Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

TSHAPITA 43

Wɛɛla wendana la diolelo

Wɛɛla wendana la diolelo

MATEO 13:1-53 MAKƆ 4:1-34 LUKA 8:4-18

  • YESO AMBOSHA WƐƐLA WENDANA LA DIOLELO

Ondo Yeso aki la Kapɛrnauma etena kakandahangwɛ Afarisɛ. L’ɔkɔngɔ diko lushi lɔsɔ, nde akonɛ ndo akatshu otsha lo Ndjale ka Ngalileya kaki suke lɛnɛ akatshumana elui w’anto. Yeso akɔtɔ lo waato, akasɛmɛ oma l’omamu ndo akatatɛ mbetsha anto awui wendana la Diolelo dia l’olongo. Nde akasale dui sɔ lo tshimbo ya wɛɛla kana bɛnyɛlɔ efula. Ampokami ande wakeyaka dimɛna awui ndo akambo wakatɛkɛtaka Yeso, ndo kɛsɔ akaakimanyiya dia vɔ nshihodia esadi eto awui wotshikitanyi wendana la Diolelo.

Ntondo, Yeso akatɛkɛta dikambo di’omboki a woho wonɛ ntɔngɔ. Ntɔngɔ mɔtshi yakakɔ l’omamu wa mboka ko tofundu takayile. Ntɔngɔ nkina yakakɔ lo ave lɛnɛ aki komonga nkɛtɛ efula. Edio ayɔ kokoka nyɔngɔmɛ etale ndo tombatomba di’eyoyo sɔ diakalɛngɛ ndo diakalongola la yanyi. Koko ntɔngɔ nkina yakakɔ l’atɛndɛ, ko atɛndɛ wakasenya tombatomba sɔ etena kakadiatombe. L’ekomelo, ntɔngɔ nkina yakakɔ lo nkɛtɛ y’amɛna. Ntɔngɔ shɔ yakatondja elowa, “lɔmɔtshi mbala 100, lokina 60, ndo lokina 30.”​—Mateo 13:8.

Lo wɛɛla okina, Yeso akɛdika Diolelo la etena konɛ onto ɔmɔtshi ntɔngɔ. L’etena kɛsɔ, oyadi onto akɔ ndala kana ntetemala la nsɛna, ntɔngɔ yayola “woho wahandeye.” (Makɔ 4:27) Yɔ yayola yɔamɛ ndo yayɔtɔ ntɔngɔ yakoka minama.

Ko Yeso akasha wɛɛla wa sato wendana la monɛ. Onto ɔmɔtshi akonɛ ntɔngɔ y’amɛna, koko “etena kaki anto lo djɔ,” otunyi akayonɛ nkangaka l’atei w’eponga. Ase olimu wa pami kɛsɔ wakawombola dia kana vɔ kokaka mbikola nkangaka. Nde akakadimola ate: “Keema, nyatokotokola ndo eponga wonya wayonyotshumanya nkangaka. Nyotshike ndo nkangaka ndo eponga wole kaamɛ polo lo dinela, ko l’etena kɛsɔ dimi layotɛ amunyi dia vɔ ntshumanya ntondo nkangaka, ndjikeleka ko ndjitshumba lo dja. Oma laasɔ ko vɔ ndjotshumanya eponga lo luudu lami la eombelo.”​—Mateo 13:24-30.

Anto efula wakahokamɛka Yeso wakeyaka awui wa dikambɔ. Nde akatɛkɛta nto dui dikina diakeyamaka efula, lɔtɔngɔ la tshitshɛ la mutardɛ. Lɔ mbolaka polo ndo nkoma osongo wa woke wakoka tofudu mbahema lo ntahe yawɔ. Lo kɛnɛ kendana la lɔtɔngɔ lɔsɔ, nde akate ate: “Diolelo dia l’olongo diekɔ oko lɔtɔngɔ la mutardɛ lele onto ɔmɔtshi akɔshi ko akonɛ lo ekambɔ kande.” (Mateo 13:31) Koko, Yeso kombishaka wetshelo wendana la tombatomba. Nde akɛnyaka ohamelo wa diambo, woho wakoka yangɔ ya tshitshɛ mbola kana mpama ko nkoma ɛngɔ ka woke.

