Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

TSHAPITA 14

“Elui a weke w’anto wakaye le nde”

“Elui a weke w’anto wakaye le nde”

Nyotshike ana w’akɛnda waye le mi”

1-3. Kakɔna kakatombe etena kakaye ambutshi la anawɔ le Yeso ndo dikambo sɔ ɛnyadiɔ lo kɛnɛ kendana la Yeso?

 YESO akeyaka dia lɔsɛnɔ lande la lanɛ la nkɛtɛ layanga nkomɛ ndo ambootshikalɛ paka mingu ngana tsho koko olimu wa nsala weke efula! Nde akasambisha nde l’apɔstɔlɔ ande la Pereya, ɛtshi ka nkɛtɛ ka lo ɛstɛ k’ɔkɛdi wa Jɔrdana. Vɔ wakatasambishaka lo mboka lo wekeke wa sidɛ watatshu otsha la Jɛrusalɛma, lɛnɛ akahombe Yeso tɔtɔ l’Elekanelo k’ekomelo.

2 L’ɔkɔngɔ wa Yeso nkɛtshanya wolo efula la ewandji ɛmɔtshi w’ɛtɛmwɛlɔ, yema ya lofunge lakonge. Anto wakaye la anawɔ le nde ndo mɛnamaka dia ana akɔ waki l’ɛnɔnyi wotshikitanyi nɛ dia Makɔ akatɛkɛta dikambo dia ana asɔ lo nkamba la tshɛkɛta yakakambe la nde ntondo dikambo di’ɔna ɔmɔtshi laki l’ɛnɔnyi 12, koko Luka akakambe la tshɛkɛta yakoka kadimɔma ɔnɛ “ana w’akɛnda.” (Luka 18:15; Makɔ 5:41, 42; 10:13) Lo mɛtɛ, dihole tshɛ diele ana londjo ndo lofunge mongaka. Ambeki waki Yeso wakatshanya ambutshi w’ana asɔ, ondo lo mbɔsa dia Owandji awɔ aki la wesanu efula ndo nde bu la wonya wa ndjasha le ana. Kakɔna kakasale Yeso?

3 Etena kakandɛnyi dui sɔ, Yeso akomala. Waa na wakandomalɛ? Onde ana? Ambutshi? Keema, ambeki ande mbakandomalɛ! Nde akate ate: “Nyotshike ana w’akɛnda waye le mi, takonyashimba, nɛ dia Diolelo dia Nzambi diekɔ di’anto oko vɔ. Lo mɛtɛ kanyotɛmi nte, onto tshɛ lahalongola Diolelo dia Nzambi oko ɔna dikɛnda, lo weho akɔ tshɛ nde hatɔtɔ lɔkɔ.” Oma laasɔ, Yeso akɔshi ana “l’anya ande” ko akaatshɔkɔla. (Makɔ 10:13-16) Ɛtɛkɛta wakakambe la Makɔ lanɛ mɛnyaka dia Yeso akakumbatɛ ana asɔ la ngandji tshɛ ndo lo ndjela okadimudi ɔmɔtshi, nde “akawaɛmbɛ l’anya ande.” Mbokɛmaka hwe dia Yeso akalangaka ana. Koko, ɔkɔndɔ ɔsɔ mɛnyaka nto dia nde akadjaka anto lo demba.

4, 5. a) Kakɔna katoshikikɛ dia Yeso akadjaka anto lo demba? b) Kakɔna kayangaso nsɛdingola lo tshapita nyɛ?

4 Otondonga Yeso aki djawudi, etshitshitshitshi ndo lotamanya, tshike ana ndo ambutshi asɔ totowoya le nde. Ohɔsa dia wɛ ekɔ lo mɛna kɛnɛ keta, shi wɛ otɛna ambutshi w’ana asɔ wamɔnamɔna etena kɛnawɔ Yeso akumbatɛ anawɔ la ngandji tshɛ ndo kaatshɔkɔlande, ɛnya woho wawaɔsa Nzambi la nɛmɔ ndo waalangande? Eelo, kaanga mbaki Yeso l’ɛkɛndɛ efula wa weke, nde mbele onto lakaleke mbidja anto lo demba.

5 Waa na nto wakɛnyi dia Yeso akadjaka anto lo demba? Kakɔna kakokimanyiya dia mbidjaka anto lo demba? Ndo ngande wakokaso mbokoya Yeso lo dui sɔ? Kɛsɔ mbayangaso mɛna lo tshapita nyɛ.

