Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

TSHAPITA 5

“Sho pombaka nkitanyiya Nzambi oko wende Owandji”

“Sho pombaka nkitanyiya Nzambi oko wende Owandji”

Apɔstɔlɔ wakɔshi yɛdikɔ yahomba Akristo wa mɛtɛ tshɛ mbokoya

Lo ndjela Etsha 5:12–6:7

1-3. a) Lande na kakatɔlama apɔstɔlɔ la ntondo k’ase tominadi ta laadiko t’ase Juda? b) Lande na kayashaso lo yɛdikɔ yakɔshi apɔstɔlɔ?

 TOSHUSHI ta lo tominadi ta laadiko t’ase Juda wambodunganɛ la nkɛlɛ! Wambemadia apɔstɔlɔ wa Yeso dia mbalombosha. Lande na? Yɔsɛfu Kayifasi, ɔlɔmbɛdi a laadiko ndo owandji wa tominadi ta laadiko t’ase Juda wakawatɛ la nkɛlɛ tshɛ ɔnɛ: “Takanyodjangɛ la wolo tshɛ diaha nyu ntetemala mbetsha lo lokombo lɔsɔ.” Kayifasi aki la nkɛlɛ k’efula diakɔ diele nde konanga kaanga nimola lokombo la Yeso. Nde akatetemala ate: “Nyu nyambolodia Jɛrusalɛma la wetshelo anyu ndo nyamboyashikikɛ dia tɛɛndja dikila di’onto ɔsɔ.” (Ets. 5:28) Kɛnɛ kakawalange mbatɛ ele ɔnɛ: Nyotshike nsambisha, naka bu, nyayolongola dilanya!

2 Kakɔna kakasale apɔstɔlɔ? Didjango dia nsambisha diakaye oma le Yeso, lakalongola lowandji oma le Nzambi. (Mat. 28:18-20) Onde apɔstɔlɔ wayondama la wɔma w’onto ko ndjiha enyɔ? Kana wayonga la dihonga dia ntshikala nge ndo ntetemala nsambisha? Tshondo ya dikambo yaki lasɔ yɔ nyɛ: Onde vɔ wayokitanyiya Nzambi kana onto? Aha la mengenga, ɔpɔstɔlɔ Petero akɔshi ɔtɛkɛta lo lokombo l’apɔstɔlɔ akina. Nde kɔtɔma onyɔ ndo akatɛkɛta la dihonga tshɛ.

3 Kɛnɛ kakasale apɔstɔlɔ etena kakawanemɛ oma le ase tominadi ta laadiko t’ase Juda kekɔ ohomba le so Akristo wa mɛtɛ. Ndo sho mbele l’ɔkɛndɛ wa nsambisha. Ndo sho lawɔ mbalɔshama etena kakotshaso ɔkɛndɛ wakatosha Nzambi ɔsɔ. (Mat. 10:22) Atunyi koka memadia kana nshimba olimu aso. Kakɔna kayotosala? Ayonga ohomba sho nsɛdingola kɛnɛ kakasale apɔstɔlɔ ndo awui wakakonya dia vɔ tosamba la ntondo k’ase tominadi ta laadiko t’ase Juda. a

“Ondjelo wa Jehowa akadihola nkuke” (Etsha 5:12-21a)

4, 5. Lande na kele Kayifasi ndo Asadukɛ “wakalole la kandjema”?

4 Tohɔ dia mbala ka ntondo kakawawadjangɛ dia ntshika nsambisha, Petero la Joani wakakadimola ɔnɛ: “Sho hatototshika mbuta akambo wakatɛnyi ndo wakatoke.” (Ets. 4:20) L’ɔkɔngɔ w’ɔkɔhɔtanya ɔsɔ wa l’ase tominadi ta laadiko t’ase Juda, Petero la Joani kaamɛ ndo apɔstɔlɔ akina wakatetemala nsambisha lo tɛmpɛlɔ. Apɔstɔlɔ wakasale ahindo wa weke, ɛnyɛlɔ nkɔnɔla ase hemɔ ndo ntondja ɛdiɛngɛ. Vɔ wakasalaka awui asɔ “lo Dɛfu dia Sɔlɔmɔna,” lo soko diaki otsha lo ɛstɛ ka tɛmpɛlɔ, dihole diakayaka ase Juda efula. Ekɔ oko kaanga dɛdi dia Petero to diakakɔnɔlaka anto! Anto wakakɔnɔka lo demba waketawɔka ɛtɛkɛta w’ɛkɔnwɛlɔ ka lo nyuma. Ɔnkɔnɛ, “ambetawudi wa lo Nkumadiɔndjɔ wakatetemala kotshama, nyemba y’apami ndo ya wamato.”​—Ets. 5:12-15.

