TSHAPITA 1
“Jehowa Nzambi kayɛ kahombayɛ ntɛmɔla”
DUI DIOLEKI OHOMBA: Ɔkɔkɔ wahomba ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi kaloyama
1, 2. Ngande wakakome Yeso l’oswe wa Judeya l’eleko kamɔnga akatshi ka lo 29 T.D., ndo kakɔna kakookomɛ lɛkɔ? (Enda osato wele lo mbɔtwɛlɔ.)
TEKƆ l’etatelo k’eleko kamɔnga akatshi ka lo 29 T.D., ndo Yeso ekɔ l’oswe wa Judeya, lo nɔrdɛ ka Ndjale Kambovɔ. Nyuma k’ekila kakɔɔlɔmbɔla otsha lo dihole sɔ, l’ɔkɔngɔ wa nde batizama ndo wa nde kitama esɔ. Lanɛ, l’atei w’oswe wa shɛnga wele la abanga ndo la menga, Yeso aketsha nshi 40 lo dihole dia kii sɔ dia nkila mbo ya ndɛ, dia nde nɔmba ndo dia nkana yimba. Ondo l’etena kɛsɔ, Jehowa akatɛkɛtaka l’Ɔnande, dia mbɔlɔngɔsɔla lo kɛnɛ kakokongɛka.
2 Etena kambɔlɛmba Yeso la ndjala, Satana amboya le nde. Kɛnɛ kambeta oma laasɔ mɛnyaka dui di’ohomba efula diendana la wanɛ tshɛ walanga ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi, mbidja ndo wɛ.
“Naka ɔna Nzambi keyɛ . . .”
3, 4. a) Satana akatatɛ ehemba ande wa ntondo lo nkamba l’ɛtɛkɛta akɔna ndo kakɔna ondo kakandayange dia Yeso mvɔ tshɔdia? b) Ngande wakamba Satana la toho takɔ taamɛ ɛlɔ kɛnɛ?
3 Adia Mateo 4:1-7. Satana akatatɛ ehemba ehende wa ntondo l’ɛtɛkɛta wa mayɛlɛ w’ɔnɛ: “Naka ɔna Nzambi keyɛ.” Onde Satana aki la taamu dia Yeso ekɔ Ɔna Nzambi? Ndooko. Ondjelo wakatɔmbɔkɔ ɔsɔ akeyaka dimɛna dia Yeso ekɔ Ɔna Nzambi l’enondo. (Kɔl. 1:15) Aha la taamu, Satana akeyaka nto ɛtɛkɛta wakate Jehowa oma l’olongo lo batisimu ka Yeso wata ɔnɛ: “Ɔnɛ ele Ɔnami, lokami ngandji, ɔnɛ lamometawɔ.” (Mat. 3:17) Ondo Satana akalange dia Yeso monga la taamu ɔnɛ She bu onto la nde ndjaɛkɛ le nde ndo mfɔnya ɔnɛ nde hayakiyanya mɛtɛ dikambo diande. L’ohemba wa ntondo wendana la nkadimola ave mbo ya ndɛ, aki oko Satana akawombola ɔnɛ: ‘Lam’ele wɛ ekɔ Ɔna Nzambi, lande na kahakosha Shɔ mbo ya ndɛ l’oswe wa shɛnga ɔnɛ?’ L’ohemba wa hende wakandalɔmbɛ Yeso dia mfumbɔ oma l’ehele ka tɛmpɛlɔ, aki oko Satana akambola ɔnɛ: ‘Lam’ele wɛ ekɔ Ɔna Nzambi, onde wɛ ndjaɛkɛka le Shɔ dia kokokɛ?’
4 Satana kambaka la toho takɔ taamɛ ɛlɔ kɛnɛ. (2 Kɔr. 2:11) Ohembanyi kongaka etena kaya atɛmɔdi wa mɛtɛ wɔdu lo nyuma kana kambowɔkɔmɔ, oma laasɔ ko nde mbalɔsha ndo nde salaka dui sɔ mbala efula lo toho ta mayɛlɛ. (2 Kɔr. 11:14) Nde nyangaka dia tokesa dia sho mbetawɔ dia Jehowa hatokaki ngandji ndo hatetawɔki pondjo. Ohembanyi nyangaka nto dia tetawoya dia Jehowa bu onto la sho ndjaɛkɛ le nde, ɔnɛ nde hatokotsha kɛnɛ kakandalake l’Ɔtɛkɛta ande. Koko awui asɔ wekɔ kashi ya kɔlɔ efula. (Jni. 8:44) Ngande wakokaso mbaatona?
