1. Okakatanu akɔna waki la ɔpɔstɔlɔ Joani l’ekomelo ka ntambe ka ntondo T.D.?

L’EKOMELO ka ntambe ka ntondo T.D., ɔpɔstɔlɔ Joani aki l’okakatanu wa wolo. Nde aki aya osombe, aki lo disɛnga dia Patɛmɔsɛ ndo ondo nde oto mbaki ɔpɔstɔlɔ waki weke la lɔsɛnɔ. (Ɛny. 1:9) Nde akeyaka dia atunyi wakanganyiyaka tshumanelo ndo wakadjaka diatɔnelo. Akɛnamaka dia keema edja Lokristo la mɛtɛ layoshishɔ.​—Judɛ 4; Ɛny. 2:15, 20; 3:1, 17.

2. Lo ndjela Ɛnyɛlɔ 7:9-14, naa ɛnɛlɔ ka dimɛna ka prɔfɛsiya kakɛnyi Joani? (Enda osato wele lo lohoso.)

² L’atei w’akambo asɔ, Joani akɛnyi ɛnɛlɔ ka prɔfɛsiya ka dimɛna efula. Lo ɛnɛlɔ kɛsɔ, wakatɛ andjelo dia nkimɛ mpɛpɛ y’elanyelo ka mfɔnu ka woke edja ndo lam’ayodjama olui ɔmɔtshi w’ekambi wa Nzambi djembetelo y’ekomelo. (Ɛny. 7:1-3) Olui ɔsɔ kengama l’anto 144 000 wayotolɛ la Yeso l’olongo. (Luka 12:32; Ɛny. 7:4) Oma laasɔ Joani akatɛkɛta dia olui okina wa woke lo mbuta ɔnɛ: “L’ɔkɔngɔ wa laasɔ, dimi lakɛnyi, nyolonge olui a woke w’anto wele ndooko onto lakoka mbadia, oma lo wedja tshɛ, oma lo waoho tshɛ ndo weho w’anto tshɛ ndo oma l’ɛtɛkɛta tshɛ wemadi la ntondo ka kiti ka lowandji ndo la ntondo k’Ɔna Ɔkɔkɔ.” (Adia Ɛnyɛlɔ 7:9-14.) Ohokanyiya ɔngɛnɔngɛnɔ waki la Joani lo mbeya ɔnɛ lo nshi yayaye miliyɔ y’anto wayɔtɛmɔla Jehowa lo yoho ya dimɛna!

3. a) Lande na kahomba ɛnɛlɔ ka Joani nkeketsha mbetawɔ kaso? b) Kakɔna kayotɔsɛdingola lo sawo nɛ?

³ Aha la taamu ɛnɛlɔ kɛsɔ kakakeketsha mbetawɔ ka Joani. Tɔ pombaka ndeka nkeketsha mbetawɔ kaso nɛ dia tekɔ lo nsɛna l’etena kambokotshama ɛnɛlɔ kɛsɔ! Tekɔ lo mɛna otshumanyelo wa miliyɔ y’anto wele l’elongamelo ka shimbamɛ  lo mfɔnu ka woke ndo nsɛna pondjo pondjo la nkɛtɛ. Lo sawo nɛ, tayɔsɛdingola woho wakayosholɛ Jehowa ekambi ande ambeta ɛnɔnyi ndekana akumi enanɛi ele olui a woke w’anto. Oma laasɔ tayɔsɛdingola awui ahende wendana l’olui a woke w’anto ɔsɔ: 1) woke awɔ ndo 2) woho wokengamiwɔ l’anto wotshikitanyi. Awui asɔ wayokeketsha mbetawɔ ka wanɛ tshɛ wele l’elongamelo ka monga l’atei w’olui ɔsɔ.

4. Naa akambo wa mɛtɛ wa l’Afundelo wahashihodia Lokristokristo, ndo ngande wakatshikitana Ambeki wa Bible la wɔ lo dikambo sɔ?

