1-2. a) Lande na kele ɛlɔ kɛnɛ anto efula wekɔ l’okakatanu dia ndjaɛkɛ le wanɛ wele la lowandji? b) Kakɔna kayotɔsɛdingola lo sawo nɛ?

ƐLƆ kɛnɛ, anto efula wekɔ l’okakatanu dia ndjaɛkɛ le onto tshɛ lele la lowandji. Vɔ wekɔ lo mɛna dia mbala efula ewandji ndo ɛnɛnɛ kokɛka akanga w’ɛngɔnyi ndo ase wolo, koko hawoleke nkimanyiya ase wola. Bible mbutaka mɛtɛ ɔnɛ: “Onto mbolɛka wonyande onto dia mbosalɛ kɔlɔ.” (Ond. 8:9) Laadiko dia laasɔ, kɛwɔ y’ewandji ɛmɔtshi w’ɛtɛmwɛlɔ nyangiyaka anto, dui sɔ diambokonya di’anto amɔtshi nshisha wɛkamu awɔ le Nzambi. Diakɔ diele, etena ketawɔ onto ɔmɔtshi dia mbeka Bible kaamɛ la so, sho mongaka l’okakatanu dia mbokimanyiya dia nde ndjaɛkɛ le Jehowa ndo le enyimpala ande wa la nkɛtɛ.

² Lo mɛtɛ, aha ambeki wa Bible ato mbahomba mbeka dia ndjaɛkɛ le Jehowa ndo l’okongamelo ande. Kaanga wanɛ waya l’akambo wa mɛtɛ l’edja k’ɛnɔnyi efula hawohombe mbohɛ dia yoho yasala Jehowa akambo mboleki dimɛna tena tshɛ. Lo tena dimɔtshi, akambo amɔtshi tombaka wakoka mbidja wɛkamu aso le Jehowa l’ohemba. Lo sawo nɛ, tayɔsɛdingola awui asato wakoka mbidja mbetawɔ kaso l’ohemba: 1) Etena kadiaso ɛkɔndɔ ɛmɔtshi wa lo Bible, 2) etena kalongolaso ɛlɔmbwɛlɔ oma l’okongamelo wa Jehowa ndo 3) etena kayotohomana l’ekakatanu lo nshi yayaye.

3. Ngande wakoka ɛkɔndɔ ɛmɔtshi wa lo Bible mbidja wɛkamu aso le Jehowa l’ohemba?

 ³ Etena kadiaso Ɔtɛkɛta wa Nzambi, sho koka monga la ambola wendana la woho wakasalɛ Jehowa anto amɔtshi akambo  ndo lo kɛnɛ kendana la tɛdikɔ tɔmɔtshi takandɔshi. Ɛnyɛlɔ, lo dibuku dia Walelo, sho mbadiaka dia Jehowa akasha ose Isariyɛlɛ ɔmɔtshi dilanya dia nyɔi l’ɔtɛ wakandatona nkunyi lushi la Sabato. Lo dibuku dia hende dia Samuɛlɛ, sho mbekaka dia l’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi efula, Jehowa akadimanyiya nkumekanga Davidɛ lakasale loseka ndo lakadiake onto. (Wal. 15:32, 35; 2 Sa. 12:9, 13) Sho mbeyaka ndjambola ɔnɛ: ‘Lande na kakadimanyiya Jehowa Davidɛ l’ɔtɛ wakandadiake ndo wakandasale loseka ko mbisha onto okina lakasale pɛkato kaki kɔmɛnamaka woke efula dilanya dia nyɔi?’ Dia nkadimola dimbola sɔ, tɔsɛdingole awui asato wakokaso nkimɛ lo yimba etena kadiaso Bible.

