Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

Onde wɛ akeyaka?

Onde wɛ akeyaka?

Lo nshi ya Yeso, elambo akɔna wakahombaka anto mfuta?

LO NSHI y’edjedja, ase Isariyɛlɛ wakahombaka nkimɔ akuta dia nsukɛ ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ. Koko okimwelo w’elambo akayonga dui dia wolo ndo dia wotsho efula le ase Juda wa lo nshi ya Yeso.

Dia nsukɛ elimu wakakambemaka lo tabɛrnaklɛ ndo l’ɔkɔngɔ diko wɛnɛ wakasalemaka lo tɛmpɛlɔ, ase Juda tshɛ w’epalanga wakahombaka nkimɔ k’ahende ɔtɔi ka shɛkɛlɛ (drakimɛ hiende). Lo ntambe ka ntondo, wakakambaka la falanga shɔ dia nkokɛ tɛmpɛlɔ kakake Hɛrɔdɛ ndo elambo waki lɔkɔ. Ase Juda amɔtshi wakalɔmbɛ Petero dia mimbola Yeso kanyi yande lo dikambo sɔ, ndo Kristo kotona dia vɔ mfuta olambo ɔsɔ. Nde akatɛ Petero kɛnɛ kakandahombe nsala dia nkondja okenga wa falanga dia mfuta olambo ɔsɔ.​—Mat. 17:24-27.

Ekambi waki Nzambi wa lo nshi shɔ wakahombaka nto nkimɔ etenyi ka dikumi, mbuta ate etenyi ka dikumi k’oma lo diangɔ di’oma lo dikambɔ diawɔ ndo oma lo kɛnɛ kakawakondjaka. (Lɛw. 27:30-32; Wal. 18:26-28) Ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ wakatɛtɛka di’anto nkimɔ etenyi ka dikumi k’oma l’akatshikatshi tshɛ, kaanga etenyi ka dikumi ka “mɛntɛ la ka anɛtɛ la ka kumino.” Yeso kɔmɔnyɔla okimwelo w’etenyi ka dikumi, koko nde akatondja sɛkɛ lɔkɛwɔ la dungi pende laki l’afundji la Afarisɛ.​—Mat. 23:23.

Koko l’etena kɛsɔ, ase Rɔmɔ mbakalɔmbɔlaka ndo vɔ wakafutshaka ase Juda elambo efula. Wanɛ waki la dikambɔ wakahombaka mfuta olambo la falanga kana la diangɔ di’oma lo dikambɔ diawɔ. Mɛnamaka di’anto wakahombaka mfuta elambo pursa 20 kana 25 oma lo kɛnɛ kakawakondjaka lo dikambɔ. Ose Juda tshɛ akahombaka mfuta olambo w’onto l’onto. Lo dikambo di’olambo ɔsɔ mbakambola Afarisɛ Yeso. Nde akɛnya woho wahombaso mbɔsa ofutelo w’elambo lo mbuta ate: “Ɔnkɔnɛ, nyosha Kayisa diangɔ dia Kayisa ndo nyosha Nzambi diangɔ dia Nzambi.”​—Mat. 22:15-22.

Wakafutshaka nto olambo wendana la diangɔ di’okanda diakɔtɔka kana diakatombaka. Wakafutshaka olambo ɔsɔ l’abongo, lo dalo, l’asanga, lo ɛɔtwɛlɔ k’osomba kana lo bingu.

Lo tshɛ kawɔ, elambo wakafutaka ase Juda l’ɛlɔmbwɛlɔ k’ase Rɔmɔ wakayonga wotsho efula le wɔ. Lo ndjela Tacite, ombewi w’ɛkɔndɔ ɔmɔtshi w’ose Rɔmɔ, lo ɛlɔmbwɛlɔ ka Tibɛriyo lo nshi yaki Yeso lanɛ la nkɛtɛ, “ase Suriya ndo ase Judeya wakalɔmbɛ dia vɔ mbakitshɛkitshɛ elambo ɛmɔtshi nɛ dia vɔ wakayonga l’okakatanu dia mfuta elambo ɛsɔ.”

Woho wakawafutshaka elambo akayonga wotsho efula le anto. Onto akahombaka nkimɔ falanga y’efula dia monga ofutshanyi w’elambo. Oma laasɔ, ofutshanyi w’elambo ɔsɔ akadjaka afutshanyi akina w’elambo l’olimu wa futshanya elambo. Ndo vɔ tshɛ wakasalaka la wolo dia nkondja wahɔ. Mɛnamaka dia Zakɛyo aki l’afutshanyi w’elambo wa ngasɔ wakandalɔmbɔlaka. (Luka 19:1, 2) Sho koka mboka lande na kele anto wakahetshaka dui sɔ ndo wakahetshaka wanɛ wakafutshaka elambo ɛsɔ oma le wɔ.