⁴ Lokristokristo lo tshɛ kawɔ hawetsha akambo wa mɛtɛ w’oma l’Afundelo wata ɔnɛ lushi lɔmɔtshi anto wele l’okitanyiya wayɔsɛna pondjo pondjo la nkɛtɛ. (2 Kɔr. 4:3, 4) Ɛlɔ kɛnɛ, ɛtɛmwɛlɔ efula wa lo Lokristokristo mbetshaka dia anto w’ɛlɔlɔ tshɛ tshɔka l’olongo etena kavɔwɔ. Koko, aha kɛsɔ mbaketsha djui y’Ambeki wa Bible wanɛ wakatondja Tshoto y’Etangelo ntatɛ oma lo 1879. Vɔ wakashihodia dia Nzambi ayokadimola nkɛtɛ Paradiso ndo ɔnɛ miliyɔ y’anto wele l’okitanyiya wayɔsɛna pondjo pondjo lanɛ la nkɛtɛ, koko aha l’olongo. Koko, akɔshi etena k’otale dia vɔ ndjoshihodia hwe waa na wele anto wele l’okitanyiya asɔ.​—Mat. 6:10.

5. Kakɔna kakashihodia Ambeki wa Bible lo dikambo dia anto 144 000?

⁵ Lo mɛtɛ, Ambeki wa Bible wakashihodia nto oma l’Afundelo dia anto amɔtshi “wakasombama oma la nkɛtɛ” dia tolɛ la Yeso l’olongo. (Ɛny. 14:3) Olui ɔsɔ kengama l’Akristo 144 000 wele l’ohetoheto ndo wakayakimɔ dia kambɛ Nzambi la kɔlamelo tshɛ etena kakiwɔ la nkɛtɛ. Ko kayotota lo dikambo dia olui a woke w’anto?

6. Kakɔna kakafɔnyaka Ambeki wa Bible lo kɛnɛ kendana l’olui a woke w’anto?

⁶ Lo ɛnɛlɔ kande, Joani akɛnyi olui ɔsɔ “wemadi la ntondo ka kiti ka lowandji ndo la ntondo k’Ɔna Ɔkɔkɔ.” (Ɛny. 7:9) Ɛtɛkɛta ɛsɔ wakakonya Ambeki wa Bible dia mbuta ɔnɛ l’ɛnyɛlɔ ka anto 144 000, olui a woke w’anto wayotɔsɛna l’olongo. Ko naka anto 144 000 ndo olui a woke w’anto wakahombe tɔsɛna l’olongo, ngande wakakoke olui ɔmɔtshi ntshikitana l’olui okina? Ambeki wa Bible wakafɔnyaka dia olui a woke w’anto wakahombe kengama l’Akristo waki komonga l’okitanyiya w’efula le Nzambi etena kakiwɔ la nkɛtɛ. Kaanga mbakiwɔ la yema ya lɔkɛwɔ la pudipudi, ondo amɔtshi l’atei awɔ wakatetemala monga anto wa l’ɛtɛmwɛlɔ wa Lokristokristo. Ambeki wa Bible wakate dia anto asɔ wakɛnyaka yema y’ohetoheto waki kokoka dia vɔ tolɛ la Yeso. Lam’ele ngandji kakawokaka Nzambi komonga efula, olui a woke w’anto asɔ wakakotshaka kɛnɛ kalɔmbama dia monga l’olongo la ntondo ka kiti ka lowandji, koko aha dia todjasɛ lo kiti ya lowandji.

7. Lo ndjela Ambeki wa Bible, waa na wayɔsɛna la nkɛtɛ lo Ɛlɔmbwɛlɔ k’ɛnɔnyi kinunu, ndo kakɔna kakafɔnyaka Ambeki wa Bible lo dikambo dia anto wa kɔlamelo wa lo nshi y’edjedja?