4. Ngande wakeketsha Etatelo 18:20, 21 ndo Eohwelo k’Ɛlɛmbɛ 10:17 wɛkamu aso lo dombwelo dia Jehowa?

⁴Aha tena tshɛ mbata Bible towuiwui tshɛ tendana l’ɔkɔndɔ ɔmɔtshi. Ɛnyɛlɔ, sho mbeyaka dia Davidɛ akayatshumoya l’otema ɔtɔi l’ɔtɛ wa kɛnɛ kakandasale. (Os. 51:2-4) Ko naa woho w’onto waki pami kakasekola ɔlɛmbɛ wendana la Sabato? Onde nde akanyange l’ɔtɛ wa kɛnɛ kakandasale? Onde nde akasekola ɛlɛmbɛ wa Jehowa lo nshi yakete? Onde nde akanya yimba kana akatone ɛhɛmwɛlɔ wakawawosha ntondo? Bible hate dui sɔ. Koko, sho koka ndjashikikɛ ɔnɛ: Jehowa “keema la wɛngɛngɛ.” (Eoh. 32:4) Nde mbɔsaka tɛdikɔ tande lo ndjela tolembetelo tshɛ, koko aha lo ndjela kɛnɛ kata anto, shɔnɔdi kana lo dui dikina diakoka nkonya anto mbala efula dia mɛna dikambo lo yoho ya kɔlɔ. (Adia Etatelo 18:20, 21; Eohwelo k’Ɛlɛmbɛ 10:17.) Lo yɛdikɔ yayotoleka mbeka awui efula wendana la Jehowa ndo atɔndɔ ande, mbayotoleka ndjaɛkɛ lo dombwelo diande. Kaanga naka ɔkɔndɔ ɔmɔtshi wa lo Bible monyiyaka ambola wahatakoke nkondja okadimwelo kakianɛ, sho mbeyaka awui efula wendana la Nzambi kaso ɔnɛ nde “ekɔ la losembwe lo mboka yande tshɛ.”​—Os. 145:17.

5. Ngande wele woho weso bu kokele mongaka la shɛngiya lo woho wɛnaso akambo? (Enda ndo kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “ Eongelo kaso kele keema kokele fukutanyaka woho wɛnaso akambo.”)

⁵Aha tena tshɛ mbakokaso nsambola akambo lo yoho ya dimɛna nɛ dia sho bu kokele. Nzambi akatotonge lo efanelo kande,  diakɔ diele sho nangaka mɛna wasalɛ anto akina akambo la losembwe. (Eta. 1:26) Koko lam’ele sho bu kokele, sho koka ndjakesa dia nsambola akambo amɔtshi, kaanga etena kafɔnyaso dia tekɔ la tolembetelo tshɛ. Ɛnyɛlɔ, tohɔ woho waki Jɔna kɔngɛnangɛna etena kakɔshi Jehowa yɛdikɔ ya mboka ase Niniva kɛtshi. (Jɔna 3:10–4:1) Koko, tɔsɛdingole etombelo wakonge. Nsɛnɔ y’ase Niniva ndekana 120 000 ya wanɛ wakayatshumoya wakashimbamɛ! L’ekomelo, Jɔna mbakahombe mingɔma koko aha Jehowa.

6. Lande na kele Jehowa hahombe tolembetshiya tɛdikɔ tande?

⁶Jehowa hatshutshuyama dia nembetshiya anto ɛkɔkɔ wɔsande tɛdikɔ. Ekɔ mɛtɛ dia Jehowa aketawɔ di’ekambi ande wa lo nshi y’edjedja nkɛnɛmɔla nsaki yawɔ lo kɛnɛ kendana la tɛdikɔ takandɔshi kana takinde suke la mbɔsa. (Eta. 18:25; Jɔna 4:2, 3) Ndo lo tena dimɔtshi, nde akalembetshiya yɛdikɔ yande. (Jɔna 4:10, 11) Koko, Jehowa hatshutshuyama dia tolembetshiya. Oko wende Otungi aso, nde bu l’ohomba wa mbetawɔma oma le so, oyadi la ntondo kana l’ɔkɔngɔ wa nde nsala dui dimɔtshi.​—Isa. 40:13, 14; 55:9.