Oma laasɔ, Yeso akatɛkɛta dui dimɔtshi diakeyaka ampokami ande efula dimɛna. Nde akɛdika Diolelo dia l’olongo la “wodoya wakɔshi womoto ɔmɔtshi ko nde nsɔhanya lo tɛdikɔ 3 ta weke t’ofushi.” (Mateo 13:33) Kaanga mbahɛnama wodoya ɔsɔ la washo, vɔ nyɔngɔmɛka l’okuna tshɛ ndo mbowodoyaka. Woho wadoyawɔ efula ndo watshikitanyawɔ okuna hɛnama.

L’ɔkɔngɔ wa mbisha bɛnyɛlɔ sɔ, Yeso akakɛndja elui w’anto ko akakalola lo luudu lakandadjasɛka. Kem’edja, ambeki ande wakaye le nde wayanga dia nshihodia dimɛna kɛnɛ kakandatshi.

WAMBOKONDJA WAHƆ OMA LO WƐƐLA WA YESO

Ambeki wambokaka Yeso akamba la bɛnyɛlɔ ntondo, koko aha efula ka ngasɔ mbala ɔtɔi. Vɔ wakawombola ɔnɛ: “Lande na kawatɛyɛ akambo lo nkamba la wɛɛla?”​—Mateo 13:10.

Ɔkɔkɔ ɔmɔtshi ele dia nkotsha prɔfɛsiya ka lo Bible. Ɔkɔndɔ wa Mateo mbutaka ɔnɛ: “Nde kɔtɛkɛtaka la wɔ aha la wɛɛla, dia nkotsha kɛnɛ kakatama lo tshimbo y’omvutshi wakate ate: ‘Dimi layofola onyɔ ami la wɛɛla, layewoya akambo wakashɛma oma k’etatelo.’”​—Mateo 13:34, 35; Osambo 78:2.

Koko ɛkɔkɔ ekina efula wekɔ wakakambaka Yeso la wɛɛla. Vɔ wakakimanyiyaka dia mbishola mɛtɛ dionga diaki l’anto. Efula ka l’atei awɔ wakayashaka le Yeso lo mbɔsa tsho oko ɔkɔndɔdi w’ɛkɔndɔ wa manyi ndo osadi w’ahindo. Vɔ kombɔɔsaka oko onto lahomba nɛmiyama oko Nkumadiɔndjɔ kana onto lahomba ndjelama tshɛ lo tshɛ. (Luka 6:46, 47) Vɔ konanga ntshikitanya tokanyi kana ditshelo diawɔ. Vɔ konanga dia losango lande nyɔngɔmɛ etale l’etema awɔ.

Lo nkadimola lo dimbola di’ambeki ande, Yeso akate ate: “Diakɔ diawatɛmi akambo la wɛɛla, nɛ dia kaanga mbendawɔ, vɔ wekɔ lo menda wendenda, ndo kaanga mbahokamɛwɔ, vɔ wekɔ lo mpokamɛ ohokamɛhokamɛ, vɔ hawoshihodia ndooko dikambo. Ndo prɔfɛsiya k’Isaya kekɔ lo kotshama lo dikambo diawɔ. Tɔ mbutaka ɔnɛ: ‘. . . Etema w’anto anɛ waya lonyu.’”—Mateo 13:13-15; Isaya 6:9, 10.

Prɔfɛsiya kɛsɔ kokotshama le wanɛ tshɛ wakahokamɛka Yeso. Nde akalembetshiya ate: “Diɛsɛ le washo anyu nɛ dia vɔ wekɔ lo mɛna ndo atoyi anyu nɛ dia vɔ wekɔ lo mboka. Nɛ dia lo mɛtɛ kanyotɛmi nte, amvutshi efula ndo anto w’ɛlɔlɔ wakakombola mɛna akambo wɛnanyu koko vɔ kombaɛna, ndo wakakombola mboka akambo wokanyu, koko vɔ kombaoka.”—Mateo 13:16, 17.

