Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

SAWO DIA WEKELO 44

Kakɔna kalembetshiya ngandji ka kɔlamelo kaki Jehowa le yɛ?

Kakɔna kalembetshiya ngandji ka kɔlamelo kaki Jehowa le yɛ?

“Ngandji [ka Jehowa] ka kɔlamelo tshikalaka pondjo.”​—OS. 136:1.

OSAMBO 108 Ngandji ka kɔlamelo kaki Nzambi

AWUI WAYƆTƐKƐTAMA *

1. Kakɔna katokeketsha Jehowa dia nsala?

JEHOWA ngɛnangɛnaka efula dionga dia ngandji ka kɔlamelo. (Hɔs. 6:6) La ngandji tshɛ nde keketshaka ekambi ande dia nsala woho akɔ waamɛ. Lo tshimbo y’omvutshi Mika, Nzambi kaso tokeketshaka “dia nanga ngandji ka kɔlamelo.” (Mika 6:8, nɔtɛ) Koko, la ntondo ka sho nsala dui sɔ, sho pombaka mbeya elɛwɔ ngandji ka kɔlamelo.

2. Naa waonga amɔtshi wokakatanyi la ngandji ka kɔlamelo?

2 Elɛwɔ ngandji ka kɔlamelo? Etelo k’ɔnɛ “ngandji ka kɔlamelo” tanemaka mbala oko 230 lo Bible​—Ekadimwelo k’andja w’oyoyo. Etelo kɛsɔ alembetshiyatɔ? Lo ndjela etenyi ka lo ekadimwelo kɛsɔ kata ɔnɛ: “Elembetshielo wa tɔtɛkɛta ta lo Bible” ngandji ka kɔlamelo mendanaka la “ngandji katshutshuyama oma lo ndjakimɔ, olowanyi, kɔlamelo ndo omamemelo wa wolo. Vɔ kambaka la tɔ mbala efula lo kɛnɛ kendana la ngandji koka Nzambi anto, koko ndo dia ngandji kokana anto lam’asawɔ.” Jehowa mbele ɛnyɛlɔ koleki tshɛ dimɛna k’onto lɛnya ngandji ka kɔlamelo. Lo sawo nɛ, tayɔsɛdingola woho wɛnya Jehowa anto ngandji ka kɔlamelo. Lo sawo diayela, tayɔsɛdingola woho wakokaso sho ekambi wa Nzambi mbookoya lo mɛnyana ngandji ka kɔlamelo lam’asaso.

JEHOWA “[NDOLA] TƆƆ LA NGANDJI KA KƆLAMELO”

3. Ngande wakayaeyanya Jehowa le Mɔsɛ?

3 Yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ w’ase Isariyɛlɛ ntomba oma l’Edjibito, Jehowa akayaeyanya le Mɔsɛ lo mbotɛ lokombo ndo waonga ande. Nde akate ate: “Jehowa, Jehowa, Nzambi ka kɛtshi ndo kokana kandji, kahoke nkɛlɛ esadi ndo koludi tɔɔ la ngandji ka kɔlamelo ndo la mɛtɛ, katɛnyaka ngandji kande ka kɔlamelo le nunu dia nɔnga, katodimanyiyaka munga, kɔlɔ ndo pɛkato.” (Eto. 34:6, 7) La ɛtɛkɛta w’amɛna ɛsɔ wendana la waonga Ande, Jehowa akatɛ Mɔsɛ dui dimɔtshi dia laande diendana la ngandji Kande kɔlamelo. Naa dui diakɔ dia laande sɔ?

4-5. a) Kakɔna kakate Jehowa lo dikambo diande? b) Ambola akɔna wayangaso nsɛdingola?

