Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

SAWO DIA WEKELO 45

Totetemale mɛnyana ngandji ka kɔlamelo lam’asaso

Totetemale mɛnyana ngandji ka kɔlamelo lam’asaso

“Nyosalanɛke akambo la ngandji ka kɔlamelo ndo [la] kɛtshi.”​—ZƐK. 7:9.

OSAMBO 107 Ɛnyɛlɔ ka ngandji kaki Nzambi

AWUI WAYƆTƐKƐTAMA *

1-2. Naa ɛkɔkɔ w’eshika wele la so wa mɛnyana ngandji ka kɔlamelo lam’asaso?

TEKƆ l’ɛkɔkɔ w’eshika wa mɛnyana ngandji ka kɔlamelo lam’asaso. Naa ɛkɔkɔ ɛmɔtshi l’atei awɔ? Tende woho wakadimola tokedi t’oma lo Bible tayela tɔnɛ dimbola sɔ. “Tetawɔke dia ngandji ka kɔlamelo ndo kɔlamelo kotshika . . . Ko wɛ ayohomɔ lokolo l’ɔlɔ ndo ayonga la shɛnɔdi ya dimɛna lo washo wa Nzambi ndo w’anto.” “Onto lele la ngandji ka kɔlamelo ndjakondjɛka wahɔ.” “Onto tshɛ lawesa losembwe ndo ngandji ka kɔlamelo ayotana lɔsɛnɔ, losembwe ndo lotombo.”​—Tok. 3:3, 4; 11:17, nɔtɛ; 21:21.

2 Tokedi tɔsɔ tambotɛnya ɛkɔkɔ esato wahombaso mɛnya ngandji ka kɔlamelo. Ɔkɔkɔ wa ntondo, mɛnya ngandji ka kɔlamelo tetɛka anto wa nɛmɔ lo washo wa Nzambi. Ɔkɔkɔ wa hende, lo nkɛnɛmɔla ngandji ka kɔlamelo sho ndjakondjɛka wahɔ. Ɛnyɛlɔ, sho mbɔtɔka l’anto akina lɔngɛnyi layotshikala pondjo. Ɔkɔkɔ wa sato, naka sho mɛnya ngandji ka kɔlamelo, kete tayoyokondja ɛtshɔkɔ efula lo nshi yayaye, mbidja ndo lɔsɛnɔ la pondjo. Lo mɛtɛ, tekɔ l’ɛkɔkɔ w’eshika wa nkitanyiya dako dia Jehowa diata ɔnɛ: “Nyosalanɛke akambo la ngandji ka kɔlamelo ndo [la] kɛtshi.”​—Zɛk. 7:9.

3. Ambola akɔna wayotɔsɛdingola lo sawo nɛ?

3 Lo sawo nɛ, tayɔsɛdingola ekadimwelo wa ambola anɛi. Waa na wahombaso mɛnya ngandji ka kɔlamelo? Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma lo dibuku dia Ruta lo kɛnɛ kendana la mɛnya ngandji ka kɔlamelo? Ngande wakokaso mɛnya ngandji ka kɔlamelo ɛlɔ kɛnɛ? Ɛlɔlɔ akɔna wakondja wanɛ wɛnya ngandji ka kɔlamelo?

WAA NA WAHOMBASO MƐNYA NGANDJI KA KƆLAMELO?

4. Ngande wakokaso mbokoya Jehowa lo kɛnɛ kendana la mɛnya ngandji ka kɔlamelo? (Makɔ 10:29, 30)

4 Oko wakateke lo sawo dietshi, Jehowa mɛnyaka ngandji kande ka kɔlamelo kana omamemelo paka otsha le wanɛ wawoka ngandji ndo wokambɛ. (Dan. 9:4) Sho nangaka ‘mbokoya Nzambi oko weso anande wa ngandji.’ (Ɛf. 5:1) Oma lɔkɔ, sho kombolaka monga la ngandji ka kɔlamelo otsha le anangɛso l’akadiyɛso.​—Adia Makɔ 10:29, 30.

