1-3. a) Kɔndɔla kɛnɛ kakɛnyi ndo kakoke Ɛzɛkiyɛlɛ. (Enda osato wele lo mbɔtwɛlɔ.) b) Wolo akɔna waki ledia ka kɛnɛ kakakomɛ Ɛzɛkiyɛlɛ ndo shɛngiya yakɔna yaki la dui sɔ le nde?

ƐZƐKIYƐLƐ ekɔ lo menda tɛɛ oma l’etale, nde ekɔ lo nshishima oma lo shaka y’oswe wa ditshu. Nde ambɔnyɔnyɛ washo ande, oma laasɔ nde ambaahangola. Nde kokoka mbetawɔ kɛnɛ kakinde lo mɛna. Lɛkɔ, suke la dongolongo, lɔpɛpɛ la wolo lekɔ lo mpɛpa. Koko ɔsɔ bu lɔpɛpɛ ko lɔpɛpɛ. Etena kakapɛpaka lɔpɛpɛ la wolo l’oma lo nɔrdɛ lɔsɔ, lɔ lakonyiyaka divo ndo ahɔndɔ ande ko nde akɛnyi dinge di’otale efula. Angadimu wa dja wekɔ lo dihɛtsha l’etei, angadimu wa dja asɔ wambowoohola ɛngɔ kɛmɔtshi kele oko mfɛsa kosanganyi la paonyi. * Oko wayaleke dinge nsukana esadi esadi oya la le Ɛzɛkiyɛlɛ, londjo lakatalekaka mbidɛ oko olui w’alembe mbatete.​—Ɛzk. 1:4, 24.

² Ɔlɔngɔlɔngɔ wele l’ɛnɔnyi oko 30 ɔsɔ, ambotatɛ mɛna dui dia ntondo di’oma l’awui wakandɛnyi wahandohɛki. Nde akoke dia “lonya la Jehowa lakawahema,” mbuta ate wolo wahadjama anya wa nyuma k’ekila ka Jehowa. Kɛnɛ kayowokonya nyuma kɛsɔ dia mboka ndo mɛna, ayonga diambo efula ndeka la fwa kɛnɛ tshɛ kakoka atshi wa filmɛ wa nshi nyɛ nsala. Ɛnɛlɔ k’Ɛzɛkiyɛlɛ kayowɔkɔsha  ekukumadi la nkɛtɛ ndo kayowotshindja wɔɔngɔ efula.​—Ɛzk. 1:3, 28.

³ Koko, oyango wakɛnya Jehowa Ɛzɛkiyɛlɛ ɛnɛlɔ kɛsɔ komonga tsho dia maambiya. L’ɛnyɛlɔ ka waɛnɛlɔ akina wɔkɔndwami lo dibuku dia diambo dia prɔfɛsiya sɔ, ɛnɛlɔ ka ntondo kekɔ la kitshimudi y’ohomba efula, oyadi le nde kana l’ekambi wa kɔlamelo wa Jehowa ɛlɔ kɛnɛ. Ɔnkɔnɛ, nyɛsɔ tende dimɛna kɛnɛ kakɛnyi ndo kakoke Ɛzɛkiyɛlɛ.

4, 5. Awui akɔna waketaka l’ɛnɛlɔ ka Ɛzɛkiyɛlɛ?

⁴ Adia Ɛzɛkiyɛlɛ 1:1-3. Nyɛsɔ ntondo tohɔ awui waketaka. Aki l’ɔnɔnyi 613 N.T.D. Oko wakatadieke lo tshapita yetshi, Ɛzɛkiyɛlɛ aki la Babilɔna, nde akadjasɛka kaamɛ l’asekande wakatɔlama lo lɔhɔmbɔ suke l’ɔkɛdi wa Kebara, ondo ashi wakɛtɔya anto oma l’ɔkɛdi wa Efaratɛ ndo wele masuwa waketetaka lɔkɔ ndo wakayokitɛɛka nto lo ɔkɛdi ɔsɔ.