4 Jehowa kombuta dia nde ekɔ tsho la ngandji ka kɔlamelo, koko nde akate nto dia nde “[ndola] tɔɔ la ngandji ka kɔlamelo.” Etelo kɛsɔ kekɔ lo Bible mbala ndekana shamalo. (Wal. 14:18; Nɛh. 9:17; Os. 86:15; 103:8; Jɔɛ. 2:13; Jɔna 4:2) Mbala shɔ tshɛ mendanaka paka la Jehowa, koko hendana l’anto. Shi ekɔ dui di’ohomba efula lo menda woho wakatɔtɔmiya Jehowa la wolo tshɛ dionga diande dia ngandji ka kɔlamelo? Aha la taamu, ngandji ka kɔlamelo ekɔ ohomba efula le nde. * Diakɔ diakatshutshuyama nkumekanga Davidɛ dia mbuta la diambo tshɛ ate: “Jehowa le, ngandji kayɛ ka kɔlamelo komaka polo l’olongo . . . Nzambi le, ande nɛmɔ diele la ngandji kayɛ ka kɔlamelo lee! Lo dɛdi dia ahafu ayɛ, mbatoyashɛka ana w’anto.” (Os. 36:5, 7) L’ɛnyɛlɔ ka Davidɛ, onde sho lawɔ mbɔsaka ngandji ka kɔlamelo ka Nzambi la nɛmɔ?

5 Dia ndeka nshihodia elɛwɔ ngandji ka kɔlamelo, nyɛsɔ tɔsɛdingole ambola ahende anɛ: Jehowa waa na wɛnyande ngandji ka kɔlamelo? Ndo ngande wakokaso nkondja wahɔ oma l’etsha wa Jehowa wa ngandji ka kɔlamelo?

JEHOWA WAA NA WƐNYANDE NGANDJI KA KƆLAMELO?

6. Jehowa waa na wɛnyande ngandji ka kɔlamelo?

6 Jehowa waa na wɛnyande ngandji ka kɔlamelo? Bible mɛnyaka dia sho koka nanga awui efula, ɛnyɛlɔ oko “olimu wa dikambɔ,” “wanu ndo esɔ,” “ohokwelo,” “ewo,” “lomba,” ndo awui akina. (2 Ɛk. 26:10; Tok. 12:1; 21:17; 29:3) Koko Jehowa hɛnya pondjo diangɔ kana tokanyi ngandji ka kɔlamelo, paka anto. Koko Jehowa aha woho w’onto tshɛ mbɛnyande ngandji ka kɔlamelo. Nde mɛnyaka wanɛ wele la diɔtɔnganelo dia laande la nde ngandji ka kɔlamelo. Nzambi ekɔ la kɔlamelo otsha le angɛnyi ande. Nde ekɔ la sangwelo dimɔtshi dia diambo lo dikambo diawɔ ndo nde hatowakalɛ.

Jehowa mbishaka anto tshɛ diangɔ efula di’amɛna, kaanga wanɛ wahɔtɛmɔla (Enda odingɔ 7) *

7. Ngande wɛnya Jehowa ngandji kokande anto lo tshɛ kawɔ?

7 Jehowa mbokaka anto lo tshɛ kawɔ ngandji. Yeso akatɛ pami kɛmɔtshi kakawelɛka Nikɔdɛmɔ ate: “Nzambi akalange andja (mbuta ate anto) lo yɛdikɔ y’efula, diakɔ diakandakimɔ Ɔnande ɛtɔi lakandote, dia onto tshɛ longa la mbetawɔ le nde atovɔke, koko akondja lɔsɛnɔ la pondjo.”​—Jni. 3:1, 16; Mat. 5:44, 45.

Lo ndjela kɛnɛ kakate nkumekanga Davidɛ ndo omvutshi Danyɛlɛ, Jehowa mɛnyaka ngandji ka kɔlamelo otsha le wanɛ waweya, wawoka wɔma, wawoka ngandji ndo wakitanyiya ɛlɛmbɛ ande (Enda odingɔ 8-9)

8-9. a) Lande na kɛnya Jehowa ekambi ande ngandji ka kɔlamelo? b) Kakɔna kayangaso nsɛdingola?

