1. Lande na kahombaso mpokamɛ ɔhɛmwɛlɔ wa Yeso?

LO PRƆFƐSIYA kande kendana la nshi y’ekomelo, Yeso akate ate: “Nyoyalame diaha etema anyu monga wotsho la . . . ekiyanu wa lo lɔsɛnɔ [kana “ekiyanu wendana la woho wa ndjasɛnya; ekiyanu wa lo lɔsɛnɔ la lushi la lushi,” nwtsty nɔtɛ].” (Luka 21:34) Sho pombaka mpokamɛ ɔhɛmwɛlɔ ɔsɔ. Lande na? Nshi nyɛ, sho ndɔshanaka la weho w’ekakatanu akɔ waamɛ wele ndo l’anto tshɛ.

2. Ekakatanu akɔna wahomana la anangɛso l’akadiyɛso?

² Tena dimɔtshi, sho pomanaka la lokema l’ekakatanu mbala kakɔ ɔtɔi. Tɔsɛdingole bɛnyɛlɔ diayela nɛ. John * lele Ɔmɛnyi wa Jehowa, akadiɛnɛ la hemɔ ka wolo ka lo wɔɔngɔ, nde akanyange efula etena kakɔsɛkɛ wadɛnde l’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi 19 wa diwala diawɔ. Oma laasɔ, anande ahende wa wamato wakatshike kambɛ Jehowa. Atshukanyi amɔtshi, Bob nde la Linda wakadiɛnɛ l’ekakatanu efula. Vɔ akɔ ahende wakashisha elimu awɔ ndo oma laasɔ vɔ kondjonga l’akoka wa futɛ luudu. Laadiko di’akambo asɔ, wakande Linda la hemɔ ka l’otema kakakoke mbodiaka ndo hemɔ kekina kakatatɛ ndanya tɔtshɔngu talɔshana la hemɔ.

3. Lo ndjela Filipɛ 4:6, 7, dui diakɔna diakokaso monga l’eshikikelo?

³ Sho koka monga l’eshikikelo dia Jehowa Otungi aso ndo Shɛso ka ngandji, shihodiaka ekiyanu wele la so. Ndo nde nangaka tokimanyiya dia sho ndɔshana la ekakatanu wele la so. (Adia Filipɛ 4:6, 7.) Ɔtɛkɛta wa Nzambi wekɔ la ɛkɔndɔ efula  wɛnya ekakatanu wakakikɛ ekambi ande. Vɔ kɔndɔlaka nto woho wakaakimanyiya Jehowa dia ndɔshana l’ekakatanu ɛsɔ. Nyɛsɔ tɔsɛdingole bɛnyɛlɔ dimɔtshi.

4. Ekakatanu akɔna wakahomana la Elidja, ndo ngande wakandayaoke lo dikambo dia Jehowa?

⁴ Elidja akakambɛ Jehowa lo tena dia paa ndo akahomana l’ekakatanu wa wolo. Nkumekanga Ahaba, laki ɔmɔtshi l’atei wa nkumi ya dikanga ya l’Isariyɛlɛ yaki komonga la kɔlamelo, akatshuke Jɛzabɛlɛ laki ɔtɛmɔdi wa kɔlɔ wa Baala. Vɔ akɔ ahende wakalodia wodja la ɔtɛmwɛlɔ wa Baala ndo wakadiake amvutshi efula wa Jehowa. Elidja akalawɔ. Nde akake nto oma lo ndjala ka kasha lo ndjaɛkɛ le Jehowa. (1 Ku. 17:2-4, 14-16) Laadiko dia laasɔ, Elidja akayaɛkɛ le Jehowa etena kakandalɔshana la amvutshi ndo atɛmɔdi wa Baala. Nde akakeketsha ase Isariyɛlɛ dia vɔ kambɛ Jehowa. (1 Ku. 18:21-24, 36-38) Elidja aki la tolembetelo efula takɛnyaka dia Jehowa akoosukɛka lo tena dia paa sɔ.

5-6. Lo ndjela 1 Nkumi ya dikanga 19:1-4, ngande wakayaoke Elidja, ndo ngande wakɛnya Jehowa dia nde nangaka Elidja?

