1-3. a) Kakɔna kakasale Yeso etena kakɔsɛngasɛnga akanga a totshungu ahende wakalɔmbanaka diangɔ dia nde mbakimanyiya? b) Kakɔna kalembetshiya etelo k’ɔnɛ “akawaoke kɛtshi”? (Enda nɔtɛ.)

 AKANGA a totshungu ahende wakadjasɛka l’omamu wa mboka suke l’osomba wa Jeriko. Vɔ wakayaka lo dihole sɔ lushi tshɛ dia ndjɔlɔmbaka anto waketetaka weshasha. Koko, kɛnɛ kakahombe mbakomɛ lushi lɔsɔ kakahombe ntshikitanya nsɛnɔ yawɔ lo yoho ya diambo.

² Mbala kakɔ ɔtɔi vɔ wakoke londjo l’anto ndo ɔmɔtshi l’atei awɔ akambola dia mbeya kakɔna kambotomba. Wakokadimola ɔnɛ: “Yeso y’ose Nazarɛtɛ katete!” Yeso akatatshɔka otsha la Jɛrusalɛma mbala k’ekomelo. Koko, nde komonga ndamɛ, olui a woke w’anto wakatawoyelaka. Lam’akaweye dikambo sɔ, akanga a totshungu wakalɔmbanaka diangɔ asɔ wakatatɛ mpangɔhangɔ ɔnɛ: “Nkumadiɔndjɔ, Ɔna Davidɛ otoke kɛtshi!” Olui w’anto ɔsɔ wakomala ndo wakawatɛ dia vɔ nɛmbɔhala, koko akanga a totshungu asɔ kɔnɛmbɔhala.

³ Kaanga mbakadjaka olui w’anto londjo, Yeso akoke woho wakɔsɛngasɛngaka akanga a totshungu asɔ. Kakɔna kakandahombe nsala? Nde aki l’akambo efula wakokiyanyaka. Nde aki suke la mbɔtɔ lo lomingu l’ekomelo la lɔsɛnɔ lande la lanɛ la nkɛtɛ ndo akeyaka dia asui ndo nyɔi ka kɔlɔ efula kekɔ lo mbokongɛ la Jɛrusalɛma. Koko, nde kominya yimba l’ɛsɛngɔsɛngɔ awɔ. Nde akemala ndo akate dia vɔ mbeela anto asɔ ahende. Vɔ wakɔsɛngasɛnga vate: “Nkumadiɔndjɔ, washo aso wasɛnɛ.” Yeso “akawaoke kɛtshi”  akananda washo awɔ, ko vɔ wakasɛnɛ. a Aha la ntshimbatshimba, vɔ wakatatɛ mboyela.​—Luka 18:35-43; Mateo 20:29-34.

4. Ngande wakakotsha Yeso prɔfɛsiya kakate dia nde “ayoka mbolambola . . . kɛtshi”?

⁴ Aha lo diaaso sɔ to mbakakɛnɛmɔla Yeso kɛtshi. Lo waaso efula ndo lo awui wotshikitanyi, Yeso akatshutshuyamaka dia mboka anto kɛtshi. Prɔfɛsiya kɛmɔtshi ka lo Bible kakatewoyisha dia nde “ayoka mbolambola . . . kɛtshi.” (Osambo 72:13) Lo yoho yɔtɔnɛ l’ɛtɛkɛta ɛsɔ, Yeso akokaka anto kɛtshi. Nde akɔsaka yɛdikɔ dia nkimanyiya anto. Kɛtshi kɛsɔ kakotshutshuyaka dia nsambisha. Nyɛsɔ tɔsɛdingole woho wɛnya Evanjiliɔ dia kɛtshi mbakatshutshuyaka Yeso dia mbuta kana nsala akambo amɔtshi ndo woho wakokaso mbookoya lo dikambo sɔ.

5, 6. Naa bɛnyɛlɔ diɛnya dia Yeso akokanaka kɛtshi?