8 Oko wodiɛnyiso la diko, Jehowa mɛnyaka paka wanɛ wetawɔma le nde, mbuta ate ekambi ande ngandji ka kɔlamelo. Dui sɔ mɛnamaka oma lo kɛnɛ kakate nkumekanga Davidɛ ndo omvutshi Danyɛlɛ. Ɛnyɛlɔ, Davidɛ akate ate: “Otetemale mɛnya wanɛ wakeya ngandji kayɛ ka kɔlamelo.” “Ngandji ka kɔlamelo kaki Jehowa tshikalaka pondjo le wanɛ wawoka wɔma.” Ndo Danyɛlɛ akate ate: ‘Jehowa Nzambi ka mɛtɛ le, wɛ lɛnya ngandji kayɛ ka kɔlamelo le wanɛ wakoka ngandji ndo wakitanyiya wadjango ayɛ.’ (Os. 36:10; 103:17; Dan. 9:4) Lo ndjela ditelo diakasambiyama sɔ, Jehowa mɛnyaka ekambi ande ngandji ka kɔlamelo nɛ dia vɔ mbeeyaka, mbookaka wɔma, mbookaka ngandji ndo kitanyiyaka wadjango ande. Jehowa mɛnyaka paka ekambi ande kana atɛmɔdi ande wa mɛtɛ ngandji kande ka kɔlamelo.

9 La ntondo ka sho ntatɛ kambɛ Jehowa, nde akatoke ngandji kokande anto lo tshɛ kawɔ. (Os. 104:14) Koko, oko wayaso ekambi ande, sho tookondja wahɔ ndo oma lo ngandji kande ka kɔlamelo. Lo mɛtɛ, Jehowa shikikɛka okambi ande tshɛ ate: “Ngandji kami ka kɔlamelo hatomɔ oma le yɛ.” (Isa. 54:10) Ɔnkɔnɛ, oko wakate Davidɛ, “Jehowa ayosalɛ okambi ande wa kɔlamelo akambo lo yoho ya laande.” (Os. 4:3) Kakɔna kahomba dui sɔ totshutshuya dia nsala? Omembi w’esambo akate ate: “Onto tshɛ lele la lomba ayoshishima akambo asɔ ndo ayɔsɛdingola la yambalo tshɛ etsha waki Jehowa wa ngandji ka kɔlamelo.” (Os. 107:43) La dako diakasambiyama sɔ lo yimba, nyɛsɔ tɔsɛdingole toho tosato takondja ekambi wa Jehowa wahɔ oma l’etsha ande wa ngandji ka kɔlamelo.

NGANDE WAKOKASO NKONDJA WAHƆ OMA L’ETSHA WA JEHOWA WA NGANDJI KA KƆLAMELO?

Jehowa mbishaka wanɛ wɔtɛmɔla ɛtshɔkɔ ekina (Enda odingɔ 10-16) *

10. Wahɔ akɔna wakondjaso lo woho wele ngandji ka kɔlamelo ka Nzambi tshikalaka pondjo? (Osambo 31:7)

10 Ngandji ka kɔlamelo kaki Nzambi tshikalaka pondjo. Dui di’ohomba sɔ diendana la ngandji ka kɔlamelo tanemaka mbala 26 lo Osambo 136. Lo divɛsa dia ntondo, sho mbadiaka ɔnɛ: “Nyosha Jehowa losaka, nɛ dia nde ekɔ ɔlɔlɔ; ngandji kande ka kɔlamelo tshikalaka pondjo.” (Os. 136:1) Oma lo divɛsa 2 polo 26, sho tanaka ɛtɛkɛta akɔ waamɛ wata ɔnɛ “nɛ dia ngandji kande ka kɔlamelo tshikalaka pondjo.” Naka sho mbadia avɛsa wotshikadi wa l’osambo ɔnɛ, kete tayambiyama dia mɛna toho efula tɛnya Jehowa ngandji kande ka kɔlamelo aha la mpekɔ. Ɛtɛkɛta akɔ waamɛ w’ɔnɛ “ngandji kande ka kɔlamelo tshikalaka pondjo” toshikikɛka ɔnɛ ngandji koka Nzambi ekambi ande hatshikitana. Ekɔ mɛtɛ dui diananda otema dia mbeya dia Jehowa hatshike esadi dia mboka ekambi ande ngandji! Koko, nde sukɛka wanɛ wokambɛ ndo nde haakalɛ, djekoleko lo tena di’ekakatanu. Woho wakondjaso wahɔ: Mbeya dia Jehowa hatokalɛ toshaka ɔngɛnɔngɛnɔ ndo ekeketshelo keso l’ohomba dia ndɔshana l’ekiyanu ndo l’ekakatanu aso ndo ntetemala nkɛndakɛnda lo mboka katɔla otsha lo lɔsɛnɔ.​—Adia Osambo 31:7.