⁵ Adia 1 Nkumi ya dikanga 19:1-4. Koko, Elidja akoke wɔma etena kakawanɛ Jɛzabɛlɛ nkumekanga ka womoto dia mbodiaka. Ko nde akalawɔ otsha lo lɛkɛ la Bɛrɛ-Shɛba. Nde akakɔmɔ, ko “nde akalɔmbɛ dia nde mvɔ.” Kakɔna kakokonya dia ndjaoka ngasɔ? Elidja komonga kokele, nde aki “onto oko sho.”  (Jak. 5:17) Ondo nde akamɛnama l’ekiyanu ndo l’ɔkɔmwɛlɔ w’efula. Mɛnamaka oko Elidja akafɔnyaka ɔnɛ welo wakandadjaka dia nsukɛ ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi waki anyanya ndo ɔnɛ ndooko ɛngɔ ka l’Isariyɛlɛ kakalowana ndo ɔnɛ ndamɛ mbakakambɛka Jehowa. (1 Ku. 18:3, 4, 13; 19:10, 14) Sho koka mambiyama lo woho wakasale omvutshi wa kɔlamelo ɔsɔ akambo. Koko Jehowa akashihodiaka woho wakayaokaka Elidja.

⁶ Jehowa kopangwɛ Elidja lo woho wakandakɛnɛmɔla nsaki yande. Koko, nde akakimanyiya Elidja dia nyomokeketala. (1 Ku. 19:5-7) L’ɔkɔngɔ diko, l’ɔkɔmi tshɛ Jehowa akangola ekanelo ka yimba ka Elidja lo mbɛnya wolo Ande wahadjama anya. Jehowa akawɛnya dia eke anto 7 000 l’Isariyɛlɛ watona ntɛmɔla Baala. (1 Ku. 19:11-18) Lo yoho shɔ mbakɛnya Jehowa Elidja dia Nde mbolangaka.

7. Eshikikelo kakɔna kele la so lo woho wakakimanyiya Jehowa Elidja?

⁷ Onde wɛ ekɔ lo ndɔshana la okiyanu ɔmɔtshi? Ekɔ dui di’ekeketshelo le so dia mbeya ɔnɛ Jehowa akashihodiaka woho wakayaokaka Elidja! Dui sɔ toshikikɛka nto dia nde shihodiaka ekakatanu aso. Nde mbeyaka elelo aso ndo nde mbeyaka kaanga kɛnɛ kakanyiyaso ndo woho wayaokaso. (Os. 103:14; 139:3, 4) Naka sho mbokoya Elidja lo ndjaɛkɛ le Jehowa, nde ayotokimanyiya dia ndɔshana l’ekakatanu watosha ekiyanu.​—Os. 55:22.

8. Ngande wayokokimanyiya Jehowa dia ndɔshana l’ekiyanu?

⁸ Ekiyanu koka kokonya dia mɛna akambo lo yoho ya kɔlɔ ndo kokonya dia nkɔmɔ. Naka dui dia ngasɔ diambokokomɛ, ohɔ dia Jehowa ayokokimanyiya dia ndɔshana l’ekiyanu. Ngande wayondokokimanyiya? Nde kɔlɔmbaka dia wɛ mbotɛ ekiyanu wele la yɛ. Ndo nde ayokokimanyiya. (Os. 5:3; 1 Pe. 5:7) Diakɔ diele lɔmbaka Jehowa mbala tshɛ lo dikambo di’ekakatanu ayɛ. Nde hɔtɛkɛta la yɛ mbala kakɔ ɔtɔi oko wakandasale la Elidja, koko nde ayɔtɛkɛta la yɛ lo tshimbo y’Ɔtɛkɛta ande, Bible, ndo y’okongamelo ande. Ɛkɔndɔ wadiayɛ lo Bible koka kokeketsha ndo kosha elongamelo. Ndo nto, ananyɔ l’akadiyɛyɛ kokaka kokeketsha.​—Rɔmɔ 15:4; Hɛb. 10:24, 25.

9. Ngande wakoka ɔngɛnyi wɛkɛso otema tokimanyiya?

⁹ Etena kakatɛ Jehowa Elidja dia nde mbisha Elisha ɛkɛndɛ, Nde akasha Elidja ɔngɛnyi w’oshika, waki aha la taamu onto lakokimanyiya dia ndɔshana l’ekiyanu. Woho akɔ waamɛ mbele, naka sho monga la ɔngɛnyi wɛkɛso otema, kete nde koka tokimanyiya dia ndɔshana l’ekiyanu. (2 Ku. 2:2; Tok. 17:17) Naka wɛ ekɔ lo ndjaoka dia wɛ bu l’onto lakokayɛ ndjaɛkɛ le nde, lɔmba Jehowa dia nde kokimanyiya dia ntana Okristo wambotshunda wakoka kokeketsha.

