1. Naa weho w’eyango wakokaso ndjadjɛ?

 OKO weso Akristo wa mɛtɛ, sho mbokaka Jehowa ngandji efula. Sho nangaka di’olimu w’okambɛso monga olimu woleki dimɛna. Koko naka sho nangaka nkotsha oyango ɔsɔ tshɛ lo tshɛ, kete sho pombaka ndjadjɛ eyango wa lo nyuma, ɛnyɛlɔ nkɛnɛmɔla waonga w’Okristo, mbeka dia monga l’akoka w’ohomba ndo nyangaka toho ta kambɛ anto akina. *

2. Lande na kahombaso ndjadjɛ eyango wa lo nyuma ndo nsala la wolo dia mbakotsha?

² Lande na kahombaso ndjasha dia mpama lo nyuma? Ntondotondo, sho nangaka ngɛnyangɛnya Shɛso ka ngandji lele l’olongo. Jehowa mongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ etena katɛnande takamba la diewo ndo l’akoka aso tshɛ lo tshɛ l’olimu ande. Ndo nto, sho nangaka mpama lo nyuma l’oyango wa sho ndeka nkimanyiya anangɛso l’akadiyɛso efula. (1 Tɛs. 4:9, 10) Oyadi edja kakɔna kayaso l’akambo wa mɛtɛ, sho tshɛ kokaka mpama lo nyuma. Nyɛsɔ tende woho wakokaso nsala dui sɔ.

3. Oko wɔtɛkɛtamidiɔ lo 1 Timɔte 4:12-16, kakɔna kakakeketsha ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ Timɔte dia nsala?

³ Etena kakafundɛ ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ Timɔte mukanda ande wa ntondo, laasɔ ko ɔlɔngɔ a pami w’ɔlɔlɔ ɔsɔ ambongaka ekumanyi kele la diewo. Koko, Pɔɔlɔ akookeketsha dia ntetemala mpama lo nyuma. (Adia 1 Timɔte 4:12-16.) Naka wɛ nkana yimba la ɛtɛkɛta wa Pɔɔlɔ ɛsɔ, kete wɛ ayɛna dia nde akalangaka dia Timɔte mpama lo toho tohende: Lo nkɛnɛmɔla waonga w’Okristo, ɛnyɛlɔ oko ngandji, mbetawɔ ndo pudipudi ndo lo ndowanya akoka ande, ɛnyɛlɔ oko wadielo wa lo sɛkɛ, olakelo ndo wetshelo. La ɛnyɛlɔ ka Timɔte lo yimba, nyɛsɔ  tende woho wele ndjadjɛ eyango wakokaso nkotsha koka tokimanyiya dia mpama lo nyuma. Tayɔsɛdingola nto toho tɔmɔtshi takokaso mpamia olimu aso.

4. Lo ndjela Filipɛ 2:19-22, kakɔna kaketɛ Timɔte okambi wa Jehowa w’ohomba efula?

⁴ Kakɔna kaketɛ Timɔte okambi wa Jehowa w’ohomba efula? Waonga ande w’amɛna w’Okristo. (Adia Filipɛ 2:19-22.) Oma lo woho wakatɛkɛta Pɔɔlɔ dikambo dia Timɔte, sho koka mɛna dia nde aki l’okitshakitsha, la kɔlamelo, l’etete ndo onto lakawɛkɛka otema. Nde akokanaka ngandji ndo akayakiyanyaka efula dikambo di’anango. Etombelo waki la dui sɔ ele, Pɔɔlɔ akalangaka Timɔte ndo nde komengenga dia mbosha ɛkɛndɛ wa wolo. (1 Kɔr. 4:17) Woho akɔ waamɛ mbele, Jehowa ayotoka ngandji ndo tayonga ohomba efula l’etshumanelo naka sho nkɛnɛmɔla waonga walangande.​—Os. 25:9; 138:6.

5. a) Akokayɛ nsala dia ndjadjɛ oyango wa nkɛnɛmɔla dionga dimɔtshi di’Okristo? b) Oko wadiɛnya osato, ngande wasala kadiyɛso k’osekaseka la wolo dia ndjadjɛ oyango wa ndeka mboka anto akina kɛtshi?