Waa na wakɛnaka dia Yeso akadjaka anto lo demba?

6-8. Weho akɔna w’anto wakadingaka Yeso ndo ngande wakatshikitana dionga diaki la nde otsha le wɔ la nɛ diaki la ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ?

6 Etena kadiayɛ ɛkɔndɔ wa l’Evanjiliɔ, wɛ mbeyaka mamba lo mɛna woho wele anto efula komengengaka dia ndja le Yeso. Ɛnyɛlɔ, lo dikambo diande sho mbadiaka mbala efula ɔnɛ “olui a woke w’anto.” “Elui a weke w’anto wakatawoyelaka oma la Ngalileya.” “Olui a woke w’anto wakatshumana lalende.” “Elui a weke w’anto wakaye le nde.” “Elui a weke w’anto wakatatshɔka kaamɛ la nde.” (Mateo 4:25; 13:2; 15:30; Luka 14:25) Eelo, tena efula Yeso aki lale elui w’anto.

7 Vɔ waki anto k’anto wele ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ wakaatɛngaka ɔnɛ “ase ngelo.” Afarisɛ ndo ɛlɔmbɛdi wakataka lo sɛkɛ ɔnɛ: “Olui w’anto ɔnɛ waheye Ɛlɛmbɛ wambodjama mananu.” (Joani 7:49) L’ɔkɔngɔ diko, efundelo w’embetsha w’ɛlɛmbɛ wakayoshikikɛ dia Afarisɛ waki la mbekelo kɛsɔ. Ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ efula wakɔnyɔlaka anto asɔ, wakatonaka ndɛ la wɔ, nsomba diangɔ diawɔ, kana nsɔhana la wɔ. Amɔtshi wakataka dia anto waki kombeyaka ɛlɛmbɛ wa l’onyɔ asɔ takiwɔ l’elongamelo k’eolwelo! L’ɔtɛ wa lotamanya laki la ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ ɛsɔ, anto efula wakaalawɔka ndo konyangaka ekimanyielo le wɔ. Koko, Yeso akatshikitana la wɔ.

8 Yeso akasɔhanaka la anto tshɛ, nde akalɛka la wɔ, akaakɔnɔlaka, akawaetshaka ndo akawashaka elongamelo. Lo mɛtɛ, Yeso aki l’ekanelo k’ɔlɔlɔ, nde akeyaka dia anto efula hawotolanga nkambɛ Jehowa. (Mateo 7:13, 14) Koko, nde akendaka onto tshɛ la sso di’ɔlɔlɔ ndo akɛnaka dia efula ka l’atei awɔ wayokoka nsala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ. Dionga diaki la nde diakatshikitana mɛtɛ efula la nɛ diaki la ɛlɔmbɛdi ndo Afarisɛ wanɛ waki etema wolo oko dive! Dui dia diambo ko, ɛlɔmbɛdi la Afarisɛ wakayaka le Yeso ndo efula ka l’atei awɔ wakasale etshikitanu ndo wakoyele. (Etsha 6:7; 15:5) Ndo akanga w’ɛngɔnyi amɔtshi la ewandji wakawɔtɔka lo demba.​—Makɔ 10:17, 22.

9. Lande na kele wamato wakɔtɔka Yeso lo demba?

9 Kaanga wamato komengengaka dia ndja le Yeso. Aha la taamu, mbala efula vɔ wakashamaka sɔnyi oma le ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ. Efula ka l’atei awɔ konangaka mbetsha wamato. Wamato takiwɔ la lotshungɔ la mbɔsama oko ɛmɛnyi lo dombo ndo kɛnɛ kakawakokaka mbuta kombetawɔmaka. Ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ waki ndo la dɔmbɛlɔ dimɔtshi diakawokaka Nzambi losaka lo woho wakiwɔ kombotɔ wamato! Koko, Yeso komonga la lohetsho la ngasɔ otsha le wamato. Wamato efula wakatshɔka le nde walomɔlomɔ dia mbetshama. Ɛnyɛlɔ, Mariya wa kadiyaki Lazaro akadjasɛ l’ekolo wa Nkumadiɔndjɔ ndo akoohokamɛka la yambalo tshɛ etena kele Mata akayashaka tshɛ lo nkatɛ diangɔ dia ndɛ. Yeso akandola Mariya lo woho wakandetsha awui woleki ohomba lo dihole dia ntondo.​—Luka 10:39-42.

10. Ngande wakatshikitana Yeso la ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ lo dionga diaki la nde otsha le wanɛ waki la hemɔ?