⁵ Wanɛ wakatɔlama lo lɔhɔmbɔ wakaangana la Jɛrusalɛma, ngelo kawɔ, lo etale ka kilɔmɛtrɛ oko 800. * Tɛmpɛlɔ ka lɛnɛ akakambaka she Ɛzɛkiyɛlɛ oko ɔlɔmbɛdi, kakalanyema l’awui wa kɔlɔ ndo l’ɔtɛmwɛlɔ wa dikishi wakasalemaka lɔkɔ. Kiti ka lowandji ka la Jɛrusalɛma, lɛnɛ akalɔmbɔlaka Davidɛ ndo Sɔlɔmɔna lo etena kɛmɔtshi lo lotombo, aya kakianɛ kiɔkɔ ya nsɔnyi. Jɛhɔyakina nkumekanga ka kɔlɔ aki la Babilɔna kaamɛ la wanɛ waki lo lɔhɔmbɔ. Zɛdɛkiya ɔnɛ lakɔɔhɛnɛ lo kiti ka lowandji, aki tsho onto lakalɔmbɔmaka oma le nkumekanga ka Babilɔna ndo nde aki onto la kɔlɔ.​—2 Ku. 24:8-12, 17, 19.

6, 7. Lande na kakakoke Ɛzɛkiyɛlɛ mboka dia nde akasɛnaka lo tena dia paa efula?

 ⁶ Le pami ka kɔlamelo oko Ɛzɛkiyɛlɛ, ɔsɔ aki etena kakaleke tshɛ kɔlɔ lo lɔsɛnɔ lande. Ondo asekande amɔtshi waki lo lɔhɔmbɔ, wakayambolaka ɔnɛ: ‘Onde Jehowa ambotokasha pondjo? Onde lowandji la kɔlɔ la Babilɔna ndo lokema la tozambizambi tawɔ ta kashi, wayokomiya mɛtɛ ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi wa Jehowa ndo wayonya ɛlɔmbwɛlɔ kande la nkɛtɛ?’

⁷ La awui asɔ lo yimba, lande na kahayatatɛ wekelo ayɛ w’onto ndamɛ wa dui sɔ lo mbadia woho wakɔndɔla Ɛzɛkiyɛlɛ la diambo tshɛ ɛnɛlɔ kande ka ntondo? (Ɛzk. 1:4-28) Etena kasalayɛ dui sɔ, yadja lo dihole dia Ɛzɛkiyɛlɛ, onga oko onto lɛna kɛnɛ kakandɛnyi ndo loka kɛnɛ kakandoke.

8. Kakɔna kakɛnyi Ɛzɛkiyɛlɛ l’ɛnɛlɔ, ndo tɔ kaki didjidji dia na?

⁸ Kakɔna kakɛnyi Ɛzɛkiyɛlɛ? Tɔ kaki oko shakasaka ya mutuka wa diambo wele oko pusupusu. Vɔ waki la etshimbi w’atanga ɛnɛi waki kaamɛ la ditongami dia lo nyuma nɛi dia diambo diakayeyamaka l’ɔkɔngɔ oko akɛruba. (Ɛzk. 10:1) La diko dia ditongami diakɔ, mbaki lɔyɛnga la woke kana loowa lele oko ashi wambokama lele laadiko dialɔ mbaki kiti ka lowandji ka lotombo ka Nzambi, kele Jehowa ndamɛ mbakadjasɛ lɔkɔ! Ko naa kitshimudi ya pusupusu kɛsɔ? Ɛnɛlɔ ka Ɛzɛkiyɛlɛ koka mɛtɛ nembetshiya dui ɔtɔi:  Etenyi ka l’olongo k’okongamelo wa diambo wa Jehowa wa l’andja w’otondo. Lande na kataso ngasɔ? Tende akambo asato watokonya dia mbuta ngasɔ.

9. Ngande wɔtɔnɛ diɔtɔnganelo diele lam’asa Jehowa la ditongami diande dia l’olongo la woho wɔkɔndwami wele pusupusu?

⁹ Diɔtɔnganelo diele lam’asa Jehowa la ditongami diande dia l’olongo. Tolembete dia lo ɛnɛlɔ kɛnɛ, kiti ka lowandji ka Jehowa kekɔ laadiko di’akɛruba. Lo abuku akina wa l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi, Jehowa mɛnyamaka woho akɔ waamɛ oko ɔnɛ lodjashi lo kiti ka lowandji laadiko kana lam’asa akɛruba ande. (Adia 2 Nkumi ya dikanga 19:15; Eto. 25:22; Os. 80:1) Ekɔ mɛtɛ dia Jehowa hadjasɛ lo yoho ya mɛtɛ mɛtɛ laadiko dia akɛruba ande, wate kana oko nde ekɔ l’ohomba dia ditongami dia lo nyuma dia wolo sɔ mɛɛmba ndo nde bu l’ohomba wa mbahema lo pusupusu ka mɛtɛ mɛtɛ. Koko akɛruba wekɔ lo nsukɛ lowandji lande ndo nde koka mbatoma lo dihole tshɛ dia l’andja dia tokotsha lolango lande laheme tshɛ. L’ɛnyɛlɔ k’andjelo tshɛ w’ekila wa Nzambi, vɔ kitanyiyaka tɛdikɔ ta Jehowa oko ekambi kana ase olimu ande. (Os. 104:4) Lo yoho shɔ, ‘mbeteeta’ Jehowa laadiko diawɔ vɔ tshɛ, lo mbalɔmbɔla oko owandji awɔ etena kewɔ kaamɛ oko shaka ya pusupusu.