10. Ngande wele kɛnɛ kakakomɛ Elidja toshaka elongamelo, ndo ngande wakoka daka diofundami lo Isaya 40:28, 29 tokimanyiya?

¹⁰ Jehowa akakimanyiya Elidja dia nde ndɔshana l’ekiyanu ndo dia nde mbokambɛ la kɔlamelo l’edja k’ɛnɔnyi efula. Kɛnɛ kakakomɛ Elidja toshaka elongamelo. Sho mbeyaka tenyanya tena di’ekiyanu efula diakoka tɔkɔmɔla lo demba ndo lo yimba. Koko naka sho ndjaɛkɛ le Jehowa, kete nde ayotosha wolo weso la wɔ ohomba dia sho ntetemala mbokambɛ.​—Adia Isaya 40:28, 29.

11-13. Shɛngiya yakɔna yakonge la ekiyanu le ekambi wa Nzambi esato wa lo nshi y’edjedja?

¹¹ Anto akina wɔtɛkɛtshiwɔ lo Bible wakahomana vɔ lawɔ l’ekiyanu efula. Ɛnyɛlɔ, Hana akakikɛ sɔnyi kaki lande l’ɔtɛ wakinde ekomba  ndo ntɛngɔ yakɔtɛngaka waladɛnde. (1 Sa. 1:2, 6) Lɔkɔnyɔ l’efula laki la Hana lakokonya dia ndelaka efula ndo nde komonga nto la nsaki ka ndɛ.​—1 Sa. 1:7, 10.

¹² Lo tena dimɔtshi, nkumekanga Davidɛ aki l’ekiyanu efula. Tokanyiya yema ekakatanu wakahomana la nde. Nde akayaɛndjaka onongo l’ɔtɛ wa wandja efula wakandasale. (Os. 40:12) Ɔnande la ngandji Abisalɔma akɔtɔmbɔkwɛ, ndo l’ɔkɔngɔ diko Abisalɔma akayovɔ. (2 Sa. 15:13, 14; 18:33) Ndo ɔngɛnyi ɔmɔtshi wa ma ma wa Davidɛ akokesola. (2 Sa. 16:23–17:2; Os. 55:12-14) Esambo efula wakafunde Davidɛ wakɛnya woho wakandakɔmɔ ndo wakandayaɛkɛ tshɛ le Jehowa.​—Os. 38:5-10; 94:17-19.

¹³ L’ɔkɔngɔ diko, omembi ɔmɔtshi w’esambo akatatɛ nkɔmiya yoho ya lɔsɛnɔ y’anto wa kɔlɔ. Ondo nde aki kanula mɔtshi ya Asafu laki ose dioho dia Lɛwi ndo nde akakambaka lo “tɛmpɛlɔ k’ekila ka diambo kaki Nzambi.” Omembi w’esambo ɔsɔ aki l’ekiyanu efula lo yimba wakokonya dia nshisha ɔngɛnɔngɛnɔ ndo aha ngɛnangɛna la kɛnɛ kaki la nde. Nde akatatɛ mbidja taamu lo dikambo di’ɛtshɔkɔ waya lo kambɛ Nzambi.​—Os. 73:2-5, 7, 12-14, 16, 17, 21.

14-15. Wetshelo akɔna wakondjaso oma lo bɛnyɛlɔ sato dia lo Bible lo kɛnɛ kendana la ndjaɛkɛ le Jehowa dia tokimanyiya?

¹⁴ Atɛmɔdi asato wa kɔlamelo woshidiwɔ asɔ tshɛ wakayaɛkɛ le Jehowa dia mbakimanyiya. Vɔ wakɔkɛnɛmɔlɛ ekiyanu awɔ lo tshimbo ya alɔmbɛlɔ wa l’etete. Vɔ wakawotɛka hwe hwe kɛnɛ kakaakiyanyaka. Ndo vɔ wakatetemala ntshɔ lo dihole diakawatɛmɔlaka Jehowa.​—1 Sa. 1:9, 10; Os. 55:22; 73:17; 122:1.