5 Kayifasi ndo Asadukɛ, mbuta ate yaato y’ɔtɛmwɛlɔ yakinde lɔkɔ “wakalole la kandjema” ndo apɔstɔlɔ wakadjama lo lokanu. (Ets. 5:17, 18) Lande na kakomala Asadukɛ? Apɔstɔlɔ waketshaka ɔnɛ Yeso akolɔ, koko Asadukɛ kombetawɔka dia eolwelo kekɔ. Apɔstɔlɔ wakataka dia paka onto monga la mbetawɔ le Yeso mbakokande shimbamɛ, koko Asadukɛ wakokaka dilanya di’oma le ase Rɔmɔ wɔma naka anto mbɔsa Yeso oko Owandji awɔ. (Jni. 11:48) Diakɔ diakɔshi Asadukɛ yɛdikɔ ya wolo ya ndjiha apɔstɔlɔ enyɔ!

6. Waa na wele ɛlɔ kɛnɛ lo kiɔkɔ y’ɛhɛnyɔhɛnyɔ wahɛnyahɛnyama ekambi wa Jehowa ndo lande na kahatambe dui sɔ?

6 Polo ndo lo nshi yaso nyɛ, anto wele lo kiɔkɔ y’ɛhɛnyɔhɛnyɔ wahɛnyahɛnyama ekambi wa Jehowa ele ase ɛtɛmwɛlɔ. Ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ nyangaka mbala efula dia nkamba la diokanelo diawɔ l’ewandji wa lɛɛta ndo shɛngiya yele lawɔ lo tita nsango dia shimba olimu w’esambishelo. Onde dui sɔ taambiyaka? Ndooko. Losango laso tondjaka ɛtɛmwɛlɔ wa kashi sɛkɛ. Etena ketawɔwɔ akambo wa mɛtɛ, anto wele l’etema w’ɛlɔlɔ tshungɔka oma lo dietawɔ ndo mbekelo yahɔtɔnɛ l’Afundelo. (Jni. 8:32) Onde laasɔ, sho pombaka mamba woho wakonya losango laso dia ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ monga la kandjema ndo tohetsha?

7, 8. Shɛngiya yakɔna yaki la kɛnɛ kakatɛ ondjelo apɔstɔlɔ, ndo dimbola diakɔna diahombaso ndjambola?

7 Lam’akawadjasɛ lo luudu la lokanu wakonga dia mbasandja, ondo apɔstɔlɔ wakayambolaka dia kana atunyi awɔ wayowadiaka. (Mat. 24:9) Koko l’otsho, dui dia diambo nɛ diakasalema: “Ondjelo wa Jehowa akadihola nkuke ya lokanu.” b (Ets. 5:19) Ko ondjelo akawadjangɛ ate: “Nyotshu lo tɛmpɛlɔ ndo nyototetemale mbutɛ anto akambo.” (Ets. 5:20) Ɛtɛkɛta ɛsɔ wakashikikɛ apɔstɔlɔ dia kɛnɛ kakawasalaka kaki dimɛna. Ɛtɛkɛta w’ondjelo wakakeketsha nto apɔstɔlɔ dia vɔ ntshikala nge, oyadi kakɔna kayotomba. La mbetawɔ ka wolo ndo la dihonga, apɔstɔlɔ “wakɔtɔ lo tɛmpɛlɔ la pindju ndo wakatatɛ mbetsha.”​—Ets. 5:21.