10. Kakɔna kɛnya dia akɛruba ndekana anɛi waki lo ɛnɛlɔ ka pusupusu ka l’olongo?

¹⁰ Pusupusu kɛsɔ kekɔ didjidji di’awui efula koko aha didjidji di’akɛruba to. Akɛruba wakɛnyi Ɛzɛkiyɛlɛ waki anɛi. Bible kambaka mbala efula la lofulo lɔsɔ dia mɛnya lofulo la tshɛ, kana la kokele. Dui  dia dimɛna ele, woho wɛnama akɛruba asɔ anɛi ekɔ didjidji di’ana wa Jehowa tshɛ wa lo nyuma wele la kɔlamelo. Tolembete nto dia etshimbi ndo akɛruba ndola la washo. Dui sɔ mɛnyaka yambalo yele la efula ka ditongami dia lo nyuma, koko aha yele l’akɛruba anɛi wɛnyami lanɛ tsho. Ndo woho wakɔndɔla Ɛzɛkiyɛlɛ pusupusu kakandɛnyi, mɛnyaka dia tɔ kaki woke efula, woho ɔnɛ wele kaanga akɛruba wa diambo asɔ mɛnamaka totshitshɛ. (Ɛzk. 1:18, 22; 10:12) Woho akɔ waamɛ mbele, etenyi ka l’olongo k’okongamelo wa Jehowa kekɔ woke efula ndeka akɛruba anɛi.

11. Naa ɛnɛlɔ ka woho akɔ waamɛ kakɛnyi Danyɛlɛ, ndo dui sɔ tokonyaka dia mbuta na?

¹¹ Danyɛlɛ akɛnyi ɛnɛlɔ ka woho akɔ waamɛ k’olongo. Omvutshi Danyɛlɛ akasɛnɛ edja efula lo lɔhɔmbɔ l’osomba wa Babilɔna ndo nde la wɔ akɛnyi olongo lo ɛnɛlɔ. Dui dia diambo ko ndo l’ɛnɛlɔ kɛsɔ nto, kiti ka lowandji ka Jehowa kaki l’etshimbi. Ɛnɛlɔ ka Danyɛlɛ kakalekaka mbidja dikako vɔlɛ lo woke woke wa nkumbo ka Jehowa ka ditongami dia lo nyuma diele l’olongo. Danyɛlɛ akɛnyi “nunu nunu . . . ndo nunu dikumi mbala nunu dikumi” di’ana wa Nzambi wemadi la ntondo ka Jehowa. Vɔ wakadjasɛ oko Tominadi ta l’olongo ndo mɛnamaka dia onto l’onto aki la dihole diande. (Dan. 7:9, 10, 13-18) Onde dui sɔ hatokonya lo mbuta dia kɛnɛ kakɛnyi Ɛzɛkiyɛlɛ lo ɛnɛlɔ ekɔ didjidji dia olui akɔ waamɛ ɔsɔ wa ditongami dia lo nyuma dia lotombo?

12. Lande na kele ekɔ tshondo y’ekokelo le so dia mbeka avɛsa wele oko wanɛ watɛkɛta dia ɛnɛlɔ ka pusupusu ka l’olongo kakɛnyi Ɛzɛkiyɛlɛ?

¹² Jehowa mbeyaka dia ekɔ tshondo y’ekokelo le so sho anto dia ndeka mbidja timba taso l’akambo wa mɛtɛ wa lo nyuma, mbuta ate “diangɔ diahɛnama,” oko wakadielɛ ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ. Lande na? Oko weso ditongami diele l’emunyi la dikila, sho tekɔ la mbekelo ka ndjashaka efula lo “diangɔ diɛnama,” mbuta ate lo ekiyanu aso wa lo demba wele tsho wa lo tshanda mɔtshi. (Adia 2 Kɔrɛtɔ 4:18.) Satana kambaka mbala efula la mbekelo kɛsɔ ndo totshutshuyaka dia sho nkoma anto wakanyiya paka awui wa l’emunyi. Dia tokimanyiya dia nshika ntanga la ntondo ka shɛngiya shɔ, Jehowa toshaka la ngandji tshɛ avɛsa wele oko nɛ diele lo prɔfɛsiya ka Ɛzɛkiyɛlɛ diatohola woke woke wa nkumbo ka Jehowa ka l’olongo ka diambo!