⁵ Sɔna oyango ɔmɔtshi shikaa. Lɔmba ndo sɛdingola awui amɔtshi wa lo lonto layɛ wahombayɛ ndjalowanya. Sɔna dionga dimɔtshi shikaa dialangayɛ ndjalowanya lɔkɔ. Ɛnyɛlɔ, onde wɛ hakoke nkɛnɛmɔla kɛtshi k’efula kana nsaki k’efula ka nsukɛ asekayɛ atɛmɔdi? Onde ekɔ ohomba wa nyomoleka monga onto ladja wɔladi ndo ladimanyiyana? Wɛ koka mɛna ohomba mimbola ɔngɛnyi ayɛ ɔmɔtshi wɛkɛyɛ otema dia nde kotɛ toho tɔmɔtshi takokayɛ ndjalowanya.​—Tok. 27:6.

6. Ngande wakokayɛ nsala la wolo dia nkotsha oyango ayɛ wa nkɛnɛmɔla dionga dimɔtshi?

⁶ Sala la wolo dia nkotsha oyango ayɛ. Ngande wakokayɛ nsala dui sɔ? Yoho mɔtshi yakokayɛ nsala dui sɔ ele mbeka la yambalo tshɛ dionga dialangayɛ ndjalowanya lɔkɔ. Tɔshi dia wɛ ambɔsa yɛdikɔ ya nsala la wolo dia nyomoleka monga onto ladimanyiya anto akina. Wɛ mbeyaka ntatɛ mbadia ndo nkana yimba la bɛnyɛlɔ dia lo Bible di’anto wakadimanyiya anto akina l’otema ɔtɔi ndo di’anto waki kosala dui sɔ. Sɛdingola ɛnyɛlɔ ka Yeso. Nde akadimanyiyaka anto akina. (Luka 7:47, 48) Nde kombikaka washo lo wandja awɔ, koko nde akakaka washo lo kɛnɛ kakawakokaka nsala. Otshikitanyi la nde, Afarisɛ wa lo nshi ya Yeso “wakɔsaka anto akina oko diangɔ di’anyanya.” (Luka 18:9) L’ɔkɔngɔ wa nkana yimba  la bɛnyɛlɔ sɔ, yambola ɔnɛ: ‘Ngande wɔsami anto akina? Naa waonga awɔ wamomɔsɔna dia ndeka mbidja yimba lɔkɔ?’ Naka wɛ ekɔ l’okakatanu dia dimanyiya onto ɔmɔtshi, hemba mfunda waonga efula w’amɛna wele l’onto ɔsɔ. Oma laasɔ, yambola ɔnɛ: ‘Ngande wɔsa Yeso onto ɔsɔ? Onde nde otokoka mbodimanyiya?’ Wekelo wa ngasɔ koka tokimanyiya dia ntshikitanya ekanelo kaso ka yimba. Oma l’etatelo, sho koka nsala la wolo dia dimanyiya onto ɔmɔtshi lakatosalɛ kɔlɔ. Koko naka sho nsala la wolo dia ndjalowanya lo dui sɔ, kete l’edjedja ka wonya tayoyoleka monga suke dia dimanyiyana.

7. Lo yoho yɔtɔnɛ la Tokedi 22:29, lo toho takɔna takamba Jehowa l’akambi w’olimu wele l’akoka ɛlɔ kɛnɛ?

⁷ Oyango okina wakokayɛ ndjadjɛ ele mbeka dia monga la dikoka dimɔtshi di’ohomba efula. Ohokanyiya woho wewɔ l’ohomba w’akambi efula w’olimu dia mbika mvudu ya Bɛtɛlɛ, Mbalasa ya nsanganya ya weke ndo Mbalasa ya Diolelo. Efula k’akambi w’olimu asɔ wakeke dia monga l’akoka wele la wɔ lo nkamba kaamɛ l’anangɛwɔ l’akadiyɛwɔ wele la diewo. Oko wadiɛnya osato, anangɛso l’akadiyɛso wekɔ lo mbeka dia monga l’akoka w’ohomba wakoka mbakimanyiya dia nɔngɔsɔla Mbalasa ya nsanganya ya weke ndo Mbalasa ya Diolelo. Lo toho tɔsɔ ndo tokina, Jehowa Nzambi “Nkumekanga ka pondjo,” ndo Yeso Kristo “Nkumekanga ka . . . nkumi ya dikanga,” wekɔ lo nkotsha awui wa diambo lo tshimbo y’akambi w’olimu wele l’akoka. (1 Tim. 1:17; 6:15; adia Tokedi 22:29.) Sho nangaka nkamba olimu wa wolo ndo nkamba l’akoka aso dia ntombola Jehowa, koko aha ndjatombola.​—Jni. 8:54.