⁵ Yeso aki mɛtɛ onto lakokanaka kɛtshi k’efula. Nde akayadjaka lo dihole di’anto wakasowaka. Kaanga mbakinde kosowa oko vɔ, nde aki oko onto loka paa yaki la wɔ. (Hɛbɛru 4:15) Etena kakandakɔnɔla womoto ɔmɔtshi laki l’ɛkɛlɛlɔ ka dikila l’edja k’ɛnɔnyi 12, nde akelɛ hemɔ kaki la womoto ɔsɔ ɔnɛ ‘hemɔ ka wolo,’ lo mbuta ngasɔ nde akɛnya dia hemɔ kɛsɔ kakoosoyaka ndo kakawoshaka paa efula. (Makɔ 5:25-34) Lam’akandɛnyi Mariya l’anto waki la nde walela Lazaro, nde akonge la lɔkɔnyɔ efula lo menda ɔkɛyi waki la wɔ. Kaanga mbakandeyaka ɔnɛ nde ayanga mbolola Lazaro, Yeso akalele.​—Joani 11:33, 35.

⁶ Lo diaaso dikina, kanga sudi ɔmɔtshi akaye le Yeso ndo  akɔsɛngasɛnga ate: “Ɔnkɔnɔlɛ naka wɛ alanga.” Kakɔna kakasale Yeso, onto la kokele laki atokaka hemɔ ndooko lushi? Nde akoke kanga sudi ɔsɔ kandji. Lo mɛtɛ, “nde akawaoke kɛtshi.” (Makɔ 1:40-42) Oma laasɔ, nde akasale dikambo dimɔtshi dia diambo efula. Nde akeyaka dimɛna dia lo ndjela Ɛlɛmbɛ, kanga sudi aki onto la mindo ndo takandahombe nsɔhana l’anto akina. (Akambo w’ase Lɛwi 13:45, 46) Aha la taamu, Yeso akakoke mbɔkɔnɔla aha la mbonanda. (Mateo 8:5-13) Koko, nde akasembola lonya lande, akananda kanga sudi ɔsɔ ndo akawotɛ ate: “Dimi nangaka, ɔkɔnɔ.” Mbala kakɔ ɔtɔi sudi kande kakashile. Ande kɛtshi kakakɛnɛmɔla Yeso lee!

7. Kakɔna kakoka tokimanyiya dia mbokana kɛtshi ndo ngande wakokaso nkɛnɛmɔla dionga sɔ?

⁷ Oko weso Akristo, sho nɔmbamaka dia mbokoya Yeso lo mbokana kɛtshi. Bible tokeketshaka ɔnɛ: “Nyokane kɛtshi.” b (1 Petero 3:8) Mbeyaka monga wolo dia sho ndjaoka woho wayaoka anto wadiɛnɛ la hemɔ yahakɔnɔ kana ɔkɔmwɛlɔ, djekoleko naka dui dia ngasɔ diatatokomɛka. Koko, tohɔ dia aha paka onto lakahomana la dui dia ngasɔ mbakoka mboka anto wadiɛnɛ la diɔ kɛtshi. Yeso akokaka anto waki la hemɔ kɛtshi kaanga mbele ndooko lushi lakandatate. Ko ngande wakokaso mbokana kɛtshi? Ele lo pokamɛka la solo dia lotutsha tshɛ onto ladiɛnɛ etena katodiholɛnde otema. Sho mbeyaka ndjambola ɔnɛ: ‘Ngande wotomoyaoka otondonga dimi mbele la hemɔ kakɔ?’ (1 Kɔrɛtɔ 12:26) Lo yɛdikɔ yayotoleka mbidja yimba lo paa yele la anto mbayotoleka monga l’akoka wa ‘nsamba wanɛ wambɔkɔmɔ.’ (1 Tɛsalɔnika 5:14) Lo tena dimɔtshi, sho mbeyaka nkɛnɛmɔla kandji kele la so lo ndela. Rɔmɔ 12:15 mbutaka ɔnɛ: “Nyolele la wanɛ walela.”

8, 9. Ngande wakɛnya Yeso dia nde ndjadjaka lo dihole di’anto akina?