5-6. Tshɛkɛta “kɔlamelo” koka mendana la woho akɔna wa diɔtɔnganelo?

5 Aha la taamu, wɛ ayetawɔ dia lo yɛdikɔ yayotoleka nshihodia elɛwɔ ngandji ka kɔlamelo, mbayotoleka kikɛnɛmɔla otsha le asekaso ambetawudi. Dia ndeka nshihodia elɛwɔ ngandji ka kɔlamelo, nyɛsɔ tende woho wakiɛdikawɔ la kɔlamelo, oko waleka anto nkamba la tshɛkɛta shɔ. Nyɛsɔ tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi.

 6 Ɛlɔ kɛnɛ, sho koka mbuta lo dikambo di’onto lambokamba ɛnɔnyi efula lo kɔpanyi kakɔ kaamɛ ɔnɛ nde ekɔ ose olimu wele la kɔlamelo. Koko, l’ɛnɔnyi tshɛ wambondokamba lo kɔpanyi kakɔ, nde atɛnanaka kaanga la kanga kɔpanyi kakɔ ɔtɔi. Mbeyaka monga ko nde hangɛnangɛna tɛdikɔ tɔsa akanga wa kɔpanyi. Nde hangɛnangɛna kɔpanyi kɛsɔ, koko nde ngɛnangɛnaka monga l’olimu wofutawɔ. Nde ayotetemala nkamba lo kɔpanyi kakɔ polo lam’ayondolongola pasiɔ. Nde koka ndjomɔ oma lo kɔpanyi kɛsɔ paka naka nde ambokondja olimu woleki dimɛna dihole dikina.

7-8. a) Kakɔna katshutshuya onto dia mɛnya ngandji ka kɔlamelo? b) Lande na kayangaso nsɛdingola avɛsa amɔtshi oma lo dibuku dia Ruta?

7 Otshikitanu wele lam’asa kɔlamelo la ngandji ka kɔlamelo oko wɛnyamidiɔ  l’odingɔ 6 ele ngandji ka kɔlamelo ekɔ kɛnɛ katshutshuya onto dia nsala dui dimɔtshi. Lo Bible, kakɔna kakatshutshuya ekambi waki Nzambi wa lo nshi yakafundamaka Bible dia mɛnyana ngandji ka kɔlamelo? Wanɛ wakɛnya ngandji ka kɔlamelo wakasale dui sɔ, aha l’ɔtɛ wakawaatshutshuya dia disala, koko l’ɔtɛ wakaatshutshuya etema awɔ dia disala. Tɔshi ɛnyɛlɔ kaki Davidɛ. Otema ande wakotshutshuya dia mɛnya ɔngɛnyi ande Jɔnatana ngandji ka kɔlamelo, kaanga mbele she aki Jɔnatana akalangaka ndjaka Davidɛ. Ɛnɔnyi efula l’ɔkɔngɔ wa nyɔi ka Jɔnatana, Davidɛ akatetemala mɛnya Mefibɔshɛtɛ k’ɔnaki Jɔnatana ngandji ka kɔlamelo.​—1 Sa. 20:9, 14, 15; 2 Sa. 4:4; 8:15; 9:1, 6, 7.

8 Sho koka nkondja wetshelo efula wendana la ngandji ka kɔlamelo lo nsɛdingola avɛsa amɔtshi oma lo dibuku dia lo Bible dia Ruta. Wetshelo akɔna wendana la ngandji ka kɔlamelo wakokaso nkondja oma le anto wɔtɛkɛtshiwɔ lo dibuku sɔ? Ngande wakokaso nkamba la wetshelo ɛsɔ l’etshumanelo kaso? *

WETSHELO AKƆNA WAKOKASO NKONDJA OMA LO DIBUKU DIA RUTA LO KƐNƐ KENDANA LA MƐNYA NGANDJI KA KƆLAMELO?

