1-2. Lande na kahomba Akristo wa nshi nyɛ ndjasha lo dibuku dia Akambo w’ase Lɛwi?

ƆPƆSTƆLƆ Pɔɔlɔ akohola Timɔte ɔngɛnyi ande w’ɔlɔngɔlɔngɔ ɔnɛ “Afundelo tshɛ wakasambiyama oma le Nzambi ndo wekɔ ohomba.” (2 Tim. 3:16) L’atei w’Afundelo asɔ mbele ndo dibuku di’Akambo w’ase Lɛwi. Ngande wɔsayɛ dibuku dia lo Bible sɔ? Anto amɔtshi koka diɔsa oko dibuku diele la lokaka l’ɛlɛmbɛ wahendana laso nshi nyɛ, koko Akristo wa mɛtɛ wekɔ la kanyi yotshikitanyi.

² Dibuku di’Akambo w’ase Lɛwi diakafundama ambeta ɛnɔnyi oko 3 500, koko Jehowa akadilame “dia tosha wetshelo.” (Rɔmɔ 15:4) Lam’ele dibuku dia Akambo w’ase Lɛwi tokimanyiyaka dia nshihodia tokanyi ta Jehowa, sho pombaka nomɔlomɔ dia disɛdingola. Lo mɛtɛ, ekɔ wetshelo efula wakokaso nkondja oma lo dibuku diakasambiyama sɔ. Nyɛsɔ tɔsɛdingole ɛnɛi l’atei awɔ.

3. Lande na kakalambɔmaka elambo ɔnɔnyi tshɛ lo Lushi la Ekombelo ka pɛkato?

³ Wetshelo wa ntondo: Dia Jehowa mbetawɔ elambo aso sho pombaka mbetawɔma le nde. Ɔnɔnyi tshɛ lo Lushi l’Ekombelo ka pɛkato, wodja w’Isariyɛlɛ wakasanganaka kaamɛ ndo elambo wa nyama wakalambɔmaka. Elambo ɛsɔ wakakimanyiyaka dia mbohola ase Isariyɛlɛ ɔnɛ vɔ wakahombaka mbɛdiama oma lo pɛkato! Koko, ntondo ka ɔlɔmbɛdi wa laadiko mbela dikila tshɛ di’olambo lo Dihole dioleki Ekila lushi lɔsɔ, nde akahombaka ntondo tasadi dui dikina diakaleke edimanyielo ka pɛkato y’ase wodja ohomba.

4. Oko wadiɛnya Akambo w’ase Lɛwi 16:12, 13, kakɔna kakasalaka ɔlɔmbɛdi a laadiko mbala ka ntondo kakandɔtɔka lo Dihole dioleki Ekila lo Lushi l’Ekombelo ka pɛkato? (Enda osato wele lo lohoso.)

 ⁴ Adia Akambo w’ase Lɛwi 16:12, 13. Toyale oko anto wɛna woho wasalema akambo lo Lushi l’Ekombelo ka pɛkato: Ɔlɔmbɛdi a laadiko ambɔtɔ lo tabɛrnaklɛ. Ɔsɔ mbele mbala ka ntondo lo mbala shato yahombande mbɔtɔ lushi lɔsɔ lo Dihole dioleki Ekila. Lo lonya lɔmɔtshi, nde kimɛ ɛngɔ kele la tshɔ y’opumu tɔɔ ndo lo lonya lokina, nde kimɛ ɛngɔ ka paonyi ka mɛmbaka dja kele la akalanga wahɛta tɔɔ lɔkɔ. Nde ambemala yema la ntondo ka dihɔndɔ di’okombɔ diele lo mbɔtwɛlɔ ka Dihole dioleki Ekila. La dilɛmiɛlɔ di’efula nde ambɔtɔ lo Dihole dioleki Ekila, ndo ambemala la ntondo ka ɔshɛtɛ wa sheke. Lo yoho ya didjidji, nde ekɔ memala la ntondo ka Jehowa Nzambi! Oma laasɔ, ɔlɔmbɛdi ambohongola la yambalo tshɛ tshɔ y’ekila lo akalanga wahɛta ko luudu lambololanɛ l’opumu wa dimɛna. * Nde ayoyɔtɔ l’ɔkɔngɔ nto lo Dihole dioleki Ekila la dikila di’elambo wa pɛkato. Tolembete dia nde akatshumbi tshɔ ntondo ka nde nambola dikila di’elambo wa pɛkato.

5. Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma l’okambelo wa la tshɔ lo Lushi l’Ekombelo ka pɛkato?

⁵ Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma l’okambelo wa la tshɔ lo Lushi l’Ekombelo ka pɛkato? Bible mɛnyaka dia alɔmbɛlɔ wetawɔma w’atɛmɔdi wa Jehowa wa kɔlamelo wekɔ oko tshɔ. (Os. 141:2; Ɛny. 5:8) Tohɔ dia ɔlɔmbɛdi a laadiko akelaka tshɔ la ntondo ka Jehowa la dilɛmiɛlɔ di’efula. Woho akɔ waamɛ mbele, etena kayasukanyaso la Jehowa lo dɔmbɛlɔ, sho salaka dui sɔ la dilɛmiɛlɔ di’efula. Sho mbookaka wɔma wɔsɔhanyemi la dilɛmiɛlɔ. Tekɔ la lowando l’efula l’ɔtɛ wetawɔ Otungi w’andja w’otondo dia sho ndjasukanya la nde oko ɔna la she. (Jak. 4:8) Nde teetawɔka oko angɛnyi ande! (Os. 25:14) Sho ngɛnangɛnaka diɛsɛ sɔ efula woho wele hatolange pondjo mbonyangiya.

6. Wetshelo akɔna wakokaso nkondja lo woho wakatshumbaka ɔlɔmbɛdi a laadiko tshɔ ntondo ka nambola elambo?

⁶ Tohɔ di’ɔlɔmbɛdi a laadiko akahombaka ntshumba tshɔ ntondo ka nde nambola elambo. Lo nsala ngasɔ, nde akayashikikɛka dia nde aketawɔmaka le Nzambi etena kakandalambolaka elambo. Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma lo dui sɔ? Etena kakinde la nkɛtɛ, Yeso akahombe nsala dui dimɔtshi di’ohomba, dui diakaleke mbisha anto panda ohomba ntondo ka nde nkimɔ lɔsɛnɔ lande oko olambo. Dui diakɔna sɔ? Lo monga l’olowanyi ndo la kɔlamelo lɔsɛnɔ lande l’otondo, Yeso akalɔngɔsɔla woho wa Jehowa ndjetawɔ olambo ande. Lo nsala ngasɔ, Yeso akɛnya ɔnɛ nsala akambo lo yoho yalanga Jehowa mbele yoho ya lɔsɛnɔ ya dimɛna. Yeso akayindja kana akɛnya dia lowandji la She kana yoho yande ya nɔmbɔla mbele ɔlɔlɔ ndo osembɔki.

7. Lande na kele lɔsɛnɔ la Yeso l’otondo la la nkɛtɛ lakangɛnyangɛnya She?

⁷ L’edja tshɛ ka lɔsɛnɔ lande la nkɛtɛ, Yeso akakitanyiya atɔndɔ wa Jehowa wosembwe lo yoho ya kokele. Oyadi ehemba kana nyɔi ka paa efula kakokongɛka, ndooko dui diakakoke nkitshakitsha nsaki kande ka mamɛ yoho ya nɔmbɔla ya She. (Flpɛ. 2:8) Etena kakinde la ntondo k’ehemba, Yeso akalɔmbaka “la ekoko wa wolo ndo la asɔyi lo washo.” (Hɛb. 5:7) Alɔmbɛlɔ ande wa l’otema ɔtɔi wakɛnyaka dia nde aki la kɔlamelo le Jehowa ndo wakakeketsha yɛdikɔ yande ya  ndeka monga l’okitanyiya. Le Jehowa, alɔmbɛlɔ wa Yeso waki oko opumu wa dimɛna wa tshɔ. Lɔsɛnɔ la Yeso l’otondo lakangɛnyangɛnya She efula ndo lakayindja lowandji Lande.

8. Ngande wakokaso mbokoya lɔsɛnɔ la Yeso l’otondo?

⁸ Sho koka mbokoya Yeso lo nsala kɛnɛ tshɛ kakokaso nsala dia nkitanyiya ndo monga la kɔlamelo le Jehowa. Etena keso la ntondo k’ehemba, tɔlɔmbake l’etete dia nkondja ekimanyielo ka Jehowa nɛ dia sho nangaka mbɔngɛnyangɛnya. Lo nsala ngasɔ, sho mɛnyaka dia tekɔ lo nsukɛ yoho ya nɔmbɔla ya Jehowa. Sho mbeyaka dia Jehowa heetawɔ alɔmbɛlɔ aso naka tekɔ lo nsala awui wahetshande. Koko, naka sho nsɛna lo yoho yɔtɔnɛ l’atɔndɔ wa Jehowa, kete sho koka monga l’eshikikelo ɔnɛ alɔmbɛlɔ aso w’oma k’ɛse otema wayoyala oko opumu wa tshɔ wa dimɛna le Jehowa. Ndo sho koka monga l’eshikikelo ɔnɛ olowanyi ndo okitanyiya aso wa la kɔlamelo ngɛnyangɛnyaka Shɛso lele l’olongo.​—Tok. 27:11.