7. Okakatanu akɔna wakoka monga laso ndo lande na?

⁷ Aha la taamu, sho mbetawɔka l’otema ɔtɔi dia Jehowa tosalaka nshi tshɛ kɛnɛ kele ɔlɔlɔ. Koko okakatanu wele laso koka monga wa ndjaɛkɛ le enyimpala ande w’ana w’anto. Sho mbeyaka ndjambola dia kana wanɛ wele la yema ya lowandji l’okongamelo wa Nzambi wekɔ lo nsala mɛtɛ akambo lo ndjela ɛlɔmbwɛlɔ ka Jehowa kana lo ndjela ɛlɔmbwɛlɔ kawɔ hita. Ekanelo ka ngasɔ mbakakoke monga l’anto amɔtshi wakasɛnaka lo nshi yakafundamaka Bible. Tɔsɛdingole bɛnyɛlɔ diakashilami lo  odingɔ wa 3. Owotɔ ɔmɔtshi wa pami kakasekola ɔlɛmbɛ wa Sabato akakoke mimbola dia kana Mɔsɛ akambola mɛtɛ Jehowa kanyi la ntondo ka mbosha dilanya dia nyɔi. Ndo ɔngɛnyi ɔmɔtshi wa Uriya ose Hiti, kanga wadi lakasale loseka la Davidɛ, akakoke mbuta dia Davidɛ akakambe la dihole diande dia nkumekanga dia mbewɔ dilanya diakandahombe nongola. Kɛnɛ kele mɛtɛ ele, hatokoke mbuta dia sho ndjaɛkɛka le Jehowa naka hatoyaɛkɛ le enyimpala ande wa la nkɛtɛ, mbuta ate wanɛ wele Jehowa ndjaɛkɛka le wɔ.

8. Diɔtɔnganelo diakɔna diele lam’asa kɛnɛ kotami l’Etsha 16:4, 5 la woho wakɛndakɛnda etshumanelo k’Akristo nshi nyɛ?

⁸ Ɛlɔ kɛnɛ Jehowa nɔmbɔlaka etenyi ka la nkɛtɛ k’okongamelo ande lo tshimbo ya “ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo kɛsɔ.” (Mat. 24:45) Oko wakidiɔ le olui walɔmbɔla wa lo ntambe ka ntondo, ɔhɔmbɔ ɔsɔ mendaka ekambi wa Nzambi wa l’andja w’otondo ndo mbishaka dikumanyi dia l’etshumanelo ɛlɔmbwɛlɔ. (Adia Etsha 16: 4, 5.) Dikumanyi lo wedi awɔ, salaka di’ase etshumanelo ndjela ɛlɔmbwɛlɔ kakɔ. Sho mɛnyaka dia sho ndjaɛkɛka lo yoho yasala Jehowa akambo lo ndjela ɛlɔmbwɛlɔ kalongolaso oma le okongamelo ndo oma le dikumanyi.

9. Etena kakɔna kakokaso monga l’okakatanu dia nsukɛ yɛdikɔ mɔtshi ya dikumanyi ndo lande na?

⁹ Lo tena dimɔtshi, sho koka monga l’okakatanu dia nsukɛ tɛdikɔ ta dikumanyi. Ɛnyɛlɔ l’ɛnɔnyi weke kambeta ɛnɛ, tshumanelo efula ndo etshimbedi wakakongɛma nto. Lo tena dimɔtshi, dikumanyi wakalɔmbɛ apandjudi dia nsukɛ etshumanelo kekina l’oyango wa ndeka nkamba dimɛna la Mbalasa ya Diolelo. Naka wambotɔlɔmba dia ntshɔ l’etshumanelo k’oyoyo, sho koka monga l’okakatanu dia ntshika angɛnyi ndo nkumbo kaso. Onde dikumanyi nongolaka ɛlɔmbwɛlɔ oma le  Nzambi kawatɛ lɛnɛ akoka opandjudi tshɛ tomama? Keema. Ndo dui sɔ mbeyaka monga okakatanu le so dia ndjela ɛlɔmbwɛlɔ kalongolaso. Koko Jehowa ndjaɛkɛka le dikumanyi dia tɛdikɔ ta ngasɔ mbɔsama ndo sho lawɔ pombaka ndjaɛkɛ le wɔ. *

10. Lo yoho yɔtɔnɛ la Hɛbɛru 13:17, lande na kahombaso nkamba kaamɛ la dikumanyi?

¹⁰ Lande na kahombaso nkamba kaamɛ la dikumanyi ndo nsukɛ tɛdikɔ tawɔ kaanga etena kele tɛdikɔ takɔ hatɔngɛnyangɛnya? Nɛ dia lo nsala ngasɔ, tayokimanyiya dia kaamɛ monga l’atei w’ekambi wa Nzambi. (Ɛf. 4:2, 3) Tshumanelo pamaka etena kasukɛ anto tshɛ l’okitshakitsha tshɛ tɛdikɔ tɔsa olui wa dikumanyi. (Adia Hɛbɛru 13:17.) Kɛnɛ koleki ohomba ele, sho mɛnyaka Jehowa dia sho ndjaɛkɛka le nde lo nkamba kaamɛ la wanɛ wayaɛkɛnde le wɔ dia tokokɛ.​—Ets. 20:28.

