1. Lande na kele anto efula l’okandokando?

ƐLƆ kɛnɛ ekɔ ɛtɛmwɛlɔ nunu akumi wata dia vɔ tɛmɔlaka Nzambi lo yoho yetawɔnde. Aha la taamu, anto efula wekɔ l’okandokando! Vɔ mimbolaka ɔnɛ: “Onde ekɔ ɔtɛmwɛlɔ ɔtɔi wa mɛtɛ, ko kana ɛtɛmwɛlɔ tshɛ ngɛnyangɛnyaka Nzambi?” Onde sho mbetawɔka la wolo tshɛ lo yimba yaso dia kɛnɛ ketshaso kekɔ akambo wa mɛtɛ ndo ɔnɛ ɛnyɛlɔ kendana l’ɔtɛmwɛlɔ kayela Ɛmɛnyi wa Jehowa ɛlɔ kɛnɛ mbele yoho yaamɛ yetawɔma le Jehowa? Onde mɛtɛ sho kokaka monga la dietawɔ dia ngasɔ? Nyɛsɔ tɔsɛdingola tolembetelo tashikikɛ dui sɔ.

2. Lo ndjela 1 Tɛsalɔnika 1:5, lande na kaketawɔ Pɔɔlɔ dia kɛnɛ kakandetawɔka kaki mɛtɛ?

² Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ aki la dietawɔ dia wolo lo kɛnɛ kendana l’akambo wa mɛtɛ. (Adia 1 Tɛsalɔnika 1:5.) Dietawɔ sɔ kopikama lo woho wakawoshaka akambo wa mɛtɛ ɔngɛnɔngɛnɔ. Pɔɔlɔ aki ombeki w’Ɔtɛkɛta wa Nzambi waki l’etete. Nde aketawɔka dia “Afundelo tshɛ wakasambiyama oma le Nzambi.” (2 Tim. 3:16) Kakɔna kakɛnya wekelo ande? L’Afundelo, Pɔɔlɔ akatane tolembetelo ta shikaa takɛnyaka dia Yeso mbaki Mɛsiya wakalakema, tolembetelo tele ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ w’ase Juda kotietawɔka. Ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ ɛsɔ wa dungi pende wakasɛmaka dia vɔ waki enyimpala wa Nzambi, koko vɔ wakootonaka oma l’etsha awɔ. (Tito 1:16) Otshikitanyi la wɔ, Pɔɔlɔ kɔsɔna tenyi dia l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi diakandahombe mbetawɔ. Nde aki suke dia mbetsha ndo dia nkamba la “alako tshɛ wa Nzambi.”​—Ets. 20:27.

3. Dia sho monga la dietawɔ dia wolo, onde sho pombaka nkondja ekadimwelo lo ambola aso tshɛ? (Enda kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “ Akambo wa Jehowa ndo tokanyi tande tekɔ ‘efula kaheyama mbadia.’”)

 ³ Amɔtshi fɔnyaka di’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ pombaka monga l’akoka wa nkadimola ambola tshɛ, oyadi ambola wahakadimɔmi lo yoho ya shikaa lo Bible. Onde onto koka mbuta di’onto ekɔ l’ekanelo k’ɔlɔlɔ naka nde nongamɛ dui sɔ? Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ ka Pɔɔlɔ. Nde akakeketsha asekande ambetawudi dia ‘nsɛdingola akambo tshɛ,’ koko nde aketawɔ nto dia aki akambo efula wakinde koshihodiaka. (1 Tɛs. 5:21) Nde akafunde ate: “Sho mbeyaka paka yema tsho. . . . Tekɔ lo mɛna etshingitshingi lo tshimbo ya talatala ka lowolo.” (1 Kɔr. 13:9, 12) Pɔɔlɔ koshihodia akambo tshɛ, ndo sho lawɔ hatoshihodia dikambo tshɛ. Koko Pɔɔlɔ akashihodia akambo wa mɛtɛ w’etatelo wendana la Jehowa. Nde aki l’eshikikelo ɔnɛ kɛnɛ kakandetawɔka kaki mɛtɛ.

4. Ngande wakokaso nkeketsha dietawɔ diaso di’ɔnɛ tambotana akambo wa mɛtɛ ndo kakɔna kayotɔsɛdingola lo kɛnɛ kendana l’Akristo wa mɛtɛ?