13, 14. a) Ngande wakɔndɔla Ɛzɛkiyɛlɛ etshimbi wakandɛnyi? b) Lande kele ekɔ dimɛna dia pusupusu ka Jehowa monga l’etshimbi?

¹³ Ntondotondo, Ɛzɛkiyɛlɛ akaleke mbidja yimba le akɛruba anɛi ndo lo tshapita 4 ya dibuku nɛ, tayɛna wetshelo wakondjaso oma le ditongami sɔ ndo oma l’ɛnamelo kadiɔ ka diambo lo dikambo dia Jehowa. Koko, Ɛzɛkiyɛlɛ akɛnyi etshimbi ɛnɛi l’omamu w’akɛruba asɔ, ondo lo bɛkɛ nɛi lo monga oko shaka y’ɛngɔ kele l’atshuku anɛi. (Adia Ɛzɛkiyɛlɛ 1:16-18.) Etshimbi ɛsɔ waki oko wakasalema la krizolitɛ, dive di’oshinga wolo diakakoke monga wɛma kana ngaingai ndo diaki la dangi di’ɛnɔndɔ kana di’ashi wa djɛsɛ. Ɛngɔ k’olangala kɛsɔ kakatondjaka esase.

 ¹⁴ Ɛnɛlɔ ka Ɛzɛkiyɛlɛ kakadjaka dikako vɔlɛ l’etshimbi wa pusupusu. Woho wakakakatanyema etshimbi la kiti ka lowandji ekɔ mɛtɛ dui diahatosalemaka, shi mɛtɛ? Kiti ka lowandji kele l’etshimbi! Etena katɛkɛtawɔ dia kiti ka lowandji, sho kanyiyaka dia ɛngɔ kɛmɔtshi kokitshami lo dihole dimɔtshi, ndo ekɔ ngasɔ nɛ dia ɛlɔmbwɛlɔ ka ewandji wa la nkɛtɛ kekɔ la elelo. Koko lowandji la Jehowa ntshikitana la mandji y’anto. Oko waki Ɛzɛkiyɛlɛ suke la mbeya dikambo sɔ, lowandji la Jehowa bu la elelo. (Nɛh. 9:6) Lo mɛtɛ, Lowandji lɔsɔ koka nɔmbɔla l’ahole tshɛ!

15. Kakɔna kakɛnyi Ɛzɛkiyɛlɛ lo kɛnɛ kendana la diangɔ diakasalema etshimbi ndo otale la tanga diawɔ?

¹⁵ Ɛzɛkiyɛlɛ akaambe efula lo menda tanga di’etshimbi. Nde akafunde ate: “Engangɔ awɔ waki atanga efula lo yɛdikɔ yakokiyaka wɔma.” Sho koka nkanyiya woho wakɛngɛka Ɛzɛkiyɛlɛ ɔtɛ dia menda tosaka t’engangɔ tangadimɔ tosandjɔne otsha l’olongo. Ndo nde akakotsha dui dia diambo nɛ ate: “Engangɔ w’etshimbi akɔ 4 wakalole tɔɔ la washo l’otshimbedi w’otondo.” Ondo dui diakaleke tshɛ diambo ele yoho ya laande yakasalema etshimbi. Nde akalembetshiya ɔnɛ: “Ɛnamelo ndo woho wakasalema etshimbi akɔ aki oko otshimbi waki l’etei ka otshimbi.” Kakɔna kalembetshiya dui sɔ?

16, 17. a) Lo yoho yakɔna yaki etshimbi wa pusupusu waki l’etshimbi l’etei kawɔ? b) Kakɔna kɛnya etshimbi lo kɛnɛ kendana la woho wakɛndakɛnda pusupusu ka Jehowa?

¹⁶ Mɛnamaka dia otshimbi tshɛ wakɛnyi Ɛzɛkiyɛlɛ aki lo mɛtɛ etshimbi ehende mbakakakatana, otshimbi ɔmɔtshi mbeketana l’okina ko vɔ tshɛ kakatanyema kaamɛ. Kɛsɔ nembetshiyaka lande na kakakɛndakɛndaka etshimbi ɛsɔ oko wakate Ɛzɛkiyɛlɛ ate: “Etena kakawatshɔka, vɔ wakakokaka ntshɔ lo bɛkɛ diakɔ 4 aha la nkadimɔ etena katawatshu.” Kakɔna kɛnya etshimbi ɛsɔ lo kɛnɛ kendana la pusupusu ka l’olongo kakɛnyi Ɛzɛkiyɛlɛ?