9. Lande na kakawalambolaka elambo w’osanga?

⁹ Wetshelo wa hende: Sho kambɛka Jehowa l’ɔtɛ wa lowando lele la so le nde. Dia ntɔtɔmiya dui sɔ, nyɛsɔ tɔsɛdingole elambo w’osanga, mbuta ate dui dikina di’ohomba dia l’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ diakasalemaka l’Isariyɛlɛ w’edjedja. * Lo dibuku di’Akambo w’ase Lɛwi, sho mbekaka dia ose Isariyɛlɛ akakokaka nambola olambo w’osanga “oko djembetelo ya eokelo ka losaka.” (Lɛw. 7:11-13, 16-18) Nde akalambolaka olambo ɔsɔ, aha l’ɔtɛ wakandahombaka nsala dui sɔ, koko l’ɔtɛ wakandalangaka  disala. Diakɔ diele, ɔsɔ aki olambo wa la lolango wakalambolaka onto l’ɔtɛ wakandalangaka Jehowa Nzambi. Onto lakakimɔka olambo akɔ, nkumbo kande, la ɛlɔmbɛdi wakakokaka ndɛ emunyi wa nyama kolambɔmi. Koko, tenyi dimɔtshi dia nyama k’olambo diakalambɔmaka paka le Jehowa. Tenyi diakɔna?

10. Kakɔna katetsha elambo w’osanga wɔtɛkɛtami lo Akambo w’ase Lɛwi 3:6, 12, 14-16 lo dikambo dia kɛnɛ kakatshutshuya Yeso dia nsala lolango la She?

¹⁰ Wetshelo wa sato: Sho mbishaka Jehowa kɛnɛ koleki ɔlɔlɔ le so l’ɔtɛ wa ngandji kawokaso. Jehowa akɔsaka wata oko tenyi dia nyama diakaleke amɛna. Nde akashikikɛ nto dia tenyi di’ohomba, mbidja ndo awondo diaki la nɛmɔ dia laande. (Adia Akambo w’ase Lɛwi 3:6, 12, 14-16.) Diakɔ diele Jehowa akangɛnangɛnaka lo yoho ya laande etena kakolambolaka ose Isariyɛlɛ tenyi di’ohomba sɔ ndo wata. Ose Isariyɛlɛ lakalambolaka elambo wa ngasɔ, akɛnyaka dia nde aki la nsaki k’efula ka nambola Nzambi kɛnɛ kakaleke ɔlɔlɔ le nde. Woho akɔ waamɛ mbele, Yeso akasha Jehowa kɛnɛ kakaleke ɔlɔlɔ le nde la lolango lande lo mbokambɛ olimu l’anima ande tshɛ l’ɔtɛ wa ngandji kakandawokaka. (Jni. 14:31) Yeso, akangɛnangɛnaka nsala lolango la Nzambi; nde akalangaka ɛlɛmbɛ wa Nzambi efula. (Os. 40:8) Jehowa akangɛnangɛna mɛtɛ dia mɛna Yeso awokambɛ olimu la lolango lande!