5. Kakɔna kakasale Yeso lo ehemba ehende wa ntondo?
5 Tende kɛnɛ kakasale Yeso lo ehemba ehende wa ntondo. Nde komvɔ tshɔdia ngandji kakawokaka She ndo nde akayaɛkɛ tshɛ le She. Aha la mengenga, Yeso akashike ntanga l’ehemba wa Satana lo nshila Ɔtɛkɛta wa She wakasambiyama. Dui di’ɔngɛnɔngɛnɔ ele, Yeso akashile avɛsa wele la lokombo la Nzambi, Jehowa. (Eoh. 6:16; 8:3) Ɔnɛ mɛtɛ ekɔ yoho ya dimɛna efula yakɛɛnya Ɔna Nzambi dia nde ndjaɛkɛka le She, mbuta ate lo nkamba la lokombo Lande, lokombo laamɛ lashikikɛ dia Jehowa ayokotsha alaka ande tshɛ. *
6, 7. Ngande wakokaso nshika ntanga la ntondo k’ɛlɔshamelo wa la mayɛlɛ wa Satana?
6 Sho koka nshika ntanga la ntondo k’ɛlɔshamelo wa la mayɛlɛ wa Satana lo nkamba l’Ɔtɛkɛta wa Jehowa ndo lo kanyiyaka dikambo dia kitshimudi ya lokombo la Nzambi. Naka sho mbɔsa dia sho mbatɛwɔ kɛnɛ kata Afundelo lo dikambo dia ngandji ka Jehowa ndo lo woho wayakiyanyande dikambo di’atɛmɔdi ande, mbidja ndo wanɛ wambɔkɔmɔ, kete tayokoka ntona kashi ka Satana k’ɔnɛ Jehowa hatokaki ngandji ndo hatetawɔki pondjo. (Os. 34:18; 1 Pe. 5:8) Ndo naka sho mbohɔka dia mbala tshɛ Jehowa salaka akambo lo yoho yɔtɔnɛ la kitshimudi ya lokombo lande, kete hatotodja taamu dia ekɔ dimɛna dia sho ndjaɛkɛ tshɛ le Ɔnɛ lakotsha alaka.—Tok. 3:5, 6.
7 Ko naa oyango wa ntondo wele la Satana? Kakɔna mɛtɛ kayangande oma le so? Okadimwelo wa ambola asɔ mɛnamaka hwe oma l’ohemba wa sato wakahembe Satana Yeso.
‘Okusame ndo sala tshelo tshɔi ya tɛmɔlami’
8. Lo ohemba wa sato, ngande wakɛnya Satana eyango waki la nde?
8 Adia Mateo 4:8-11. L’ohemba wa sato, Satana kokamba la mayɛlɛ, koko akɛnya hwe eyango waki la nde. Satana akɛnya Yeso (ondo lo ɛnɛlɔ) “waolelo tshɛ wa l’andja ɔnɛ la lotombo lawɔ,” koko aha awui awɔ wa kɔlɔ. Ko nde akatɛ Yeso ate: “Layokosha diangɔ nɛ tshɛ naka wɛ kusamɛmi ndo nsala tshelo 1 ya tɛmɔlami.” * Ɔtɛmwɛlɔ mbaki mɛtɛ kɛnɛ kakandayangaka! Satana akalange dia Yeso mboka She ɔkɔngɔ ko mbɔsa Ohembanyi oko nzambi kande. Satana akasha Yeso kɛnɛ kakoka mɛnama oko yoho ya wɔdu ya ntondoya. Nde akɛnya dia Yeso akakoke monga la lowandji tshɛ ndo la ɛngɔnyi wa wedja ndo nde hatosowa, hatɔlɔtshama ekata k’atɛndɛ, hatɔkɔmama mfimbɔ ndo hatohanema l’otamba w’asui. Ɔsɔ mɛtɛ aki ohemba. Yeso kombidja taamu dia Satana ekɔ la lowandji laadiko dia mandji ya l’andja ɔnɛ! (Jni. 12:31; 1 Jni. 5:19) Lo mɛtɛ, Satana akakoke mbisha Yeso oseka ɛngɔ tshɛ dia mbokonya dia nde mboka ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi wa She ɔkɔngɔ.