¹⁷ Etshimbi w’atanga efula ɛsɔ koka nkindjakindja ɛtshi ka woke ka nkɛtɛ kaanga lo ntshimba yema tshitshɛ tsho. Ɛnɛlɔ kɛsɔ mɛnyaka dia pusupusu kɛsɔ ndawɔka oko osase wa dingadimu! (Ɛzk. 1:14) Ndo nto, etshimbi wa diambo wakoka ntshɔ bɛkɛ tshɛ ɛsɔ mɛnyaka yoho yakɛndakɛnda pusupusu kɛsɔ yahakoke ana w’anto nsala pondjo. Pusupusu kɛsɔ koka mengesɔ dia ntshɔ wedi okina aha la ntutsha lowango kana nkadimɔ! Koko tɔ hakɛndakɛnda lo yoho shɔ aha l’ɛlɔmbwɛlɔ kɛmɔtshi. Washo wele l’engangɔ kɛnɛmɔlaka dimɛna kanyi y’ɔnɛ pusupusu kɛsɔ mbeyaka tshɛ lo tshɛ ɛngɔ tshɛ kele suke la tɔ lo wekeke tshɛ.

18. Wetshelo akɔna wakondjaso oma lo tanga di’etshimbi ndo lokema la washo waki la etshimbi ɛsɔ?

¹⁸ Ko kakɔna kakalange Jehowa mbetsha Ɛzɛkiyɛlɛ ndo ekambi ande tshɛ wa kɔlamelo lo dikambo di’etenyi ka l’olongo k’okongamelo Ande? Tende kɛnɛ kambotɛna polo ndo kakiye. Tɔ kekɔ diambo ndo mbokiyaka wɔma, oko wadiɛnya diangɔ diatondja esase diele l’etshimbi ndo tanga di’etshimbi akɔ. Tɔ mbeyaka oseka dikambo tshɛ, oko wadiɛnya lokema la washo lele lo etshimbi. Washo wa Jehowa mɛnaka diangɔ tshɛ. (Tok. 15:3; Jɛr. 23:24) Ndo nto, nde ekɔ la miliyɔ efula y’andjelo wele ekambi ande wakokande  ntoma dihole tshɛ dia l’andja ɔnɛ ndo vɔ koka nsɛdingola dimɛna dimɛna awui ko mbisha Nkumɛwɔ alapɔlɔ.​—Adia Hɛbɛru 1:13, 14.

19. Lowango ndo woho wakɛndakɛnda pusupusu ka Jehowa, atetshawɔ lo kɛnɛ kendana la Jehowa ndo la etenyi ka l’olongo k’okongamelo ande?

¹⁹ Laadiko dia laasɔ, sho mɛnaka dia pusupusu kakɔ ndawɔka lo yɛdikɔ yoleki ndo mengesɔka dihole tshɛ. Ohokanyiya otshikitanu wele lam’asa etenyi ka l’olongo k’okongamelo wa Jehowa la mandji, atshunda ndo ekongamelo w’ana w’anto! Vɔ haweye woho wa nkandola ekakatanu wa l’andja ndo vɔ bu l’akoka wa ndjaɔtɔnganyiya la woho watatshikitana akambo, ndo l’ɔkɔkɔ ɔsɔ vɔ hawokoke ntondoya ndo wayolanyema. Koko pusupusu ka Jehowa mɛnyaka lo yoho ya kokele dia Nzambi ɔnɛ latakikɛndjakɛndja ekɔ la ekanelo k’ɔlɔlɔ ndo ndjaɔtɔnganyiyaka l’akambo watomba. Oko wadiɛnya lokombo lande, nde koka ndjaala ɛngɔ tshɛ kahombama dia nkotsha sangwelo diande. (Eto. 3:13, 14) Ɛnyɛlɔ, nde koka esadi eto ndjala Ɔndɔshi w’ata wa wolo walɔsha dia wahɔ w’ekambi ande. Koko nde koka nkadimɔ esadi eto ko monga Ɔnɛ lokana kɛtshi ndo ladimanyiya pɛkato lakeketsha ndo lakɔnɔla kaanga etema wambatɛ efula w’atshi wa pɛkato wayatshumoya.​—Os. 30:5; Isa. 66:13.