11. Lo ngande wele olimu aso oko elambo w’osanga, ndo ngande wakoka dui sɔ tokeketsha?

¹¹ L’ɛnyɛlɔ k’elambo w’osanga ɛsɔ, olimu wakambɛso Jehowa wekɔ tshelo ya la lolango yɛnya woho wayaokaso lo dikambo diande. Sho mbishaka Jehowa kɛnɛ koleki ɔlɔlɔ le so, ndo sho salaka dui sɔ la otema aso tshɛ l’ɔtɛ wa ngandji kawokaso. Jehowa ngɛnangɛnaka mɛtɛ etena kɛnande miliyɔ y’atɛmɔdi ande wokambɛ olimu la lolango lawɔ ndo l’ɔtɛ wawokawɔ ngandji ndo walangawɔ mboka yande! Sho koka keketshama lo mbohɔ dia Jehowa mɛnaka ndo mbɔsaka aha tsho etsha aso koko ndo eyango aso la nɛmɔ. Ɛnyɛlɔ, naka wɛ aya osombe ndo aya bu l’akoka wa nsala akambo lo yoho yakayasalaka, kete onga l’eshikikelo dia Jehowa mɛnaka ledia k’elelo ayɛ. Wɛ koka ndjaoka dia wɛ hayokoka nsala akambo efula lo dikambo dia Jehowa, koko eya dia nde mɛnaka ngandji k’efula kawokayɛ kakotshutshuya dia nsala kɛnɛ kakokayɛ nsala. Nde ngɛnangɛnaka ndo mbetawɔka kɛnɛ koleki ɔlɔlɔ kakokayɛ nkimɔ.

12. Eshikikelo kakɔna kakokaso monga la tɔ lo kɛnɛ kakasalaka Jehowa lo dikambo di’elambo w’osanga?

¹² Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma l’elambo w’osanga? Etena kakalongolaka tenyi dia nyama diakaleke amɛna la dja, edinga wakadɛka ndo Jehowa akangɛnangɛnaka. Diakɔ diele, onga l’eshikikelo dia Jehowa ekɔ lo ngɛnangɛna olimu wokambɛyɛ la lolango ndo l’anima ayɛ tshɛ. (Kɔl. 3:23) Ohokanyiya woho wakɔngɛnangɛnande. Nde mbɔsaka welo wa la ngandji wadjayɛ l’olimu ande oyadi efula kana yema tshitshɛ oko eombelo ka nɛmɔ kayondohɔka ndo kayondɔsaka la nɛmɔ pondjo pondjo.​—Mat. 6:20; Hɛb. 6:10.

13. Lo ndjela Akambo w’ase Lɛwi 9:23, 24, ngande wakɛnya Jehowa dia nde aketawɔ olimu w’ɛlɔmbɛdi?

¹³ Wetshelo wa nɛi: Jehowa ekɔ lo ntshɔkɔla etenyi ka la nkɛtɛ k’okongamelo ande. Tɔsɛdingole kɛnɛ kakasalema lo 1512 N.T.D. etena kakawemɛ tabɛrnaklɛ l’ɛse ka Dikona dia Sinayi. (Eto. 40:17) Mɔsɛ mbakalɔmbɔla sɛlɛmɔnyi ka ɔsɔnamelo wa Arɔna la anande w’apami oko ɛlɔmbɛdi. Wodja w’Isariyɛlɛ wakatshumana dia mɛna woho wakalambolaka ɛlɔmbɛdi elambo awɔ wa nyama wa mbala ka ntondo. (Lɛw. 9:1-5) Ngande wakɛnya Jehowa dia nde aketawɔ olimu w’ɛlɔmbɛdi w’oyoyo ɔsɔ? Etena kakatshɔkɔlaka Arɔna  nde la Mɔsɛ anto, Jehowa akatome dja dia yɔ nshidiya nongoya olambo waki lo elambwelo.​—Adia Akambo w’ase Lɛwi 9:23, 24.

14. Lande na kele woho waketawɔ Jehowa olimu w’ɛlɔmbɛdi w’Arɔna ekɔ ohomba le so ɛlɔ kɛnɛ?

¹⁴ Kɛnɛ kakasalema etena kakawasalaka sɛlɛmɔnyi k’ɔsɔnamelo wa ɔlɔmbɛdi a laadiko, ɛnyatɔ? Kɛnɛ kakasalema akɛnya dia Jehowa akasukɛka olimu w’ɛlɔmbɛdi w’Arɔna tshɛ lo tshɛ. Etena kakɛnyi ase Isariyɛlɛ djembetelo yakɛnya hwe dia Jehowa akasukɛka ɛlɔmbɛdi, vɔ wakonge l’ɛkɔkɔ w’eshika wa mbasukɛ tshɛ lo tshɛ. Onde dui sɔ diekɔ ohomba le so? Eelo! Olimu w’ɛlɔmbɛdi wa l’Isariyɛlɛ waki tsho didjidji di’olimu w’ɛlɔmbɛdi woleki ohomba. Kristo, lele Ɔlɔmbɛdi a Laadiko woleki woke, ekɔ l’ɛlɔmbɛdi wakamba oko nkumi ya dikanga 144 000, wayokamba kaamɛ la nde l’olongo.​—Hɛb. 4:14; 8:3-5; 10:1.