8 Sho tshɛ onto l’onto pombaka ndjambola ɔnɛ: ‘Onde lekɔ la mbetawɔ ndo la dihonga diahombama dia ntetemala nsambisha la ntondo k’awui wele oko wanɛ wakakomɛ apɔstɔlɔ?’ Sho koka monga la dihonga lo mbeya dia andjelo wekɔ lo nsukɛ ndo nɔmbɔla olimu w’ohomba wa “nsambisha dimɛna dimɛna akambo wendana la Diolelo dia Nzambi.”​—Ets. 28:23; Ɛny. 14:6, 7.

“Sho pombaka nkitanyiya Nzambi oko wende owandji” (Etsha 5:21b-33)

“Ko vɔ wakaye la wɔ ndo wakayowaemadia la ntondo ka luudu la tominadi ta laadiko t’ase Juda.”​—Etsha 5:27

9-11. Kakɔna kakasale apɔstɔlɔ lam’akawadjangɛ ase tominadi ta laadiko t’ase Juda dia vɔ ntshika nsambisha, ndo ɛnyɛlɔ kakɔna kakawatshikɛ Akristo wa mɛtɛ?

9 Kayifasi ndo toshushi tokina ta lo tominadi ta laadiko t’ase Juda waya suke dia sandja apɔstɔlɔ. Aha la mbeya kɛnɛ kaketshi lo lokanu, vɔ wakatome apulushi dia tɔsa ase lokanu. Ohokanyiya woho wakaambe apulushi lam’akawɛnyi di’ase lokanu wakatombi koko nkuke ya lokanu tshɛ ndjihama la nsapi dimɛna ndo “alami wemadi la soko.” (Ets. 5:23) Owandji wa tɛmpɛlɔ akoke esadi eto di’apɔstɔlɔ wekɔ lo tɛmpɛlɔ wetsha akambo wendana la Yeso Kristo, olimu wakawadjama lo lokanu l’ɔtɛ awɔ! Owandji wa tɛmpɛlɔ l’apulushi ande wakatshu la lowango lo tɛmpɛlɔ dia ntonda ase lokanu asɔ ko mbatɔla le ase tominadi ta laadiko t’ase Juda.

10 Oko wakatɛnyi l’etatelo ka tshapita nyɛ, ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ waki la nkɛlɛ wakalange di’apɔstɔlɔ ntshika nsambisha. Kakɔna kakasale apɔstɔlɔ? Lo mbɔsa ɔtɛkɛta lo lokombo l’asekande, Petero akate la dihonga tshɛ ɔnɛ: “Sho pombaka nkitanyiya Nzambi oko wende owandji lo dihole dia nkitanyiya anto.” (Ets. 5:29) Lanɛ, apɔstɔlɔ wakasha ɛnyɛlɔ kahomba Akristo wa mɛtɛ tshɛ ndjela. Sho hatokitanyiya ewandji w’ana w’anto etena katoshimbawɔ dia nsala kɛnɛ katodjangɛ Nzambi, kana kayangawɔ dia sho nsala kɛnɛ katona Nzambi. Laasɔ ɛlɔ kɛnɛ, naka “ewandji wa laadiko” wamboshimba olimu aso w’esambishelo, hatototshika kotsha ɔkɛndɛ wakatosha Nzambi wa nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ. (Rɔmɔ 13:1) Koko tayoyanga toho ta mayɛlɛ ta ntetemala nsambisha dimɛna dimɛna akambo wendana la Diolelo dia Nzambi.

11 Aha la taamu, dihonga diaki l’apɔstɔlɔ akaleke tshɛ momadia toshushi tɔsɔ. Vɔ wakɔshi yɛdikɔ ya wolo ya “ndjaka apɔstɔlɔ.” (Ets. 5:33) Akɛnama dia Ɛmɛnyi waki la dihonga ɛsɔ wayanga ndjakema. Koko, ekimanyielo kaki suke la ndja lo yoho yakiwɔ konongamɛ!