⁷ Ko laasɔ, waa na wayɔsɛna la nkɛtɛ? Ambeki wa Bible wakafɔnyaka dia l’ɔkɔngɔ w’anto 144 000 ndo olui a woke w’anto tshumanyema l’olongo, miliyɔ y’anto akina wayɔsɛna lanɛ la nkɛtɛ dia ngɛnangɛna l’ɛtshɔkɔ wayela Ɛlɔmbwɛlɔ k’ɛnɔnyi kinunu ka Kristo. Ambeki wa Bible konongamɛka dia miliyɔ y’anto shɔ kambɛ Jehowa la ntondo ka Ɛlɔmbwɛlɔ ka Kristo ntatɛ. Koko, vɔ wakafɔnyaka dia olui ɔsɔ wakahombe mbetshama mboka ya Jehowa lo nshi ya Ɛlɔmbwɛlɔ k’ɛnɔnyi kinunu. L’ɔkɔngɔ wa laasɔ, wanɛ wayɔsɛna lo yoho yɔtɔnɛ l’atɔndɔ wa Jehowa wayonga la diɛsɛ  dia nsɛna pondjo pondjo la nkɛtɛ, koko wanɛ wayɔtɔmbɔkɔ wayolanyema. Ambeki wa Bible wakafɔnyaka nto ɔnɛ ondo anto amɔtshi wayokamba la nkɛtɛ oko “ewandji” l’etena kɛsɔ, mbidja ndo “ɛlɔhɛ wa lo nshi y’edjedja” (apami waki la kɔlamelo wakavu la ntondo ka Kristo ndja), wayolɔ wayokondja lo yoho mɔtshi difuto dia lɔsɛnɔ l’olongo l’ekomelo k’Ɛlɔmbwɛlɔ k’ɛnɔnyi kinunu.​—Os. 45:16.

8. Naa elui esato wakafɔnyaka Ambeki wa Bible dia waki lo sangwelo dia Nzambi?

⁸ Ɔnkɔnɛ, Ambeki wa Bible wakafɔnyaka dia aki elui esato: 1) anto 144 000, wayotolɛ la Yeso l’olongo; 2) olui a woke w’anto waki komonga l’ohetoheto efula wayemala la ntondo ka kiti ka lowandji ka Yeso l’olongo; ndo 3) miliyɔ y’anto wayetshama mboka ya Jehowa la nkɛtɛ l’Ɛlɔmbwɛlɔ k’ɛnɔnyi kinunu ka Kristo. * Koko, l’etena kakashikikɛ Jehowa, osase w’akambo wa mɛtɛ wakatatɛ ngamɔ efula lo dikambo sɔ.​—Tok. 4:18.

9. a) Lo yoho yakɔna yakoka olui a woke w’anto wele la nkɛtɛ memala “la ntondo ka kiti ka lowandji ndo la ntondo k’Ɔna Ɔkɔkɔ”? b) Lande na kele oshihodielo wa Ɛnyɛlɔ 7:9 ɔsɔ mbokɛmaka dimɛna?

⁹ Lo 1935, olui a woke w’anto wa lo ɛnɛlɔ kakɛnyi Joani wakeyama dimɛna. Ɛmɛnyi wa Jehowa wakashihodia ɔnɛ olui a woke w’anto hawototshɔ l’olongo dia temala lo yoho ya mɛtɛ mɛtɛ “la ntondo ka kiti ka lowandji ndo la ntondo k’Ɔna Ɔkɔkɔ.” Koko, vɔ wekɔ lo nsala dui sɔ lo yoho ya didjidji. Kaanga mbasɛnawɔ la nkɛtɛ, olui a woke w’anto ɔsɔ koka memala “la ntondo ka kiti ka lowandji” lo mbetawɔ lowandji la Jehowa ndo lo ndjakitshakitsha l’ɛse ka lowandji lande. (Isa. 66:1) Vɔ koka memala “la ntondo k’Ɔna Ɔkɔkɔ” lo monga la mbetawɔ lo oshinga w’etshungwelo wa Yeso. Woho akɔ waamɛ mbele akatama lo Mateo 25:31, 32, dia “wedja tshɛ,” mbidja ndo anto wa kɔlɔ “wayotshumana la ntondo” ka Yeso lo kiti kande ka lowandji ka lotombo. Mbokɛmaka dia wedja ɛsɔ tshɛ bu l’olongo, koko wekɔ la nkɛtɛ. Otshikitanyelo wa eokelo kɛsɔ mbokɛmaka dimɛna. Dui sɔ nembetshiyaka lande na kahate Bible dia olui a woke w’anto wayotshɔ l’olongo. Paka olui ɔtɔi oto wakawalake lɔsɛnɔ la pondjo l’olongo, mbuta ate anto 144 000, “[mb]ayolɛ nkɛtɛ oko nkumi ya dikanga” kaamɛ la Yeso.​—Ɛny. 5:10.

