1. L’ɛnyɛlɔ ka nkumekanga Davidɛ, dimbola diakɔna diakoka anto amɔtshi l’atei aso ndjaoka?

SHO tshɛ nangaka monga la lɔsɛnɔ la ki ndo lele la wɔladi. Ndooko onto lalanga monga l’ekiyanu. Koko, lo tena dimɔtshi sho koka diɛnɛ l’ekiyanu. Diakɔ diele ekambi wa Jehowa ɛmɔtshi koka mboka dimbola diakoke nkumekanga Davidɛ Jehowa ate: “Polo l’etena kakɔna kayomonga l’awui w’okiyanu, la lɔkɔnyɔ l’otema ami lushi tshɛ?”​—Os. 13:2.

2. Kakɔna kayangaso nsɛdingola lo sawo nɛ?

² Kaanga mbahatakoke mbewɔ ekiyanu tshɛ lo tshɛ, ekɔ akambo efula wakokaso nsala dia nkitshakitsha ekiyanu. Lo sawo nɛ, tayeya ntondotondo awui amɔtshi wakoka tokonya dia monga l’ekiyanu. Oma laasɔ, tayɔsɛdingola toho tosamalo takoka tokimanyiya dia ntshikala ki etena kadiɛnɛso l’ekakatanu.

3. Awui akɔna wakoka tokiyanya, ndo onde sho koka mbekɛ lonya diaha vɔ salema?

³ Ekɔ awui efula wakoka tokonya dia monga l’ekiyanu, ndo hatokoke mbekɛ lonya diaha awui akɔ salema. Ɛnyɛlɔ, ndooko kakokaso nsala diaha mbo ya ndɛ, ahɔndɔ ndo mvudu mbidɛ eshinga ɔnɔnyi tshɛ; ndo ndooko kakokaso nsala diaha asekaso wa l’olimu kana wa la kalasa tohemba diaha monga la losembwe kana ndjasha l’awui wa mindo wa dieyanelo. Ndo ndooko kakokaso nsala dia nshimba anto wa l’ahole wodjashiso  diaha vɔ nsala awui wa kɔlɔ. Tekɔ lo mpomana l’ekakatanu ɛsɔ nɛ dia tekɔ lo mbidjasɛ l’andja wele anto efula wekɔ l’ekanelo kahahikami l’atɔndɔ wa lo Bible. Satana, lele nzambi k’andja ɔnɛ, mbeyaka dia anto amɔtshi wayetawɔ dia “ekiyanu wa lo dikongɛ nɛ di’akambo” mbashimba diaha kambɛ Jehowa. (Mat. 13:22; 1 Jni. 5:19) Diakɔ diele, hatambe dia mɛna dia andja ɔnɛ wambololanɛ l’awui w’ekiyanu!

4. Kakɔna kakoka salema naka sho ndjakiyanya amboleka l’ɔtɛ w’ekakatanu wele laso?

⁴ Naka sho ndjakiyanya amboleka l’ɔtɛ w’ekakatanu wele laso, kete sho mbeyaka ndjonga ko hatoyokanyiya di’akambo akina nto. Ɛnyɛlɔ, sho mbeyaka ndjakiyanya ɔnɛ hatotonga la falanga efula dia ndjakotshɛ ehomba aso, kana ɔnɛ sho koka ntata hemɔ ko tɔ toshimba dia ntshɔ l’olimu kana nshisha olimu aso. Sho koka mboka wɔma nto ɔnɛ hatototshikala la kɔlamelo naka tambohembama dia nsekola ɛlɛmbɛ wa Nzambi. Keema edja Satana ayotshutshuya anto wakamba lande dia ndɔsha ekambi wa Nzambi, diakɔ diele sho mbeyaka mboka wɔma ɔnɛ hateye kɛnɛ kayotosala etena kayotɔlɔshama. Sho mbeyaka ndjambola ɔnɛ, ‘onde ekɔ kɔlɔ dimi ndjakiyanya yema l’ɔtɛ w’awui asɔ?’

5. Kakɔna kakalange Yeso mbuta etena kakandate ate: “Nyotshike ndjakiyanya”?

⁵ Sho mbeyaka dia Yeso akatɛ ambeki ande ɔnɛ: “Nyotshike ndjakiyanya.” (Mat. 6:25) Onde dui sɔ mɛnyaka ɔnɛ nde akalongamɛka dia sho hatotonga kaanga l’okiyanu ɔtɔi? Ndooko! Kɛnɛ kele mɛtɛ ele, lo nshi y’edjedja ekambi wa Jehowa ɛmɔtshi wa kɔlamelo wakadiɛnɛ l’ekiyanu, koko Jehowa akatetemala mbaetawɔ. * (1 Ku. 19:4; Os. 6:3) Lo mbita ɛtɛkɛta ɛsɔ, Yeso akatokeketshaka. Nde konanga diaha sho ndjakiyanya amboleka lo kɛnɛ kendana l’ekiyanu wa lo lɔsɛnɔ polo ndo dui sɔ ndjonga la shɛngiya ya kɔlɔ l’olimu wakambɛso Nzambi. Ko laasɔ, akokaso nsala naka tambonga l’ekiyanu?​—Enda kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “ Woho wakokaso nsala dui sɔ.”