9. a) Kakɔna mɛtɛ kayanga Satana oma le atɛmɔdi wa mɛtɛ ndo ngande wayangande dia tohemba? b) Ɔtɛmwɛlɔ aso nɔmbaka na? (Enda kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Ɔtɛmwɛlɔ kɛdikɛdi na?”)
9 Ɛlɔ kɛnɛ, Satana nangaka mɛtɛ dia sho mbɔtɛmɔla, oyadi lo yoho yɛnama hwe kana yahɛnama hwe. Oko wende “nzambi ka dikongɛ nɛ di’akambo,” anto tshɛ watɛmɔla l’ɛtɛmwɛlɔ wa lo Babilɔna ka Woke, nde mbatɛmɔlawɔ. (2 Kɔr. 4:4) Koko kaanga mbɔɔtɛmɔla miliyara y’atɛmɔdi wa kashi, kɛsɔ hakoke le nde, nde nangaka mpemba atɛmɔdi wa mɛtɛ dia vɔ nsala kɛnɛ kotshikitanyi la lolango la Nzambi. Nde nangaka totshutshuya dia sho nyanga ɔngɔnyi kana lowandji la l’andja ɔnɛ lo dihole dia mbesa yoho ya lɔsɛnɔ l’Okristo yakoka nɔmba dia sho soyama “l’ɔtɛ wa kɛnɛ kele ɔlɔlɔ.” (1 Pe. 3:14) Naka sho nkɔ l’ohemba wa mboka ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi ɔkɔngɔ ko ndjatambiya l’andja wa Satana, kete tayokusamɛ ndo tayosalɛ Satana tshelo tshɔi y’ɔtɛmwɛlɔ lo mbookonya nzambi kaso. Ngande wakokaso nshika ntanga la ntondo k’ohemba ɔsɔ?
10. Kakɔna kakasale Yeso lo ohemba wa sato ndo lande na?
10 Tende kɛnɛ kakasale Yeso lo ohemba wa sato. Lo mɛnya kɔlamelo ya tshɛ yaki la nde le Jehowa, nde akatshanya mbala kakɔ ɔtɔi Ohembanyi lo mbuta ate: “Satana, mɔ!” Oko wakandasale l’ehemba ehende wa ntondo, Yeso akashile divɛsa dimɔtshi di’oma lo Eohwelo k’Ɛlɛmbɛ diele la lokombo la Nzambi ate: “Akafundama ate: ‘Jehowa Nzambi kayɛ kahombayɛ ntɛmɔla ndo paka ndamɛ oto kahombayɛ kambɛ olimu w’ekila.’” (Mat. 4:10; Eoh. 6:13) Lo nsala ngasɔ, Yeso akatone ohemba wa monga la dihole dia lokumu dia lo tshanda mɔtshi tsho ndo wa nkondja lɔsɛnɔ la dimɛna aha la nsowa. Nde akeyaka dia paka She ndamɛ oto mbahomba tɛmɔma ndo ɔnɛ nsala kaanga ‘tshelo tshɔi ya ntɛmɔla’ Satana ayɛnya dia nde amboyakitshakitsha l’ɛse kande. Yeso akatone la wolo tshɛ dia mbetɛ Ohembanyi nzambi kande. Lam’ele Yeso kombetawɔ kɛnɛ kakandawotɛ, “Diabolo akootshike.” *
“SATANA, MƆ!” (Enda odingɔ 10)
11. Ngande wakokaso nshika ntanga la ntondo ka Satana ndo k’ehemba ande?
11 Sho koka nshika ntanga la ntondo ka Satana ndo k’ehemba w’andja ande wa kɔlɔ, nɛ dia l’ɛnyɛlɔ ka Yeso, sho tekɔ la ɔsɔnwɛlɔ ɔmɔtshi wa nsala. Jehowa akatosha woshasha wa nɛmɔ efula wa lotshungɔ la nsɔna. Ɔnkɔnɛ, ndooko onto, oyadi Ohembanyi lele nyuma ka kɔlɔ kele la wolo, lakoka totshutshuya dia mboka ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi ɔkɔngɔ. Laasɔ, ‘etena kalɔshanaso la Satana tele nge lo mbetawɔ’ la kɔlamelo tshɛ, ekɔ oko tekɔ lo mbutɛ Satana ɔnɛ: “Satana, mɔ!” (1 Pe. 5:9) Tohɔ dia Satana akatshike Yeso etena kakandashike ntanga la wolo tshɛ lo ehemba ande. Woho akɔ waamɛ mbele, Bible toshikikɛka ɔnɛ: “Nyɔlɔshane la Diabolo, ko nde ayonyolawɔ.”—Jak. 4:7.
