DAVIDƐ amboyalɔngɔsɔla dia nshika ntanga etena kayakungusɔ asɔlayi oma la ntondo kande. Vɔ waki washo hanga la wɔma etena kakawayalawɔka oma lo ta. Kakɔna kakawasha wɔma ngasɔ? Mbala ko mbala, Davidɛ akokaka woho wakawahangɔhangɔka kaamɛ la nkɛlɛ tshɛ. Vɔ wakadimolaka lokombo la pami kɛmɔtshi. Pami kakɔ akemala l’otako tshɛ l’okidi, ondo laasɔ ko Davidɛ atɛnaka dikongote dia pami dia ngasɔ ndooko lushi.

Ngɔliyatɛ. Davidɛ ambokoka mɛna lande na kakawoki asɔlayi wɔma, nɛ dia nde aki dikongote ndo otale wahadjama anya. Kaanga aha la dihomɔ diande dia ta dia diambo, ondo nde aki wotsho ndeka apami ahende w’akongote. Koko nde aki la dihomɔ dia ta dia wotsho efula, nde aki la wolo efula ndo aki ɔndɔshi wa ta wa manamana. Ngɔliyatɛ akadje tɔfwɛfwɛ. Ohokanyiya woho wakandatɛkɛtaka la dui dia wolo diakokɛmaka polo ndo l’akona etena kakandatɛngaka alembe w’ase Isariyɛlɛ ndo Saolo, nkumekanga kawɔ. Nde akaalɔmbɛ dia vɔ ntondja pami kɛmɔtshi dia nde ndɔ la nde l’oyango wa nkomiya ta sɔ.​—1 Samuele 17:4-10.

Ase Isariyɛlɛ wakandama la wɔma. Nkumekanga Saolo nde lawɔ akandama la wɔma. Paka l’ɔkɔngɔ wa dui sɔ mbiviya l’edja ka ngɔndɔ k’otondo mbakayeyaka Davidɛ. Elui akɔ ehende w’alembe mbuta ate, ase Filistiya l’ase Isariyɛlɛ, wakatokotshika aha ndɔ ta edja tshɛ kakatetemala Ngɔliyatɛ ntɛnga ase Isariyɛlɛ lushi la lushi. Davidɛ akayakiyanya. Aki dui dia nsɔnyi lo woho wele nkumekanga k’Isariyɛlɛ l’asɔlayi ande mbidja ndo nondo dia Davidɛ sato wakandama la wɔma. Lo washo wa Davidɛ, Ngɔliyatɛ laki opanganu akasalaka dui dia kɔlɔ efula dioleki mbisha alembe w’ase Isariyɛlɛ nsɔnyi, mbuta ate nde aki lo ntɛnga Jehowa Nzambi k’Isariyɛlɛ. Ko kakɔna kakakoke Davidɛ laki eke dikɛnda nsala lo dikambo sɔ? Ndo wetshelo akɔna wakokaso nkondja ɛlɔ kɛnɛ oma lo mbetawɔ ka Davidɛ?​—1 Samuele 17:11-14.

Ɛsɔ tokalole yema, ngɔndɔ efula la ntondo. La dikɔlɔ dimɔtshi Davidɛ akatshu dia tolama ɛkɔkɔ waki she lo akona wosukanyi la Bɛtɛlɛhɛma. Nde aki ɔlɔngɔlɔngɔ w’olangala, ondo laasɔ ko nde aya l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi, lokoho lande la demba laki beela ndo nde aki la ɛnamelo ka dimɛna ndo la washo w’elangala. Tena dimɔtshi nde akahomaka lɔsɛsɛ. Nde akatshutshuyama dia memba dimɛna dia etongelo kaki Jehowa, ndo akoka ande w’ompomi wa mishiki wakayahamaka yema yema l’ɔtɛ wakandayaekesanyiyaka lo tena di’ɔngɛnɔngɛnɔ. Koko la dikɔlɔ diakɔ sɔ, wakatome onto dia telɛ Davidɛ. She akalange mbɛna aha la ntshimbatshimba.​—1 Samuele 16:12.