Eelo, apɔstɔlɔ 12 ndo ambeki akina waki la kɔlamelo waketawɔ wetshelo wa Yeso. Lo dikambo diawɔ, Yeso akate ate: “Nyu nyakalongola dikoka dia nshihodia toseke t’ekila tendana la Diolelo dia l’olongo, koko vɔ bu la dikoka sɔ.” (Mateo 13:11) L’ɔtɛ wakiwɔ la nsaki ka l’otema ɔtɔi ka nshihodia kɛnɛ kakandetsha, Yeso akalembetshiya ambeki ande wɛɛla w’omboki a woho.

Yeso akate ate: “Lɔtɔngɔ kɛdikɛdi ɔtɛkɛta wa Nzambi.” (Luka 8:11) Ndo nkɛtɛ ele otema. Ɔsɔ ekɔ dui di’ohomba efula dia nshihodia wɛɛla ande ɔsɔ.

Lo dikambo dia ntɔngɔ yakakɔ lo nkɛtɛ yakamɛkamɛwɔ ya l’omamu wa mboka, nde akalembetshiya ate: “Diabolo toyaka ndo tonyaka ɔtɛkɛta akɔ oma l’etema awɔ diaha vɔ mbetawɔ ndo shimbamɛ.” (Luka 8:12) Lo ntɛkɛta dikambo dia ntɔngɔ yakakɔ lo dive, Yeso akate dia etema w’anto wahokamɛ ɔtɛkɛta l’ɔngɛnɔngɛnɔ koko ɔtɛkɛta akɔ hawoke edo l’etema awɔ. Onto ɔsɔ takanaka “lam’ahomanande l’asui ndo la ɛhɛnyɔhɛnyɔ l’ɔtɛ w’ɔtɛkɛta akɔ.” Eelo, “lam’atoyaka ehemba,” ɛnyɛlɔ ɔlɔshamelo w’oma le ase nkumbo kana anto akina, vɔ kɔɔka.​—Mateo 13:21; Luka 8:13.

Ko kayotota dikambo dia ntɔngɔ yakakɔ l’atɛndɛ? Yeso akatɛ ambeki ande dia ɔsɔ ekɔ anto woka ɔtɛkɛta. Koko, ɔtɛkɛta ɔsɔ tshilaka l’ɔtɛ wa “ekiyanu wa lo dikongɛ nɛ di’akambo ndo lokeso lele la ɔngɔnyi.” (Mateo 13:22) Vɔ wekɔ l’ɔtɛkɛta akɔ l’etema awɔ, koko kakianɛ vɔ wambotshidiama ndo hawɔtɔ elowa.

Woho w’ekomelo wa nkɛtɛ yakatɛkɛta Yeso ele nkɛtɛ y’amɛna. Ɔsɔ ekɔ anto woka ɔtɛkɛta, wawetawɔ l’etema awɔ, w’oshihodia dimɛna. Etombelo akɔna wonga? Vɔ ‘ntɔka elowa.’ Lo ndjela awui wele la wɔ, ɛnyɛlɔ oko woho wayawɔ esombe, yoonge yele la wɔ, aha vɔ tshɛ mbasala woho akɔ waamɛ; ɔmɔtshi tɔka mbala 100, okina mbala 60, ndo okina mbala 30. Eelo, ɛtshɔkɔ waya lo kambɛ Nzambi mongaka le “anto walongola ɔtɛkɛta wa Nzambi l’etema w’amɛna, walama ɔtɛkɛta akɔ ndo watɔ elowa la ekikelo.”​—Luka 8:15.