 ⁸ Yeso akayadjaka lo dihole di’anto akina ndo akasalaka akambo lo yoho yɛnya dia nde akayadjaka lo dihole diawɔ. Tohɔ etena kakawawela onto ɔmɔtshi laki ehoke ndo lomi. Lo mɛna sɔnyi kaki la pami kɛsɔ, Yeso akasale dikambo dimɔtshi dia laande diakinde kosalaka etena kakandakɔnɔlaka anto akina: “Nde akawɔshi ndo akamɔ la nde oma lale olui w’anto” ndo akatɔkɔnɔla lo vɔ ahende ato.​—Makɔ 7:31-35.

⁹ Yeso akasale akambo woho akɔ waamɛ etena kakawawela kanga tshungu ɔmɔtshi dia nde mbɔkɔnɔla. Yeso “akakimɛ pami kakɔ ka tshungu lo lonya” ndo “akatombe la nde oma lo ngelo.” Nde akatawɔkɔnɔlaka yema yema. Ondo nde akasale ngasɔ dia nkimanyiya wɔɔngɔ ndo washo wa pami kɛsɔ dia vɔ tɔtɔnɛka yema yema l’osase ndo la diangɔ diakodinge. (Makɔ 8:22-26) Yeso mɛtɛ akayadjaka lo dihole di’anto akina!

10. Lo toho takɔna takokaso mɛnya dia sho ndjadjaka lo dihole di’anto akina?

¹⁰ Monga ambeki wa Yeso nɔmbaka dia sho ndjadja lo dihole di’anto akina. Oko weyaso dia ɛtɛkɛta w’otondjatondja kokaka mpomuya, sho pombaka nsala la wolo dia nama nemi yaso. (Tokedi 12:18; 18:21) Akristo wayadja lo dihole di’anto akina hawohombe ntondja ɛtɛkɛta wa kɔlɔ, ɛtɛkɛta wa lɔlɛngɔ kana wa diɔnyɔ. (Ɛfɛsɔ 4:31) Dikumanyi le, ngande wakokanyu mɛnya dia nyu ndjadjaka lo dihole di’anto akina? Etena kashanyu alako, nyokambake l’ɛtɛkɛta w’amɛna wɛnya dia nyu mbɔsaka anto walakanyu la nɛmɔ.  (Ngalatiya 6:1) Ambutshi le, ngande wakokanyu mɛnya dia nyu ndjadjaka lo dihole di’ananyu? Etena kashanyu ananyu ohokwelo, nyosalake la wolo dia salaka dui sɔ lo yoho yaha mbasha sɔnyi tshanana.​—Kɔlɔsayi 3:21.

11, 12. Ɛkɔndɔ akɔna wa lo Bible wɛnya dia Yeso kokongɛka di’anto mbɔlɔmba dia nde mbaoka kɛtshi?

¹¹ Aha paka etena kakawɔlɔmbaka ekimanyielo keto mbakokaka Yeso anto akina kɛtshi. Lo mɛtɛ, kɛtshi tshutshuyaka onto dia nde nkimanyiya anto akina. Diakɔ diele, kɛtshi kaki la Yeso kakotshutshuyaka dia nde mbɔsa yɛdikɔ ya nkimanyiya anto akina. Ɛnyɛlɔ, etena kakatshikala olui ɔmɔtshi w’anto kaamɛ la nde nshi shato aha la ndɛ, ndooko onto lakatɛ Yeso dia vɔ waki la ndjala kana mbɔlɔmba dia nde mbakimanyiya. Ɔkɔndɔ mbutaka ɔnɛ: “Yeso akelɛ ambeki ande ko akawatɛ ate: ‘Lamboka olui w’anto ɔnɛ kɛtshi, nɛ dia vɔ wambotshikala kaamɛ la mi nshi 3 aha la ɛngɔ ka vɔ ndɛ. Dimi haalange mbakɛndja la ndjala, nɛ dia vɔ mbeyaka tɔkɔ la lohohe lo mboka.’” Ɔnkɔnɛ, oma lo lolango lande ndamɛ, nde akalesha olui w’anto ɔsɔ lo dihindo.​—Mateo 15:32-38.

