Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

Okidi wa Ela

Davidɛ akalɔ la Ngɔliyatɛ—Onde mɛtɛ dui sɔ diakasalema?

Davidɛ akalɔ la Ngɔliyatɛ—Onde mɛtɛ dui sɔ diakasalema?

Anto amɔtshi ndjambolaka dia mbeya kana ɔkɔndɔ wa Davidɛ nde la Ngɔliyatɛ wekɔ mɛtɛ ko kana ekɔ tsho shimu. Lam’ele wɛ oma la mbadia sawo dietshi, onde ndo wɛ mbele la taamu ta ngasɔ? Naka ngasɔ, ɛsɔ tɔsɛdingole lam’alangɛ ambola asato wayela anɛ.

1 | Onde mɛtɛ onto koka monga otale wa mɛtrɛ 2.9?

Bible mbutaka dia Ngɔliyatɛ aki ‘otale wa kubita 6 la nana dia lonya.’ (1 Samuele 17:4) Kubita kɔtɛkɛtshiwɔ lanɛ kaki la otale wa satimɛtrɛ 44.5, ndo nana dia lonya diaki la otale wa satimɛtrɛ 22.2. Naka wɛ nsanganya tshɛtshɛ kete ayokosha otale wa mɛtrɛ suke la 2.9. Anto amɔtshi wekɔ lo ntetemala mbuta ɔnɛ Ngɔliyatɛ takandahombe monga otale wa ngasɔ, koko ɛsɔ tɔsɛdingole dui nɛ: Lo nshi yaso nyɛ, onto loleki otale lele ɔkɔndɔ ande wakafundama lo abuku aki la mɛtrɛ ndekana 2.7 lo otale. Ko onde laasɔ, ekɔ dui diahakoke salema dia Ngɔliyatɛ mboleka otale wa satimɛtrɛ 15 tsho? Nde aki ose dioho dia Rɛfayima, anto wakeyamaka l’ɔtɛ w’etale awɔ wahadjama anya. Dibuku dimɔtshi di’ase Edjibito dia lo ntambe ka 13 ntondo ka Yeso mbotɔ mbutaka dia andɔshi amɔtshi wa ta wa diambo efula wa lo ɛtshi ka nkɛtɛ ka Kanana waki etale ndekana mɛtrɛ 2.4. Mbokɛmaka dia otale waki Ngɔliyatɛ ɔsɔ keema dui diahakoke salema.

2 | Onde Davidɛ aki onto la mɛtɛ mɛtɛ?

Akikɔ etena kɛmɔtshi kele ambeyi wa siansɛ wakayotatɛ mɛnya dia ɔkɔndɔ wa nkumekanga Davidɛ ekɔ tsho shimu, koko akayokomaka dui dia wolo efula dia vɔ mbuta ngasɔ. Anyangiyangi amɔtshi wakashola efundelo ɛmɔtshi w’edjedja wakafundama ɔnɛ “luudu la Davidɛ.” Laadiko dia laasɔ, Yeso Kristo akatɛkɛta dia Davidɛ aki onto la mɛtɛ mɛtɛ. (Mateo 12:3; 22:43-45) Ɛkɔndɔ ehende wendana la ɛlɔndji sukɛka dia Yeso aki Mɛsiya ndo vɔ mɛnyaka dia nde aki onto la l’ɔlɔndji wa nkumekanga Davidɛ. (Mateo 1:6-16; Luka 3:23-31) Mbokɛmaka hwe dia Davidɛ aki onto la mɛtɛ mɛtɛ.

3 | Onde awui wɔtɛkɛtami l’ɔkɔndɔ ɔnɛ wakasalema lo dihole dimɔtshi shikaa?

Bible mbutaka dia ta diakatombe l’Okidi wa Ela. Koko tɔ ndekaka mbisha eshikikelo, lo mbuta di’ase Filistiya wakake mpango kawɔ lo dihole dimɔtshi, lo dikona lam’asa esomba ehende, mbuta ate Sɔko la Azeka. Ase Isariyɛlɛ waki lo wedi w’okidi lo dikona dikina. Onde ɔsɔ aki ahole wa mɛtɛ mɛtɛ?

Tende kɛnɛ kakate ɔmɛngɔdi ɔmɔtshi wa pami atete edja lo kɛnɛ kendana l’ɛtshi ka nkɛtɛ kɛsɔ. Nde mbutaka ate: “Ɔnɔmbɔdi aso lahayasha lo awui w’ɔtɛmwɛlɔ akatshu la so lo Okidi wa Ela. Takatshu lo mboka kakatokonya lo shɔdi ya dikona. Etena kakatendaka lo okidi, nde akatadiyɛ 1 Samuele 17:1-3. Oma laasɔ, nde akatshume lohita otsha l’okidi lo mbuta ɔnɛ: ‘Lengo lo lonya lanyu la lɔmɔsɔ mbaki osomba w’edjedja wa Sɔko.’ Nde akakadimɔ ko akate ate: ‘La diko lɛnɛ lo lonya lanyu l’omi mbaki osomba w’edjedja wa Azeka. Ase Filistiya wakake mpango lam’asa esomba engo ehende lo dihole dimɔtshi lo akona wɛlɛngane la nyu. Laasɔ, sho mbeyaka memala lɛnɛ akake ase Isariyɛlɛ mpango.’ Lakakanyiyaka woho wakemala Saolo la Davidɛ lo dihole diakamemala. Oma laasɔ, takaholɔ l’okidi w’ebamubamu ndo okidi ɔsɔ suke la tshɛ wakikɔ womu ndo wakikɔ la mbɔkɔ efula. Ndooko kakamakoke nsala koko lakakanyiyaka woho wakatɔngɔnaka Davidɛ mbɔkɔ tshanu y’ɔsɛlɔ ndo woho wakatodiaka lɔwɔkɔ lɔmɔtshi Ngɔliyatɛ.” Ɔmɛngɔdi ɔsɔ ndo akina efula wakambe hakoke lo woho wele awui wa lo Bible wekɔ mɛtɛ.

Ndooko tolembetelo takoka ndjokonya onto dia mbidja taamu lo mɛtɛ ka ɔkɔndɔ ɔnɛ. Vɔ tɛkɛtaka di’anto wa mɛtɛ mɛtɛ ndo ahole wa shikaa. Kɛnɛ koleki ohomba ele, vɔ wekɔ etenyi kɛmɔtshi ka Ɔtɛkɛta waki Nzambi wakasambiyama, ɔnkɔnɛ vɔ ndja oma le Nzambi ka mɛtɛ, Ɔnɛ “lahakoke mbuta kashi.”​—Tito 1:2; 2 Timɔte 3:16.