8. Ngande wakokayɛ ndjadjɛ oyango wa mbeka dikoka dimɔtshi di’ohomba?

⁸ Sɔna oyango ɔmɔtshi shikaa. Naa dikoka diakokayɛ ndjasha lɔkɔ? Mbola dikumanyi dia l’etshumanelo kanyu ndo ondo omendji w’otshimbedi anyu dikoka diafɔnyawɔ diakokayɛ nkɛnɛmɔla. Ɛnyɛlɔ, naka vɔ wambokɔlɔmba dia wɛ ndowanya yoho yayɛ ya ntɛkɛta ndo dikoka diayɛ dia mbetsha, mbolawɔ dikoka diakɔna di’ɔtɛkɛtshi shikaa diakokayɛ nkamba lɔkɔ. Oma laasɔ, nsala la wolo dia ndjalowanya. Ngande wakokayɛ nsala dui sɔ?

9. Ngande wakokayɛ nkotsha oyango ayɛ wa mbeka dia monga la dikoka dimɔtshi?

⁹ Sala la wolo dia nkotsha oyango ayɛ. Ohɔsa dia wɛ nangaka ndowanya dikoka diayɛ dia mbetsha. Wɛ koka mbeka la yambalo tshɛ biukubuku Yasha lo wadielo ndo lo wetshelo. Etena kakoshawɔ ɔkɛndɛ ɔmɔtshi lo losanganya la l’atei wa lomingu, wɛ koka nɔmba ɔnangɛso ɔmɔtshi lele l’akoka dia nde kohokamɛ etena koholayɛ ɔkɛndɛ akɔ la ntondo ka ndjowosha ndo kosha alako dia wɛ ndjalowanya. Onga la lokumu aha tsho l’onto lele l’akoka, koko ndo l’onto lele l’etete ndo lɛkɛwɔ otema.​—Tok. 21:5; 2 Kɔr. 8:22.

10. Sha ɛnyɛlɔ ka woho wakokaso ntetemala mpamia dikoka dimɔtshi.

¹⁰ Kayotota naka dikoka dialangayɛ nkɛnɛmɔla mendanaka la dui dimɔtshi diahayatolekaka nsala dimɛna? Tohekɔke! Ɔnangɛso ɔmɔtshi lelɛwɔ Garry aki l’okakatanu dia mbadia dimɛna. Nde mbohɔka woho wakandokaka sɔnyi dia mbadia la dui dia wolo lo nsanganya ya l’etshumanelo. Koko nde akatetemala nsala la wolo dia ndjalowanya. Kakianɛ nde mbutaka dia l’ɔtɛ w’olowanyelo wakandalongola, nde aya l’akoka wa mbisha asawo lo Mbalasa ya Diolelo, lo nsanganya y’etshimbedi ndo ya rɛjɔ!

11. L’ɛnyɛlɔ ka Timɔte, kakɔna kayotokimanyiya dia monga l’akoka wa mɛmba ɛkɛndɛ ekina?

 ¹¹ Onde Timɔte akakome ɔtɛkɛtshi wa diambo ndo ombetsha wa manamana? Bible hate dui sɔ. Koko aha la taamu, Timɔte akatoongaka manama lo mɛmba ɛkɛndɛ ande lam’ele nde akayele alako wa Pɔɔlɔ. (2 Tim. 3:10) Woho akɔ waamɛ mbele, naka sho mpamia akoka aso, kete tayoleka monga l’akoka wa mɛmba ɛkɛndɛ ekina.

12. Wahɔ akɔna wakokayɛ nkondja oma l’olimu w’anto akina?

¹² Sho tshɛ kondjaka wahɔ oma l’olimu w’anto akina. Etena kongaso lo lopitadi, sho ngɛnangɛnaka etena katembola dikumanyi diakamba lo Kɔmite ka diɔtɔnganelo la mpitadi kana Kɔmite y’elui wembola ɛkɔnyi. Etena kadiɛnɛso l’okakatanu ɔmɔtshi lo lɔsɛnɔ laso, sho ngɛnangɛnaka etena kɔsa ekumanyi kayakiyanya dikambo diaso etena ka tohokamɛ ndo tokeketsha. Etena kongaso l’ohomba w’ekimanyielo dia nɔmbɔla wekelo wa Bible, sho ngɛnangɛnaka etena ketawɔ ombatshi mboka ɔmɔtshi wele la diewo dia totshindɛ dia teka la nde ndo tosha alako wahombama. Anangɛso l’akadiyɛso asɔ tshɛ mongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ dia tokimanyiya. Sho koka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ naka sho monga suke dia kambɛ anangɛso. Yeso akate ate: “Ɔngɛnɔngɛnɔ waya lo mbisha ndeka wa nongola.” (Ets. 20:35) Naka wɛ nangaka mpamia olimu ayɛ lo toho tɔsɔ kana tele oko tɔsɔ, kakɔna kakoka kokimanyiya dia nkotsha oyango ayɛ?