9. Lande na kakate Naɔmi dia Jehowa ekɔ lo mbɔlɔsha?

9 Lo dibuku dia Ruta, sho mbadiaka ɔkɔndɔ waki Naɔmi, laki wadi aki ɔna Ruta ndo wa Bɔaza pami kakokaka Nzambi wɔma, kaki owotɔ waki omi aki Naɔmi. L’ɔtɛ wa ndjala ka kasha kakonge l’Isariyɛlɛ, Naɔmi l’omɛnde, l’anawɔ ahende w’apami wakonɔ la Mɔaba. Etena kakiwɔ lɛkɔ, omi aki Naɔmi akavu. Anande ahende w’apami wakatshuke, lonyangu ko ndo vɔ lawɔ wakavu. (Ruta 1:3-5; 2:1) Awui wa kandji asɔ wakakonya Naɔmi dia monga l’ɔkɔmwɛlɔ w’efula ndo dia nshisha elongamelo. Nde akonge l’ɔkɔmwɛlɔ wambotamba olelo wakokonya polo lo mbuta dia Jehowa ekɔ lo mbɔɔlɔsha. Tende kɛnɛ kakandate lo dikambo dia Nzambi. “Jehowa ambomboka ɔkɔngɔ.” “Kanga-Wolo-Tshɛ ambetɛ lɔsɛnɔ lami ololo bɛ.” Nde akakotsha ate: “Jehowa kandɔsha ndo Kanga-Wolo-Tshɛ kambombela mpokoso.”​—Ruta 1:13, 20, 21.

10. Kakɔna kakasale Jehowa lo kɛnɛ kendana la ɛtɛkɛta wa kɔlɔ wakatondja Naɔmi?

10 Kakɔna kakasale Jehowa lo kɛnɛ kendana la ɛtɛkɛta wa kɔlɔ wakatondja Naɔmi? Nde kotshika dia nkimanyiya okambi ande waki l’ɔkɛyi ɔsɔ. Koko, nde akawoke kɛtshi. Jehowa akeyaka dia “dihɛnyɔki koka nsala dia kanga lomba nsala akambo w’enginya.” (Ond. 7:7) Koko, Naɔmi aki l’ohomba w’ekimanyielo dia nde mɛna dia Jehowa aki lo wedi ande. Ekimanyielo kakɔna kakawosha Nzambi? (1 Sa. 2:8) Nde akatshutshuya Ruta dia mɛnya Naɔmi ngandji ka kɔlamelo. La lolango lande ndo la ngandji, Ruta akakimanyiya okilo ande ɔsɔ diaha nde nkɔmɔ ndo dia monga la kanyi yele la wɛdimo. Wetshelo akɔna wakondjaso oma l’ɛnyɛlɔ kaki Ruta?

11. Lande na kele anangɛso l’akadiyɛso efula w’ɛlɔlɔ kimanyiyaka wanɛ wele la lonyangu ndo wambɔkɔmɔ?

11 Ngandji ka kɔlamelo totshutshuyaka dia nkimanyiya wanɛ wambɔkɔmɔ. Oko waki Ruta kokakitɔna la Naɔmi, mbele ndo ɛlɔ kɛnɛ anangɛso l’akadiyɛso wakɛta solo hawokakitɔna l’ase etshumanelo wele la lonyangu ndo l’ɔkɔmwɛlɔ. Vɔ nangaka anangɛwɔ l’akadiyɛwɔ, ndo vɔ nomɔlomɔka dia nsala kɛnɛ tshɛ kakokawɔ nsala dia mbaakimanyiya. (Tok. 12:25; 24:10) Dui sɔ mbɔtɔnɛka la dako diakasha ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ ɔnɛ: “Nyokambe la ɛtɛkɛta w’esambelo le wanɛ wambɔkɔmɔ, nyosuke wanɛ wele wɔdu ndo nyonge la solo dia lotutsha otsha le anto tshɛ.”​—1 Tɛs. 5:14.

