1. Kakɔna kakatosalɛ Jehowa onto l’onto?

JEHOWA akakotola onto l’onto l’atei aso oya le nde. (Jni. 6:44) Ohokanyiya kɛnɛ kalembetshiya dui sɔ. Etena kakasɛdingola Jehowa la yambalo tshɛ miliyara y’anto tshɛ wa l’andja ɔnɛ, nde akɛnyi ɛngɔ kɛmɔtshi k’ohomba efula le yɛ, mbuta ate otema w’ɔlɔlɔ wakoka mbooka ngandji. (1 Ɛk. 28:9) Jehowa keyaka, koshihodiaka ndo kookaka ngandji. Ɔsɔ mɛtɛ ekɔ dui diakeketsha!

2. Ɛnyɛlɔ kakɔna kakasha Yeso lo woho wayakiyanya Jehowa lo dikambo di’ɔkɔkɔ ande tshɛ?

² Jehowa ndjakiyanyaka efula dikambo diayɛ, ndo nde ndjakiyanyaka nto dikambo dia anangɛyɛ l’akadiyɛyɛ tshɛ w’Akristo. Lo mbisha ɛnyɛlɔ lo dikambo sɔ, Yeso akɛdika Jehowa l’olami w’ɛkɔkɔ. Naka ɔkɔkɔ ɔtɔi l’atei w’ɛkɔkɔ 100 amboshishɔ oma lo lokoto, kakɔna kayosala olami w’ɛkɔkɔ? Nde “[ay]otshika 99 lo akona ko nde ntshɔ toyanga wɔnɛ wamboshishɔ.” Etena kayoshola olami ɔkɔkɔ akɔ, nde howomalɛ l’ɔtɛ wakawashishwe. Nde ayɔngɛnangɛna. Wetshelo akɔna wakondjaso? Ɔkɔkɔ tshɛ wekɔ ohomba le Jehowa. Yeso akate ate: “Papa lele l’olongo hangɛnangɛna kaanga 1 ɔmɔtshi wa l’atei w’anto wa totshitshɛ anɛ nshishɔ.”​—Mat. 18:12-14.

3. Kakɔna kayangaso nsɛdingola lo sawo nɛ?

³ Sho mɛtɛ hatolange nyangiya anangɛso kana akadiyɛso. Ngande wakokaso mbewɔ dia ntakanya anto akina? Ndo akokaso nsala naka onto ɔmɔtshi ambotonyangiya? Tayanga nsɛdingola ambola asɔ lo sawo nɛ. Koko ntondotondo, tayanga nsɛdingola awui efula wendana la “anto wa totshitshɛ anɛ” wɔtɛkɛtami lo Mateo tshapita 18.

4. Waa na wele “anto wa totshitshɛ anɛ”?

⁴ “Anto wa totshitshɛ anɛ” wekɔ ambeki wa Yeso wele l’ɛnɔnyi wotshikitanyi. Oyadi ɛnɔnyi akɔna wele lawɔ, vɔ wekɔ “oko ana w’akɛnda” nɛ dia vɔ mbetawɔka mbetshama oma le Yeso. (Mat. 18:3) Kaanga mbakokawɔ monga l’ahole wotshikitanyi, la mbekelo, la tokanyi ndo la lonto lotshikitanyi, vɔ tshɛ wekɔ la mbetawɔ le Kristo. Yeso lo wedi ande, mbaokaka ngandji efula.​—Mat. 18:6; Jni. 1:12.