Sho koka nsɔna dia nshika ntanga l’ehemba w’andja wa Satana (Enda odingɔ 11, 19)
Otunyi w’ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi
12. Lo Ɛdɛna, ngande wakɛnya Satana dia nde ekɔ otunyi w’ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi?
12 Lo ohemba w’ekomelo, Satana akashikikɛ dia nde mbele otunyi wa ntondo w’ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi. Nunu di’ɛnɔnyi la ntondo, l’ekambɔ k’Ɛdɛna, Satana akɛnya mbala ka ntondo woho wahetshande ɔtɛmwɛlɔ wa Jehowa. Lo nkesa Eva, ɔnɛ lakayetawoyaka Adama diaha nkitanyiya didjango dia Jehowa, Satana akaakonya dia vɔ monga l’ɛse k’ɛlɔmbwɛlɔ kande ndo ka lowandji lande. (Adia Etatelo 3:1-5; 2 Kɔr. 11:3; Ɛny. 12:9) Lo mɛtɛ, nde akakome nzambi kawɔ ndo vɔ wakakome atɛmɔdi ande, kaanga mbele ondo vɔ kombeya mɛtɛ ɔnɛ lakawanganyiya. Ndo nto, lo ntshutshuya anto l’ɔtɔmbɔkwɛlɔ ɔsɔ wa l’Ɛdɛna, Satana kɔmɔnyɔla tsho lowandji la Jehowa kana lotshungɔ lele la nde la mbolɛ, koko akalɔshana ndo l’ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi. Lo ngande?
13. Ngande wendana ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi la dikambo dia lowandji?
13 Dikambo diendana la lowandji mendanaka l’ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi. Paka Owandji waheme tshɛ wa mɛtɛ, Ɔnɛ ‘lakatonge diangɔ tshɛ’ mbahomba tɛmɔma. (Ɛny. 4:11) Etena kakatonge Jehowa anto wa kokele, mbuta ate Adama l’Eva ndo kakandaakitsha l’ekambɔ k’Ɛdɛna, Nde akalɔngɔsɔla dia nkɛtɛ k’otondo ndola l’anto wa kokele wetawɔ mbɔtɛmɔla lo yoho ya pudipudi la etema wa pudipudi. (Eta. 1:28) Satana akalɔshana la lowandji la Jehowa nɛ dia nde akakɔmiya ɛngɔ kahomba paka Nkum’olongo Nkumadiɔndjɔ Jehowa ndamɛ nongola, mbuta ate tɛmɔma.—Jak. 1:14, 15.
14. Onde Satana akatondoya lo woho wakandalɔsha ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi? Lembetshiya.
14 Onde Satana akatondoya lo woho wakandalɔsha ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi? Nde akasale dia manganya Adama l’Eva la Nzambi. Ntatɛ oma l’etena kɛsɔ, Satana ekɔ lo ndɔshana l’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ lo nyanga dia manganya anto efula la Jehowa Nzambi. Satana akatetemala mbidja welo dia mpemba atɛmɔdi wa Jehowa lo nshi ya la ntondo ka Kristo. Lo ntambe ka ntondo T.D., nde akɔtshiya lo yoho ya kɔlɔ apɔstazi wakayolanyaka etshumanelo k’Akristo ndo akayɛnamaka oko ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi waya bu. (Mat. 13:24-30, 36-43; Ets. 20:29, 30) Ntatɛ lo ntambe ka hende T.D., atɛmɔdi wa mɛtɛ wakayonga l’etena k’otale lo lɔhɔmbɔ la lo nyuma lo Babilɔna ka Woke, mbuta ate tshunda dia l’andja w’otondo di’ɛtɛmwɛlɔ wa kashi. Koko Satana kotondoya dia nshimba dia sangwelo dia Nzambi diendana l’ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi kotshama. Ndooko ɛngɔ kakoka nshimba dia Nzambi nkotsha sangwelo diande. (Isa. 46:10; 55:8-11) Lokombo lande mendanaka la dikambo sɔ, ndo nde salaka akambo nshi tshɛ lo yoho yɔtɔnɛ la kitshimudi ya lokombo lande. Jehowa ekɔ Ɔnɛ latokotshaka sangwelo diande nshi tshɛ!
