Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

DUI 5

Ohomba w’ɛlɔmbwɛlɔ k’epalanga

Ohomba w’ɛlɔmbwɛlɔ k’epalanga

WAA NA WAHOMBA NƆMBƆLA ANA?

Ana wekɔ l’ohomba w’ɛlɔmbwɛlɔ ndo alako w’oma le epalanga. Oko ombutshi, wɛ mbele l’ɔkɛndɛ wa mbisha ɔnayɛ ɛlɔmbwɛlɔ ndo alako. Koko, epalanga ekina koka nkimanyiya ndo mbisha anayɛ alako.

LANDE NA KELE ƐLƆMBWƐLƆ K’EPALANGA KEKƆ OHOMBA?

L’ahole efula, ana hawoleke mbetsha wenya efula kaamɛ l’epalanga. Tende dui nɛ:

  • Ana mbetshaka wenya efula la kalasa, lɛnɛ ele ambeki efula ndeka embetsha ndo epalanga ekina.

  • Etena kakalola ana amɔtshi oma la kalasa, vɔ mongaka vɔamɛ la ngelo, nɛ dia ambutshi awɔ tshɔka l’olimu.

  • Wekelo ɔmɔtshi mɛnyaka dia l’États-Unis, ana wele lam’asa ɛnɔnyi 8 kana 12, mbetshaka wenya oko esamalo lo tɔkɛnyɔ lushi tshɛ. *

Dibuku dimɔtshi (Hold On to Your Kids) mbutaka ɔnɛ: “Nshi nyɛ mbamboleka ana w’akɛnda nyanga alako oma le asekawɔ ana lo dihole dia nyanga alako oma le epalanga . . .”

WOHO WA MBISHA ƐLƆMBWƐLƆ

Etsha wenya kaamɛ l’ɔnayɛ.

TƆNDƆ DIA LO BIBLE: “Etsha ɔna lo mboka kahombande ntshɔ; kaanga lam’ayondonga opalanga nde hatokitakɔ.”​—Tokedi 22:6, nɔtɛ.

Mbala efula ana nangaka di’ambutshi awɔ mbalɔmbɔla ndo mbakimanyiya. Tomanyi tɔmɔtshi mbutaka dia, kaanga ana wele l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi kombolaka dia ambutshi awɔ mbasha alako, koko aha asekawɔ. Dɔkɔtɛlɛ Laurence Steinberg akate lo dibuku dimɔtshi (You and Your Adolescent) ɔnɛ: “Ambutshi mbaleka monga la shɛngiya lo lɔkɛwɔ ndo l’etsha w’anawɔ etena kekewɔ akɛnda polo lam’ayowonga epalanga.” Nde kotshaka ɔnɛ: “Ana wele l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi nangaka mbeya kɛnɛ kakanyiyayɛ ndo mpokamɛ kɛnɛ katayɛ kaanga mbele aha mbala tshɛ mbetawɔwɔ kɛnɛ tshɛ katayɛ.”

Edja tshɛ kaketawɔ ɔnayɛ ɛlɔmbwɛlɔ kayɛ, sala kɛnɛ tshɛ kakokayɛ nsala dia mbɔlɔmbɔla. Etshaka wenya kaamɛ l’anayɛ ndo tɛkawɔ tokanyi tayɛ, awui wele ohomba le yɛ ndo awui wakahomana la yɛ.

Yangɛ ɔnayɛ ɔngɛnyi w’oshika.

TƆNDƆ DIA LO BIBLE: “Ɔnɛ latɛngɔlaka kaamɛ la akanga wa lomba ayonga kanga lomba”​—Tokedi 13:20.

Shi wɛ koka mboyangɛ opalanga ɔmɔtshi lakoka monga ɛnyɛlɔ ka dimɛna le nde? Shi wɛ koka nkongɛ dia onto ɔsɔ mbetshaka wenya kaamɛ l’ɔnayɛ? Koko, dui sɔ halembetshiya dia onto ɔsɔ ambɔsa dihole diayɛ di’ombutshi. Lo mɛtɛ, opalanga wɛkɛyɛ otema hosalɛ ɔnayɛ kɔlɔ ndo nde koka kokimanyiya l’olowanyelo wawoshayɛ. Bible mbutaka dia kaanga etena kakonge Timɔte opalanga, nde akakondjaka wahɔ w’efula lo monga kaamɛ la ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ ndo Pɔɔlɔ akakondja wahɔ lo mbɔtɔ lɔngɛnyi la Timɔte.​—Filipɛ 2:20, 22.

Ɛlɔ kɛnɛ nkumbo efula, hawoyodjasɛ kaamɛ lo luudu ɔtɔi la watshɛwɔ, anyangɛwɔ pami, waa shɛwɔ wanto ndo ewotɔ awɔ ekina mbeyaka monga l’ahole akina. Naka ngasɔ mbele nkumbo kayɛ, kete sha anayɛ diaaso dia mbeka awui oma le epalanga wele la waonga walangayɛ di’anayɛ monga la wɔ.

^ od. 9 Wekelo akɔ mbutaka nto dia, ana wele l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi, mbetshaka wenya oko divwa lo lushi dia menda televiziɔ kana mpokamɛ mishiki. Lofulo la wenya lɔsɔ halendana la wenya wetsha ana lo ɛtɛrnɛtɛ, la kalasa kana dia nsala adɛvwara awɔ.