⁴ Yoho mɔtshi yakokaso nkeketsha dietawɔ diaso di’ɔnɛ tambotana akambo wa mɛtɛ ele lo mbɛdika ɛnyɛlɔ kendana l’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ kakatotshikɛ Yeso la kɛnɛ kasala Ɛmɛnyi wa Jehowa ɛlɔ kɛnɛ. Lo sawo nɛ, tayɛna di’Akristo wa mɛtɛ 1) tonaka ɔtɛmwɛlɔ wa dikishi, 2) nɛmiyaka lokombo la Jehowa, 3) nangaka akambo wa mɛtɛ, ndo 4) mbokanaka ngandji k’efula.

5. Wetshelo akɔna wakondjaso oma le Yeso lo kɛnɛ kendana la yoho ya dimɛna ya ntɛmɔla Nzambi, ndo ngande wakokaso nkamba la kɛnɛ kakandetsha?

⁵ L’ɔtɛ wa ngandji k’efula kakandokaka Jehowa, Yeso akɔɔtɛmɔlaka paka nde ndaamɛ, oyadi lam’akinde l’olongo kana lam’akinde lanɛ la nkɛtɛ. (Luka 4:8) Nde aketsha ambeki  ande dia nsala woho akɔ waamɛ. Oyadi Yeso kana ambeki ande wa kɔlamelo, vɔ kokamba l’esato l’ɔtɛmwɛlɔ kaanga yema. Lam’ele Nzambi ekɔ nyuma, laasɔ ndooko onto lakoka nsala ɛngɔ kɛmɔtshi kafɔna la nde. (Isa. 46:5) Ko kayotota lo dikambo dia wanɛ wasala difanelo di’anto welɛwɔ ɔnɛ asanto ndo wanɛ walɔmba asanto? Lo ɔlɛmbɛ wa hende wa lo Ɛlɛmbɛ dikumi, Jehowa akate ate: “Toyasalɛke ekishi kana efanelo ka ɛngɔ kɛmɔtshi kele l’olongo la diko kana kele la nkɛtɛ l’ɛse . . . Todikusamɛke.” (Eto. 20:4, 5) Ɛtɛkɛta ɛsɔ mbokɛmaka hwe le wanɛ walanga ngɛnyangɛnya Nzambi.

6. Ɛnyɛlɔ kakɔna kendana l’ɔtɛmwɛlɔ kayela Ɛmɛnyi wa Jehowa ɛlɔ kɛnɛ?

⁶ Ambeyi w’ɛkɔndɔ wa l’andja ɔnɛ mbeyaka di’Akristo wa ntondo wakatɛmɔlaka paka Nzambi. Ɛnyɛlɔ, dibuku Ɔkɔndɔ w’ɔtɛmwɛlɔ w’Akristo lo Angɛlɛ mbutaka di’Akristo wa ntondo wakɔsaka “dia ekɔ dui dia wɔnɔnyi” naka vɔ monga la dikishi l’ahole wɔtɛmwɛlɔ. Ɛlɔ kɛnɛ, Ɛmɛnyi wa Jehowa ndjelaka ɛnyɛlɔ kakaatshikɛ Akristo wa lo ntambe ka ntondo. Sho hatɔlɔmbɛ difanelo dia “asanto” kana dia andjelo; ndo sho hatɔlɔmbɛ kaanga Yeso. Ndo sho hatɔtɛmɔla dalapo kana mandji ya lo wodja aso. Oyadi kɛnɛ tshɛ kayotokomɛ, sho tamboyashikikɛ dia nkitanyiya ɛtɛkɛta wa Yeso wata ɔnɛ: “Jehowa Nzambi kayɛ kahombayɛ ntɛmɔla.”​—Mat. 4:10.