Nde akatane Jɛse ya she atɛkɛta la osombe ɔmɔtshi wa pami. Ɔsɔ aki omvutshi Samuɛlɛ. Jehowa akotome dia nde tokita ɔnaki Jɛse la pami ɔmɔtshi esɔ dia monga nkumekanga k’Isariyɛlɛ. Samuɛlɛ akashile la mɛna nondo diaki Davidɛ esambele, koko Jehowa akatɛ Samuɛlɛ hwe dia Nde kɔsɔna kaanga ɔtɔi la l’atei awɔ. Etena kakakome Davidɛ, Jehowa akatɛ Samuɛlɛ ate: ‘Kitande esɔ, nɛ dia nde ongo!’ La ntondo ka nondo dia Davidɛ tshɛ, Samuɛlɛ akafola loseke laki la esɔ ka laande ko akatɛ Davidɛ l’ɔtɛ. Lɔsɛnɔ la Davidɛ kondjonga nto woho akɔ waamɛ l’ɔkɔngɔ wa vɔ mbokita esɔ. Bible mbutaka ɔnɛ: ‘Nyuma ka Jehowa kakatatɛ mbisha Davidɛ wolo ntatɛ oma ko lushi lɔsɔ.’​—1 Samuele 16:1, 5-11, 13.

Onde Davidɛ akatatɛ monga la nsaki ka monga nkumekanga? Ndooko, nde aki l’ɔngɛnɔngɛnɔ  dia nkonga ɛlɔmbwɛlɔ ka nyuma kaki Jehowa dia tɔ mbokimanyiya dia nde mbeya etena kakandahombe ndjɛmba ɛkɛndɛ wa weke. La ntondo ka etena kɛsɔ koka, Davidɛ akatetemalaka nkamba olimu ande wa namaka ɛkɔkɔ. Nde akakambaka olimu ɔsɔ la ndjakimɔ ndo la dihonga di’efula. Ɛkɔkɔ waki she wakonge lo waale lo waaso ahende, mbala kɛmɔtshi oma le ntambwɛ ndo mbala kekina oma le laondo. Davidɛ konyanga tsho dia ndjaka nyama ya ngala shɔ oma lo tshalola. Koko aha la ntshimbatshimba, nde akatatɛ mamɛ ɛkɔkɔ wa she waki komonga l’okimanyedi. Mbala hiende y’etondo, ndamɛ akadiake nyama ya ngala.​—1 Samuele 17:34-36; Isaya 31:4.

L’edjedja ka wonya, wakayotoma onto dia telɛ Davidɛ nto. Lokumu lande lakakome polo lo atui wa nkumekanga Saolo. Kaanga mbele laasɔ ko nde eke ɔndɔshi wa ta wa wolo, Saolo akasɛkama oma le Jehowa l’ɔtɛ wakandatɔmbɔkwɛ ɛlɔmbwɛlɔ kaki Nzambi. Jehowa akanya nyuma kande oma le Saolo ndo dui sɔ diakakonyaka nkumekanga dia nde monga la nyuma ka kɔlɔ lo tena dimɔtshi, mbuta ate kɛlɛ, taamu ndo awui wa ngala. Etena kakayaka nyuma ka kɔlɔ kɛsɔ le Saolo, paka mishiki mbakakoke mbonyɛtɔ. Anto waki Saolo amɔtshi wakoke lokumu ɔnɛ Davidɛ ekɔ opomi wa mishiki ndo ɔndɔshi wa ta. Diakɔ diele, wakatome onto dia telɛ Davidɛ ndo aha la ntshimbatshimba nde akakome ompomi ɔmɔtshi wa mishiki wa lo mbalasa kaki Saolo ndo ɔmɛmbi ande ɔmɔtshi wa dihomɔ dia ta.​—1 Samuele 15:26-29; 16:14-23.

Lo yoho ya laande, ɛlɔngɔlɔngɔ koka nkondja wetshelo w’efula oma lo mbetawɔ ka Davidɛ lo awui asɔ. Tolembete dia nde aketshaka wenya efula dia mbesa awui wakosukanya la Jehowa. Ndo nto la solo dia lotutsha tshɛ, nde akatahamiaka akoka waki ohomba ndo wakokimanyiya dia nde monga suke dia vɔ nkamba la nde. Laadiko dia laasɔ, nde akayele ɛlɔmbwɛlɔ ka nyuma ka Jehowa. Ande wetshelo w’ohomba le so sho tshɛ lee!​—Undaki 12:1.

Etena kakandakambɛka Saolo, Davidɛ akakalolaka lakawɔ tena dimɔtshi dia tolama ɛkɔkɔ, mbala mɔtshi lo edja ka nshi efula. Akikɔ lo etena kɛmɔtshi ka ngasɔ mbakatome Jɛse Davidɛ dia nde tenda anande asato w’apami wa nondo, wanɛ waki asɔlayi waki Saolo. La okitanyiya tshɛ, Davidɛ akatɔlɛ anango diangɔ dia ndɛ lo lɛkɛ la Okidi wa Ela. Etena kakandakome, nde akakɔmɔ dia mɛna dia elui ehende w’alembe wemadi oko wotamidiɔ lo etatelo ka sawo nɛ. Vɔ wakɛlɛnganɛ, wanɛ lo wedi ɔnɛ wanɛ lo wedi okina, ko okidi l’atei.​—1 Samuele 17:1-3, 15-19.