Onto la ntondo lakaamɛ ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi
15. Kakɔna kakasale Jehowa l’Ɛdɛna lo dikambo dia atɔmbɔki ndo dia nshikikɛ dia sangwelo diande diayokotshama?
15 Aha la ntshimbatshimba, Jehowa akasale awui amɔtshi l’ekambɔ k’Ɛdɛna dia mendana l’atɔmbɔki ndo dia ndjashikikɛ ɔnɛ sangwelo diande diayokotshama. (Adia Etatelo 3:14-19.) Kaanga etena kaki Adama l’Eva weke l’ekambɔ k’Ɛdɛna, Jehowa akahembolɛ atɔmbɔki asato asɔ onongo lo ndjela woho wakawasale pɛkato, mbuta ate ntondo Satana, ko Eva ndo l’ekomelo Adama. Lo ɛtɛkɛta wakandatɛ Satana, ɔpɔhɔdi wahɛnama wakatshutshuya anto dia ntɔmbɔkɔ, Jehowa akewoya ntondo oyelo wa “kanula” yayoyonya etombelo tshɛ w’oma l’ɔtɔmbɔkwɛlɔ. “Kanula” yakalakema shɔ yakahombe monga l’ɔkɛndɛ w’ohomba efula l’okotshamelo wa sangwelo dia Jehowa diendana l’ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi.
16. L’ɔkɔngɔ w’ɔtɔmbɔkwɛlɔ wa l’Ɛdɛna, ngande wakatetemala Jehowa nsala dia sangwelo diande kotshama?
16 L’ɔkɔngɔ w’ɔtɔmbɔkwɛlɔ wa l’Ɛdɛna, Jehowa akatetemala nsala dia sangwelo diande kotshama. Nde akɔshi tɛdikɔ dia anto wele bu kokele mbɔtɛmɔla lo yoho yetawɔma oko wayotodiɛna lo tshapita yayela. (Hɛb. 11:4–12:1) Nde akasambiya nto afundji efula wa Bible, mbidja ndo Isaya, Jɛrɛmiya ndo Ɛzɛkiyɛlɛ dia vɔ mfunda prɔfɛsiya ya diambo yendana l’okaloyelo w’ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi. Okaloyelo ɔsɔ mbele ɔtɛ a dui wa lo Bible woleki ohomba. Prɔfɛsiya shɔ tshɛ yakahombe kotshama lo tshimbo ya “kanula” yakalakema, yele Yeso Kristo mbaki ntondotondo kanula shɔ. (Ngal. 3:16) Yeso mbele Omamedi w’ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi oko wakandɛnya hwe lo okadimwelo ande lo ohemba wa sato. Eelo, Yeso mbele onto lakasɔnama oma le Jehowa dia nkotsha prɔfɛsiya y’okaloyelo. (Ɛny. 19:10) Nde akahombe ntshungola ekambi wa Nzambi oma lo lɔhɔmbɔ la lo nyuma ndo nkaloya ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi lo dihole diawɔ diahombama.
Kakɔna kayoyosala?
17. Lande na kangɛnangɛnaso prɔfɛsiya ya lo Bible yendana l’okaloyelo?
17 Ekɔ dui di’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo diakeketsha mbetawɔ dia nsɛdingola prɔfɛsiya ya lo Bible yendana l’okaloyelo. Sho namaka prɔfɛsiya shɔ l’etema aso nɛ dia tekɔ lo kongɛɛ etena kayonga ditongami tshɛ dia l’olongo ndo dia la nkɛtɛ kaamɛ l’ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi wa Nkum’Olongo Nkumadiɔndjɔ Jehowa. Prɔfɛsiya shɔ toshaka nto elongamelo nɛ dia yɔ yekɔ l’eshikikelo ɛmɔtshi wananda otema watanema l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi. Akɔna l’atei aso ahalomɔlomɔ dia mɛna ekotshamelo k’alaka wa Jehowa, mbidja ndo eolwelo ka wakiso wa ngandji wakavu, paradiso ka lo nkɛtɛ k’otondo ndo lɔsɛnɔ la pondjo tele la yoonge ya kokele?—Isa. 33:24; 35:5, 6; Ɛny. 20:12, 13; 21:3, 4.