20. Lande na kahombaso monga la wɔma wɔsɔhanyemi la dilɛmiɛlɔ wa pusupusu ka Jehowa?

²⁰ Polo lanɛ, ɛnɛlɔ k’Ɛzɛkiyɛlɛ koka totshutshuya dia ndjambola ɔnɛ: ‘Onde lekɔ lo mbɔsa mɛtɛ pusupusu ka Jehowa la dilɛmiɛlɔ di’efula?’ Sho pombaka mbohɔ dia pusupusu kakɔ kekɔ didjidji di’akambo weta kakianɛ. Hatohombe pondjo mfɔnya dia Jehowa, Ɔnande ndo andjelo ande tshɛ koka monga ko hawɛnyi akambo amɔtshi watɔtɛwɔla. Kana hatohombe ndjakiyanya di’ɔnɛ Nzambi kaso hatotokotshiyɛ ehomba aso la wonya kana ɔnɛ okongamelo ande hawotokoka ndjaɔtɔnganyiya l’ekakatanu w’eyoyo wa l’andja ɔnɛ wasɛnaso watengengɔ l’akambo. Tatohɛke di’okongamelo wa Jehowa wekɔ lo nkamba olimu, wekɔ lo taleke ntshɔ otsha la ntondo. Lo mɛtɛ, Ɛzɛkiyɛlɛ akoke dui oma l’olongo diawelɛ ɔnɛ: “Etshimbi nyonee!” Ondo ɔsɔ aki didjango di’etshimbi nkɛndakɛnda. (Ɛzk. 10:13) Shi ekɔ dui dia diambo dia mɛna woho watakɛndjakɛndja Jehowa okongamelo ande? Koko tonge la wɔma woleki wɔsɔhanyemi la dilɛmiɛlɔ otsha le Jehowa lalɔmbɔla okongamelo akɔ.

21, 22. Ngande wakokaso nembetshiya kɛnɛ kokime tenyi dia pusupusu?

²¹ Yambalo ya Ɛzɛkiyɛlɛ yakamɔ oma l’etshimbi ɛsɔ waki la diko lɛnɛ akandɛnyi “efanelo ka loowa la ngaingai oko ashi wambokama washa wɔma.” (Ɛzk. 1:22) Etale efula la diko di’ɛtɛ w’akɛruba, loowa lakananɔ ndo lakangayimaka la lotombo. Koko polo ndo lanɛ, ombadi washihodia woho wakɛndakɛnda mashinyi koka monga la ambola efula lo kɛnɛ kendana la pusupusu kɛsɔ. Ɛnyɛlɔ, amɔtshi mbeyaka ndjambola ɔnɛ: ‘Ɛngɔ kakɔna kokime lɔyɛnga lɔsɔ lele laadiko di’etshimbi? Ndo ngande wakoka etshimbi nkɛndakɛnda  kaamɛ aha la aksɛ wawakakatanya?’ Tohɔ dia pusupusu kɛsɔ halɔmbɔma l’ɛlɛmbɛ wa diangɔ diakatongama, nɛ dia tɔ kekɔ ka didjidji ndo kekɔ lo tosha kanyi l’awui wa l’andja wahɛnama. Tolembete nto ɛtɛkɛta w’ohomba wata ɔnɛ: “Nyuma kakakambaka le ditongami diasɛna mbaki ndo lo etshimbi.” (Ɛzk. 1:20, 21) Nyuma kakɔna kɛsɔ kakambaka le akɛruba asɔ ndo lo etshimbi?

²² Aha la taamu, aki nyuma k’ekila ka Jehowa, mbuta ate wolo woleki tshɛ l’andja w’otondo. Wolo wakamba olimu ɔsɔ mbokime pusupusu kɛsɔ kaamɛ, mbakisha wolo ndo mbakilɔmbɔla lo yoho ya kokele l’ahole tshɛ. La awui asɔ lo yimba, nyɛsɔ toke washo kaamɛ l’Ɛzɛkiyɛlɛ etena kamondokadimɔ otsha le Ɔnɛ latakɛndjakɛndja pusupusu kɛsɔ.