Le Davidɛ, ɔsɔ komonga dui dia diha washo. Ngande wakakoke alembe wa Jehowa Nzambi ka sɛna mboka onto l’anyanya ndo laki opanganu wɔma? Davidɛ akɛnyi dia Ngɔliyatɛ akatɛngaka Jehowa mbala kakɔ ɔtɔi. Diakɔ diakandatatɛ ntɛkɛta la kɛlɛ tshɛ otsha le asɔlayi dia ndɔsha Ngɔliyatɛ. La ntondo ka laasɔ, Eliyabɛ enondo wa Davidɛ akoke awui wakatɛkɛtaka Davidɛ. Nde akahangwɛ kosɛnde la kɛlɛ tshɛ lo mbotɛ dia nde akaye paka dia ndjɛna woho wadiakema anto lo ta. Koko Davidɛ akokadimola ate: ‘Amomosala? Mimbola tsho kombodimi!’ Oma laasɔ, nde akatatɛ ntɛkɛta lo woshɛshɛ dia nde koka nɛndja Ngɔliyatɛ, ko onto ɔmɔtshi akatotɛka Saolo ɛtɛkɛta ɛsɔ. Nkumekanga akadjanga dia vɔ ndja la Davidɛ la ntondo kande.​—1 Samuele 17:23-31.

Davidɛ akatɛ nkumekanga ɛtɛkɛta w’ekeketshelo ɛnɛ ate: ‘Ndooko onto lahomba nshisha dihonga l’ɔtɛ ande.’ Saolo l’anto ande mɛtɛ wakashisha dihonga  l’ɔtɛ wa Ngɔliyatɛ. Ondo vɔ wakasale munga lo ndjaɛdika la pami k’otale kɛsɔ, wakanyiya woho wakokawɔ munda pami kɛsɔ paka lo lokende kana lo ntolo. Vɔ wakakanyiyaka woho wakakokaka dikongote dia pami sɔ diaki la dihomɔ dia ta mbadiaka aha l’okakatanu ndo lo kamula ka sso. Koko Davidɛ kɔfɔnyaka yoho shɔ. Oko wayotodiɛna, nde akɛnaka akambo lo yoho yotshikitanyi tshɛ lo tshɛ la wɔ. Diakɔ diele nde akayakimɔ dia ndɔ la Ngɔliyatɛ.—1 Samuele 17:32.

Saolo akatone lo mbotɛ ɔnɛ: ‘Wɛ bu l’akoka wa ndɔ l’ose Filistiya ongo, nɛ dia wɛ eke dikɛnda ndo nde ambongaka ɔsɔlayi oma ko dikɛnda diande.’ Onde Davidɛ aki mɛtɛ dikɛnda? Ndooko, koko nde aki dikɛnda efula dia mbɔtɔ l’olimu w’ɔsɔlayi ndo ondo nde aki la ɛnamelo ka ɔlɔngɔlɔngɔ. Laasɔ ko Davidɛ amboshilaka mbeyama oko ɔndɔshi wa ta wa mamba, ondo laasɔ ko nde aya suke la nkotsha ɛnɔnyi akumi ahende lo etena kɛsɔ.​—1 Samuele 16:18; 17:33.

Davidɛ akashikikɛ Saolo nto lo nyomowɔkɔndɔlɛ kɛnɛ kɛnɛ kakandasale la ntambwɛ ndo laondo. Onde Davidɛ aki l’ofunu? Ndooko. Davidɛ akeyaka woho wakandadjaka otshumba lo ata asɔ. Nde akate ate: ‘Jehowa lakambitsha oma lo nkala ya ntambwɛ ndo ya laondo ayombitsha oma lo anya w’ose Filistiya ongo.’ L’ɔkɔngɔ wa nde mbetawɔ ɛtɛkɛta ɛsɔ, Saolo akawotɛ ate: ‘Tshɔka, Jehowa onge kaamɛ la yɛ.’​—1 Samuele 17:37.