15-16. Ngande wɛnya Jehowa dia nde mbetawɔka “ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo kɛsɔ”?

¹⁵ Lo 1919, Yeso akasɔnɛ djui ya tshitshɛ y’anango w’akitami oko “ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo kɛsɔ.” Ɔhɔmbɔ ɔsɔ ekɔ lo nɔmbɔla olimu w’esambishelo ndo mbishaka ambeki wa Kristo “mbo ya ndɛ . . . lo etena kahombama.” (Mat. 24:45) Onde tekɔ lo mɛna tolembetelo tɛnya hwe dia Nzambi mbetawɔka ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo kɛsɔ ɔsɔ?

¹⁶ Satana la andja ande wambosala akambo efula dia nshimba olimu wakamba ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ɔsɔ, otondongaka Jehowa hakimanyiya ɔhɔmbɔ ɔsɔ, tshike olimu ɔsɔ hawokoke kambema. Kaanga mbakalɔma ata ahende wa l’andja w’otondo, ɛhɛnyɔhɛnyɔ waha pe, ekakatanu wa l’andja w’otondo wendana l’ekondjelo ndo mbaasalɛwɔ akambo waha la losembwe, ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo kɛsɔ ekɔ lo  ntetemala mbisha ambeki wa Kristo wa la nkɛtɛ mbo ya ndɛ ya lo nyuma. Ohokanyiya woho wakondjaso mbo ya ndɛ ya lo nyuma efula ɛlɔ kɛnɛ ofele, lo ɛtɛkɛta ndekana 900! Ɔsɔ ekɔ djembetelo ya mamba yɛnya dia Nzambi ekɔ lo nsukɛ ɔhɔmbɔ. Tɔsɛdingole djembetelo kina yɛnya dia Jehowa ekɔ lo ntshɔkɔla: olimu w’esambishelo. Lo mɛtɛ, lokumu l’ɔlɔlɔ lekɔ lo sambishama “lo nkɛtɛ k’otondo.” (Mat. 24:14) Aha la taamu, Jehowa ekɔ lo nɔmbɔla ndo ekɔ lo ntshɔkɔla okongamelo ande ɛlɔ kɛnɛ.

17. Ngande wakokaso mɛnya dia tekɔ lo nsukɛ okongamelo wakamba la Jehowa?

¹⁷ Ekɔ dimɛna sho ndjambola ɔnɛ: ‘Onde dimi ngɛnangɛnaka monga lo etenyi ka la nkɛtɛ k’okongamelo wa Jehowa?’ Jehowa ekɔ lo tosha tolembetelo tatoshikikɛ oko dja yakaye oma l’olongo lo nshi ya Mɔsɛ la Arɔna. Lo mɛtɛ tekɔ l’ɛkɔkɔ efula wa monga la lowando l’ɔtɛ wa dui sɔ. (1 Tɛs. 5:18, 19) Ngande wakokaso mɛnya dia tekɔ lo nsukɛ okongamelo wakamba la Jehowa? Lo ndjelaka ɛlɔmwɛlɔ k’oma lo Bible katoshawɔ l’ekanda, lo nsanganya ya l’etshumanelo ndo lo nsanganya ya weke. Laadiko dia laasɔ, sho koka mɛnya dia tekɔ lo nsukɛ okongamelo, lo ndjashaka tshɛ lo tshɛ l’olimu w’esambishelo ndo wa mbetsha anto.​—1 Kɔr. 15:58.

18. Kakɔna kamboyoyashikikɛ dia nsala?

¹⁸ Nyɛsɔ toyashikikɛ dia nkamba la wetshelo wambotokondja oma lo dibuku di’Akambo w’ase Lɛwi. Nyɛsɔ tosale la wolo dia mbetawɔma le Jehowa dia elambo aso mbetawɔma. Nyɛsɔ tokambe Jehowa l’ɔtɛ wa lowando lele laso le nde. Nyɛsɔ totetemale mbisha Jehowa kɛnɛ koleki ɔlɔlɔ le so l’ɔtɛ wawokaso ngandji l’otema aso tshɛ. Ndo nyɛsɔ tosale kɛnɛ tshɛ kakokaso nsala dia nsukɛ okongamelo watshɔkɔlande ɛlɔ kɛnɛ. Naka sho nsala awui asɔ tshɛ, kete tayɛnya Jehowa dia sho mbɔsaka diɛsɛ diele la so dia mbokambɛ olimu oko Ɛmɛnyi ande la nɛmɔ!