23. Woho akɔna wa ditelo diakamba la Ɛzɛkiyɛlɛ dia nembetshiya woho wele Jehowa ndo lande na?

²³ Adia Ɛzɛkiyɛlɛ 1:26-28. Lo ɔkɔndwɛlɔ ande tshɛ wendana la ɛnɛlɔ kɛnɛ katɛkɛtande dia ɛnɛlɔ kɛsɔ, Ɛzɛkiyɛlɛ kambaka mbala efula la ditelo nɛ “ɛnamelo,” “kakɛnama,” “kafɔna,” ndo “ɛngɔ kɛmɔtshi kele oko.” Koko nde amboleka nkamba la ditelo sɔ l’avɛsa anɛ. Mɛnamaka dia ɛnɛlɔ kɛsɔ kaki diambo efula, diakɔ diele Ɛzɛkiyɛlɛ aki l’okakatanu dia nkɔndɔla kɛnɛ kakandɛnyi. Nde akɛnyi “ɛngɔ kakɛnamaka oko dive dia safirɛ, ndo tɔ kakafɔnaka la kiti ka lowandji.” Onde wɛ koka nkanyiya dia kiti ka lowandji ko ɔnɛ  tɔ kakasalema la shaka ya dive dia safirɛ dia bule k’efula? Ndo Ɔnɛ lakadjasɛ lɔkɔ ‘aki la ɛnamelo kafɔna la k’onto.’

24, 25. a) Kakɔna katohola ngolo kodingi kiti ka lowandji ka Jehowa? b) Ngande wakanandema anto waki la mbetawɔ lo tena dimɔtshi oma lo waɛnɛlɔ wa ngasɔ?

²⁴ Ɔnɛ laki la ɛnamelo ka diambo ɔsɔ kɔmɛnamaka dimɛna dimɛna, nɛ dia Jehowa akatondjaka esase wa lotombo oma l’ɛse ndo oma la diko ka lokende. Sho koka nkanyiya dimɛna woho wakayaoke omvutshi lam’akandalange ndjiha kana minya washo etena kakandendaka ɛnamelo ka lotombo kɛsɔ. L’ekomelo, Ɛzɛkiyɛlɛ akayota dui dimɔtshi dia diambo diakandɛnyi ate: “Ngaingai kaki lo otshimbedi ande tshɛ oko ka ngolo lo dinge lushi la mvula.” Onde wɛ atokaka ɔlɔ etena kakayɛnyi ngolo? Tɔ mɛtɛ toholaka dimɛna lotombo l’Otungi aso! Ɛngɔ kele oko ota kele la alangi efula kele l’olongo kɛsɔ mbeyaka tohola nto sheke ya wɔladi yakadje Jehowa l’ɔkɔngɔ wa Mvula k’elola. (Eta. 9:11-16) Kaanga mbende la nkudu k’efula, Nzambi Kanga-Wolo-Tshɛ ekɔ Nzambi ka wɔladi. (Hɛb. 13:20) Wɔladi wekɔ l’otema ande ndo nde mbishaka wanɛ tshɛ wɔɔtɛmɔla la kɔlamelo wɔladi akɔ.

²⁵ Ngande wakayaoke Ɛzɛkiyɛlɛ etena kakandɛnyi lotombo la Jehowa Nzambi? Nde mbutaka kɛnɛ kakatombe ate: “Lam’akamɛnyi ngasɔ, dimi lakakɔ ekukumadi.” Oko wakinde la wɔma wɔsɔhanyemi la dilɛmiɛlɔ ndo la wɔma wa Nzambi, Ɛzɛkiyɛlɛ akakɔ lo nkɛtɛ. Amvutshi akina wakasale woho akɔ waamɛ etena kakawalongola waɛnɛlɔ w’oma le Jehowa; dui diatshutshuya onto dia monga l’okitshakitsha ndo diatshindja wɔɔngɔ. (Isa. 6:1-5; Dan. 10:8, 9; Ɛny. 1:12-17) Koko l’ɔkɔngɔ diko, anto asɔ wakayokeketshama efula oma lo kɛnɛ kakawaɛnya Jehowa. Ngasɔ mbakidiɔ mɛtɛ ndo le Ɛzɛkiyɛlɛ. Ko ngande wahombaso ndjaoka etena kadiaso ɛkɔndɔ wa l’Afundelo wa ngasɔ?

