” dia nkana l’anto yimba ndo dia mbaetsha akambo wa mɛtɛ wananda otema wendana la She.

15 Yeso akeyaka nkana l’anto yimba nto dia mbaetawoya ndo dia mbaetsha akambo wa mɛtɛ wananda otema wendana la She. Mbala efula nde akasalaka dikambo sɔ lo nkamba l’etelo k’ɔnɛ: “Kete hoke” dia nkimanyiya ampokami ande dia vɔ nshihodia akambo wa mɛtɛ wa wolo oma l’akambo wa wɔdu wakaweyaka. Nkana l’anto yimba lo mɛnya woho wotshikitanyi akambo amɔtshi kakatshiyaka akambo dimɛna lo yimba. Nyɛsɔ tɔsɛdingole bɛnyɛlɔ pende.

16 Etena kakandakadimola ambeki ande wakɔlɔmbɛ dia nde mbalakanya woho wa nɔmba, Yeso akɛnya woho wele ambutshi w’anto wele keema kokele suke dia ‘mbisha anawɔ weshasha w’ɛlɔlɔ.’ Oma laasɔ, nde akakomiya ate: “Naka nyu, kaanga mbenyu akanga wa kɔlɔ, mbeyaka mbisha ananyu weshasha w’ɛlɔlɔ, kete hoke Shɛnyu lele l’olongo! Shi nde ayoleka mbisha nyuma k’ekila le wanɛ wɔɔlɔmbatɔ?” (Luka 11:1-13) Yeso akɛnya otshikitanu wele lam’asa anto la Nzambi. Naka ambutshi w’anto wele keema kokele kotshaka ehomba w’anawɔ, kete hoke Shɛso lele l’olongo lele kokele ndo lele la losembwe l’akambo tshɛ? Nde mɛtɛ ayosha atɛmɔdi ande wa kɔlamelo wɔlɔmba l’okitshakitsha nyuma kande k’ekila!

17 Yeso akakane l’anto yimba lo yoho yakɔ yaamɛ etena kakandashaka dako diendana l’ekiyanu. Nde akate ate: “Angwangwa: Vɔ hawonɛ, hawone ndo vɔ bu la ediko ndo la ahole wa momba diangɔ, koko Nzambi mbaleshaka. Onde nyu hanyoleki tofudu nɛmɔ? Nyende woho watolaka alɛmbɔlɛmbɔ: Vɔ hawokambe ndo hawɔtɛlɛ ahɔndɔ . . . Ko naka Nzambi ndɔtshaka tombatomba diɛnama ɛlɔ ko loyi diambokashema lo dja ngasɔ, kete hoke nyu! Shi nde ayoleka nyɔlɔtsha, nyu akanga wa mbetawɔ ka tshitshɛ?” (Luka 12:24, 27, 28) Naka Jehowa kotshaka ehomba wa tofudu ndo w’alɛmbɔlɛmbɔ, kete hoke anto wawoka ngandji ndo wɔtɛmɔla! Aha la taamu, oma l’ekanelo ka ngasɔ, Yeso akananda etema w’ampokami ande.

18, 19. Ngande wakokaso nkana yimba l’onto lata dia nde hakoke mbetawɔ Nzambi kahandakoke mɛna?

18 L’olimu w’esambishelo, sho lawɔ pombaka mbeya nkana l’anto yimba dia ntondja wetshelo wa kashi sɛkɛ, dia mbaetsha ndo mbaetawoya akambo wa mɛtɛ wendana la Jehowa. (Etsha 19:8; 28:23, 24) Onde sho pombaka nkamba la yoho ya wolo ya nkana l’anto yimba? Keema. Wetshelo wakondjaso oma le Yeso ele nkana l’anto yimba lo yoho ya wɔdu mbaleka monga l’etombelo w’ɛlɔlɔ.