7. Naa etshikitanu wɛnama hwe wele lam’asa Ɛmɛnyi wa Jehowa la ɛtɛmwɛlɔ ekina?

⁷ Ɛlɔ kɛnɛ, anto ndjelaka ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ wa lokumu. Vɔ nangaka ewandji ɛsɔ woho w’anyanya woho ɔnɛ wele vɔ ndjokomaka polo ndo lo mbaatɛmɔla. Anto efula tshɔka l’ɛtɛmwɛlɔ awɔ, sombaka abuku awɔ, ndo mbishaka ewandji ɛsɔ kana atshunda awɔ falanga y’efula. Amɔtshi mbetawɔka kɛnɛ tshɛ katawɔ. Vɔ mongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ waheyama mbuta etena kɛnawɔ ewandji awɔ w’ɛtɛmwɛlɔ watekana oko anto wambɛna Yeso! Otshikitanyi la wɔ, atɛmɔdi wa mɛtɛ wa Jehowa bu la owandji w’ɔtɛmwɛlɔ. Kaanga mbalɛmiyaso wanɛ watɔlɔmbɔla, sho mbetawɔka wetshelo wa Yeso wokɛma hwe wata ɔnɛ: “Nyu tshɛ nyekɔ onto l’ɔnango.” (Mat. 23:8-10) Sho hatɔtɛmɔla anto, oyadi ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ kana wa pɔlitikɛ. Ndo sho hatosukɛ eyango awɔ. Koko, sho namaka lomangemange la so ndo sho ndjakakitolaka l’andja ɔnɛ. Lo akambo asɔ tshɛ, sho ntshikitana l’anto efula wayata di’Akristo mbewɔ.​—Jni. 18:36.

8. Ngande weyaso dia Jehowa nangaka dia lokombo lande tombɔma ndo mbeyama l’andja w’otondo?

⁸ Lo diaaso dimɔtshi, Yeso akalɔmbɛ ate: “Papa, otombole lokombo layɛ.” Jehowa ndamɛ akakadimola lo dɔmbɛlɔ sɔ la dui dia wolo oko dikungola dia mvula oma l’olongo lo ndaka dia nde ayotombola lokombo lande. (Jni. 12:28) L’edja tshɛ kakandakambe olimu ande, Yeso akatombola lokombo la She. (Jni. 17:26) Laasɔ, ekɔ dui dia lomba nongamɛ di’Akristo wa mɛtɛ mbɔsa di’ekɔ tshondo ya diɛsɛ dia nkamba la lokombo laki Nzambi ndo lieyanya le anto akina.

9. Ngande wakɛnya Akristo wa lo ntambe ka ntondo dia vɔ nɛmiyaka lokombo la Nzambi?

⁹ Lo ntambe ka ntondo T.D., yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ w’etshumanelo k’Akristo kengama, Jehowa ‘akadje ase wedja yimba dia nsɔna anto amɔtshi oma l’atei awɔ dikambo dia lokombo lande.’ (Ets. 15:14) Akristo wa lo ntambe ka ntondo asɔ wakɔsaka dia aki tshondo ya diɛsɛ dia vɔ nkamba la lokombo laki Nzambi ndo liewoya anto akina. Apɔstɔlɔ l’ambeki wakakambe la lokombo la Nzambi etena kakawasambishaka ndo kakawafunde abuku wa  lo Bible. * Lo nsala ngasɔ, vɔ wakɛnya dia vɔ mbaki anto wakasɔnama dikambo dia lokombo la Nzambi.​—Ets. 2:14, 21.

10. Tolembetelo takɔna tɛnya di’Ɛmɛnyi wa Jehowa wekɔ anto wakasɔnama dikambo dia lokombo la Jehowa?

¹⁰ Onde Ɛmɛnyi wa Jehowa wekɔ anto wakasɔnama dikambo dia lokombo la Jehowa? Tɔsɛdingole tolembetelo takɔ. Ɛlɔ kɛnɛ, ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ efula wambosala la wolo dia mbishɛ lokombo l’oshika laki Nzambi le anto. Vɔ wakalinya oma lo dikadimwelo diawɔ dia Bible, ndo mbala mɔtshi, wakashimbe anto dia nkamba la lokombo la Nzambi l’ɛtɛmwɛlɔ awɔ. * Onde onto ɔmɔtshi koka mbidja taamu dia paka Ɛmɛnyi wa Jehowa ato mbalɛmiya lokombo la Jehowa ndo mbalisha kɛnɛmɔ kahombalɔ nongola? Tekɔ lo mbeyanya lokombo la Nzambi l’andja w’otondo oleki ɛtɛmwɛlɔ ekina tshɛ. Lo dikambo sɔ, sho salaka la wolo aso tshɛ dia nsɛna lo yoho yɔtɔnɛ la lokombo laso l’Ɛmɛnyi wa Jehowa! (Isa. 43:10-12) Tambotondja kɔpi ya Bible​—Ekadimwelo k’andja w’oyoyo ndekana miliyɔ 240, yele la lokombo la Jehowa l’ahole wakalinya akadimudi akina wa Bible. Ndo sho tondjaka ekanda walembetshiya Bible wakamba la lokombo la Jehowa l’ɛtɛkɛta ndekana 1 000!