Lo mpokamɛ, sho koka nkimanyiya ɔnangɛso kana kadiyɛso kambɔkɔmɔ (Enda odingɔ 12)

12. Mbala efula, naa yoho yoleki dimɛna ya nkimanyiya ɔnangɛso kana kadiyɛso kɛmɔtshi kambɔkɔmɔ?

12 Mbala efula, yoho yoleki dimɛna yakokayɛ nkimanyiya ɔnangɛyɛ kana kadiyɛyɛ kambɔkɔmɔ ele lo mbohokamɛ ndo lo mboshikikɛ dia wɛ mbookaka ngandji. Ndo eya dia Nzambi kaso ngɛnangɛnaka efula woho wayashayɛ la ngandji tshɛ otsha le ɔkɔkɔ ande ɔmɔtshi wa nɛmɔ. (Os. 41:1) Tokedi 19:17 mbutaka ɔnɛ: “Onto loka mbolambola kɛtshi ekɔ lo nsɔndja Jehowa diangɔ, ndo Nde ayowofuta l’ɔtɛ wa kɛnɛ kasalande.”

Ruta ambotshikala kaamɛ la okilo ande Naɔmi, koko Ɔrɔpa ambokalola otsha la Mɔaba. Ruta ambotɛ Naɔmi ate: “Lɛnɛ ayoyotshɔ mbayomotshɔ.” (Enda odingɔ 13)

13. Ngande wakatshikitana Ruta la Ɔrɔpa, ndo lande na kele yɛdikɔ yakɔshi Ruta yakɛnya dia nde aki la ngandji ka kɔlamelo? (Enda osato wele lo lohoso.)

13 Sho ndekaka nshihodia dimɛna elɛwɔ ngandji ka kɔlamelo lo nsɛdingola kɛnɛ kakakomɛ Naɔmi l’ɔkɔngɔ wa nyɔi k’omɛnde ndo k’anande ahende w’apami. Etena kakeye Naɔmi dia “Jehowa ambodja anto ande yimba lo mbasha mbo ya ndɛ,” nde akɔshi yɛdikɔ ya nkalola lo wodja ande wa lootɔ. (Ruta 1:6) Wadi w’anande akɔ ahende wakatatɛ minda lɔkɛndɔ kaamɛ la nde. Koko etena kakiwɔ lo mboka, Naɔmi akakeketsha wamato asɔ mbala shato y’etondo dia vɔ nkalola la Mɔaba. Kakɔna kakatombe? Sho mbadiaka ɔnɛ: “Ɔrɔpa akashana la nyango omɛnde bizɛ, ko nde akakalola. Koko Ruta kombotshika.” (Ruta 1:7-14) Lo mbɔsa yɛdikɔ ya nkalola, Ɔrɔpa akasale kɛnɛ kakawotɛ Naɔmi ndo akakalola. Koko Ruta, kosala tsho kɛnɛ kakawotɛ Naɔmi. Nde lawɔ aki la lotshungɔ la nkalola, koko l’ɔtɛ wa ngandji ka kɔlamelo kakandawokaka, nde akɔshi yɛdikɔ ya ntshikala la nde dia mbookimanyiyaka. (Ruta 1:16, 17) Ruta akɔshi yɛdikɔ ya ntshikala kaamɛ la Naɔmi, aha l’ɔtɛ wakandahombe nsala dui sɔ, koko l’ɔtɛ wakandalange disala. Yɛdikɔ yakɔshi Ruta yakɛnya dia nde aki la ngandji ka kɔlamelo ka mɛtɛ. Wetshelo akɔna wakondjaso oma l’ɔkɔndɔ ɔnɛ?

14. a) Ɛlɔ kɛnɛ, ɔsɔnwɛlɔ akɔna wasala anangɛso l’akadiyɛso woludi tɔɔ la ngandji? b) Lo ndjela Hɛbɛru 13:16, elambo wa ngande wangɛnyangɛnya Nzambi?