Ɛtɛkɛta ɛsɔ wakahombe mambiya mɛtɛ ambeki wakaye le Yeso dia ndjoyanga elembetshielo wa wetshelo ande! Kakianɛ vɔ waya bu tsho la eokelo ka l’ahahɛ ka wɛɛla ɛsɔ. Yeso akalange dia vɔ nshihodia wɛɛla ande dia kele lo wedi awɔ kawokahane l’anto akina akambo wa mɛtɛ. Nde akambola ate: “Hawotɔhɛtshaka tala ko didja lo saka kana didja l’ɛse ka mbeto, shi mɛtɛ? Shi vɔ todihɛtshaka ko dikitsha laadiko dia ekundji ka tala.” Ɔnkɔnɛ Yeso akalake ate: “Ɔnɛ lele la atoyi wa mboka, ooke.”​—Makɔ 4:21-23.

AMBEKI ANDE WAMBONYOMOLONGOLA WETSHELO

L’ɔkɔngɔ wa vɔ nongola elembetshielo w’oma le Yeso wendana la wɛɛla w’omboki a woho, ambeki ande wakalange nyomeya akambo akina efula. Vɔ wakɔɔlɔmbɛ vate: “Otolembetshiya wɛɛla wa nkangaka lo ekambɔ.”​—Mateo 13:36.

Lo nɔmba dui sɔ, vɔ wakɛnya dionga diakatshikitana la olui w’anto okina waki l’omamu w’ashi. Mɛnamaka dia anto asɔ wakahokamɛ, koko vɔ komonga la nsaki ka mbeya kitshimudi ya wɛɛla ɛsɔ ndo wetshelo wakokawɔ nkondja. Vɔ wakangɛnangɛna tsho awui wakandate lo wɛɛla. Yeso akɛnya otshikitanu wele lam’asa ampokami waki l’omamu w’ashi asɔ la ambeki ande waki la nsaki ka mbeya wakaye le nde dia nyomoyetshama, lo mbuta ate:

“Nyodje yimba lo kɛnɛ kahokamɛnyu. La yɛdikɔ yɛdikɛnyu anto akina mbayowonyɛdikɛ ndo nyu, eelo, wayonyokotshɛ ndo diangɔ dikina laadiko.” (Makɔ 4:24) Ambeki ande wakadjaka yambalo lo kɛnɛ kakawahokamɛka oma le nde. Lam’ele vɔ wakayashaka l’otema ɔtɔi ndo wakadjaka yimba lo kɛnɛ kakawaetshaka Yeso, vɔ wakatshɔkwama lo nyomoleka nkondja wetshelo ndo elembetshielo efula. Ɔnkɔnɛ, lo nkadimola lo dimbola di’ambeki ande wakalɔɔmbɛ elembetshielo wa wɛɛla w’eponga la nkangaka, Yeso akalembetshiya ate:

“Omboki a woho w’ɔlɔlɔ ele Ɔna onto; ekambɔ ele andja ɔnɛ. Lo kɛnɛ kendana la woho w’ɔlɔlɔ, vɔ wekɔ ana wa Diolelo, koko nkangaka ele ana wa kanga kɔlɔ. Ndo otunyi lakayionɛ ele Diabolo. Dinela ele etena k’ekomelo ka dikongɛ di’akambo, ndo amunyi ele andjelo.”​—Mateo 13:37-39.

L’ɔkɔngɔ wa nde nembetshiya dui tshɛ dia lo wɛɛla ande, Yeso akɛnya kɛnɛ kayosalema. Nde akate dia l’ekomelo ka dikongɛ di’akambo, amunyi kana andjelo wayokakitola Akristo wele oko nkangaka la Akristo wa mɛtɛ, “ana wa Diolelo.” “Anto w’ɛlɔlɔ” wayotshumanyema ndo wayoyɔhɛta oko osase “lo Diolelo dia Shɛwɔ.” Ko kayotota dikambo dia “ana wa kanga kɔlɔ”? Kɛnɛ kayowakomɛ ele elanyelo, lɛkɔ “mbayowolela ndo mbayowokakatanya wanyu awɔ.”​—Mateo 13:41-43.