10 Ndo ase hemɔ wakayaka le Yeso kaanga mbele tena efula ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ wakawaɔsaka oko anto wahakoke nsukana l’anto akina. Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ wakataka dia akanga a sudi pombaka mangana l’anto akina diaha mbasambiya hemɔ, koko vɔ kosekɛka dia mbasalɛ akambo la ngandji. (Akambo w’asi Lɛwi, tshapita 13) L’ɔkɔngɔ, ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ wakayota dia akanga a sudi wekɔ wɔnɔnyi oko tumi. Ewandji ɛmɔtshi w’ɛtɛmwɛlɔ wakakome polo lo mbokaka akanga a sudi ave diaha vɔ nsukana la wɔ! Mbokɛmaka dia aki wolo di’akanga a sudi monga la dihonga dia nsukana l’ombetsha tshɛ, koko vɔ wakatshɔka le Yeso aha la mengenga. Kanga sudi ɔmɔtshi akɛnya mbetawɔ kande lo mbuta ɔnɛ: “Nkumadiɔndjɔ, ɔnkɔnɔlɛ naka wɛ alanga.” (Luka 5:12) Lo tshapita yayela, tayɔsɛdingola kɛnɛ kakoosalɛ Yeso. Koko, kaanga kakianɛ, sho koka mbuta dia dui sɔ mɛnyaka dia nde akadjaka anto lo demba.

11. Ɛnyɛlɔ kakɔna kɛnya dia anto waki la nkum’etema yawaɛndja onongo wakayaka le Yeso aha l’okakatanu ndo lande na kele dikambo sɔ ohomba?

11 Ndo wanɛ waki la nkum’etema yakawaɛndjaka onongo wakayaka le Yeso aha l’okakatanu. Tɔshi ɛnyɛlɔ ka lushi lɔmɔtshi lakalɛka Yeso diangɔ laka Ofarisɛ ɔmɔtshi. Womoto ɔmɔtshi lakeyamaka oko otshi wa pɛkato akakusama l’ekolo wa Yeso ndo akalelaka l’ɔtɛ wa pɛkato yande. Asɔyi ande wakakɔka l’ekolo wa Yeso ndo nde akaakitolaka la divo diande. Etena kakɛnyi kanga luudu dui sɔ, nde akanyange ndo kɔngɛnangɛna woho waketawɔ Yeso dia womoto ɔsɔ nsukana lalende. Koko la ngandji tshɛ, Yeso akandola womoto ɔsɔ lo woho wakandayatshumoya l’otema ɔtɔi ndo akooshikikɛ dia Jehowa amboodimanyiya pɛkato yande. (Luka 7:36-50) Ɛlɔ kɛnɛ mbamboleka tshɛ ohomba di’anto wele la nkum’etema yawaɛndja onongo ndjaoka dia vɔ kokaka nsukana esadi eto l’anto wakoka mbakimanyiya dia vɔ nɔngɔsɔla diɔtɔnganelo diasawɔ la Nzambi. Kakɔna kakakimanyiya Yeso dia mbidja anto lo demba?

Kakɔna kakakimanyiya Yeso dia mbidja anto lo demba?

12. Lande na kakidiɔ komonga dui dia diambo di’anto mbɔtɔ Yeso lo demba?

12 Tohɔ dia Yeso akokoyaka She ka ngandji lele l’olongo lo yoho ya kokele. (Joani 14:9) Bible toholaka dia Jehowa “bu etale oma le ɔmɔmɔ la l’atei aso.” (Etsha 17:27) Jehowa, Ɔnɛ “latokaka dɔmbɛlɔ” mongaka nshi tshɛ suke l’ekambi ande wa kɔlamelo ndo la anto akina tshɛ wayanga l’otema ɔtɔi dia mbeeya ndo mbokambɛ. (Osambo 65:2) Ohokanyiya yema dia onto loleki wolo ndo woke l’andja w’otondo mboleki mbidja anto lo demba! L’ɛnyɛlɔ ka She, Yeso mbokaka anto ngandji. Lo totshapita tayela, tayɔtɛkɛta dikambo dia ngandji k’efula kaki la Yeso kɛsɔ. Ngandji kakokaka Yeso anto kakaakonya dia vɔ mbɔɔtɔ lo demba. Nyɛsɔ tɔsɛdingole waonga amɔtshi waki Yeso wakɛnya dia Yeso aki la ngandji kɛsɔ.  