Onde wɛ nangaka monga la mbetawɔ kele oko ka Davidɛ? Lembetɛ dia mbetawɔ ka Davidɛ komonga dɔ kana kɛnɛ kakandafɔnyaka. Nde aki la mbetawɔ le Nzambi kande l’ɔtɛ wa ewo ndo diewo diande. Nde akeyaka dia Jehowa ekɔ Okokedi wele la ngandji ndo Ɔnɛ lakotsha alaka ande. Naka sho nangaka monga la mbetawɔ ka ngasɔ, sho pombaka ntetemala mbeka akambo wendana la Nzambi katɛkɛtama lo Bible. Etena kayotɔsɛnaka lo ndjela kɛnɛ kekaso, tayɛna dia etombelo w’ɛlɔlɔ wayotokondja wayokeketsha mbetawɔ kaso.—Hɛbɛru 11:1.

L’etatelo, Saolo akalɔtsha Davidɛ dihomɔ diande dia ta. Diɔ diakaleke dia Ngɔliyatɛ, diakasalema la nkonga, ndo ondo diaki la dikɔti dia mbolo dia mposo mposo. Ɔnkɔnɛ, Davidɛ akahembe nkɛndakɛnda etena kakandalɔtɛ dihomɔ dia wotsho sɔ ndo dia disanya ndo nde akɛnyi dia ayonga wolo nde nkamba la diɔ. Nde kondowanyema oko ɔsɔlayi, diakɔ diele nde kombekɛ ndɔta dihomɔ dia ta, ndjekoleko nɛ diakalɔtaka Saolo ɔnɛ laki pami kakaleke anto tshɛ wa l’Isariyɛlɛ otale. (1 Samuele 9:2) Nde akadikolola tshɛ ndo akalɔtɛ okutu wakandalɔtaka, mbuta ate okutu watɔlɔtaka olami w’ɛkɔkɔ dia nkokɛ ɛkɔkɔ ande.​—1 Samuele 17:38-40.

Davidɛ akɔsɛ danga diande di’olami w’ɛkɔkɔ, akahakatɛ mpata lo dihɛka ndo yooka ave. Yooka ave yakakokaka mɛnama oko yangɔ y’anyanya koko ɔsɔ aki ehomɔ ka diambo efula. Yɔ yakasalemaka la biengabenga ya tshitshɛ yakawadjaka lo tokoma ta ɛkɔdi ehende w’etale wa lokoho la nyama, ɔsɔ aki ehomɔ ka dimɛna efula kakɛngɔlaka la olami w’ɛkɔkɔ. Nde akadjaka lɔwɔkɔ lo biengabienga shɔ ko nde lieda la diko k’ɔtɛ ande la wolo tshɛ ndo oma laasɔ ko nde nkimɔ ɔkɔdi ɔmɔtshi etena kafufande lɔwɔkɔ la wolo tshɛ. Lam’ele ehomɔ kɛsɔ kaki wolo efula, elui ɛmɔtshi w’alembe wakikɔ l’anto amɔtshi wakakambaka la tooka ave.

Lam’ele Davidɛ akikɔ la ehomɔ kɛsɔ, nde akasamanya dia tohomana la otunyi ande. Sho koka nkanyiya alɔmbɛlɔ wa l’etete wakasale Davidɛ etena kakandanyama lo dihole di’ofumbo diatongaka ashi ko ntɔngɔna mbɔkɔ tshanu yatotshitshɛ y’ɔsɛlɔ. Oma laasɔ, nde akatshu lo ta aha lɔkɛndakɛnda koko la lowango.

Etena kakɛnyi Ngɔliyatɛ otunyi ande, kakɔna kakandafɔnya? Bible mbutaka ɔnɛ: ‘Nde akawɔnyɔla dikambo lokoho lande la demba laki beela ndo nde aki ɔna pami l’olangala.’ Ngɔliyatɛ akate la dui dia wolo ate: ‘Onde dimi mfɔ kemi katoyoya le mi la ɛkɔmba?’ Lo mɛtɛ nde akɛnyi ɛkɔmba waki Davidɛ koko nde kombidja yimba lo yooka ave. Nde akadje Davidɛ mananu lo lokombo la tozambizambi t’ase Filistiya ndo akatshibe dia mbisha tofudu ta l’olongo ndo nyama ya l’okonda odo w’otunyi ande wakandokaka nkɛlɛ ɔsɔ.​—1 Samuele 17:41-44.