11. Ngande wakɛnya Akristo wa ntondo woho wakawalangaka akambo wa mɛtɛ?

¹¹ Yeso akalangaka akambo wa mɛtɛ, mbuta ate akambo wa mɛtɛ wendana la Nzambi ndo la asangwelo ande. Yeso akasɛnɛ lo yoho yɔtɔnɛ l’akambo wa mɛtɛ asɔ, ndo nde akewoya anto akina akambo wa mɛtɛ asɔ. (Jni. 18:37) Ambeki wa mɛtɛ wa Yeso vɔ lawɔ wakalangaka akambo wa mɛtɛ lo yɛdikɔ y’efula. (Jni. 4:23, 24) Lo mɛtɛ, ɔpɔstɔlɔ Petero akelɛ ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ w’Akristo ɔnɛ “mboka k’akambo wa mɛtɛ.” (2 Pe. 2:2) L’ɔtɛ wa ngandji k’efula kakawokaka akambo wa mɛtɛ, Akristo wa lo ntambe ka ntondo wakatone tokanyi t’ɛtɛmwɛlɔ, mbekelo y’ashidi, ndo tokanyi t’onto ndamɛ tahɔtɔnɛ l’akambo wa mɛtɛ. (Kɔl. 2:8) Woho akɔ waamɛ mbele ɛlɔ kɛnɛ, Akristo wa mɛtɛ salaka tshɛ dia ‘nkɛndakɛnda l’akambo wa mɛtɛ’ lo nsala tshɛ dia waetawɔ awɔ tshɛ ndo yoho yawɔ ya lɔsɛnɔ mpikama l’Ɔtɛkɛta wa Jehowa.​—3 Jni. 3, 4.

12. Kakɔna kasalema etena kashihodia wanɛ watɔlɔmbɔla dia eokelo kaso pombaka tshikitanyema, ndo lande na kasalawɔ ngasɔ?

¹² Ɛmɛnyi wa Jehowa hawɔsɛmɛ dia vɔ shihodiaka oseka kiambokambo tshɛ yendana la Bible. Lo ntena dimɔtshi, vɔ wakasale munga lo wetshelo ɛmɔtshi ndo lo woho wa nkongɛ akambo. Dui sɔ hadiohombe taambiya. Afundelo mɛnyaka hwe dia ewo k’oshika kayotafulaka l’edjedja ka wonya. (Kɔl. 1:9, 10) Jehowa ekɔ lo ndjashola akambo wa mɛtɛ yema yema, ndo sho pombaka mbetawɔ dia nkonga la solo dia lotutsha tshɛ di’osase w’akambo wa mɛtɛ ngamɔ wolo. (Tok. 4:18) Naka wanɛ watɔlɔmbɔla wambɛna dia eokelo kaso ka dui dimɔtshi diendana l’akambo wa mɛtɛ pombaka tshikitanyema, vɔ hawengenga dia nsala etshikitanu wahombama. Etena kele ɛtɛmwɛlɔ wa lo Lokristokristo salaka etshikitanu dia ngɛnyangɛnya ɛtɛmwɛlɔ awɔ kana ase andja ɔnɛ, etshikitanu wasala okongamelo wa Jehowa wekɔ l’oyango wa ndeka tosukanya la Nzambi ndo dia mbɔtɛmɔla woho wakɔtɛmɔlaka Yeso. (Jak. 4:4) Hatosale etshikitanu l’ɔtɛ wambotshikitana tokanyi t’anto wa l’andja ɔnɛ, koko sho salaka etshikitanu l’ɔtɛ wambotoleka nshihodia Afundelo. Sho nangaka akambo wa mɛtɛ!​—1 Tɛs. 2:3, 4.

13. Naa dionga dioleki ohomba diakakɛnɛmɔla Akristo wa mɛtɛ, ndo ngande wɛnamadiɔ l’atei w’Ɛmɛnyi wa Jehowa ɛlɔ kɛnɛ?

¹³ Lo waonga wakeyamaka etshumanelo k’Akristo ka lo ntambe ka ntondo, dionga diakaleke ohomba ele ngandji. Yeso akate ate: “Oma lo dikambo nɛ, anto tshɛ wayeya dia nyu nyekɔ ambeki ami, naka nyayokana ngandji lam’asanyu.” (Jni. 13:34, 35) Ɛlɔ kɛnɛ, Ɛmɛnyi wa Jehowa wa l’andja w’otondo wekɔ la ngandji ndo kaamɛ lam’asawɔ. Sho ntshikitana l’ɛtɛmwɛlɔ ekina tshɛ, nɛ dia tekɔ oko nkumbo kaanga mboyeso oma lo wedja wotshikitanyi, mbeso la nkoho y’alemba ndo la mbekelo yotshikitanyi. Sho mɛnaka djembetelo ya ngandji ka mɛtɛ kɛsɔ lo nsanganya ya l’etshumanelo, y’etshimbedi ndo ya rɛjɔ. Ngandji kɛsɔ keketshaka dietawɔ diaso di’ɔnɛ ɔtɛmwɛlɔ aso mbetawɔmaka le Jehowa.