6. Lo ndjela Filipɛ 4:6, 7, kakɔna kakoka tokimanyiya dia ntshikala ki?

⁶ 1) Lɔmbaka mbala efula. Akristo wele l’ekiyanu koka ndjaoka dimɛna lo ndjaɛkɛ le Jehowa lo salaka alɔmbɛlɔ wa mbala la mbala. (1 Pe. 5:7) Jehowa koka nkadimola alɔmbɛlɔ ayɛ lo kosha “wɔladi wa Nzambi woleki tokanyi tshɛ” ta anto. (Adia Filipɛ 4:6, 7.) Jehowa ayokosha wɔladi ɔsɔ lo tshimbo ya wolo ande wa nyuma k’ekila.​—Ngal. 5:22.

7. Kakɔna kahombaso namaka lo yimba etena kalɔmbaso Nzambi?

⁷ Etena kayasukanyayɛ la Jehowa lo dɔmbɛlɔ, diholɛnde otema. Ta awui shikaa. Tɛnde ekakatanu akɔ, ndo lembetshiyande woho wayaokayɛ lo dikambo diakɔ. Naka woho wa nkandola dikambo diakɔ diekɔ, kete lɔmbande dia kosha lomba dia wɛ mbeya woho wa dikandola ndo dia kosha wolo wa nsala dui sɔ. Naka ndooko woho wa nkandola dikambo diakɔ, kete lɔmba Jehowa dia kokimanyiya diaha wɛ ndeka ndjakiyanya. Naka wɛ mbita awui akɔ shikaa l’alɔmbɛlɔ ayɛ, kete wɛ ayɛna hwe woho waakadimola Jehowa. Naka okadimwelo hawoye mbala kakɔ ɔtɔi l’ɔkɔngɔ wa wɛ nɔmba, kete tohekɔke. Jehowa nangaka aha tsho dia wɛ mbita awui akɔ shikaa, koko ndo dia wɛ monga l’etete l’alɔmbɛlɔ.​—Luka 11:8-10.

8. Kakɔna kahombaso mbidjaka l’alɔmbɛlɔ aso?

⁸ Etena kakitshayɛ ekiyanu ayɛ le Jehowa lo dɔmbɛlɔ, nsala la wolo dia mbidjaka ndo  ɛtɛkɛta wa eokelo ka losaka. Ekɔ dimɛna dia sho mbohɔka akambo w’amɛna wele laso, kaanga etena keso l’ekakatanu efula. Naka lo tena dimɔtshi wɛ aya l’okakatanu dia ntana ɛtɛkɛta w’amɛna dia nkɛnɛmɔla tokanyi tayɛ, kete ohɔ dia Jehowa kadimolaka kaanga alɔmbɛlɔ wa tomondo w’ɔnɛ: ‘Lam’alangɛ okimanyiya!’​—2 Ɛk. 18:31; Rɔmɔ 8:26.

9. Ngande wakokaso ntana wɔladi wa mɛtɛ?

⁹ 2) Yaɛkɛ lo lomba la Jehowa, koko aha lo lomba layɛ hita. Lo ntambe k’enanɛi N.T.D., ase Asuriya wakaanɛ ase Juda. Ase Juda konanga di’ase Asuriya mbalɛndja diakɔ diele vɔ wakalɔmbɛ ase Edjibito dia mbakimanyiya. (Isa. 30:1, 2) Jehowa konanga dia vɔ ndjaɛkɛ le ase Edjibito nɛ dia dui sɔ diakakoke monga l’etombelo wa kɔlɔ. (Isa. 30:7, 12, 13) Lo tshimbo y’Isaya, Jehowa akatɛ wodja ɔsɔ woho wakawakoke ntana wɔladi wa mɛtɛ. Nde akawatɛ ate: “Wolo anyu wayonga lo ntshikala ki ndo lo mɛnya wɛkamu anyu” le Jehowa.​—Isa. 30:15b.