26. Ngande wakakeketshama Ɛzɛkiyɛlɛ oma l’ɛnɛlɔ kakandɛnyi?

²⁶ Naka Ɛzɛkiyɛlɛ akatshimbe wɔɔngɔ kana aki la wengengo lo dikambo di’ekambi wa Nzambi waki la Babilɔna, kete ɛnɛlɔ kɛsɔ kakahombe mbokeketsha. Mɛnamaka hwe dia aha dihole diaki ekambi wa Nzambi wa kɔlamelo mbaki ohomba, oyadi la Jɛrusalɛma, la Babilɔna kana dihole dikina. Ndooko dihole diakiwɔ diaki pusupusu ka diambo ka Jehowa kokokaka nkoma lɛkɔ! Naa lowandji lalɔmbɔma oma le Satana lakoka ndɔshana la Nzambi kalɔmbɔla okongamelo wa lotombo wa l’olongo ɔsɔ? (Adia Osambo 118:6.) Ɛzɛkiyɛlɛ akɛnyi nto dia pusupusu ka l’olongo kɛsɔ komangana etale efula l’anto. Diakɔ diele, etshimbi atɔ wakasakanaka la nkɛtɛ! (Ɛzk. 1:19) Ɔnkɔnɛ, Jehowa akayashaka efula le ekambi ande wa kɔlamelo waki lo lɔhɔmbɔ. Vɔ wakikɔ wonya tshɛ l’ekokelo ka la ngandji k’oma le Shɛwɔ!

27. Kitshimudi yakɔna yele l’ɛnɛlɔ ka Ɛzɛkiyɛlɛ le so ɛlɔ kɛnɛ?

²⁷ Onde ɛnɛlɔ ka Ɛzɛkiyɛlɛ kekɔ la kitshimudi le so ɛlɔ kɛnɛ? Eelo! Tohɔ dia Satana ekɔ lo nkongɛ woho wa nde ndeka ndɔsha  ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi wa Jehowa. Nde ayolanga tetawoya dia tekɔ shoamɛ, dia sho mangana l’anto akina ndo ɔnɛ Shɛso lele l’olongo la okongamelo ande hawotodje yimba. Tetawɔke pondjo dia kashi ya ngasɔ monga la shɛngiya le yɛ! (Os. 139:7-12) L’ɛnyɛlɔ ka Ɛzɛkiyɛlɛ, tekɔ l’ɛkɔkɔ wa mindama la wɔma. Mbeyaka monga ko hatotɔkɔ ekukumadi oko wakandakɔ. Ko, onde wolo, lowango, wengeswelo, wɔtɔnganyielo ndo lotombo la tshɛ lele la etenyi ka l’olongo k’okongamelo wa Jehowa wa l’andja w’otondo hawotambiya ndo tokonya dia monga la wɔma wɔsɔhanyemi la dilɛmiɛlɔ?

28, 29. Kakɔna kɛnya dia pusupusu ka Jehowa kakatshu otsha la ntondo l’ɛnɔnyi lokama wetshi ɛnɛ?

²⁸ Tohɔ nto dia okongamelo wa Jehowa wekɔ la etenyi kɛmɔtshi la nkɛtɛ. Etenyi ka la nkɛtɛ kengama l’anto wele keema kokele. Ko, ohokanyiya kɛnɛ kambosala Jehowa lanɛ la nkɛtɛ! L’andja w’otondo Jehowa ekɔ lo nkimanyiya anto k’anto dia nsala kɛnɛ kahawasalaki pondjo la wolo awɔ vɔamɛ. (Jni. 14:12) Kɛnɛ kele lo dibuku Diolelo diaki Nzambi diekɔ lo mbolɛ! mbeyaka tohola woke woke w’olimu w’esambishelo wakasalema l’ɛnɔnyi lokama wetshi. Sho koka nto mbohɔ wanya wambotakola okongamelo wa Jehowa dia mbetsha Akristo wa mɛtɛ, lo mbidja etshumba l’awui wa dombo ndo kaanga lo nkamba l’awui wa tshulatshula dieke ka ntomba dia nsala lolango la Nzambi!

²⁹ Etena kasɛdingolaso kɛnɛ tshɛ kambosalema kendana l’okaloyelo w’ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi lo nshi y’ekomelo ya dikongɛ di’akambo dia kɔlɔ nɛ, mɛnamaka hwe dia pusupusu ka Jehowa kekɔ lo tatshu otsha la ntondo. Ande diɛsɛ dia woke diele la so dia monga l’okongamelo ɔnɛ ndo dia kambɛ Owandji wa ngasɔ lee!​—Os. 84:10.

30. Kakɔna kayotɛna lo tshapita yayela?

³⁰ Koko, ɛnɛlɔ ka Ɛzɛkiyɛlɛ kekɔ l’awui akina wa tetsha. Lo tshapita yayela, tayonyomoleka nsɛdingola “ditongami diasɛna” dia diambo nɛi sɔ, mbuta ate akɛruba. Kakɔna kakokawɔ tetsha lo dikambo dia Jehowa Nzambi, Owandji aso wa lotombo?