“Hanyotokoka mbashimba” (Etsha 5:34-42)

12, 13. a) Dako diakɔna diakasha Ngamaliyɛlɛ asekande, ndo kakɔna kakawasale? b) Ngande wakoka Jehowa mbekɛ lonya ɛlɔ kɛnɛ dikambo di’ekambi ande ndo eshikikelo kakɔna kahombaso monga la tɔ naka nde ambetawɔ dia sho ‘nsowa l’ɔtɛ wa kɛnɛ kele ɔlɔlɔ’?

12 Ngamaliyɛlɛ, “ombetsha w’Ɛlɛmbɛ wakalɛmiyamaka efula oma le anto tshɛ,” akɔshi ɔtɛkɛta. c Ombewi w’ɛlɛmbɛ ɔsɔ akalɛmiyamaka oma le asekande nɛ dia nde akatɛkɛta la lowandji tshɛ ndo “akawatɛ dia vɔ tokotondja apɔstɔlɔ yema l’andja.” (Ets. 5:34) Lo nshila bɛnyɛlɔ di’anto wakatɔmbɔkɔ lo nshi yakete ndo woho wakakomɛ ɔtɔmbɔkwɛlɔ awɔ esadi eto l’ɔkɔngɔ w’ɔpɔhɔdi mvɔ, nde akatɛ ase tominadi dia monga la solo dia lotutsha ndo aha monga ngala amboleka otsha le apɔstɔlɔ, wele Owandji awɔ Yeso oma la ndjakema atete edja. Ngamaliyɛlɛ akakane lawɔ yimba l’ekanelo ketawoya kɛnɛ: “Nyotshike anto anɛ ki ndo nyaakimɔ. Nɛ dia naka olimu awɔ kana kɛnɛ kasalawɔ ndja oma le anto, kete kayokita tatala. Ko naka oma le Nzambi, kete hanyotokoka mbashimba. Naka aha ngasɔ, kete ondo nyu mbeyaka ndjonga oko anto walɔshana la Nzambi.” (Ets. 5:38, 39) Toshushi wakoke dako sɔ. Koko, vɔ wakakɔmɔla apɔstɔlɔ ndo wakawadjangɛ “dia vɔ ntshika ntɛkɛta lo lokombo la Yeso.”​—Ets. 5:40.

13 Ndo ɛlɔ kɛnɛ, Jehowa mbeyaka ntondja onto la lokumu oko Ngamaliyɛlɛ dia swɛlɛ ekambi Ande. (Tok. 21:1) Jehowa koka nkamba la nyuma kande ka wolo dia tshutshuya anto wele la lowandji, toshushi ndo ambidji w’ɛlɛmbɛ dia nsala awui lo yoho yɔtɔnɛ la lolango lande. (Nɛh. 2:4-8) Ndo naka nde mbetawɔ dia sho ‘nsowa l’ɔtɛ wa kɛnɛ kele ɔlɔlɔ,’ kete sho koka monga l’eshikikelo k’awui anɛ ahende. (1 Pe. 3:14) Dia ntondo, Nzambi koka tosha wolo wa mbikikɛ. (1 Kɔr. 10:13) Dia hende, atunyi ‘hawotokoka nshimba’ olimu wa Nzambi.​—Isa. 54:17.

14, 15. a) Kakɔna kakasale apɔstɔlɔ etena kakawakɔmama ndo lande na? b) Kɔndɔla dui diakete diɛnya di’ekambi wa Jehowa mbikikɛka l’ɔngɛnɔngɛnɔ.

14 Onde dikɔmɔki diakookiya apɔstɔlɔ wɔma ndo diakakitshakitsha yɛdikɔ yawɔ? Ndooko kaanga yema! “Vɔ wakatombe oma lo tominadi ta laadiko t’ase Juda, watangɛnangɛna.” (Ets. 5:41) “Watangɛnangɛna” lande na? Aha l’ɔtɛ wa kandji kaki la wɔ l’alemba l’ɔtɛ wa mfimbɔ yakawakɔmama. Vɔ wakangɛnangɛna l’ɔtɛ wakaweye dia wakahɛnyahɛnyamaka l’ɔtɛ walamawɔ olowanyi awɔ otsha le Jehowa ndo lo woho wayelawɔ Yeso lele Ɛnyɛlɔ kawɔ.​—Mat. 5:11, 12.