13. Ngande wakoka ambutshi mbokoya Yeso?

13 Anto wakɛnaka esadi eto dia Yeso akayakiyanyaka dikambo diawɔ. Woho wakandayakiyanyaka dikambo di’anto ɔsɔ akɛnamaka ndo lam’akinde lo tena dia wolo. Oko wakatashidi diɛna, etena kakaye ambutshi la anawɔ le nde, Yeso akawaɔtshiya lo demba kaanga mbakinde la wesanu ndo l’ɛkɛndɛ wa weke efula. Ande ɛnyɛlɔ ka dimɛna le ambutshi lee! Mbodia ana ɛlɔ kɛnɛ ekɔ tshondo y’okakatanu. Koko, ekɔ ohomba dia ana mɛna dia ambutshi awɔ mbadjaka lo demba. Ombutshi le, lo tena diɛnayɛ dia wɛ ekɔ la wesanu efula dia ndjasha le ɔna, lakande dia wɛ ayoyoyasha le nde yema l’ɔkɔngɔ. Naka wɛ ndjokotsha ɛtɛkɛta ayɛ, kete ɔnayɛ ayeka dia ndjala la solo dia lotutsha ndo ɔnɛ nde hahombe mengenga dia ndjokotɛ dikambo tshɛ diawokiyanya.

14-16. a) Kakɔna kakayokonya Yeso dia nde nsala dihindo diande dia ntondo ndo lande na kakokaso mbuta dia ɔsɔ aki dui dia diambo? b) Kakɔna kɛnya dihindo diakasale Yeso la Kana lo dikambo diande ndo wetshelo akɔna wakoka ambutshi nkondja?

14 Yeso akɛnyaka anto dia nde akadjaka yimba l’ekiyanu awɔ. Tɔshi ɛnyɛlɔ ka dihindo dia ntondo diakasale Yeso. Nde akatshu lo fɛtɛ ka diwala la Kana, osomba ɔmɔtshi wa la Ngalileya. Okakatanu ɔmɔtshi wakatombe, mbuta ate wanu wakashile! Mariya wa nyango Yeso akatɛ ɔnande dikambo sɔ. Ko kakɔna kakasale Yeso? Nde akatɛ anto dia vɔ ndodja ashi lo mbaka shamalo ya weke. Nde akakadimola ashi asɔ wanu ndo lam’akalonge ɔnɔmbɔdi wa fɛtɛ, nde akoke dia aki wanu wa dimɛna efula ndo akambe heyama! Onde akadikadi mbakandasale? Keema, ashi mɛtɛ “wakakadimɔ wanu.” (Joani 2:1-11) Anto wokokombolaka oma k’edjedja dia nkadimola ɛngɔ kɛmɔtshi otsha lo ɛngɔ kekina. L’edja ka ɛnɔnyi nkama, ambewi wa siansɛ amɔtshi wakahembe dia nkadimola nkonga paonyi. Vɔ kotondoya kaanga mbafɔna paonyi la nkonga. a Ko kayotota dia ashi la wanu? Lo ndjela chimie, ashi nkengama paka la diangɔ pende to. Koko wanu lo wedi awɔ nkengama suke la diangɔ kinunu diele efula ka l’atei adiɔ diekɔ ohokosanu efula! Lande na kakasale Yeso dihindo dia woke dia ngasɔ paka l’ɔtɛ w’ɔnɛ wanu wamboshila lo fɛtɛ ka diwala?

15 Ɔsɔ komonga yana ya dikambo le atshukanyi. Lo lɛkɛ Proche-Orient, olongwelo w’anto komonga dui di’anyanya. Oshilelo wa wanu lo fɛtɛ ka diwala akahombe mbisha atshukanyi sɔnyi ka mamba nɛ dia dui sɔ diotofukutanya fɛtɛ ndo takawakoke mbohɛ woho wakalana fɛtɛ ka diwala diawɔ. Dikambo sɔ diakaakiyanya efula ndo diakakiyanya Yeso, diakɔ diakandasale dihindo sɔ. Onde wɛ ambɛna lande na kakayaka anto le Yeso la ekiyanu awɔ?