11. Kakɔna kakoka tokimanyiya dia nkeketsha wɛkamu aso l’ɛlɔmbwɛlɔ kalongolaso oma le dikumanyi?

¹¹ Sho koka nkeketsha wɛkamu aso l’ɛlɔmbwɛlɔ kalongolaso oma le dikumanyi lo mbohɔka dia vɔ nɔmbaka dia nkondja nyuma k’ekila etena kasɛdingolawɔ akambo wendana l’etshumanelo. Ndo nto, vɔ sɛdingolaka la yambalo y’efula atɔndɔ wa lo Bible ndo ndjelaka ɛlɔmbwɛlɔ kasha okongamelo wa Jehowa. Nsaki kawɔ k’oma k’ɛse otema ele ka ngɛnyangɛnya Jehowa ndo mbisha ekambi ande ɛlɔmbwɛlɔ koleki dimɛna. Apami wa kɔlamelo asɔ mbeyaka dia vɔ wayoyokoya la Nzambi lo woho wakotshawɔ ɛkɛndɛ awɔ. (1 Pe. 5:2, 3) Tɔsɛdingole dui nɛ: L’andja wambatɔna l’awui wa nkoho yalemba, w’ɛtɛmwɛlɔ ndo wa pɔlitikɛ, ekambi wa Jehowa wekɔ kaamɛ l’ɔtɛmwɛlɔ wa Nzambi ɔtɔi ka mɛtɛ. Dui sɔ koka salema paka l’ɔtɛ wakimanyiya Jehowa okongamelo ande!

12. Akambo akɔna wahomba dikumanyi nsɛdingola etena kashikikɛwɔ dia kana onto ekɔ la ndjatshumoya?

¹² Jehowa akasha dikumanyi ɔkɛndɛ wa woke wa namaka etshumanelo pudipudi. Naka Okristo ɔmɔtshi ambosala pɛkato ka woke, Jehowa nongamɛka dia dikumanyi nshikikɛ dia kana onto ɔsɔ kokaka ntshikala l’etshumanelo. Laadiko di’akambo akina, vɔ pombaka mbeya dia kana onto akɔ ekɔ lo ndjatshumoya mɛtɛ lo kɛnɛ kakandasale. Nde mbeyaka mɛnya oko nde ekɔ lo ndjatshumoya, ko onde nde ekɔ lo mpetsha kɛnɛ kakandasale? Onde nde amboyashikikɛ diaha nkalolɛ pɛkato kakɔ nto? Naka lɔngɛnyi la kɔlɔ mbakokonya dia nsala pɛkato, onde nde mbetawɔka dia mpembola lɔngɛnyi l’anto asɔ? Dikumanyi nɔmbaka efula dia nsɛdingola tolembetelo l’ekimanyielo k’Afundelo ndo vɔ mbidjaka yimba lo lɔkɛwɔ lele l’otshi wa pɛkato lo kɛnɛ kendana la kɛnɛ kakandasale. Oma laasɔ, vɔ mbɔsaka yɛdikɔ dia kana otshi wa pɛkato koka ntshikala l’etshumanelo kana bu. Lo tena dimɔtshi, nde pombaka mbitshanyema.​—1 Kɔr. 5:11-13.

13. Okiyanu akɔna wakokaso monga lawɔ naka ɔngɛnyi kana owotɔ aso ɔmɔtshi ambotshanyema?

¹³ Ngande wakoka wɛkamu aso le dikumanyi mbɔtɔ l’ohemba? Naka onto lambotshanyema bu ɔngɛnyi aso wa ma ma kana owotɔ aso, kete sho koka monga suke dia mbetawɔ yɛdikɔ ya dikumanyi. Koko tɔshi dia ɔnɛ lambotshanyema ekɔ ɔngɛnyi aso wa ma ma. Sho mbeyaka ndjakiyanya ɔnɛ dikumanyi kɔsɛdingola awui tshɛ kana sho koka ndjambola dia kana dikumanyi wakasambola dui sɔ lo yoho yalanga Jehowa. Kakɔna kakoka tokimanyiya dia ntetemala monga la nkanyi y’ɔlɔlɔ otsha lo yɛdikɔ shɔ?