¹² Tɔsɛdingole ɔkɔndɔ okina. Lo 31 T.D., lam’aki Yeso suke l’osomba wa Nayina, nde akahomana la dikambo dimɔtshi dia lonyangu. Olui w’anto wakayatombaka la kaka y’odo oma l’osomba, watatshu otsha la waombo dia tokundɛ “ɔna ɛtɔi laki . . . wadi aki odo.” Ohokanyiya yema lɔkɔnyɔ laki la mama kɛsɔ! Nde akatatshɔka dia tokundɛ tshɔi yande y’ɔna ndo nde komonga l’omi lakoka mbosamba. L’atei w’anto asɔ tshɛ, Yeso ‘akɛnyi’ wadi aki odo ɔsɔ laki aya bu l’ɔna ndo dui sɔ diakawosha paa l’asolo ko “nde akawoke kɛtshi.” Aha l’onto mbɔsɛngɔla, kɛtshi kaki la nde kakootshutshuya dia nde mbɔsa yɛdikɔ mɔtshi. Ɔnkɔnɛ “akasukana ndo akananda kaka y’odo” ndo akolola ɔna ɔsɔ. Kakɔna kakasalema oma laasɔ? Yeso kɔnɔmba ɔna ɔsɔ dia nde mboyela  kaamɛ l’anto wakatatshɔka la Nde. Koko, Yeso “akawosha nyango,” ndo lo nsala dikambo sɔ, nde akasale dia nkumbo kɛsɔ monga nto kaamɛ ndo akayashikikɛ dia ehomba wa wadi aki odo ɔsɔ wayokotshamaka.​—Luka 7:11-15.

13. Ngande wakokaso mbokoya Yeso lo mbɔsa yɛdikɔ yɛdimi l’akoka aso dia nkimanyiya wanɛ wele lo dihombo?

¹³ Ngande wakokaso ndjela ɛnyɛlɔ ka Yeso? Ekɔ mɛtɛ dia hatokoke ndesha anto lo dihindo kana mbolola edo. Koko, sho koka mbokoya Yeso lo mbɔsaka yɛdikɔ ya kimanyiyaka anto wele lo dihombo. Osekaso ombetawudi mbeyaka monga l’ekakatanu wa wolo wendana l’ekondjelo kana nshisha olimu ande. (1 Joani 3:17) Luudu la wadi aki odo ɔmɔtshi mbeyaka ndana ndo nɔmba dia nɔngɔsɔma aha la ntshimbatshimba. (Jakɔba 1:27) Sho mbeyaka mbeya nkumbo kɛmɔtshi kambovusha kele l’ohomba w’esambelo ndo w’ekimanyielo. (1 Tɛsalɔnika 5:11) Dia mbisha ekimanyielo kahombama, hatohombe nkonga dia paka wambotɔlɔmba. (Tokedi 3:27) Kɛtshi kele la so kayototshutshuya dia mbɔsa yɛdikɔ ya nkimanyiya lo yɛdikɔ yɛdimi l’akoka aso. Tatohɛke pondjo dia tshelo ya lɔsɛngɔ kana ɛtɛkɛta w’esambelo w’oma k’ɛse otema mbeyaka nkɛnɛmɔla kɛtshi k’efula kele la so.​—Kɔlɔsayi 3:12.

14. Lande na kaketshaka Yeso olimu w’esambishelo lo dihole dia ntondo?

¹⁴ Oko wakatadiɛnyi lo etenyi 2 ka dibuku nɛ, Yeso akatshike ɛnyɛlɔ ka dimɛna efula lo kɛnɛ kendana la nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ. Nde akate ate: “Dimi pombaka mbewoya lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo dia Nzambi ndo l’esomba ekina, nɛ dia l’ɔtɛ wa dikambo sɔ mbakamatomama.” (Luka 4:43) Lande na kakandetshaka olimu ɔsɔ lo dihole dia ntondo? Ntondotondo ele l’ɔtɛ wa ngandji kakandokaka Nzambi. Koko, ekɔ dui dikina diakatshutshuya Yeso. Kɛtshi k’oma k’ɛse otema kakandokaka anto kakootshutshuya dia nde nkotsha  ehomba wa lo nyuma w’anto akina. Nkotsha ehomba wa lo nyuma waki la anto akina mbaki yoho yakandaleke nkɛnɛmɔla kɛtshi kakandokaka anto akina. Nyɛsɔ tɔsɛdingole akambo ahende wakete wɛnya woho wakɔsaka Yeso anto wakandasambishaka. Dui sɔ koka tokimanyiya dia sho nsɛdingola kɛnɛ katotshutshuya dia sho nkamba olimu w’esambishelo.