10. Lande na kele ayonga ohomba dia olui a woke w’anto mbetshama mboka ya Jehowa la ntondo ka Ɛlɔmbwɛlɔ k’ɛnɔnyi kinunu ntatɛ?

¹⁰ Ntatɛ lo 1935, Ɛmɛnyi wa Jehowa wakashihodia dia olui a woke w’anto wa lo ɛnɛlɔ ka Joani kengama la olui w’Akristo wa kɔlamelo wele l’elongamelo ka nsɛna pondjo pondjo la nkɛtɛ. Dia vɔ ndjoshimbamɛ lo mfɔnu ka woke, olui a woke w’anto wayetshama mboka ya Jehowa la ntondo ka Ɛlɔmbwɛlɔ k’ɛnɔnyi kinunu ntatɛ. Ayonga ohomba vɔ monga la mbetawɔ ka wolo l’oyango wa vɔ “ndjohanda l’akambo asɔ tshɛ wahomba salema” ntondo ka Ɛlɔmbwɛlɔ k’ɛnɔnyi kinunu ka Kristo.​—Luka 21:34-36.

11. Lande na kakafɔnya Ambeki wa Bible amɔtshi ɔnɛ ondo anto amɔtshi wayotshɔ l’olongo l’ɔkɔngɔ wa Ɛlɔmbwɛlɔ k’ɛnɔnyi kinunu?

¹¹ Ko kayotota lo kɛnɛ kendana la kanyi y’ɔnɛ anto amɔtshi waki la lɔkɛwɔ l’ɔlɔlɔ la nkɛtɛ wayotshɔ l’olongo l’ɔkɔngɔ wa Ɛlɔmbwɛlɔ k’ɛnɔnyi kinunu? Kanyi shɔ yakatama ambeta ɛnɔnyi efula lo Tshoto y’Etangelo ya Ngɔndɔ ka hende 15, 1913. Anto amɔtshi wakakoke mbuta ɔnɛ: ‘Lande na kakoka anto wa kɔlamelo wa lo nshi y’edjedja nongola difuto  di’anyanya dia nkita nkɛtɛ, ko Akristo waki kombidjamaka yimba nongola difuto dia tɔsɛna l’olongo?’ Lo mɛtɛ, kanyi shɔ yakasɛngiyama la tokanyi tohende ta kɔlɔ tɔnɛ: 1) olui a woke w’anto wayɔsɛna l’olongo ndo 2) olui a woke w’anto kengama l’Akristo wele bu l’ohetoheto efula.

12-13. Kakɔna keya akitami ndo ase olui a woke w’anto lo kɛnɛ kendana la difuto diawɔ?

¹² Koko oko wakatadiɛnyi, ntatɛ lo 1935, Ɛmɛnyi wa Jehowa wakashihodia hwe dia wanɛ wayohandɔ lo Aramangɛdɔna ekɔ olui a woke w’anto wa lo ɛnɛlɔ ka Joani. Vɔ “wa[y]oya oma lo mfɔnu ka woke” kayosalema lanɛ la nkɛtɛ ndo vɔ “wa[yo]hangɔhangɔka la dui dia wolo vate: ‘Panda kaso ndja oma le Nzambi kaso lodjashi lo kiti ka lowandji ndo oma le Ɔna Ɔkɔkɔ.’” (Ɛny. 7:10, 14) Ndo nto, Afundelo mbetshaka dia wanɛ wolɔ dia tɔsɛna l’olongo nongolaka “ɛngɔ koleki dimɛna” oleki anto wa kɔlamelo wa lo nshi y’edjedja. (Hɛb. 11:40) Anangɛso wakatatɛ mbelɛ anto la waasaso dia ndjokambɛ Jehowa wele l’elongamelo ka nsɛna pondjo pondjo la nkɛtɛ.