5. Ngande wayaoka Jehowa etena katakanya onto ɔmɔtshi kana kanyangiyande okambi wa Jehowa ɔmɔtshi?

⁵ Jehowa mbɔsaka “anto wa totshitshɛ anɛ” tshɛ la nɛmɔ. Dia nshihodia woho wayaokande, tɔsɛdingola woho wayaokaso lo dikambo dia ana. Sho mbaɔsaka la nɛmɔ. Sho nangaka mbakokɛ nɛ dia vɔ bu la wolo, la diewo ndo la lomba oko epalanga. Lam’ele hatolange mɛna wasalɛ onto akɔna tshɛ kɔlɔ, lo yoho ya laande sho nyakanga kana momalaka etena kɛnaso onto ɔmɔtshi asalɛ ɔna dikɛnda kɔlɔ. Woho akɔ waamɛ mbele, Jehowa nangaka tokokɛ. Nde nyangaka kana momalaka etena katakanya onto ɔmɔtshi kana kasalɛnde okambi ande ɔmɔtshi kɔlɔ!​—Isa. 63:9; Makɔ 9:42.

6. Lo ndjela 1 Kɔrɛtɔ 1:26-29, ngande wɔsa andja ɔnɛ ambeki wa Yeso?

⁶ Lo woho akɔna okina wele ambeki wa Yeso oko “anto wa totshitshɛ”? Anto akɔna wele ase andja ɔnɛ mbaɔsaka oko anto w’ohomba? Akanga w’ɛngɔnyi, anto wele la lokumu ndo wele la wolo. Otshikitanyi la wɔ, ambeki wa Yeso mbɔsamaka oko “anto wa totshitshɛ” wele bu la nɛmɔ ndo wele bu ohomba. (Adia 1 Kɔrɛtɔ 1:26-29.) Koko aha ngasɔ mbawaɔsa Jehowa.

7. Ngande walanga Jehowa dia sho ndjaoka lo dikambo dia anangɛso l’akadiyɛso?

⁷ Jehowa nangaka ekambi ande tshɛ, oyadi wanɛ wambokambɛ l’edja k’ɛnɔnyi efula kana wanɛ weke eyoyo l’akambo wa mɛtɛ. Jehowa mbɔsaka anangɛso l’akadiyɛso tshɛ la nɛmɔ, diakɔ diele sho lawɔ pombaka mbaɔsa la nɛmɔ. Sho nangaka mboka “nkumbo k’otondo k’anangɛso ngandji,” koko aha amɔtshi ato. (1 Pe. 2:17) Sho pombaka monga suke dia nsala kɛnɛ tshɛ kakokaso nsala dia mbakokɛ ndo mbakimanyiya. Naka tambeya dia tambonyangiya kana tambosalɛ onto ɔmɔtshi kɔlɔ, hatohombe minya yimba lo dui sɔ lo mbita tsho ɔnɛ nde amboleka yomalomala ka nde pombaka dimanyiyami. Lande na kakoka anto amɔtshi nyanga? Ondo l’ɔtɛ wa woho wakawole, anangɛso l’akadiyɛso amɔtshi fɔnyaka dia vɔ bu la nɛmɔ. Akina weke eyoyo l’akambo wa mɛtɛ; vɔ wateye kɛnɛ kakokawɔ nsala naka onto ɔmɔtshi ambaasalɛ kɔlɔ. Oyadi ɔkɔkɔ akɔna tshɛ, sho pombaka nsala la wolo dia mbidja wɔladi. Laadiko dia laasɔ, onto lomala esadi pombaka mbeya dia ɔsɔ ekɔ lɔkɛwɔ la kɔlɔ lahombande nsala etshikitanu. Nde pombaka nsala dui sɔ dia ndamɛ monga la ki ka lo yimba ndo lo wahɔ w’anto akina.

8. Lɔkɛwɔ lakɔna laki l’anto wa lo nshi ya Yeso lakonge la shɛngiya le ambeki ande?

⁸ Kakɔna kakakonya Yeso dia ntɛkɛta dikambo dia “anto wa totshitshɛ anɛ”? Ambeki ande wakawombola ɔnɛ: “Onto akɔna oleki woke lo Diolelo dia l’olongo?” (Mat. 18:1) Ase Juda efula wa l’etena kɛsɔ wakɔsaka dihole diaki lawɔ la nɛmɔ efula. Nomb’ewo kɛmɔtshi mbutaka ate: “Nkondja kɛnɛmɔ ndo lokumu mbakaleke ohomba lo lɔsɛnɔ lawɔ.”