15 L’ɛnyɛlɔ k’anangɛso wa lo ntambe ka ntondo, sho mbikikɛka l’ɔngɛnɔngɛnɔ etena kasoyamaso dikambo dia lokumu l’ɔlɔlɔ. (1 Pe. 4:12-14) Sho hatokombola dia vɔ tanɛ, tɔhɛnyahɛnya kana todja lo nkanu. Koko sho mongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula lo nama olowanyi aso. Tɔshi ɛnyɛlɔ ka Henryk Dornik, lakasoyama l’edja k’ɛnɔnyi efula oma le ewandji wa hiadi. Nde mbohɔka dia lo Ngɔndɔ k’enanɛi, 1944, ewandji wakotome nde l’ɔnango lo mpango ka lokanu. Atunyi wakate lo dikambo diawɔ ɔnɛ: “Ndooko kakoka nsala dia vɔ tshikitanya kanyi. Vɔ ngɛnangɛnaka ndjakema.” Ɔnangɛso Dornik akate ate: “Kaanga mbemi bu la nsaki ka ndjakema, nsowa la dihonga ndo la kɛnɛmɔ tshɛ l’ɔtɛ w’olowanyi ami le Jehowa mbishakami ɔngɛnɔngɛnɔ.”​—Jak. 1:2-4.

L’ɛnyɛlɔ k’apɔstɔlɔ tekɔ lo nsambisha “lo luudu la luudu”

16. Ngande wakɛnya apɔstɔlɔ dia vɔ wakayashikikɛ dia nsambisha dimɛna dimɛna ndo ngande wayelaso ɛnyɛlɔ kawɔ l’esambishelo?

16 Esadi eto, apɔstɔlɔ wakakalolɛ olimu awɔ w’esambishelo. Aha la mboka wɔma, “lushi la lushi, lo tɛmpɛlɔ ndo lo luudu la luudu, vɔ wakatetemalaka mbetsha ndo mbewoya lokumu l’ɔlɔlɔ lendana la Kristo Yeso.” d (Ets. 5:42) Esambisha waki l’ohetoheto ɛsɔ wakayaketembola dia nsambisha dimɛna dimɛna. Tolembete dia vɔ wakatshɔka lo luudu la luudu dia tewoya anto losango oko wakawadjangɛ Yeso Kristo. (Mat. 10:7, 11-14) Eelo, ngasɔ mbakawalodia Jɛrusalɛma la wetshelo awɔ. Ɛlɔ kɛnɛ, Ɛmɛnyi wa Jehowa mbeyamaka lo woho wayelawɔ ɛnyɛlɔ k’apɔstɔlɔ kɛsɔ lo kɛnɛ kendana l’esambishelo. Lo nsambisha lo luudu la luudu, sho mɛnyaka hwe dia ndo sho lawɔ nangaka nsambisha dimɛna dimɛna ndo mbisha onto tshɛ diaaso dia mboka lokumu l’ɔlɔlɔ. Onde Jehowa tshɔkɔlaka woho wasambishaso lo luudu la luudu? Eelo! Miliyɔ y’anto yekɔ lo mbetawɔ losango la Diolelo lo nshi y’ekomelo nyɛ, ndo efula liokaka mbala ka ntondo etena kakɔkɔla Ɛmɛnyi wa Jehowa lawakawɔ.

Apami wele l’akoka dia sho mbasha “olimu w’ohomba” (Etsha 6:1-6)

17-19. Okakatanu akɔna wakatombe ndo ɛlɔmbwɛlɔ kakɔna kakasha apɔstɔlɔ dia nkandola okakatanu akɔ?