11. Lo ndjela Osambo 86:5, kakɔna katshutshuya Jehowa dia dimanyiya?

11 Ngandji ka kɔlamelo ka Nzambi totshutshuyaka dia dimanyiyana. Etena kɛna Jehowa dia otshi wa pɛkato amboyatshumoya ndo ambotshika lɔkɛwɔ lande la kɔlɔ, ngandji kande ka kɔlamelo mbotshutshuyaka dia mbodimanyiya. Omembi w’esambo Davidɛ akate lo dikambo diaki Jehowa ate: “Nde kotosalɛ akambo lo ndjela pɛkato yaso, ndo nde kotofuta lo ndjela munga yaso.” (Os. 103:8-11) Davidɛ akeye oma l’awui wa kandji wakokomɛ dia mongaka paa etena konga onto la nkum’otema kawɛndja onongo. Koko nde akeke nto dia Jehowa ekɔ “suke dia dimanyiya.” Kakɔna katshutshuya Jehowa dia dimanyiya? Okadimwelo tanemaka lo Osambo 86:5. (Adia.) Eelo, oko wakate Davidɛ lo dɔmbɛlɔ, Jehowa dimanyiyaka nɛ dia nde ndola tɔɔ la ngandji ka kɔlamelo otsha le wanɛ tshɛ wɔlɔmba edimanyielo.

12-13. Naka tekɔ lo ndjaɛndja onongo l’ɔtɛ wa munga yakatasale lo nshi yakete, kakɔna kayotokimanyiya?

12 Etena kasalaso pɛkato, bu kɔlɔ monga la lonyangu ndo dui sɔ diekɔ dimɛna. Dui sɔ koka totshutshuya dia ndjatshumoya ndo ntakola wanya wahombama dia nsala etshikitanu. Koko ekambi wa Nzambi ɛmɔtshi wakatetemala ndjaɛndja onongo l’ɔtɛ wa munga yakawasale lo nshi yakete. Etema awɔ wakawanya lo mbaetawoya ɔnɛ Jehowa hakoke pondjo mbadimanyiya oyadi vɔ koyatshumoyaka woho akɔna. Naka ndo wɛ mbalɔshana la tokanyi ta ngasɔ, kete mbeka awui wendana la woho wele Nzambi suke dia mɛnya ekambi ande ngandji ka kɔlamelo kawaokande ayokokimanyiya.

13 Woho wakondjaso wahɔ: Kaanga mbeso keema kokele, sho koka kambɛ Jehowa l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo la nkum’otema ka pudipudi. Dui sɔ koka salema nɛ dia “dikila dia Yeso y’Ɔnande diekɔ lo tɛdia oma lo pɛkato tshɛ.” (1 Jni. 1:7) Etena kakɔmɔyɛ l’ɔtɛ wa munga yayɛ mɔtshi, ohɔ dia Jehowa ekɔ suke ndo nomɔlomɔka dia dimanyiya otshi wa pɛkato wamboyatshumoya. Enda woho wakɛnya Davidɛ diɔtɔnganelo diele lam’asa ngandji ka kɔlamelo la edimanyielo. Nde akafunde ate: “Oko wanganyi olongo la nkɛtɛ etale, mbele woke wa ngandji kande ka kɔlamelo le wanɛ wawoka wɔma. Oko wanganyi ehotwelo la edjelo ka wonya etale, ngasɔ mbakandanganya kɔlɔ yaso etale la so.” (Os. 103:11, 12) Lo mɛtɛ, Jehowa ekɔ suke dia “dimanyiya tshɛ lo tshɛ.”​—Isa. 55:7.