9. Kakɔna kakahombe ambeki wa Yeso nsala?

⁹ Yeso akeyaka dia ambeki ande wakahombe  nsala la wolo dia minya yimba ya shɛmanedi yakonɛma lo mbekelo y’ase Juda. Nde akawatɛ ate: “Ɔnɛ loleki woke l’atei anyu ayale oko ɔnɛ loleki dikɛnda ndo ɔnɛ lele oko owandji ayale oko okambi.” (Luka 22:26) Sho mongaka oko “ɔnɛ loleki dikɛnda” etena ‘kɔsaso di’anto akina toleka.’ (Flpɛ. 2:3) Naka sho ndeka nkɛnɛmɔla dionga sɔ, kete ondo hatotoleka ntakanya anto akina.

10. Dako diakɔna dia Pɔɔlɔ diahombaso nkamba la diɔ?

¹⁰ Anangɛso l’akadiyɛso tshɛ toleka lo yoho mɔtshi. Bu wolo dia sho mɛna dui sɔ naka sho mbikaka washo lo waonga awɔ w’amɛna. Sho pombaka nkamba la dako diakasha ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ ase Kɔrɛtɔ diata ɔnɛ: “Kakɔna kakotshikitanya la onto okina? Ɛɛ, kakɔna kele la yɛ kakiyɛ konongola? Ko naka mɛtɛ wɛ akakilongola, lande na kayatombolayɛ wate kana oko wɛ kokilongola?” (1 Kɔr. 4:7) Sho pombaka nshihodia naka tambohembama dia nkotola yambalo y’anto oya le so kana mbɔsa dia sho ndeka anto akina. Naka ɔnangɛso ɔmɔtshi mbishaka asawo w’amɛna kana kadiyɛso ekɔ la losha la mbekaka dimɛna l’ambeki, kete nde pombaka esadi eto mbisha Jehowa lotombo.

11. Wetshelo akɔna wakondjaso oma l’ɛnyɛlɔ kakasha Yeso ka nkumekanga kɛmɔtshi l’ose olimu ande?

¹¹ Yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa Yeso mpɛmɔla ambeki ande diaha ntakanya anto akina, nde akawasha ɛnyɛlɔ ka nkumekanga kɛmɔtshi l’ose olimu ande. Nkumekanga kɛsɔ akakimwɛ ose olimu ande dibasa dia woke efula diakinde kokoka mfuta. L’ɔkɔngɔ diko, ose olimu akɔ akatone nkimwɛ ose olimu okina w’osekande dibasa dia tshitshɛ. L’ekomelo, nkumekanga akadje ose olimu waki kombokanaka kɛtshi ɔsɔ lo lokanu. Wetshelo akɔna wakondjaso? Yeso akate ate: “Ngasɔ mbayonyosalɛ ndo Papa lele l’olongo naka onto l’onto hadimanyiya ɔnango l’otema ɔtɔi.”​—Mat. 18:21-35.

12. Lo ngande wakokaso salɛ anto akina kɔlɔ naka sho ntona mbadimanyiya?

¹² Kɛnɛ kakasale ose olimu ɔsɔ kaki kɔlɔ aha le nde ndamɛ oto, koko ndo le anto akina. Ntondotondo, nde komonga ɔlɔlɔ ndo komboka osekande ose olimu kɛtshi l’ɔtɛ wakandatowodja “lo lokanu edja ndo nde ambofuta dibasa sɔ.” Dui dia hende, nde akanyangiya ase olimu akina oma lo kɛnɛ kakandasale. “Lam’akɛnyi asekande ase olimu kɛnɛ kakatombe, vɔ wakanyange efula.” Woho akɔ waamɛ mbele, etsha aso mongaka la shɛngiya le anto akina. Naka onto ɔmɔtshi ambotonyangiya ko sho ntona mbodimanyiya, kakɔna kakoka ntomba? Ntondotondo, sho mbonyangiyaka lo ntona mbodimanyiya, mbodja yimba, ndo mbooka ngandji. Dui dia hende, sho nyangiyaka ase etshumanelo akina etena kɛnawɔ dia wɔladi bu lam’asaso l’onto akɔ.