13. Etena kayadjɛso oyango ɔmɔtshi, kakɔna kahombaso namaka lo yimba?

¹³ Toyadjɛke eyango tsho aha la mbeyama oyango shikaa. Ɛnyɛlɔ, wɛ mbeyaka mbuta ɔnɛ: ‘Dimi nangaka nsala awui efula l’etshumanelo.’ Koko koka monga wolo dia wɛ mbeya woho wa nkotsha oyango ɔsɔ ndo koka monga wolo dia wɛ mbeya naka vɔ wambokotshama. Diakɔ diele, sɔna oyango ɔmɔtshi wokɛma hwe ndo wa shikaa. Wɛ koka kaanga mfunda oyango akɔ ndo woho wakokayɛ mbookotsha.

14. Lande na kahombaso monga suke dia ntshikitanya kanyi etena kayadjɛso eyango?

¹⁴ Sho pombaka nto monga suke dia ntshikitanya kanyi etena kayadjɛso eyango. Lande na? Nɛ dia akambo koka ntshikitana. Tɔshi ɛnyɛlɔ: Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akakondja ekimanyielo dia nkenga etshumanelo kɛmɔtshi k’oyoyo  l’osomba wa Tɛsalɔnika. Aha la taamu, nde aki l’oyango wa ntshikala lɛkɔ ndo nkimanyiya Akristo asɔ w’eyoyo. Koko andɔshi wakatshutshuya Pɔɔlɔ dia mimɔ oma l’osomba ɔsɔ. (Ets. 17:1-5, 10) Otondonga Pɔɔlɔ akatshikala lɛkɔ, nde otodja nsɛnɔ y’anango lo waale. Koko Pɔɔlɔ kopekɔ. Lo dihole dia mpekɔ, nde akayaɔtɔnganyiya l’etshikitanu ɛsɔ. L’ɔkɔngɔ diko, nde akatome Timɔte dia tokotshɛ ambetawudi asɔ w’eyoyo wa la Tɛsalɔnika ehomba awɔ wa lo nyuma. (1 Tɛs. 3:1-3) Ande ɔngɛnɔngɛnɔ wakahombe monga l’ase Tɛsalɔnika asɔ l’ɔtɛ wakonge Timɔte suke dia tokamba lɛnɛ tshɛ akiwɔ l’ohomba ande lee!

15. Ngande wakoka eyango aso ntshikitana lo ndjela awui wele la so? Sha ɛnyɛlɔ.

¹⁵ Sho koka nkondja wetshelo oma lo kɛnɛ kakakomɛ Pɔɔlɔ la Tɛsalɔnika. Sho mbeyaka ndjadjɛ oyango wa nkotsha ɔkɛndɛ ɔmɔtshi w’olimu, koko awui wele la so koka ntshikitana ndo todjɛ wekamu diaha sho nkotsha oyango akɔ. (Ond. 9:11) Naka ngasɔ mbediɔ le yɛ, kete onga suke dia ndjadjɛ oyango okina wakokayɛ nkotsha. Kɛsɔ mbakasale wadi l’omi welɛwɔ Ted nde la Hiedi. Lam’ele vɔ waki l’okakatanu wendana la yoonge, vɔ wakahombe mimɔ oma lo Bɛtɛlɛ. Koko ngandji kakawokaka Jehowa kakaatshutshuya dia nyanga toho tokina ta mpamia olimu awɔ. Ntondotondo, vɔ wakɔshi olimu w’ombatshi mboka wa pondjo. L’ɔkɔngɔ diko, vɔ wakasɔnama oko ambatshi mboka wa laande ndo Ted akalowanyema dia monga ɔhɛna w’omendji w’otshimbedi. Oma laasɔ ɛnɔnyi waki lawɔ wakalɔmbɛ dia ntshikitanya olimu w’otshimbedi. Ted la Hiedi wakashihodia dia vɔ hawoyokoka monga la diɛsɛ di’olimu sɔ. Kaanga mbakawakɔmɔ yema, vɔ wakashihodia dia vɔ kokaka kambɛ Jehowa lo toho tokina. Ted mbutaka ate: “Takeke diaha komɛkomɛka dia nkamba woho ɔtɔi oto w’olimu.”

16. Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma lo Ngalatiya 6:4?

¹⁶ Hatokoke mbeya awui tshɛ wakoka ntomba lo lɔsɛnɔ laso. Diakɔ diele, bu ohomba dia sho mbɛdikaka nɛmɔ diele la so la waɛsɛ w’olimu wele la so kana mbɛdikaka waɛsɛ wele laso la waɛsɛ wele l’anto akina. Hiedi mbutaka ate: “Wɛ koka nshisha ɔngɛnɔngɛnɔ ayɛ naka wɛ mbɛdikaka lɔsɛnɔ layɛ la kɛnɛ kɛnayɛ kasalema lo nsɛnɔ y’anto akina.” (Adia Ngalatiya 6:4.) Ekɔ ohomba dia sho nyangaka toho takokaso ndeka monga ohomba. *

17. Akokayɛ nsala dia monga l’akoka wa nkondja ɛkɛndɛ w’olimu?

¹⁷ Onga suke dia nkondja ɛkɛndɛ w’olimu lo  ntetemala mbetɛ lɔsɛnɔ layɛ ɔsɛlɛngɛ ndo lo mbewɔ mbɔtɔ abasa w’anyanya. Yadjɛ eyango wa totshitshɛ wayokokimanyiya dia nkotsha eyango ayɛ wa lo nshi yayaye. Ɛnyɛlɔ, naka wɛ ekɔ l’oyango wa nkamba oko ombatshi mboka wa pondjo lo nshi yayaye, onde wɛ hakoke ntatɛ nkamba kakianɛ oko ombatshi mboka wa tshanda ngɔndɔ tshɛ? Naka wɛ ekɔ l’oyango wa monga okambi wakimanyiya, onde wɛ hakoke ndjasha efula l’olimu w’esambishelo ndo membolaka wanɛ wele la hemɔ ndo esombe wa l’etshumanelo kanyu? Diewo diayoyokondja oma ko kakianɛ koka monga oko lokuke lakodihwɛ otsha lo ɛkɛndɛ ekina w’olimu lo nshi yayaye. Yashikikɛ dia nkotsha ɔkɛndɛ tshɛ wakoshawɔ lo yoho yoleki dimɛna.​—Rɔmɔ 12:11.

18. Oko wadiɛnya osato, wetshelo akɔna wamboyokondja oma l’ɛnyɛlɔ ka kadiyɛso Beverley?

¹⁸ Ndooko onto lakoka mbuta dia nde amboleka monga osombe dia ndjadjɛ eyango wa lo nyuma ndo mbakotsha. Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ ka kadiyɛso kelɛwɔ Beverley kaya l’ɛnɔnyi 75. Nde aki la yoonge ya demba ya kɔlɔ yakookonyaka dia monga l’okakatanu wa wolo dia nkɛndakɛnda. Koko nde akalangaka ndjasha tshɛ l’esambishelo ka laande ka mbelɛ anto oya lo Eohwelo. Diakɔ diele, nde akayadjɛ eyango ɛmɔtshi shikaa. Etena kakakotsha Beverley eyango ande l’esambishelo kakɔ ka laande, nde akangɛnangɛna efula. Welo wakandadje akatshutshuya anto akina dia vɔ ndjasha efula l’esambishelo. Jehowa mbɔsaka olimu w’anangɛso l’akadiyɛso w’esombe la nɛmɔ di’efula kaanga naka awui wele la wɔ mbadjɛka elelo ɛmɔtshi lo kɛnɛ kakokawɔ nsala.​—Os. 71:17, 18.

19. Naa eyango ɛmɔtshi wa lo nyuma wakokaso ndjadjɛ?

¹⁹ Yadjɛ eyango wakokayɛ nkotsha. Kɛnɛmɔla waonga wayɔngɛnyangɛnya Jehowa. Eka dia monga l’akoka wayokokimanyiya dia ndeka monga ohomba le Nzambi ndo l’okongamelo ande. Yanga toho ta kambɛ ananyɔ l’akadiyɛyɛ tshɛ lo tshɛ. * L’ɛnyɛlɔ ka Timɔte, diɛsɛ l’ɛtshɔkɔ wa Jehowa “ohamelo ayɛ [koka] mɛnama hwe le anto tshɛ.”​—1 Tim. 4:15.