18. Kakɔna kayotɔsɛdingola lo dibuku nɛ?
18 Lo dibuku nɛ, tayɔsɛdingola prɔfɛsiya ya diambo yele lo dibuku dia lo Bible dia Ɛzɛkiyɛlɛ. Efula ka prɔfɛsiya shɔ ndekaka mendana l’okaloyelo w’ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi. Tayɛna woho wɔtɔnɛ prɔfɛsiya ya lo dibuku dia Ɛzɛkiyɛlɛ la prɔfɛsiya nkina, woho wayoyokotshama lo tshimbo ya Kristo ndo woho wendanaso la yɔ.—Enda kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Awui wele lo dibuku dia Ɛzɛkiyɛlɛ lo tshena pe.”
19. Kakɔna kamboyoyashikikɛ dia nsala ndo lande na?
19 Lo oswe wa Judeya lo 29 T.D., Satana akakite tatala lo welo wakandadje dia nkonya Yeso dia ntona ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi. Ko kayotota lo dikambo diaso? Satana amboleka tshɛ ndjashikikɛ dia taanganya l’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ. (Ɛny. 12:12, 17) Dibuku nɛ diatokimanyiya dia sho nkeketsha yɛdikɔ yaso ya ndɔshana l’Ohembanyi wa kɔlɔ ɔsɔ. Ndo nyɛsɔ tɛnya oma l’ɛtɛkɛta ndo oma l’etsha aso dia sho mbetawɔka tshɛ lo tshɛ ɛtɛkɛta ɛnɛ wata ɔnɛ: “Jehowa Nzambi kayɛ kahombayɛ ntɛmɔla.” Lo nsala ngasɔ, tayonga l’elongamelo ka ndjɛna ekotshamelo ka sangwelo dia diambo dia Jehowa, mbuta ate woho wayonga ditongami tshɛ dia l’olongo ndo anto tshɛ wa la nkɛtɛ kaamɛ dia mbisha Jehowa kɛnɛ kahombande nongola, mbuta ate mbɔtɛmɔla l’etema wa pudipudi!
^ od. 5 Anto amɔtshi mbutaka dia lokombo Jehowa nembetshiyaka “Nde salaka dia ndjaala.” Kɛsɔ mbɔtɔnɛka mɛtɛ l’ɔkɛndɛ wele la Jehowa w’Otungi ndo wa Ɔnɛ lakotsha asangwelo ande.
^ od. 8 Lo kɛnɛ kendana la ɛtɛkɛta wa Satana, dibuku dimɔtshi dialembetshiya Bible mbutaka ɔnɛ: “Ohemba wa ntondo watɛkɛtama wakakɔ Adama l’Eva lɔkɔ . . . , mendanaka la ɔsɔnwɛlɔ wa lam’asa lolango la Satana la lolango la Nzambi, mbuta ate mɛnya hwe ɔnɛ kapanda kana shishadjɛndɛ mambowɔsɔna dia tɛmɔlaka. Satana ndjaɔsaka ndamɛ oko nzambi lo dihole dia Nzambi ɔtɔi ka mɛtɛ.”
^ od. 10 Evanjiliɔ wa Luka shilaka ehemba wakahomana la Yeso lo yoho yotshikitanyi, koko mɛnamaka dia ɔkɔndɔ wa Mateo mbalɔnga ehemba ɛsɔ lo ndjela woho wakawayahɔnaka. Tɔsɛdingole ɛkɔkɔ esato wɛnya lande na kediɔ ngasɔ. 1) Mateo akatatɛ ntɛkɛta dia ohemba wa hende lo nkamba l’etelo k’ɔnɛ “oma laasɔ,” lo mɛnya dia ɔsɔ mbaki ohemba wakayelana. 2) Mbokɛmaka hwe dia l’ehemba wa la mayɛlɛ ehende, ohemba l’ohemba wakatatɛ l’etelo k’ɔnɛ, “naka ɔna Nzambi keyɛ” wakahombe ndjelana l’ohemba wa lo sɛkɛ wa nsekola ɔlɛmbɛ wa ntondo. (Eto. 20:2, 3) 3) Ɛtɛkɛta wa Yeso w’ɔnɛ “Satana mɔ!” wakakoke mɛtɛ ndjelana l’ohemba wa sato ndo w’ekomelo.—Mat. 4:5, 10, 11.