14 Onto lele la ngandji ka kɔlamelo hasale tsho kɛnɛ kalongamɛ anto akina. Ɛlɔ kɛnɛ, oko wakidiɔ lo nshi yakete, anangɛso l’akadiyɛso efula sɔnaka dia mɛnya asekawɔ ambetawudi ngandji ka kɔlamelo, kaanga wanɛ wele vɔ hawowaeye dimɛna. Ɛnyɛlɔ, etena keyawɔ dia mpokoso kɛmɔtshi k’oma lo diangɔ diakatongama kambotomba dihole dimɔtshi, mbala kakɔ ɔtɔi vɔ nyangaka dia mbeya woho wakokawɔ mbisha ekimanyielo kawɔ. Etena kahomana ose etshumanelo ɔmɔtshi l’ekakatanu wendana la ekondjelo, vɔ nyangaka esadi eto dia mbeya ehomba ande ndo vɔ mboshaka ekimanyielo ka shikaa. L’ɛnyɛlɔ k’ase Makɛdɔniya wa lo ntambe ka ntondo, vɔ kimɔka oleki ndo kɛnɛ kalongamɛ anto. Vɔ kimɔka elambo “oleki ndo ekondjelo kawɔ” dia nkimanyiya anangɛwɔ wele bu l’ekondjelo k’efula. (2 Kɔr. 8:3) Jehowa ngɛnangɛnaka efula etena kawaɛnande wakɛnɛmɔla ngandji ka kɔlamelo ka ngasɔ!​—Adia Hɛbɛru 13:16.

NGANDE WAKOKASO MƐNYA NGANDJI KA KƆLAMELO ƐLƆ KƐNƐ?

15-16. Ngande wakɛnya Ruta dia nde aki l’etete?

15 Sho koka nkondja wetshelo w’amɛna efula lo nsɛdingola woho wakakimanyiya Ruta Naɔmi. Nyɛsɔ tɔsɛdingole wetshelo ɛmɔtshi l’atei awɔ.

16 Tohekɔke. Etena kakɔshi Ruta yɛdikɔ ya tshindɛ okilo ande otsha la Juda, ntondo Naɔmi akatone. Koko Ruta kopekɔ. Etombelo akɔna wakonge? Bible mbutaka ɔnɛ: “Lam’akɛnyi Naɔmi dia Ruta ekɔ lo tɛɛtɛ dia ntshɔ kaamɛ la nde, nde akatshike mbetawoya.”​—Ruta 1:15-18.

17. Kakɔna kayotokimanyiya diaha mpekɔ esadi eto?

17 Wetshelo: Nɔmbamaka monga la solo dia lotutsha dia nkimanyiya wanɛ wele l’ekakatanu, koko hatohombe mbahekɔ. Kadiyɛso kɛmɔtshi kele l’ohomba w’ekimanyielo mbeyaka ntondo ntona ekimanyielo kaso. * Koko, ngandji ka kɔlamelo kayototshutshuya dia sho nsala tshɛ kahombama diaha mbotshika. (Ngal. 6:2) Sho mongaka l’elongamelo dia nde ayoyetawɔ ekimanyielo ndo esambelo kaso.

18. Awui akɔna wakahombe mbisha Ruta paa l’asolo?

18 Tonyangake. Lam’akakome Naɔmi nde la Ruta la Bɛtɛlɛhɛma, Naɔmi akɛnana la wanɛ waki asukanyi ande. Nde akawatɛ ate: “Dimi laki la efula lam’akamatshu, koko Jehowa ambonkaloya anyanya.” (Ruta 1:21) Ohokanyiya woho wakayaoke Ruta lam’akandoke ɛtɛkɛta wa Naɔmi ɛsɔ! Ruta akasale kɛnɛ tshɛ kakinde l’akoka wa nsala dia nkimanyiya Naɔmi. Ruta akalele kaamɛ la nde, akookeketsha, ndo akande lɔkɛndɔ kaamɛ la nde l’edja ka nshi efula. Kaanga mbakosalɛ Ruta akambo asɔ tshɛ, Naɔmi akate ate: “Jehowa ambonkaloya anyanya.” Lo mbuta ɛtɛkɛta ɛsɔ, Naɔmi kombidja yimba l’osukɔ wa Ruta ɔnɛ laki lo lokondo lande. Ɛtɛkɛta ɛsɔ wakahombe mɛtɛ nyangiya Ruta. Koko, nde kotshika Naɔmi.