¹³ Ase olui a woke w’anto ngɛnangɛnaka l’elongamelo kawɔ. Vɔ shihodiaka dia Jehowa mbashikikɛ lɛnɛ ayowokambɛ atɛmɔdi ande wa kɔlamelo oyadi l’olongo kana la nkɛtɛ. Akitami ndo ase olui a woke w’anto mbeyaka ɔnɛ wayolongola difuto, diɛsɛ la ɔlɔlɔ waheyama mbɛdika wa Jehowa wakandɛnya lo tshimbo y’olambo w’oshinga w’etshungwelo wa Yeso Kristo.​—Rɔmɔ 3:24.

14. L’ɔkɔngɔ wa 1935, lande na kakayambolaka anto efula woho wakahombe prɔfɛsiya kendana la olui a woke w’anto kotshama?

¹⁴ L’ɔkɔngɔ wa eokelo k’ekambi wa Jehowa ndowanyema lo 1935, anto efula wakatetemala ndjambola woho wakakoke wanɛ wele l’elongamelo ka nsɛna la nkɛtɛ monga olui a woke w’anto. Ɛnyɛlɔ, Ronald Parkin aki l’ɛnɔnyi 12 etena kakeyama olui a woke w’anto dimɛna. Nde mbutaka ate: “L’etena kɛsɔ, l’andja w’otondo apandjudi waki oko 56 000 ndo efula, ondo wanɛ wakaleke efula, waki akitami. Diakɔ diele olui a woke w’anto kɔmɛnamaka dia waki woke efula.”

15. Ngande wakatetemala otshumanyelo wa olui a woke w’anto mpama?

¹⁵ Koko, lo ɛnɔnyi akumi wakayele, wakatome waa misiɔnɛrɛ lo wedja efula, ndo lofulo l’Ɛmɛnyi wa Jehowa lakadɛ esadi eto. Oma laasɔ, lo 1968, takatatɛ mbeka l’anto Bible lo nkamba la dibuku La vérité qui conduit à la vie éternelle. Diɔ diakakotola akanga wa memakana efula nɛ dia diɔ  diakalembetshiyaka akambo wa mɛtɛ wa lo Bible lo yoho ya wɔdu. Lo ɛnɔnyi ɛnɛi eto, ndekana ambeki nunu nkama tshanu wakabatizama. Lam’ele ɔtɛmwɛlɔ w’aseka Mupɛ wakatatɛ nshisha shɛngiya yawɔ l’Amérique latine ndo lo wedja ekina, ndo lam’ele wakayonya elelo ɛmɔtshi wakawadjɛ olimu aso lo Erɔpɛ wa lo Ɛstɛ ndo lo bɛtshi dimɔtshi dia nkɛtɛ dia la Afrikɛ, miliyɔ y’anto wakabatizama. (Isa. 60:22) Lo ɛnɔnyi weke ka mbeta, okongamelo wa Jehowa wakatondja dihomɔ dikina efula di’amɛna dia nkimanyiya anto dia mbeka kɛnɛ ketsha Bible. Aha la taamu olui a woke w’anto waya kakianɛ l’anto ndekana miliyɔ enanɛi wambotshumanyema.

16. Oma lende atshumanyema ase olui a woke w’anto?

¹⁶ Etena kakandafundaka ɛnɛlɔ kande, Joani akate dia olui a woke w’anto wayoya oma lo “wedja tshɛ, oma lo waoho tshɛ ndo weho w’anto tshɛ ndo oma l’ɛtɛkɛta tshɛ.” Omvutshi Zɛkariya akatatshi yema la ntondo dui dimɔtshi dia ngasɔ. Nde akafunde ate: “Lo nshi shɔ, anto 10 w’oma l’ɛtɛkɛta tshɛ wa wedja wayokimɛ, ɛɛ, vɔ wayokukutɛ okutu w’ose Juda, wata vate: ‘Sho nangaka ntshɔ kaamɛ la nyu, nɛ dia takoke dia Nzambi ekɔ kaamɛ la nyu.’”​—Zɛk. 8:23.