Yeso akanyomoyosha ambeki ande wɛɛla ekina esato. Ntondotondo, nde akate ate: “Diolelo dia l’olongo diekɔ oko ɛngɔ ka nɛmɔ kakashɛma l’ekambɔ, ko onto ɔmɔtshi akakiɛnyi ndo akakishɛ; ndo l’ɔtɛ w’ɔngɛnɔngɛnɔ waki la nde, nde akatshu, akatosondja diangɔ diande tshɛ ko akayosomba ekambɔ kakɔ.”​—Mateo 13:44.

Nde akatetemala ate: “Diolelo dia l’olongo diekɔ oko omundji w’okanda wakatayangaka adidi w’amɛna efula. Lam’akandatane didi dimɔtshi diele la nɛmɔ efula, nde akatshu aha la ntshimbatshimba, akatosondja diangɔ tshɛ diaki la nde ko nde akadisombe.”​—Mateo 13:45, 46.

Lo wɛɛla ɛsɔ tshɛ, Yeso akatɔtɔmiya kɛnɛ ketawɔ onto dia nshisha lo dikambo dia ɛngɔ kele mɛtɛ la nɛmɔ. Omundji w’okanda akatosondja aha la ntshimbatshimba “diangɔ tshɛ diaki la nde” dia nkondja didi di’oshinga wolo. Ambeki wa Yeso wakakoke nshihodia ɛnyɛlɔ kɛsɔ kendana la didi dia nɛmɔ efula. Ndo pami kakashola ɛngɔ ka nɛmɔ l’ekambɔ “akatosondja diangɔ diande tshɛ” dia kikondja. Bɛnyɛlɔ diakɔ tshɛ tɛkɛtaka dikambo di’ɛngɔ ka nɛmɔ efula, ɛngɔ kahomba kondjɛma ndo mbɔsama la nɛmɔ di’efula. Kɛsɔ koka mbɛdikama la welo wadja onto dia nkotsha ehomba ande wa lo nyuma. (Mateo 5:3) Anto amɔtshi wakahokamɛka Yeso asha bɛnyɛlɔ sɔ wamboshilaka mɛnya dia wekɔ suke dia mbidja welo w’efula dia nkotsha ehomba awɔ wa lo nyuma ndo monga ambeki ande wa mɛtɛ.​—Mateo 4:19, 20; 19:27.

L’ekomelo, Yeso akayɛdika Diolelo dia l’olongo la ɔtɛyi wanda weho tshɛ wa nse. (Mateo 13:47) Etena kasɔnawɔ nse, vɔ mbidjaka y’amɛna lo kisaka koko nse ya kɔlɔ mbikashemaka. Yeso akate dia ngasɔ mbayodionga l’ekomelo ka dikongɛ di’akambo, mbuta ate andjelo wayokakitola atshi wa kɔlɔ l’anto w’ɛlɔlɔ.

Yeso ndamɛ aki lo nsala yoho mɔtshi ya wondelo wa nse wa lo nyuma etena kakandelɛ ambeki ande wa ntondo dia vɔ monga “amundji w’anto.” (Makɔ 1:17) Koko, nde akate dia wɛɛla ande wendana la ɔtɛyi wayoyokotshama lo nshi yayaye “l’etena k’ekomelo ka dikongɛ di’akambo.” (Mateo 13:49) Ɔnkɔnɛ, apɔstɔlɔ ndo ambeki akina wakahokamɛ Yeso wakakoke nshihodia dia awui w’amɛna efula wayoyala.

Wanɛ wakahokamɛ wɛɛla wakashama oma lo waato wamboyeya nto akambo akina efula. Yeso akɛnya woho wakinde suke dia “[nembetshiya] ambeki ande akambo tshɛ lo shɔpɔ.” (Makɔ 4:34) Nde “ekɔ oko kanga luudu latondja diangɔ di’eyoyo la di’edjedja oma lo eombelo kande.” (Mateo 13:52) Yeso kombisha wɛɛla ɛsɔ l’oyango wa mɛnya lo sɛkɛ dikoka diaki la nde dia mbetsha. Koko, nde aki lo nkahana l’ambeki ande akambo wa mɛtɛ wele oko diangɔ di’oshinga wolo. Nde mɛtɛ ekɔ “ombetsha” woleki tshɛ.