¹⁵ La kɛtshi tshɛ, Jehowa akaakadimola.  Hana akakondja ki ka lo yimba. (1 Sa. 1:18) Davidɛ akafunde ate: “Asui w’onto ɔlɔlɔ mongaka efula, koko Jehowa mbotshungolaka oma l’asui akɔ tshɛ.” (Os. 34:19) Ndo omembi w’esambo akayeya l’ɔkɔngɔ dia Jehowa “a[k]onkimɛ lo lonya la[nde] l’omi,” awɔlɔmbɔla lo mbosha alako wa la ngandji. Nde akembe ate: “Nsukana la Nzambi kele ɔlɔlɔ le mi. Dimi lambetɛ Nkum’Olongo Nkumadiɔndjɔ Jehowa eshamelo kami.” (Os. 73:23, 24, 28) Wetshelo akɔna wakondjaso oma lo bɛnyɛlɔ sɔ? Lo tena dimɔtshi, sho mbeyaka monga l’ekakatanu efula wakoka tokonya dia monga l’ekiyanu. Koko sho koka ndɔshana l’ekiyanu naka sho nkana yimba lo woho wakakimanyiya Jehowa anto akina, ndjaɛkɛ le nde lo dɔmbɛlɔ ndo mbokitanyiya lo nsala kɛnɛ katɔlɔmbande.​—Os. 143:1, 4-8.

16-17. a) Lande na kahatahombe ndjanganya la Jehowa ndo ekambi ande? b) Ngande wakokaso nyomokeketala?

¹⁶ Bɛnyɛlɔ sato sɔ toshaka wetshelo okina w’ohomba efula, hatohombe ndjanganya la Jehowa ndo l’ekambi ande. (Tok. 18:1) Nancy, laki l’ekiyanu efula etena kakɔsɛkɛ omɛnde, mbutaka ate: “Aki nshi efula yakimi konangaka mɛna kana nsawola kaanga l’onto  ɔtɔi. Koko, lo yɛdikɔ yakamayanganyaka l’anto, mbakamalekaka monga ɔkɛtshi.” Awui wakayotshikitana etena kakayoyanga Nancy toho ta nkimanyiya anto akina waki l’ekakatanu. Nde mbutaka ate: “Lakahokamɛka anto akina etena kakawambutɛka ekakatanu awɔ. Lakashihodia dia etena kakamalekaka mbaoka kɛtshi, dimi kondekaka mbidja yimba l’ekiyanu ami.”

¹⁷ Sho koka nyomokeketala lo mbɔtɔka nsanganya ya l’etshumanelo. Etena keso lo nsanganya, sho mbishaka Jehowa waaso akina wa nde monga “okimanyedi . . . ndo osambi” aso. (Os. 86:17) Lɛkɔ, nde tokeketshaka lo tshimbo ya nyuma kande k’ekila, y’Ɔtɛkɛta ande ndo y’ekambi ande. Nsanganya toshaka diaaso dia “ndjokeketshana.” (Rɔmɔ 1:11, 12) Kadiyɛso kelɛwɔ Sophia akate ate: “Jehowa ndo nkumbo kaso k’onto l’ɔnango kakakimanyiya dia mbikikɛ. Dui diakaleke ohomba le mi aki nsanganya ya l’etshumanelo. Dimi mɛnaka dia lo yɛdikɔ yalekami ndjasha l’esambishelo ndo l’etshumanelo, mbalekami monga l’akoka wa ndɔshana l’ekakatanu ndo l’ekiyanu.”

18. Naka tekɔ la ɔkɔmwɛlɔ, kakɔna kakoka Jehowa tosha?

¹⁸ Etena keso l’ɔkɔmwɛlɔ, tohɔ dia Jehowa hatolake tsho dia minya ekiyanu lo pondjo, koko nde tolakaka nto dia tokimanyiya dia ndɔshana la wɔ l’etena kɛnɛ. Nde toshaka “nsaki la wolo” wa ndɔshana l’ɔkɔmwɛlɔ ndo la kanyi yaha monga l’elongamelo.​—Flpɛ. 2:13.

19. Eshikikelo kakɔna katosha Rɔmɔ 8:37-39?

¹⁹ Adia Rɔmɔ 8:37-39. Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ toshikikɛka dia ndooko ɛngɔ kakoka tokakitola oma lo ngandji ka Nzambi. Ngande wakokaso nkimanyiya anangɛso l’akadiyɛso walɔshana l’ekiyanu? Sawo diayela diayotɛnya woho wakokaso mbokoya Jehowa lo nkɛnɛmɔla kɛtshi ndo nsukɛ anangɛso l’akadiyɛso etena kewɔ l’ekiyanu.