17. Kakɔna kasalema dia nkimanyiya anto wa lo wedja tshɛ ndo ɛtɛkɛta tshɛ?

 ¹⁷ Ɛmɛnyi wa Jehowa mbeyaka ɔnɛ dia anto w’oma l’ɛtɛkɛta tshɛ tshumanyema, lokumu l’ɔlɔlɔ pombaka sambishama l’ɛtɛkɛta efula. Tambokadimola ekanda wekawɔ l’anto Bible ndekana ɛnɔnyi 130, koko nshi nyɛ tamboleka nkadimola ekanda lo yɛdikɔ yahatasalemaka l’ɔkɔndɔ w’anto lo ɛtɛkɛta nkama. Mbokɛmaka hwe dia Jehowa ekɔ lo nsala dihindo dimɔtshi nshi nyɛ, dihindo dia ntshumanya olui a woke w’anto oma lo wedja tshɛ. Diɛsɛ la mbo ya ndɛ ya lo nyuma yataleke tanema l’ɛtɛkɛta efula, olui wele la weho w’anto wotshikitanyi ɔsɔ wekɔ lo ntɛmɔla Jehowa kaamɛ. Ndo Ɛmɛnyi wa Jehowa mbeyamaka dimɛna oma lo woho wasambishawɔ l’ohetoheto ndo oma lo ngandji kawɔ k’onto l’ɔnango. Dui sɔ keketshaka mbetawɔ mɛtɛ!​—Mat. 24:14; Jni. 13:35.

18. a) Lo ndjela Isaya 46:10, 11, lande na kahatakashimɔ dia mɛna woho wambokotsha Jehowa prɔfɛsiya kendana l’olui a woke w’anto? b) Lande na kele wanɛ wele l’elongamelo ka nsɛna la nkɛtɛ hawoke oko wambaadima ɛngɔ kɛmɔtshi?

¹⁸ Tekɔ l’ɛkɔkɔ efula wa monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo dikambo dia prɔfɛsiya kendana l’olui a woke w’anto! Sho hatokashimɔ lo mɛna woho wambokotsha Jehowa prɔfɛsiya kɛsɔ lo yoho ya diambo ngasɔ. (Adia Isaya 46:10, 11.) Anto wa l’olui a woke w’anto wekɔ la lowando lo dikambo dia elongamelo kakawasha Jehowa. Vɔ hawoke oko wambaadima ɛngɔ kɛmɔtshi l’ɔtɛ wewɔ bu akitami wa nyuma ka Nzambi dia tokamba la Yeso l’olongo. Lo Afundelo, sho mbadiaka dikambo dia apami la wamato waki la mbetawɔ wakalɔmbwama la nyuma k’ekila, koko vɔ bu l’atei w’anto 144 000. Joani Obatizanyi ekɔ ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi. (Mat. 11:11) Davidɛ ekɔ ɛnyɛlɔ kekina. (Ets. 2:34) Vɔ ndo anto akina waheyama mbadia wayolɔ dia ndjɔsɛna lo paradiso ka la nkɛtɛ. Vɔ tshɛ, kaamɛ ndo olui a woke w’anto wayokondja diaaso dia mɛnya kɔlamelo yawɔ le Jehowa ndo lowandji lande.

19. Lande na kele ekotshamelo ka ɛnɛlɔ ka Joani kendana la olui a woke w’anto tɔtɔmiyaka ohomba wa sho nsala akambo la shamanya lo nshi yasɛnaso nyɛ?

¹⁹ Ndooko lushi lakatshumanya Nzambi miliyɔ y’anto oma lo wedja tshɛ oko wambodiosalema nshi nyɛ. Oyadi tekɔ l’elongamelo ka tɔsɛna l’olongo kana la nkɛtɛ, sho pombaka nkimanyiya anto efula dia vɔ monga l’atei w’olui a woke w’anto wele “ɛkɔkɔ ekina.” (Jni. 10:16) Keema edja, Jehowa ayanga mbela mfɔnu ka woke kakatama dia ndanya mandji y’ana w’anto ndo ɛtɛmwɛlɔ wambosoya anto efula. Ande diɛsɛ dia woke diele la ntondo k’anto tshɛ wele lo olui a woke w’anto dia kambɛ Jehowa pondjo pondjo la nkɛtɛ lee!​—Ɛny. 7:14.