Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

Efundelo wa l’ɛtshi ka dive: “Mananu kayale le Hagaf ɔna Hagav lo tshimbo ya Yahweh Sabaot”

Onde wɛ akeyaka?

Onde wɛ akeyaka?

Ngande wasukɛ efundelo ɛmɔtshi w’edjedja kɛnɛ kata Bible?

LO MIZE wa ngelo yatɛkɛtama lo Bible wele la Jɛrusalɛma, wakatane ɛtshi kɛmɔtshi ka dive kaki l’efundelo wakafundama lam’asa 700 la 600 N.T.D. Dive sɔ diakɔsama oma lo wooko ɔmɔtshi wa diombo waki komonga etale la Hɛbɛrɔna l’Isariyɛlɛ. Efundelo akɔ mbitaka ɔnɛ: “Mananu kayale le Hagaf ɔna Hagav lo tshimbo ya Yahweh Sabaot.” Ngande wasukɛ efundelo ɛsɔ kɛnɛ kata Bible? Kɛsɔ mɛnyaka dia lokombo la Nzambi, Jehowa lakafundamaka l’alɛta wa lo Hɛbɛru k’edjedja YHWH lakeyamaka dimɛna ndo wakakambaka la lɔ lo lɔsɛnɔ la lushi la lushi lo nshi yakafundamaka Bible. Ndo nto, efundelo ekina w’oma lo weoko wa waombo asɔ mɛnyaka dia wanɛ wakakambaka la waombo oko ahole wa vɔ tohomanaka ndo toyashɛka, wakafundaka lokombo la Nzambi mbala la mbala mbidja ndo nkombo y’eshika yaki oko lokombo la Nzambi yakafundamaka lo mpele.

Rachel Nabulsi dɔkɔtɛlɛ dia l’Inivɛrsite wa Géorgie akate lo dikambo dia efundelo ɛsɔ ate: “Woho wakawakambaka mbala la mbala la lokombo YHWH ekɔ ohomba efula. . . . Alɛta ndo efundelo w’ase Isariyɛlɛ ndo w’ase Juda mɛnyaka ohomba waki la lokombo YHWH lo lɔsɛnɔ lawɔ.” Dui sɔ sukɛka kɛnɛ kata Bible, lɔkɔ lokombo la Nzambi fundama l’alɛta wa lo Hɛbɛru YHWH mbala nunu. Mbala efula nkombo y’eshika y’anto yaki ndo la kitshimudi ya lokombo la Nzambi.

Etelo k’ɔnɛ “Yahweh Sabaot,” kakatanema lo ɛtshi ka dive kakatatɛkɛtshi, nembetshiyaka “Jehowa kanga lolembelembe.” Dui sɔ mɛnyaka diaha tsho lokombo la Nzambi mbakawakambaka la lɔ lo nshi yakafundamaka Bible, koko ndo etelo “Jehowa kanga lolembelembe.” Dui sɔ sukɛka nto etelo ka lo Bible ka “Jehowa kanga lolembelembe,” katanema mbala 283 lo Afundelo wa lo Hɛbɛru, djekoleko l’efundelo wa Isaya, Jɛrɛmiya ndo Zɛkariya.