13. Wetshelo akɔna wakondjayɛ oma lo kɛnɛ kakakomɛ ombatshi mboka ɔmɔtshi?

¹³ Etena kadimanyiyaso anangɛso l’akadiyɛso, shoamɛ kondjaka wahɔ ndo anto akina. Kɛsɔ mbakakomɛ ombatshi mboka welɛwɔ Crystal. Kadiyɛso kɛmɔtshi ka l’etshumanelo akonyangiya. Crystal mbohɔka ate: “Ɛtɛkɛta ande waha la ngandji wakapomuyaka lo tena dimɔtshi oko lokuwa. Dimi konangaka kaanga ntomba la nde l’esambishelo. Lakatatɛ nshisha ohetoheto ndo ɔngɛnɔngɛnɔ ami.” Crystal akafɔnyaka dia nde aki l’ɛkɔkɔ w’eshika wa momala. Koko nde kombolamɛ tokumbɛkumbɛ kana kanyiyaka paka dikambo diande to. L’okitshakitsha tshɛ nde akakambe l’alako w’oma l’Afundelo watanema lo sawo diele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ “Tokimwane oma  k’ɛse otema” lo Tshoto y’Etangelo ya Ngɔndɔ ka dikumi l’ɔtɔi 1, 1999. Nde akadimanyiya kadiyɛnde. Crystal mbutaka ate: “Kakianɛ lamboshihodia dia sho tshɛ tekɔ lo nsala la wolo dia ndɔta lonto l’oyoyo ndo ɔnɛ Jehowa todimanyiyaka aha l’okakatanu ndo lushi tshɛ. Lamboka dia wambombahola wotsho oma l’ahɛka ami. Lambonyomonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ.”

14. Lo ndjela Mateo 18:21, 22, okakatanu akɔna wakɛnamaka dia ɔpɔstɔlɔ Petero aki lawɔ, ndo wetshelo akɔna wakondjayɛ oma l’okadimwelo wakawosha Yeso?

¹⁴ Sho mbeyaka dia sho pombaka dimanyiyana; ɔsɔ mbele dui dia dimɛna diahombaso nsala. Koko sho koka monga l’okakatanu wa nsala dui sɔ. Lo tena dimɔtshi ondo ɔpɔstɔlɔ Petero akayaokaka woho akɔ waamɛ. (Adia Mateo 18:21, 22.) Kakɔna kakoka kokimanyiya? Ntondotondo, kana yimba lo woho wakodimanyiya Jehowa efula. (Mat. 18:32, 33) Sho hatosungana dimanyiyama, koko nde todimanyiyaka aha l’okakatanu. (Os. 103:8-10) L’etena kakɔ kaamɛ, “sho lawɔ pombaka mbokana ngandji lam’asaso.” Diakɔ diele dimanyiya bu ɔnɛ onto alanga. Sho pombaka dimanyiya anangɛso l’akadiyɛso. (1 Jni. 4:11) Dui dia hende, kana yimba lo etombelo wonga naka sho dimanyiya. Sho koka nkimanyiya onto lotosale kɔlɔ, etshumanelo kayoyala kaamɛ, tayokokɛ diɔtɔnganelo diele lam’asaso la Jehowa ndo tayonya wotsho wele l’ahɛka aso. (2 Kɔr. 2:7; Kɔl. 3:14) L’ekomelo, lɔmba Ɔnɛ latodjangɛ dia dimanyiyanaka. Tetawɔke dia Satana koshishɛ wɔladi wele lam’asayɛ l’asekayɛ atɛmɔdi. (Ɛf. 4:26, 27) Tekɔ l’ohomba w’ekimanyielo ka Jehowa naka sho hatolange nkɔ lo djonga ya Satana shɔ.