19 Ɛnyɛlɔ, ngande wakokaso nkadimola onto lata dia nde hakoke mbetawɔ Nzambi kahandɛnyi? Sho koka nkana la nde yimba lo ɔlɛmbɛ wa diangɔ diakatongama wɛnya dia dikambo la dikambo diekɔ la kiɔkɔ yadiɔ. Etena kɛnaso dikambo dimɔtshi, sho mbetawɔka dia kiɔkɔ yadiɔ pombaka monga. Sho koka mombola ɔnɛ: “Naka wɛ ekɔ lo dihole dimɔtshi di’etale ko wɛ ambɛna luudu lɔmɔtshi lakakama dimɛna ndo loombiwɔ diangɔ dia ndɛ lɔkɔ (dikambo), kete wɛ ayetawɔ esadi eto ɔnɛ onto ɔmɔtshi (kiɔkɔ) mbakake luudu lakɔ ndo mbakombe diangɔ dia ndɛ diele lɔkɔ. Woho akɔ waamɛ mbele, etena kɛnaso diangɔ diakatongama l’andja ɔnɛ ndo efula ka diangɔ dia ndɛ dia la nkɛtɛ diombami oko lo luudu (dikambo), keema mbokɛmaka hwe dia sho kokaka mbetawɔ ɔnɛ Onto ɔmɔtshi (kiɔkɔ) mbakaditonge? Bible tɔamɛ nembetshiyaka dikambo sɔ hwe lo mbuta ɔnɛ: “Luudu tshɛ tokamaka oma le onto ɔmɔtshi, koko Otungi wa diangɔ tshɛ ele Nzambi.” (Hɛbɛru 3:4) Koko, oyadi sho keyaka nkana l’anto yimba lo weho akɔna tshɛ, aha anto tshɛ mbayetawɔ kɛnɛ kayotowatɛ.​—2 Tɛsalɔnika 3:2.

Tokanake l’anto yimba lo yoho yakoka minanda etema awɔ

20, 21. a) Ngande wakokaso nkamba la etelo k’ɔnɛ: “Kete hoke” dia nkana l’anto yimba dia vɔ mbeya waonga ndo mboka yaki Jehowa? b) Kakɔna kayotɔsɛdingola lo tshapita yayela?

20 Etena ketshaso, oyadi l’esambishelo kana l’etshumanelo, sho kokaka nkamba l’etelo k’ɔnɛ “kete hoke” dia nkana l’anto yimba dia vɔ mbeya waonga ndo mboka yaki Jehowa. Ɛnyɛlɔ, dia mɛnya dia wetshelo w’ɔnɛ anto sowaka pondjo pondjo lo ifɛrnɔ mɔnyɔlaka Jehowa, sho kokaka mbuta ɔnɛ: “Ombutshi akɔna wa ngandji wakoka mbisha ɔnande dilanya lo mbidja ɔnande lonya lo dja? Naka ambutshi w’anto hawokoke ngɛnangɛna dia nsala dikambo dia ngasɔ, kete hoke Shɛso lele l’olongo loludi la ngandji!” (Jɛrɛmiya 7:31) Dia nkeketsha osekaso ombetawudi lambɔkɔmɔ ɔnɛ Jehowa mbokaka ngandji, sho kokaka mbuta ɔnɛ: “Naka Jehowa mbɔsaka kaanga ɛsɔlɛ ka tshitshɛ la nɛmɔ, kete hoke atɛmɔdi ande wa lanɛ la nkɛtɛ, kodja ndo wɛ!” (Mateo 10:29-31) Ekanelo ka yimba ka ngasɔ kokaka tokimanyiya dia minanda etema w’anto akina.

21 L’ɔkɔngɔ wa sho nsɛdingola paka toho tosato toto takakambaka la Yeso lo wetshelo ande, sho koka mɛna esadi eto dia apulushi wakawatome dia towonda kombidja oshimu esɔ etena kakawate ɔnɛ: “Ndooko onto lakatɔtɛkɛta ngasɔ.” Lo tshapita yayela, tayɔsɛdingola yoho ya wetshelo yaleka mbeyama yakakambe la Yeso, mbuta ate okambelo wa la wɛɛla.  

a Ondo apulushi asɔ wakakambaka l’ase Tominadi ta laadiko t’ase Juda l’ɛlɔmbwɛlɔ kaki ewandji w’ɛlɔmbɛdi.

b Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ oto mbakatɛkɛta dia etelo k’ekomelo katanema lo Etsha 20:35. Ondo nde akakioke oma l’onyɔ w’onto ɔmɔtshi (ondo onto lakoke Yeso ata ɛtɛkɛta akɔ kana oma le Yeso lakolwama ndamɛ) kana Nzambi mbakoosambiyawɔ l’ɛnɛlɔ kɛmɔtshi.

c Wakalɔmbaka ase Juda dia futaka olambo wa lo tɛmpɛlɔ wa tenyi dia mfɛsa pende l’ɔnɔnyi, olambo wɛdimi la difuto dia nshi hiende y’olimu. Dibuku dimɔtshi shikikɛka ɔnɛ: “Olambo ɔsɔ wakakimanyiyaka lo adepasɛ wakasalemaka lushi la lushi dikambo dia olambo wa lotshumba ndo elambo ekina wakalambɔmaka dikambo dia wodja.”

d Diakatondjama oma le Ɛmɛnyi wa Jehowa.