Polo ndo ɛlɔ kɛnɛ, okadimwelo wakasha Davidɛ wekɔ wa mbetawɔ k’efula. Ohokanyiya woho watɛ ɔlɔngɔlɔngɔ ɔsɔ Ngɔliyatɛ ate: ‘Wɛ amboya ndjɔlɔ la mi la lokuwa la ta, la dikɔnga ndo la ɔsɔngɔ, koko dimi lamboya ndjɔlɔ la yɛ la lokombo la Jehowa kanga lolembelembe, Nzambi k’andɔshi wa ta wa l’Isariyɛlɛ kamboyodja tɔfwɛfwɛ.’ Davidɛ akeyaka dia wolo w’ana w’anto ndo dihomɔ diawɔ dia ta komonga ohomba efula. Ngɔliyatɛ akɔnyɔla Jehowa Nzambi, ndo Jehowa akahombe nsala dui dimɔtshi. Oko wakate Davidɛ, ‘ta diekɔ dia Jehowa.’​—1 Samuele 17:45-47.

 Davidɛ akɛnyi otale waki Ngɔliyatɛ ndo dihomɔ diande dia ta. Koko Davidɛ kombetawɔ di’awui asɔ mbotsha wɔma. Nde kosala munga kakasale Saolo l’alembe ande. Davidɛ kondjaɛdika la Ngɔliyatɛ. Koko nde akende Ngɔliyatɛ lo mbɛɛdika la Jehowa. Lam’ele nde aki la otale wa mɛtrɛ 2.9, Ngɔliyatɛ akaleke anto akina otale, ko ngande wakinde lo mbɛɛdika la Omboledi w’andja w’otondo? Lo mɛtɛ, oko wele onto tshɛ, nde aki yangɔ y’anyanya ndeka kaanga fumbɔfumbɔ, diakɔ diele Jehowa aki suke dia mbodiaka.

Davidɛ akalawɔ otsha le otunyi ande, atadje lonya lo mpata kande dia ntondja lɔwɔkɔ. Nde akadje lɔwɔkɔ lo yooka ave ndo akalitshindjaka la diko di’ɔtɛ ande la lohelo tshɛ. Ngɔliyatɛ akayasukanaka oya le Davidɛ, ondo l’ɔkɔngɔ w’ɔmɛmbi ande wa dihomɔ dia ta. Otale waki ngɔliyatɛ wakakoke monga waale lam’ele ɔnɛ lakatawɛmbɛka dihomɔ dia ta aki otale oko anto akina ndo nde kokoka mbedia engawo diatokokɛ ɔtɛ wa Ngɔliyatɛ. Ndo paka l’ɔtɛ mbakashindɛ Davidɛ.​—1 Samuele 17:41.

Davidɛ akafufe lɔwɔkɔ lande. Ohokanyiya ki kakayala etena kakatatshɔka lɔwɔkɔ otsha lo dihole diakawalisembola. Aha la taamu, Jehowa akayashikikɛ di’aha Davidɛ mfufa lɔwɔkɔ lokina nto. Lɔwɔkɔ lakakɔmama Ngɔliyatɛ lo okoko. Pami k’otale kɛsɔ akakɔ la nkɛtɛ ekukumadi! Ondo ɔmɛmbi ande wa dihomɔ dia ta akalawɔ la wɔma. Davidɛ akasukana, akɔshi lokuwa laki Ngɔliyatɛ ko akohembola ɔtɛ la lokuwa lakɔ.​—1 Samuele 17:48-51.

L’ekomelo Saolo nde la asɔlayi ande wakayongaka la dihonga. Vɔ wakatshanya ase Filistiya la ekoko wa ta wa wolo. Ta diakalɔma paka oko wakatɛ Davidɛ Ngɔliyatɛ ate: ‘Jehowa ayonyokimɔ nyu tshɛ lo anya aso.’​—1 Samuele 17:47, 52, 53.

Ɛlɔ kɛnɛ, ekambi waki Nzambi hawɔlɔ ta dia mɛtɛ mɛtɛ. Etena kakasalemaka dui sɔ kambetaka. (Mateo 26:52) Koko, ekɔ ohomba sho mbokoya mbetawɔ kaki Davidɛ. L’ɛnyɛlɔ kande sho pombaka mbɔsa Jehowa oko onto la mɛtɛ mɛtɛ, mbuta ate oko Nzambi ɔtɔi kahombaso kambɛ ndo mboka wɔma. Lo tena dimɔtshi, sho koka ndjaɔsa diangɔ di’anyanya lo ndjaɛdika l’awui wele la so, koko awui wele la so wekɔ totshitshɛ efula lo mbɛdika la wolo waha l’elelo wele la Jehowa. Naka sho nsɔna Jehowa oko Nzambi kaso ndo monga la mbetawɔ le nde oko Davidɛ, kete ndooko ohemba, okakatanu wahomba totsha wɔma. Ndooko dui diele Jehowa bu la wolo wa disala.