15, 16. Kɔndɔla akambo ahende wakete wɛnya woho wakɔsaka Yeso anto wakandasambishaka.

¹⁵ Lo 31 T.D., l’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi oko ehende wa Yeso ndjasha tshɛ l’olimu w’esambishelo, nde “akatakindolaka lo esomba tshɛ ndo lo tongelongelo” ta la Ngalileya. Kɛnɛ kakandɛnyi kakananda otema ande. Ɔpɔstɔlɔ Mateo akafunde ate: “Lam’akandɛnyi elui w’anto, nde akawaoke kɛtshi, nɛ dia vɔ wakahɛnyahɛnyamaka ndo komonga la okimanyedi oko ɛkɔkɔ waha la olami.” (Mateo 9:35, 36) Yeso akokaka anto k’anto kɛtshi. Nde akeyaka dimɛna eongelo ka kɔlɔ ka lo nyuma kaki la wɔ. Nde akeyaka dia vɔ wakanganyiyama ndo kombidjamaka yimba oma le ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ wanɛ wakahombaka mbakokɛ. Kɛtshi k’efula kaki la Yeso  kakotshutshuya dia nde nsala tshɛ dia nsambisha anto losango l’elongamelo. Lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo dia Nzambi mbakaleke ohomba le wɔ.

¹⁶ Dikambo dia ngasɔ diakatombe ngɔndɔ mɔtshi l’ɔkɔngɔ wa Elekanelo ka lo 32 T.D. Lo diaaso sɔ, Yeso nde la ɔpɔstɔlɔ ande wakɔtɔ lo waato ndo wakatenyanya oduwa wa Ngalileya watayange dihole dia ki dia vɔ momuya. Koko, olui w’anto wakalawɔ l’omamu ndo wakatakomɛka ntondo. Kakɔna kakasale Yeso? “Lam’akawatombe oma lo waato, Yeso akɛnyi olui a woke w’anto, ko nde akawaoke kɛtshi, nɛ dia vɔ waki oko ɛkɔkɔ waha la olami. Nde akatatɛ mbaetsha akambo efula.” (Makɔ 6:31-34) Ndo l’etena kɛsɔ nto, Yeso “akawaoke kɛtshi” l’ɔtɛ w’ehomba wa lo nyuma waki la wɔ. L’ɛnyɛlɔ ka “ɛkɔkɔ waha la olami,” vɔ waki la ndjala ka lo nyuma ndo vɔ komonga l’onto la mbalesha. Kɛtshi mbakatshutshuyaka Yeso dia nsambisha, koko aha ɔkɛndɛ ɔmɔtshi.

17, 18. a) Kakɔna katotshutshuya dia sho nsambisha? b) Ngande wakokaso mboka anto akina kɛtshi?

¹⁷ Oko weso ambeki wa Yeso, kakɔna katotshutshuya dia nsambisha? Oko wakatadiɛnyi lo tshapita 9 ya dibuku nɛ, tekɔ l’ɔkɛndɛ wa nsambisha ndo wa mbetɛ anto ambeki. (Mateo 28:19, 20; 1 Kɔrɛtɔ 9:16) Hatosambisha paka l’ɔtɛ weso l’ɔkɛndɛ, koko ngandji kokaso Jehowa mbatotshutshuya dia nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo diande. Ndo kɛtshi kokaso wanɛ wele bu ambetawudi mbatotshutshuya dia sho nsambisha. (Makɔ 12:28-31) Ko ngande wakokaso mboka anto akina kɛtshi?