Ɛnya ɔnayɛ dia wɛ mbodjaka lo demba ndo ɔnɛ wɛ ndjakiyanyaka mɛtɛ dikambo diande

16 Lanɛ nto, ambutshi koka nkondja wetshelo w’ohomba efula. Kakɔna kayoyosala naka ɔnayɛ amboya le yɛ dia ndjokotɛ dui dimɔtshi diokiyanya? Wɛ mbeyaka mbɔsa dia okiyanu ande bu dui di’ohomba. Ndo wɛ mbeyaka mbɔɔla. Ekɔ mɛtɛ dia lo mbɛdika la akambo wele la yɛ, okakatanu wele la ɔnayɛ wekɔ anyanya. Koko, ohɔ dia vɔ bu anyanya le ɔna. Naka dui dimɔtshi diekɔ lo nkiyanya onto lokayɛ ngandji, shi diɔ diayokokiyanya ndo wɛ? Naka wɛ mɛnya ɔnayɛ dia wɛ ndjakiyanyaka dikambo di’awui wele la nde, kete wɛ ayonga ombutshi wadja ana lo demba.

17. Ɛnyɛlɔ kakɔna ka memakana kakatshike Yeso ndo lande na kele onto lele la dionga sɔ bu ɔhɔdu?

17 Oko wakatadiɛnyi lo tshapita 3Yeso aki la memakana ndo la okitshakitsha. (Mateo 11:29) Memakana ekɔ dionga dia dimɛna efula diɛnya di’onto ekɔ l’okitshakitsha. Tɔ kekɔ dionga dimɔtshi dia lo olowa wa nyuma k’ekila kaki Nzambi ndo tɔ nkakatana la lomba laki Nzambi. (Ngalatiya 5:22, 23; Jakɔba 3:13) Kaanga etena kakawosolaka, Yeso aki la ndjakimɛ. Koko, memakana kande komonga ɔhɔdu. Nomb’ewo kɛmɔtshi akafunde lo dikambo dia dionga sɔ ɔnɛ: “Kaanga mbele ɔsɛngɔsɛngɔ tanemaka lo tshɛkɛta memakana, dionga sɔ diekɔ wolo oko lowolo.” Lo mɛtɛ, tena efula nɔmbamaka dia monga la wolo dia sho ndjakimɛ ndo salɛ anto akambo la memakana. Koko, la ekimanyielo kaki Jehowa, tayonga l’akoka wa mbokoya Yeso ndo ndjakimɛ kɛsɔ kayokimanyiya dia anto tɔɔtɔ lo demba.

18. Naa ɛnyɛlɔ kɛnya ekanelo k’ɔlɔlɔ kaki la Yeso ndo lande na kafɔnyayɛ dia dionga sɔ koka nkimanyiya onto dia mbidja anto lo demba?

18 Yeso aki l’ekanelo k’ɔlɔlɔ. Etena kaki Yeso la Tura, womoto ɔmɔtshi akaye le nde nɛ dia ‘ɔdiɛngɛ waki lo mpɛnyahɛnya ɔnande’ la womoto. Yeso akɛnya lo toho tosato dia nde konanga nsala kɛnɛ kakɔlɔmbɛ womoto ɔsɔ. Ntondotondo, nde kombokadimola ndooko dui; yoho ya hende, nde akawosha ɔkɔkɔ wakinde kokoka nsala kɛnɛ kakɔlɔmbɛ womoto ɔsɔ; ndo yoho ya sato, nde akakambe la wɛɛla wakɛnya hwe lande na kakinde kokoka nsala dui sɔ. Ko onde nde akakeketsha otema? Onde nde akɛnya womoto ɔsɔ dia bu ohomba nde tɛtɛ nɛ dia nde aki la ntondo k’onto la woke? Keema, nde kombokiya womoto ɔsɔ wɔma. Nde kɔnɔmba tsho ekimanyielo, koko akatetemala kaanga mbakandɛnaka di’oko Yeso halange mbokimanyiya. L’ɔtɛ wa mbetawɔ ka wolo kakandɛnyi le womoto ɔsɔ, Yeso akakɔnɔla ɔnande. (Mateo 15:22-28) Aha la taamu, ekanelo k’ɔlɔlɔ kaki la Yeso, woho wakinde suke dia mpokamɛ anto ndo woho wakandetawɔka dia ntshikitanya kanyi yande dia nkimanyiya anto akakonya anto dia vɔ nomɔlomɔ dia mbɔɔtɔ lo demba!

Onde wɛ mbidjaka anto lo demba?