14. Kakɔna kakokaso nsala naka yɛdikɔ ya dikumanyi yendana l’otshi wa pɛkato yekɔ la shɛngiya leso?

 ¹⁴ Sho pombaka mbohɔka dia wotshanyemelo ekɔ yɛdikɔ y’oma le Jehowa ndo yekɔ la wahɔ le etshumanelo ndo otshi wa pɛkato koka nkondja wahɔ. Naka otshi wa pɛkato wahayatshumoya ambetawɔma dia ntshikala l’etshumanelo, nde koka monga la shɛngiya ya kɔlɔ. (Ngal. 5:9) Laadiko dia laasɔ, nde hoshihodia dia pɛkato kakandasale kekɔ woke, ndo nde hɛna ɔkɔkɔ wa ntshikitanya ekanelo kande ka yimba ndo etsha ande l’oyango wa nde mbetawɔma le Jehowa nto. (Ond. 8:11) Sho koka monga l’eshikikelo di’etena kɔsama yɛdikɔ dia kana onto pombaka mbitshanyema, dikumanyi mbɔsaka ɔkɛndɛ awɔ la nɛmɔ di’efula. Vɔ mbeyaka dia l’ɛnyɛlɔ ka toshushi ta l’Isariyɛlɛ w’edjedja, vɔ hawolombosha lo dikambo di’onto, koko “lo dikambo dia Jehowa.”​—2 Ɛk. 19:6, 7.

15. Lande na kahombaso ndjaɛkɛ l’ɛlɔmbwɛlɔ ka Jehowa l’etena kɛnɛ oleki nshi ya ntondo?

¹⁵ Oko wele ekomelo ka dikongɛ nɛ di’akambo kaya suke, tamboleka monga l’ohomba wa nyomoleka ndjaɛkɛ lo yoho yasala Jehowa akambo oleki nshi ya ntondo. Lande na? L’etena ka mfɔnu ka woke, sho mbeyaka nongola ɛlɔmbwɛlɔ kakoka mɛnama oko wolo nshihodia, kana wolo nkamba la tɔ. Lo mɛtɛ, Jehowa hɔtɛkɛta laso l’onto ndo l’onto. Ondo Nde ayosha ɛlɔmbwɛlɔ lo tshimbo y’enyimpala ande wakasɔnama. Ɔsɔ honga etena ka mbidja taamu l’ɛlɔmbwɛlɔ kana ka ndjambola ɔnɛ: ‘Onde ɛlɔmbwɛlɔ kɛsɔ mɛtɛ ndja oma le Jehowa, kana mbuta ɔnɛ shi anangɛso walɔmbɔla kambɔsa yɛdikɔ yawɔ hita?’ Onde wɛ ayoyaɛkɛ le Jehowa ndo le okongamelo ande l’etena k’ohomba ka l’ɔkɔndɔ w’ana w’anto kɛsɔ? Okadimwelo mbeyaka mɛnama oma lo woho wɔsayɛ ɛlɔmbwɛlɔ ka teokrasi l’etena kɛnɛ. Naka wɛ ndjaɛkɛ l’ɛlɔmbwɛlɔ kalongolaso ɛlɔ kɛnɛ ndo monga suke dia nkitanyiya, kete ondo wɛ ayosala woho akɔ waamɛ l’etena ka mfɔnu ka woke.​—Luka 16:10.

16. Ngande wayɔtɔ wɛkamu aso lo dombwelo dia Jehowa l’ohemba keema edja lo nshi yayaye?

¹⁶ Ekɔ dui dikina diakokaso nsɛdingola dimɛna, mbuta ate dombwelo dia Jehowa l’ekomelo ka dikongɛ di’akambo nɛ. L’etena kɛnɛ, sho nongamɛka di’anto efula wahakambɛ Jehowa, mbidja ndo ewotɔ aso wele bu ambetawudi wayetawɔ akambo wa mɛtɛ. Koko l’Aramangɛdɔna, lo tshimbo ya Yeso, Jehowa ayɔsa yɛdikɔ y’ekomelo lo kɛnɛ kendana la nshi yayaye. (Mat. 25:31-33; 2 Tɛs. 1:7-9) Aha sho mbayɔsa yɛdikɔ dia nshikikɛ Jehowa onto layondoka kɛtshi kana bu. (Mat. 25:34, 41, 46)  Onde tayonga l’akoka wa ndjaɛkɛ lo dombwelo dia Jehowa, ko kana dui sɔ diayonga otakanya le so? Mbokɛmaka hwe dia sho pombaka nkeketsha wɛkamu aso le Jehowa oma ko kianɛ, dia sho ndjowɛkama tshɛ lo tshɛ lo nshi yayaye.