15. Lo ndjela Kɔlɔsayi 3:13, akokaso nsala naka ɔnangɛso kana kadiyɛso kɛmɔtshi ambotonyangiya?

¹⁵ Ko, kayotota naka osekaso ombetawudi ɔmɔtshi ekɔ lo nsala akambo lo  yoho yatonyangiya? Ahombayɛ nsala? Nsala la wolo dia nama wɔladi. Lɔmba Jehowa l’otema ɔtɔi. Lɔmbande dia ntshɔkɔla onto lokonyangiyisha ɔsɔ ndo dia kokimanyiya dia mɛna waonga w’amɛna wele l’onto akɔ, waonga walanga Jehowa le nde. (Luka 6:28) Naka wɛ hakoke mbohɛ kɛnɛ kokosale ɔnanyɔ, kete nkanyiya woho wakokayɛ nsawola la nde. Ekɔ dimɛna efula mbeyaka tena tshɛ ɔnɛ ɔnanyɔ hakoke kosalɛ kɔlɔ l’okonda. (Mat. 5:23, 24; 1 Kɔr. 13:7) Etena kasawolayɛ la nde, eya dia nde ekɔ la tokanyi t’amɛna. Kayotota naka nde halange mbidja wɔladi? ‘Tetemala mbikikɛ.’ Tohekɔke ɔnanyɔ. (Adia Kɔlɔsayi 3:13.) Kɛnɛ koleki ohomba ele, toolamɛke tokumbɛkumbɛ nɛ dia dui sɔ koka ndanya diɔtɔnganelo diasayɛ la Jehowa. Tetawɔke kaanga ɛngɔ ɔtɔi kotakanya. Naka wɛ salaka ngasɔ, kete wɛ ayɛnya dia wɛ nangaka Jehowa oleki ɛngɔ kekina tshɛ.​—Os. 119:165.

16. Ɔkɛndɛ akɔna wele l’onto l’onto?

¹⁶ Sho mbɔsaka la nɛmɔ diɛsɛ dia kambɛ Nzambi lo kaamɛ oko “olui 1” l’ɛlɔmbwɛlɔ ka “olami 1”! (Jni. 10:16) Dibuku Tamboyakongɛ dia nsala lolango la Jehowa, lɛkɛ 165, mbutaka ɔnɛ: “Oko woyokondja wahɔ oma lo kaamɛ kɛsɔ, wɛ pombaka mbisha lonya dia kikokɛ.” Diakɔ diele sho pombaka “[sala] la wolo dia mɛna anangɛso l’akadiyɛso woho wawaɛna Jehowa.” Le Jehowa, sho “anto wa totshitshɛ” tshɛ tekɔ la nɛmɔ. Onde ngasɔ mbɔsayɛ anangɛso l’akadiyɛso? Jehowa mɛnaka ndo mbɔsaka la nɛmɔ kɛnɛ tshɛ kasalayɛ dia mbakimanyiya ndo mbakokɛ.​—Mat. 10:42.

17. Kakɔna kambotoyashikikɛ dia nsala?

¹⁷ Sho nangaka asekaso atɛmɔdi. Diakɔ diele, tɔshi “yɛdikɔ yaha nkitsha la ntondo k’ɔnangɛso otamba wa ntakanya kana mbodjɛ wekamu.” (Rɔmɔ 14:13) Tɔshi dia anangɛso l’akadiyɛso toleka, ndo towadimanyiyake l’otema ɔtɔi. Nyɛsɔ tewɔ diaha takanyema oma le anto akina. Lo dihole dia nsala ngasɔ, “nyɛsɔ towese akambo wakimanyiya dia wɔladi monga lam’asaso ndo akambo watokeketsha.”​—Rɔmɔ 14:19.