19. Ngande wakokaso mbeya dia kana sho mbidjaka anto lo demba?

19 Anto nangaka di’anto akina mɛna dia vɔ mbidjaka anto lo demba. Ɛnyɛlɔ, anto amɔtshi wele la lowandji ngɛnangɛnaka mbuta ɔnɛ onto tshɛ kokaka ndja dia ndjɛnana la mi wonya tshɛ walangande. Koko Bible tɔhɛmɔlaka ɔnɛ: “Anto efula tɛkɛtaka dia ngandji kawɔ ka kɔlamelo, ko akɔna akoka ntana kanga kɔlamelo?” (Tokedi 20:6) Bu wolo mbuta ɔnɛ dimi mbidjaka anto lo demba, ko onde sho mbokoyaka Yeso la kɔlamelo tshɛ lo nkɛnɛmɔla ngandji lo yoho shɔ? Okadimwelo wa dimbola sɔ hendana la woho wayaɔsaso shoamɛ, koko woho watɔsa anto akina. Pɔɔlɔ akate ate: “Ekanelo kanyu k’ɔlɔlɔ keyame le anto tshɛ.” (Filipɛ 4:5) Sho tshɛ onto l’onto pombaka ndjambola ɔnɛ: ‘Ngande wambɔsa anto akina? Atawɔ lo dikambo diami?’

Dikumanyi salaka la wolo dia mbidja anto lo demba

20. a) Lande na kele ekɔ ohomba efula dia dikumanyi di’Akristo mbidjaka anto lo demba? b) Lande na kahombaso ndjala l’ekanelo k’ɔlɔlɔ lo kɛnɛ kalongamɛso oma le dikumanyi dia l’etshumanelo?

20 Lo yoho ya laande, dikumanyi di’Akristo salaka la wolo dia mbidja anto lo demba. Vɔ kombolaka l’otema ɔtɔi dia nsɛna lo yoho yɔtɔnɛ l’awui wɔtɛkɛtami lo Isaya 32:1, 2 wata ɔnɛ: “Onto l’onto ayonga oko dihole di’eshamelo oma lo lɔpɛpɛ, ndo oko dihole di’ekokelo oma lo mvula ngembe, oko ɛkɛdi w’ashi lo nkɛtɛ y’ofumbo, oko dɛdi dia dive dia woke lo nkɛtɛ ya shɛnga.” Ekumanyi koka mbisha ekokelo, ekeketshelo ndo ekimanyielo kɛsɔ paka naka nde mbidjaka anto lo demba. Lo mɛtɛ, nsala dikambo sɔ bu yana ya dikambo le dikumanyi nɛ dia vɔ wekɔ l’ɛkɛndɛ efula lo nshi ya paa nyɛ. Koko, dikumanyi hawohombe pondjo mɛnya dia l’ɔtɛ wewɔ la wesanu efula, vɔ bu l’etena ka ndjasha le ɛkɔkɔ waki Jehowa. (1 Petero 5:2) Ase etshumanelo akina pombaka ndjaala l’ekanelo k’ɔlɔlɔ lo kɛnɛ kalongamɛwɔ oma le dikumanyi, monga l’okitshakitsha ndo nkamba kaamɛ la wɔ.​—Hɛbɛru 13:17.

21. Ngande wakoka ambutshi mbidja an’awɔ lo demba ndo kakɔna kayotɔtɛkɛta lo tshapita yayela?

21 Ambutshi salaka la wolo dia mbidjaka anawɔ lo demba. Ɔsɔ ekɔ dui di’ohomba efula! Vɔ nangaka dia anawɔ ndjaoka dia vɔ kokaka ndjihwɛ oyadi papa kana mama otema. Dia nsala dikambo sɔ, ambutshi w’Akristo salaka la wolo dia monga la memakana ndo la ekanelo k’ɔlɔlɔ aha la mbayaya etena kata ɔna munga kakandasale kana etena kende la kanyi yele bu dimɛna. Etena ketsha ambutshi anawɔ la solo dia lotutsha tshɛ, dui sɔ mbakimanyiyaka dia vɔ sawolaka dimɛna la anawɔ. Eelo, sho tshɛ pombaka mbidjaka anto lo demba l’ɛnyɛlɔ ka Yeso. Lo tshapita yayela, tayɔtɛkɛta dikambo dia kɛtshi kaki la Yeso, kele l’atei wa waonga wakaleke mbokimanyiya dia mbidja anto lo demba.

a Ambeki wa chimie mbeyaka dia nkonga nsukana efula la paonyi lo ndjela awui wa chimie. Paka tangangɔ tosato toto tele lo nkonga mbatshikitanya nkonga la paonyi. Ambewi wa physique wa nshi nyɛ wambotondoya dia nkadimola yema ya nkonga mɔtshi paonyi, koko dui sɔ nɔmbaka dja ya wolo diakɔ diahawatetemala nsala dikambo sɔ.