14. Kakɔna kakate Davidɛ lo kɛnɛ kendana la woho watokokɛ ngandji ka kɔlamelo ka Nzambi?

14 Ngandji ka kɔlamelo ka Nzambi toshaka ekokelo ka lo nyuma. Lo dɔmbɛlɔ diakandalɔmbɛ Jehowa, Davidɛ akate ate: “Wɛ ekɔ dihole di’ekokelo le mi; wɛ ayonkokɛ oma lo sui. Wɛ ayoninga la ekoko w’ɔngɛnɔngɛnɔ wa etshungwelo. . . . Koko ɔnɛ layaɛkɛ le Jehowa nyingama la ngandji Kande ka kɔlamelo.” (Os. 32:7, 10) Oko wakakokamɛka anto waki l’esomba w’edjedja wakadingama la mpele, mbele etsha wa Jehowa wa ngandji ka kɔlamelo todingaka ndo toshaka ekokelo ka lo nyuma oma lo waale wakoka mbidja olowanyi aso l’ohemba. Ndo nto, ngandji ka kɔlamelo ka Jehowa mbotshutshuyaka dia tokotola oya le nde.​—Jɛr. 31:3.

15. Diɔtɔnganelo diakɔna diele lam’asa ngandji ka kɔlamelo ka Jehowa la eshamelo ndo la longele?

15 Davidɛ akakambe la wɛdikelo okina dia mɛnya woho wakokɛ Nzambi ekambi ande. Nde akafunde ate: “Nzambi kele eshamelo kami k’oshika, Nzambi kamɛnya ngandji ka kɔlamelo.” Davidɛ akate nto lo dikambo dia Jehowa ate: “Nde kele ngandji kami ka kɔlamelo ndo longele lami, eshamelo kami k’oshika ndo Ombitshi ami, engawo kami ndo Ɔnɛ layashɛmi le nde.” (Os. 59:17; 144:2) Lande na kakɛdika Davidɛ ngandji ka kɔlamelo ka Jehowa la eshamelo ndo la longele? Oyadi dihole diodjashiso, l’edja tshɛ keso ekambi ande, Jehowa ayotoshaka ekokelo tshɛ keso l’ohomba dia nama diɔtɔngandelo di’oshinga wolo diele lam’asaso la nde. Eshikikelo kakɔ kaamɛ mbele ndo lo Osambo 91. Ofundji w’osambo ɔsɔ akate ate: “Dimi layotɛ Jehowa nte: ‘Wɛ kele eshamelo kami ndo longele lami.’” (Os. 91:1-3, 9, 14) Mɔsɛ akakambe la wɛdikelo akɔ waamɛ wendana la eshamelo. (Os. 90:1, nɔtɛ) Ndo nto, otsha l’ekomelo ka lɔsɛnɔ lande, Mɔsɛ akakotola yambalo y’anto lo nkotsha awui akina wananda otema. Nde akafunde ate: “Nzambi ekɔ eshamelo oma ko nshi y’edjedja, anya ande wa pondjo wekɔ l’ɛse kayɛ.” (Eoh. 33:27) Etelo k’ɔnɛ “anya ande wa pondjo wekɔ l’ɛse kayɛ” atotɛtɔ lo dikambo dia Jehowa?

16. Naa toho tohende tatokimanyiya Jehowa? (Osambo 136:23)

16 Etena kele Jehowa longele laso, sho ndjaokaka l’ekokelo. Koko lo tena dimɔtshi, sho koka monga l’ɔkɔmwɛlɔ ndo ndɔ tshondo ya ta dia nshidiya ɔkɔmwɛlɔ ɔsɔ. Lo tena dia ngasɔ, kakɔna kayotosalɛ Jehowa? (Adia Osambo 136:23.) Nde ayotodinga anya ande, ndo la ngandji tshɛ nde ayotɛmba ndo ayotokimanyiya lo tosukɛ. (Os. 28:9; 94:18) Woho wakondjaso wahɔ: Mbeya dia tena tshɛ sho koka mendɛ l’osukɔ wa Nzambi tokimanyiyaka dia mbohɔ dia sho kokaka nkondja ekimanyielo lo toho tohende. Ntondotondo, tekɔ la dihole di’ekokelo di’eshamelo, oyadi lɛnɛ adjasɛso. Yoho ya hende, Shɛso ka ngandji lele l’olongo ndjakiyanyaka efula lo dikambo diaso.

LANDE NA KAKOKASO MONGA L’ESHIKIKELO DIA NZAMBI AYOTOKAKA NGANDJI KA KƆLAMELO?