17 Waale ɔmɔtshi wa lo mayɛlɛ wakayange ndanya etshumanelo kaki oma la mbatema kɛsɔ. Naa waale akɔ? Efula k’ambeki wakabatizamaka waki angɛndangɛnda la Jɛrusalɛma ndo wakalange tshikala yema dia nyomeka awui efula. Ambeki waki la Jɛrusalɛma wakakimɔka weshasha dia kotshɛka anto asɔ ehomba awɔ. (Ets. 2:44-46; 4:34-37) Ko okakatanu ɔmɔtshi wa wolo wakatombe. Lo diangɔ dia ndɛ “diakakahanyemaka lushi la lushi,” wadi waki edo wakatɛkɛtaka Grɛkɛ “konongolaka dimɛna yema yawɔ ya diangɔ.” (Ets. 6:1) Koko wadi waki edo wakatɛkɛtaka Hɛbɛru wakalongolaka dimɛna. Mɛnamaka dia shɔnɔdi yakikɔ. Shɔnɔdi koka mbidja diatɔnelo.

18 Apɔstɔlɔ, wanɛ wakakambaka oko olui-walɔmbɔla l’etshumanelo kakatahamaka, wakɛnyi dia bu dimɛna dia vɔ ‘ntshika ɔtɛkɛta wa Nzambi dia kahanyaka mbo ya ndɛ la mɛsa.’ (Ets. 6:2) Dia nkandola dui sɔ, vɔ wakalɔmbɛ ambeki dia nyanga apami esambele “woludi la nyuma ndo la lomba” wele apɔstɔlɔ wakakoke mbasha “olimu w’ohomba ɔsɔ.” (Ets. 6:3) Akahombama apami wele l’akoka nɛ dia olimu ɔsɔ komonga tsho okahanyelo wa mbo ya ndɛ, koko akahombaka nkamba la falanga, nsomba diangɔ ndo fundaka awui tshɛ dimɛna. Apami wakawasɔnɛ tshɛ waki la nkombo ya lo Grɛkɛ, ondo kɛsɔ akakoke ngɛnyangɛnya wadi waki edo waki konongolaka yema yawɔ dimɛna. L’ɔkɔngɔ wa vɔ nsɛdingola dimɛna lo dɔmbɛlɔ nkombo yakawawasha, apɔstɔlɔ wakasɔnɛ apami esambele dia nkamba “olimu w’ohomba ɔsɔ.” e

19 Onde ntatɛ nkahanya diangɔ dia ndɛ akɛnya di’apami esambele asɔ waya bu l’ɔkɛndɛ wa nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ? Ndooko! L’atei awɔ mbaki ndo Stɛfano, lakayonga ɔmɛnyi waki l’ohetoheto ndo la wangasanu efula. (Ets. 6:8-10) Filipɛ aki nde lawɔ l’atei w’apami esambele asɔ ndo nde akelamɛka “osambisha.” (Ets. 21:8) Mbokɛmaka hwe di’apami esambele asɔ wakatetemala monga esambisha wa Diolelo waki l’ohetoheto.

20. Ngande wayela ekambi wa Nzambi ɛlɔ kɛnɛ ɛnyɛlɔ k’apɔstɔlɔ?

20 Ekambi wa Jehowa ɛlɔ kɛnɛ ndjelaka ɛnyɛlɔ kakatshike apɔstɔlɔ. Apami tshɛ wɛmba ɛkɛndɛ l’etshumanelo pombaka kɛnɛmɔla lomba l’oma le Nzambi ndo mɛnya dia nyuma k’ekila kekɔ lo nkamba le wɔ. L’ɛlɔmbwɛlɔ k’Olui-walɔmbɔla, apami wakotsha kɛnɛ kalɔmba Afundelo wekɔ lo sɔnama dia nkamba oko dikumanyi kana ekambi wakimanyiya l’etshumanelo. f (1 Tim. 3:1-9, 12, 13) Koka mbutama dia wanɛ wakotsha kɛnɛ kalɔmbama wekɔ lo sɔnama oma le nyuma k’ekila. Apami wakamba olimu l’etete asɔ wekɔ lo nkamba elimu w’ohomba. Ɛnyɛlɔ, dikumanyi koka nɔngɔsɔla di’esombe w’anto wele mɛtɛ lo dihombo kimanyiyama. (Jak. 1:27) Dikumanyi dimɔtshi wekɔ lo take Mbalasa ya Diolelo, wekɔ lo nɔngɔsɔla nsanganya ya weke ndo wekɔ lo nkamba kaamɛ la Kɔmite ya diɔtɔnganelo la mpitadi. Ekambi wakimanyiya wekɔ lo nkamba olimu efula wahendana mbala kakɔ ɔtɔi l’olamelo w’ɛkɔkɔ ndo la wetshelo. Apami wasɔnama asɔ tshɛ pombaka monga la wɛdimo lam’asa ɛkɛndɛ awɔ wa l’etshumanelo kana wa l’okongamelo l’ɔkɛndɛ wakawasha Nzambi wa nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo.​—1 Kɔr. 9:16.