19. Kakɔna kayotokimanyiya diaha sho ntshika onto ɔmɔtshi lele l’ɔkɛyi?

19 Wetshelo: Ɛlɔ kɛnɛ, kadiyɛso kɛmɔtshi kele l’ɔkɛyi mbeyaka totondjɛ ɛtɛkɛta wa kɔlɔ lo tena dimɔtshi, kaanga mbadjaso welo tshɛ dia mbookimanyiya. Koko sho salaka la wolo diaha mbonyangɛ. Sho hatotshike kadiyɛso kele lo dihombo ndo sho nɔmbaka Jehowa dia nde tokimanyiya dia ntana yoho ya mbookeketsha.​—Tok. 17:17.

Ɛlɔ kɛnɛ, ngande wakoka dikumanyi mbokoya Bɔaza? (Enda odingɔ 20-21)

20. Kakɔna kakasha Ruta wolo wa ntetemala nkimanyiya Naɔmi?

20 Sha ekeketshelo l’etena kahombama. Ruta akɛnya Naɔmi ngandji ka kɔlamelo, koko l’etena kɛnɛ ndaamɛ aya l’ohomba w’ekeketshelo. Ndo Jehowa akatshutshuya Bɔaza dia mbookeketsha. Bɔaza akatɛ Ruta ate: “Jehowa akɔtshɔkɔlɛ l’ɔtɛ wa kɛnɛ kakayasale ndo Jehowa Nzambi k’Isariyɛlɛ ɔnɛ lamboyoya dia ndjoyanga eshamelo lo ahafu ande akofute difuto dia woke.” Ɛtɛkɛta w’amɛna ɛsɔ wakananda Ruta efula. Ko Ruta akatɛ Bɔaza ate: “Wɛ ambonsamba ndo ambokitshakitsha okambi ayɛ asolo.” (Ruta 2:12, 13) Ɛtɛkɛta waki Bɔaza ɛsɔ wakandate l’etena kahombama wakasha Ruta ekeketshelo kakinde l’ohomba dia ntetemala nkimanyiya Naɔmi.

21. Oko wotamidiɔ lo Isaya 32:1, 2, ekimanyielo ka ngande kahomba dikumanyi mbisha?

21 Wetshelo: Wanɛ wɛnya anto akina ngandji ka kɔlamelo mongaka l’ohomba w’ekeketshelo lo tena dimɔtshi. Oko wakashikikɛ Bɔaza Ruta dia ngandji kakandɛnya Naɔmi kɔmbɔtɔ l’ashi, mbele ɛlɔ kɛnɛ dikumanyi mongaka la lowando l’ekimanyielo kasha anangɛso l’akadiyɛso woludi la ngandji. Mandola anangɛso l’akadiyɛso l’etena kahombama mbashaka wolo wele lawɔ ohomba dia ntetemala nkimanyiya anto akina.​—Adia Isaya 32:1, 2.

ƐLƆLƆ AKƆNA WAKONDJA WANƐ WƐNYA NGANDJI KA KƆLAMELO?

22-23. Ngande wakatshikitanya Naɔmi ekanelo kande ka yimba, ndo lande na? (Osambo 136:23, 26)

22 L’ɔkɔngɔ w’etena kɛmɔtshi mbeta, Bɔaza akasha Ruta la Naɔmi mbo ya ndɛ la lokaho tshɛ. (Ruta 2:14-18) Kakɔna kakasale Naɔmi l’ɔkɔngɔ wa Bɔaza nsala dikambo sɔ? Nde akate ate: “Jehowa lahashisha ngandji kande ka kɔlamelo le wanɛ wasɛna ndo wanɛ wakavu awɔtshɔkɔlɛ.” (Ruta 2:20a) Ande woho wambotshikitanya Naɔmi ekanelo kande ka yimba lee! L’etatelo, lam’akinde la lɔkɔnyɔ, nde akalele ate: ‘Jehowa kandɔsha,’ koko kakianɛ nde ota l’ɔngɛnɔngɛnɔ tshɛ ate: ‘Jehowa hashisha ngandji kande ka kɔlamelo.’ Kakɔna kakakimanyiya Naɔmi dia ntshikitanya ekanelo kande ka yimba?