14. Lo ndjela Kɔlɔsayi 3:12-14, naa yoho mɔtshi y’ohomba yakokaso mɛnya dia sho mbokanaka ngandji k’efula lam’asaso?

¹⁴ Afundelo tokeketshaka ɔnɛ: “Nyonge la ngandji k’efula lam’asanyu.” (1 Pe. 4:8) Yoho mɔtshi yɛnyaso ngandji kɛsɔ lam’asaso ele lo dimanyiyana ndo lo mbikikanɛ kɔlɔ. Sho nyangaka nto waaso wa monga la lokaho ndo nongola ase etshumanelo tshɛ, oyadi wanɛ wele ondo wakatonyangiya. (Adia Kɔlɔsayi 3:12-14.) Dimama dia ngandji ka ngasɔ mbele djembetelo yaleka Akristo wa mɛtɛ mbeyama.

15. Lo toho takɔna tokina tayelaso ɛnyɛlɔ k’Akristo wa lo ntambe ka ntondo kendana la ɔtɛmwɛlɔ?

¹⁵ Sho ndjelaka ɛnyɛlɔ kendana la ɔtɛmwɛlɔ kakatotshikɛ etshumanelo k’Akristo ka lo ntambe ka ntondo lo toho tokina nto. Ɛnyɛlɔ, sho kongɛma woho wakakongɛma Akristo asɔ. L’ɛnyɛlɔ kawɔ, tekɔ la emendji w’eteta, dikumanyi ndo ekambi wakimanyiya. (Flpɛ. 1:1; Tito 1:5) Woho wɔsaso awui wa dieyanelo ndo diwala, woho walɛmiyaso ekila ka dikila ndo woho wakombolaso nkokɛ etshumanelo oma le atshi wa pɛkato wahayatshumoya mpikama lo ɛnyɛlɔ kakatotshikɛ Akristo wa lo ntambe ka ntondo.​—Ets. 15:28, 29; 1 Kɔr. 5:11-13; 6:9, 10; Hɛb. 13:4.

16. Wetshelo akɔna wakondjaso oma lo kɛnɛ kotami lo Ɛfɛsɔ 4:4-6?

¹⁶ Yeso akate di’anto efula wayɔsɛma dia vɔ wekɔ ambeki ande, koko aha ɔnɛ vɔ tshɛ mbayonga ambeki ande wa mɛtɛ. (Mat. 7:21-23) Afundelo wakatatshi nto dia lo nshi y’ekomelo, anto efula wayonga tsho la “ɛnamelo k’anto wayasha l’awui wa Nzambi.” (2 Tim. 3:1, 5) Koko, Bible totɛka hwe dia ekɔ “mbetawɔ ɔtɔi” mbetawɔma le Nzambi.​—Adia Ɛfɛsɔ 4:4-6.

17. Ɛlɔ kɛnɛ waa na wayela Yeso ndo wele la mbetawɔ ɔtɔi ka mɛtɛ?

¹⁷ Waa na wele la mbetawɔ ɔtɔi ka mɛtɛ ɛlɔ kɛnɛ? Tambɔsɛdingola tolembetelo efula. Tambɔsɛdingola ɛnyɛlɔ kendana l’ɔtɛmwɛlɔ kakatetsha Yeso ndo kakayelaka Akristo wa lo ntambe ka ntondo. Laasɔ, waa na wele la mbetawɔ ɔtɔi ka mɛtɛ ɛlɔ kɛnɛ? Ekɔ paka okadimwelo ɔtɔi, Ɛmɛnyi wa Jehowa. Ande diɛsɛ diele laso dia monga l’atei w’ekambi wa Jehowa ndo dia mbeya akambo wa mɛtɛ wendana la nde ndo la asangwelo ande lee! Nyɛsɔ totetemale nkukutɛ akambo wa mɛtɛ la dietawɔ dia wolo.