17. Wahɔ akɔna wayotokondja oma lo dombwelo dia Jehowa l’ekomelo ka dikongɛ di’akambo nɛ?

¹⁷ Ohokanyiya woho wayotoyaoka l’andja w’oyoyo waki Nzambi etena kayotɛna etombelo w’oma lo dombwelo diaki Jehowa. Ɛtɛmwɛlɔ wa kashi wayolanyema, kaamɛ ndo tshunda di’amundji w’okanda ndo tshunda dia pɔlitikɛ diasɔkisha anto ndo diambela awui wa kɔlɔ efula l’edja k’ɔkɔndɔ w’anto. Ekakatanu wendana la yoonge, lotshundu ndo nyɔi ka wakiso wa ngandji hoyala nto akambo wa lushi la lushi. Satana l’ɛdiɛngɛ wayodjama lo lokanu l’edja k’ɛnɔnyi kinunu. Etombelo w’oma l’ɔtɔmbɔkwɛlɔ awɔ wayoshila. (Ɛny. 20:2, 3) Ande lowando layonga laso lo woho wakatayaɛkɛ lo yoho yasala Jehowa akambo lee!

18. Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma l’ɛnyɛlɔ k’ase Isariyɛlɛ oko wɔtɛkɛtamidiɔ lo Walelo 11:4-6 ndo 21:5?

¹⁸ Onde lɔsɛnɔ l’andja w’oyoyo waki Nzambi koka monga l’ekakatanu ɛmɔtshi wakoka mbidja wɛkamu aso lo yoho yasala Jehowa akambo l’ohemba? Ɛnyɛlɔ, tɔsɛdingole kɛnɛ kakatombe yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ w’ase Isariyɛlɛ ntshungɔ oma lo lɔhɔmbɔ l’Edjibito. Amɔtshi l’atei awɔ wakatatɛ nkiyana l’ɔtɛ wa mbo ya ndɛ y’amɛna yakawalɛka lɛkɔ ndo wakɔshi mana yakawasha Jehowa oko diangɔ di’anyanya. (Adia Walelo 11:4-6; 21:5.) Onde sho koka monga la tokanyi takɔ taamɛ l’ekomelo ka mfɔnu ka woke? Hateye woke woke w’olimu wayokambema dia mbɛdia nkɛtɛ ndo dui sɔ diayotasalemaka yema yema dia mbetɛ nkɛtɛ paradiso. Ondo olimu wayonga efula wa nsala ndo ondo koka monga ko lɔsɛnɔ honga wɔdu oma l’etatelo. Onde tayokiyana lo kɛnɛ kendana la kɛnɛ kayotosha Jehowa l’etena kɛsɔ? Kɛnɛ kele mɛtɛ ele: Lam’atataleke monga la lowando lo kɛnɛ katosha Jehowa l’etena kɛnɛ, ondo mbayotoyoleka nsala dui sɔ.

19. Ngande wakokayɛ mbita lo tshena pe akambo woleki ohomba wambɔtɛkɛtama lo sawo nɛ?

¹⁹ Yoho yasala Jehowa akambo mongaka nshi tshɛ dimɛna. Sho pombaka monga l’eshikikelo lo dui sɔ. Sho pombaka nto monga la wɛkamu le wanɛ wele Jehowa ekɔ lo ndjaɛkɛ le wɔ dia vɔ tosha ɛlɔmbwɛlɔ kande. Tatohɛke pondjo ɛtɛkɛta wakate Jehowa lo tshimbo y’omvutshi ande Isaya ate: “Wolo anyu wayonga lo ntshika ki ndo lo mɛnya wɛkamu anyu.”​—Isa. 30:15.