¹⁸ Sho pombaka mbɔsa anto woho wakawaɔsaka Yeso, mbuta ate oko wanɛ “wakahɛnyahɛnyamaka ndo komonga la okimanyedi oko ɛkɔkɔ waha la olami.” Ohɔsa dia wɛ ambohomana l’ɔkɔkɔ ɔmɔtshi wamboshishɔ. Oko wewɔ bu l’olami wakoka mbɔlɔmbɔla lo dihole diakokawɔ ntɔlɛ ndo ntɔnɔ, vɔ wekɔ la ndjala ndo la mposa k’ashi. Onde wɛ hatoka  ɔkɔkɔ ɔsɔ kɛtshi? Shi wɛ ayosala la wolo dia mboyangɛ mbo ya ndɛ ndo ashi wa nnɔ? Anto efula wahatoke lokumu l’ɔlɔlɔ wekɔ oko ɔkɔkɔ ɔsɔ. Oko wahawadjama yimba oma le ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ wa kashi, vɔ wekɔ la ndjala ndo la mposa k’akambo wa lo nyuma ndo vɔ bu l’elongamelo ka mɛtɛ kendana la nshi yayaye. Koko sho tekɔ mɛtɛ la kɛnɛ kele la wɔ ohomba, mbuta ate mbo ya ndɛ y’amɛna efula ya lo nyuma ndo ashi wa tshitshi w’akambo wa mɛtɛ watanema l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi. (Isaya 55:1, 2) Etena kakanaso yimba l’ehomba wa lo nyuma wele l’anto wotodingi, sho mbaokaka kɛtshi. L’ɛnyɛlɔ ka Yeso, naka sho mbaokaka kɛtshi, kete tayosala kɛnɛ tshɛ kakokaso nsala dia mbasha elongamelo kendana la Diolelo.

19. Kakɔna kakokaso nsala dia nkimanyiya ombeki wa Bible wakotsha kɛnɛ kalɔmbama dia nde ntatɛ nsambisha?

¹⁹ Ngande wakokaso nkimanyiya anto akina dia vɔ ndjela ɛnyɛlɔ ka Yeso? Tɔshi dia tekɔ lo nanga keketsha ombeki wa Bible wakotsha kɛnɛ kalɔmbama dia nde ntatɛ nsambisha kaamɛ l’etshumanelo. Kana tekɔ lo nanga nkimanyiya onto ɔmɔtshi lahayosambisha dia nde ntatɛ nsambisha nto. Ngande wakokaso nkimanyiya anto asɔ? Sho pombaka nsala la wolo dia minanda etema awɔ. Tohɔ dia ntondotondo Yeso ‘akoke anto kɛtshi’ ko nde akawaetsha. (Makɔ 6:34) Ɔnkɔnɛ, naka sho mbakimanyiya dia vɔ mboka anto kɛtshi, kete etema awɔ wayowatshutshuya dia mbokoya Yeso ndo vɔ wayosambisha anto akina lokumu l’ɔlɔlɔ. Sho kokaka mbambola ɔnɛ: “Ngande wambonyokimanyiya  losango la Diolelo dia ndowanya nsɛnɔ yanyu? Kayotota dia anto wahatasambishama, shi ndo vɔ mbele l’ohomba wa mboka lokumu l’ɔlɔlɔ? Kakɔna kakokaso nsala dia mbakimanyiya?” Lo mɛtɛ, ngandji kokaso Nzambi ndo nsaki ka mbokambɛ mbahomba ndeka totshutshuya dia nsambisha.

20. a) Kakɔna kalɔmbama dia monga ombeki waki Yeso? b) Kakɔna kayotɔsɛdingola lo tshapita yayela?

²⁰ Monga ombeki waki Yeso nɔmbaka akambo efula, koko aha tsho mbokoya ɛtɛkɛta ndo etsha ande. Sho pombaka monga la woho wa “yimba” yaki la nde. (Filipɛ 2:5) Ande ɔngɛnɔngɛnɔ wele la so lo woho watɛnya Bible tokanyi ndo nsaki yakootshutshuyaka dia ntɛkɛta ndo nsala akambo amɔtshi lee! Naka sho mbekesanɛ la “yimba ya Kristo,” kete tayoleka monga suke dia mboka anto kɛtshi k’oma k’ɛse otema ndo tayosalɛ anto akambo lo yoho yakaasalɛka Yeso. (1 Kɔrɛtɔ 2:16) Lo tshapita yayela, tayɔsɛdingola toho totshikitanyi takɛnya Yeso ngandji kakandokaka ambeki ande lo yoho ya laande.