“Ɔtɛkɛta wa Nzambi wakatetemala diangana” (Etsha 6:7)

21, 22. Kakɔna kɛnya dia Jehowa akatshɔkɔla etshumanelo kaki oma la mbatema?

21 Diɛsɛ l’osukɔ wa Jehowa, etshumanelo kaki oma la mbatema kɛsɔ kakashike ntanga la ntondo k’ɛhɛnyɔhɛnyɔ w’oma l’andja w’etshumanelo ndo oma l’okakatanu wa l’etei wakalange mbidja diatɔnelo. Akɛnama dia Jehowa akaatshɔkɔla nɛ dia Bible mbutaka ɔnɛ: “Ɔtɛkɛta wa Nzambi wakatetemala diangana ndo lofulo l’ambeki lakatatetemalaka mbidɛ la Jɛrusalɛma lo yɛdikɔ y’efula ndo olui a woke w’ɛlɔmbɛdi wakakome ambetawudi.” (Ets. 6:7) Ɔsɔ ekɔ tsho alapɔlɔ ɔtɔi l’atei w’alapɔlɔ efula w’ohamelo wele lo dibuku di’Etsha. (Ets. 9:31; 12:24; 16:5; 19:20; 28:31) Ɛlɔ kɛnɛ, onde hatokeketshama etena kokaso alapɔlɔ wa woho watahame olimu w’esambishelo ka Diolelo l’ahole akina wa l’andja ɔnɛ?

22 Lo ntambe ka ntondo T.D., ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ waki la nkɛlɛ komonga suke dia ntshika pɛnyahɛnya Akristo. Ɛhɛnyɔhɛnyɔ wa mamba waki suke. Oko wayotodiɛna lo tshapita yayela, atunyi waki suke dia sɔmana la Stɛfano.

a Enda kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “ Tominadi ta laadiko​—Tominadi toleki woke t’ase Juda.”

b Ɔnɛ ekɔ mbala ka ntondo lo mbala oko 20 yatɛkɛtawɔ di’andjelo lo dibuku di’Etsha. Ntondo ka lanɛ, lo Etsha 1:10, vɔ tɛkɛtaka dikambo di’andjelo oko ‘apami wakalɔtɛ ahɔndɔ wa wɛma.’

c Enda kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “ Ngamaliyɛlɛ, akɔsamaka la nɛmɔ l’atei wa waa Rabi.”

d Enda kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “ Esambishelo ka ‘lo luudu la luudu.’”

e Apami asɔ wakakotsha kɛnɛ kalɔmbama l’Afundelo dia nkamba oko dikumanyi nɛ dia “olimu w’ohomba ɔsɔ” aki ɔkɛndɛ w’ohomba efula. Koko Afundelo hawɛnya shikaa etena kakatatɛ sɔnama dikumanyi kana emendji l’etshumanelo k’Akristo.

f Lo ntambe ka ntondo, apami waki l’akoka wakalongola lotshungɔ la nsɔna dikumanyi. (Ets. 14:23; 1 Tim. 5:22; Tito 1:5) Ɛlɔ kɛnɛ, Olui-walɔmbɔla sɔnaka emendji w’etshimbedi ndo vɔ wekɔ l’ɔkɛndɛ wa nsɔna dikumanyi ndo ekambi wakimanyiya.