17. L’ɔtɛ wa ngandji ka kɔlamelo kaki Nzambi, eshikikelo kakɔna kakokaso monga la tɔ? (Osambo 33:18-22)

17 Oko wambotodiɛna, etena kahomanaso l’ohemba ɔmɔtshi, sho koka monga l’eshikikelo ɔnɛ Jehowa ayosala akambo lo wahɔ aso lo tosha osukɔ weso l’ohomba dia nama olowanyi aso. (2 Kɔr. 4:7-9) Omvutshi Jɛrɛmiya akate ate: “L’ɔtɛ wa ngandji ka kɔlamelo ka Jehowa mbakiso koshila, nɛ dia kɛtshi kande hakomɛka.” (Del. 3:22) Sho koka monga l’eshikikelo dia Jehowa ayotetemala tɛnya ngandji ka kɔlamelo nɛ dia Bible totɛka ɔnɛ: “Washo wa Jehowa mendaka wanɛ wawooka wɔma, wanɛ wakonga ngandji kande ka kɔlamelo.”​—Adia Osambo 33:18-22.

18-19. a) Kakɔna kahombaso namaka lo yimba? b) Kakɔna kayotɔsɛdingola lo sawo diayela?

18 Kakɔna kahombaso namaka lo yimba? La ntondo ka sho ntatɛ kambɛ Jehowa, nde akatoke ngandji kokande anto lo tshɛ kawɔ. Koko oko wayaso atɛmɔdi ande, tokondja wahɔ oma lo ngandji kande ka kɔlamelo. L’ɔtɛ wa ngandji, Jehowa todingaka anya ande w’ekokelo. Nde ayongaka nshi tshɛ kaamɛ la so ndo ayokotsha sangwelo diande diendana la so. Nde nangaka dia sho ntondoya! (Os. 46:1, 2, 7) Ɔnkɔnɛ, oyadi ohemba akɔna wakoka tokomɛ, Jehowa ayotosha wolo weso l’ohomba dia sho nama olowanyi aso.

19 Tambɛna woho wɛnya Jehowa ekambi ande ngandji kande ka kɔlamelo. Lo wedi okina, nde nongamɛka dia sho mbokana ngandji ka kɔlamelo lam’asaso. Ngande wakokaso nsala dui sɔ? Tayɔsɛdingola dui di’ohomba sɔ lo sawo diayela.

OSAMBO 136 “Difuto dia woke” di’oma le Jehowa

^ od. 5 Elɛwɔ ngandji ka kɔlamelo? Jehowa waa na wɛnyande ngandji ka kɔlamelo ndo ngande wakondja wanɛ wakiɛnyande wahɔ oma lɔkɔ? Tayɔsɛdingola ekadimwelo wa ambola asɔ lo sawo dia ntondo nɛ dia l’asawo ahende watɛkɛta dikambo dia dionga dia dimɛna sɔ.

^ od. 4 Etelo k’ɔnɛ Nzambi ndola tɔɔ la ngandji ka kɔlamelo tanemaka nto l’avɛsa akina wa lo Bible.​—Enda Nɛhɛmiya 13:22; Osambo 69:13; 106:7; ndo Delo dia Jɛrɛmiya 3:32.

^ od. 54 ELEMBETSHIELO W’ESATO: Jehowa mɛnyaka anto lo tshɛ kawɔ ngandji kande, mbidja ndo ekambi ande. Esato w’etshimbedi wele la diko k’olui w’anto mɛnyaka toho tɔmɔtshi takɛnya Nzambi ngandji kande. Dui dioleki ohomba ele diaaso dia nkondja wahɔ oma lo yɛdikɔ yendana l’oshinga w’etshungwelo.

^ od. 62 ELEMBETSHIELO W’ESATO: Wanɛ wonga ekambi wa Jehowa ndo wonga la mbetawɔ l’oshinga w’etshungwelo, Jehowa mbasalɛka akambo lo yoho ya laande. Laadiko wa nkondja wahɔ oma lo ngandji koka Nzambi anto lo tshɛ kawɔ, ekambi wa Jehowa kondjaka wahɔ oma lo ngandji kande ka kɔlamelo. Bɛnyɛlɔ dia ngandji ka kɔlamelo mɛnyama l’esato ɛnɛ.