23 L’ekomelo Naɔmi akayotatɛ mɛna lonya la Jehowa lo lɔsɛnɔ lande. Jehowa akakambe la Ruta dia mbisha Naɔmi osukɔ wakinde l’ohomba lo lɔkɛndɔ lawɔ otsha la Juda. (Ruta 1:16) Naɔmi akɛnyi nto lonya la Jehowa etena kakawasha Bɔaza laki ɔmɔtshi l’atei wa “atshungodi” ande mbo ya ndɛ la lokaho tshɛ. * (Ruta 2:19, 20b) Ondo nde akatatɛ mbuta ate: ‘Kakianɛ, lamboshihodia dia Jehowa hakalɛki pondjo. Nde okongaka kaamɛ la mi tena tshɛ.’ (Adia Osambo 136:23, 26.) Ande lowando laki la Naɔmi lo woho wele Ruta nde la Bɔaza kombohekɔ lee! Ndooko onyake vɔ akɔ asato wakonge l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo menda ɛtshɔkɔ wakawakondja.

24. Lande na kalangaso ntetemala mɛnya asekaso ambetawudi ngandji ka kɔlamelo?

24 Kakɔna kamboteka oma lo dibuku dia Ruta lo kɛnɛ kendana la ngandji ka kɔlamelo? Ngandji ka kɔlamelo totshutshuyaka diaha ntshika anangɛso l’akadiyɛso esadi eto etena kewɔ l’ɔkɛyi. Tɔ totshutshuyaka nto dia ndjahondja awui efula l’oyango wa mbaakimanyiya. Dikumanyi pombaka mbisha wanɛ wɛnya anto akina ngandji ka kɔlamelo ekeketshelo ka dimɛna ndo l’etena kahombama. Etena kɛnaso dia wanɛ wele lo dihombo waya l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo la wolo waki lawɔ ntondo l’olimu wa Jehowa, dui sɔ toshaka ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula. (Ets. 20:35) Ko naa ɔkɔkɔ woleki woke watotshutshuya dia ntetemala mɛnya ngandji ka kɔlamelo? Ɔkɔkɔ woleki woke wasalaso dui sɔ ele dia mbokoya ndo ngɛnyangɛnya Jehowa ɔnɛ “[loludi] tɔɔ la ngandji ka kɔlamelo.”​—Eto. 34:6; Os. 33:22.

OSAMBO 130 Todimanyiyanake

^ od. 5 Jehowa nangaka dia sho mɛnya anangɛso l’akadiyɛso wa l’etshumanelo ngandji ka kɔlamelo. Sho koka ndeka nshihodia elɛwɔ ngandji ka kɔlamelo lo nsɛdingola woho wakɛnya ekambi waki Nzambi ɛmɔtshi wa lo nshi y’edjedja dionga sɔ. Lo sawo nɛ, tayɔsɛdingola wetshelo wakokaso nkondja oma l’ɛnyɛlɔ kaki Ruta, Naɔmi ndo Bɔaza.

^ od. 8 Dia nkondja wahɔ tshɛ lo tshɛ oma lo sawo nɛ, tambokokeketsha dia wɛmɛ mbadia Ruta tshapita 1 ndo 2.

^ od. 17 Lam’ele tekɔ lo nsɛdingola ɛnyɛlɔ ka Naɔmi, diakɔ diatɛkɛtaso di’akadiyɛso wele lo dihombo. Koko awui wa lo sawo nɛ mendanaka ndo l’anangɛso.

^ od. 23 Dia mbeya awui efula wendana la ɔkɛndɛ waki la Bɔaza oko otshungodi, enda sawo diele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Tokoya mbetawɔ kawɔ​—‘Womoto l’oshika,’” lo Tshoto y’Etangelo ya Ngɔndɔ ka dikumi 1, 2012, lk. 20, lo Falase.