10. Lo akambo akɔna wakokaso mɛnya dia sho ndjaɛkɛka le Jehowa?

¹⁰ Ngande wakokaso mɛnya dia sho ndjaɛkɛka le Jehowa? Tɔsɛdingole bɛnyɛlɔ dimɔtshi. Tɔshi dia wambokosha olimu wa futawɔ falanga efula koko wayokɔsɛka wenya ayɛ tshɛ ndo hawotokosha diaaso dia ndjasha l’akambo wa lo nyuma. Kana tɔshi di’onto ɔmɔtshi la lo dihole diayɛ di’olimu ambotatɛ kɛnya ngandji ka lam’asa pami la womoto koko nde bu okambi wa Nzambi wambobatizama. Kana tɔshi dia owotɔ ayɛ ɔmɔtshi wokayɛ ngandji ambokotɛ ɔnɛ: “Sɔna lam’asa dimi la Nzambi kayɛ.” Lo akambo asɔ tshɛ wɛ koka monga l’okakatanu dia mbɔsa yɛdikɔ, koko Jehowa ayokosha ɛlɔmbwɛlɔ keyɛ l’ohomba. (Mat. 6:33; 10:37; 1 Kɔr. 7:39) Dimbola diokama diɔ nɛ, onde wɛ ayoyaɛkɛ l’ɛlɔmbwɛlɔ kɛsɔ ndo ayokiyela?

11. Ɛkɔndɔ akɔna wa lo Bible wakokaso mbeka l’oyango wa sho ntshikala ki la ntondo k’ɔlɔshamelo?

¹¹ 3) Kondja wetshelo oma lo bɛnyɛlɔ di’amɛna ndo dia kɔlɔ. Bible kekɔ l’ɛkɔndɔ efula watɔtɔmiya ohomba wa ntshikala ki ndo ndjaɛkɛ le Jehowa. Naka wɛ mbeka ɛkɔndɔ ɛsɔ, kete wɛ ayɛna kɛnɛ kakakimanyiya ekambi wa Nzambi dia ntshikala ki la ntondo k’ɔlɔshamelo wa wolo. Ɛnyɛlɔ, etena kakadjangɛ tominadi ta laadiko t’ase Juda apɔstɔlɔ diaha nsambisha, vɔ komboka wɔma. Koko, la dihonga tshɛ vɔ wakate ɔnɛ: “Sho pombaka nkitanyiya Nzambi oko wende owandji lo dihole dia nkitanyiya anto.” (Ets. 5:29) Kaanga l’ɔkɔngɔ wa vɔ kɔmama, apɔstɔlɔ komboka wɔma. Lande na? Nɛ dia vɔ wakeyaka dia Jehowa aki lo wedi awɔ. Nde akaangɛnangɛnaka. Diakɔ diele, vɔ wakatetemala nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ. (Ets. 5:40-42) Woho akɔ waamɛ mbele, etena kaki ombeki Stɛfano suke la ndjakema, nde komboka wɔma ndo nde akatshikala ki k’efula woho wele elungi kande “kaki oko ka ondjelo.” (Ets. 6:12-15) Lande na? Nɛ dia nde aki l’eshikikelo ɔnɛ Jehowa akawetawɔka.

12. Lo ndjela 1 Petero 3:14 ndo 4:14, lande na kakokaso ngɛnangɛna etena kahɛnyahɛnyamaso?

¹² Apɔstɔlɔ waki la djembetelo yakɛnyaka hwe dia Jehowa aki kaamɛ la wɔ. Nde akawasha wolo wa nsala ahindo. (Ets. 5:12-16; 6:8) Dui sɔ hadiosalema ɛlɔ kɛnɛ. Kaanga mbediɔ ngasɔ, l’Ɔtɛkɛta ande, Jehowa toshikikɛka la ngandji tshɛ ɔnɛ etena kadiɛnɛso l’ɔtɛ wa kɛnɛ kele ɔlɔlɔ nde tɔngɛnangɛnaka ndo nyuma kande kekɔ kaamɛ laso. (Adia 1 Petero 3:14; 4:14.) Diakɔ diele, lo dihole dia sho ndjakiyanya dia mbeya kɛnɛ kayotosala lo nshi yayaye naka tambɔhɛnyahɛnyama, sho pombaka ndeka mbidja yimba lo kɛnɛ kakokaso nsala l’etena kɛnɛ dia nkeketsha wɛkamu aso lo dikoka diele la Jehowa dia tosukɛ ndo  toshimbɛ. Oko wakasale ambeki wa lo ntambe ka ntondo, sho pombaka ndjaɛkɛ lo daka dia Yeso nɛ: “Layonyosha ɛtɛkɛta ndo lomba woho wele atunyi anyu tshɛ hawotonga la dui dia nkadimola kana mbuta.” Tekɔ l’eshikikelo kɛnɛ: “Oma lo ekikelo kanyu mbayonyoshimbɛ nsɛnɔ yanyu.” (Luka 21:12-19) Ndo tatohɛke pondjo dia Jehowa ekɔ lo nama lo yimba yande oseka vuiwui tshɛ yendana l’ekambi ande wakavu la kɔlamelo. Lam’ele nde mbeyaka awui asɔ, nde ayowaolola.

13. Wahɔ akɔna wakokaso nkondja lo nsɛdingola bɛnyɛlɔ dia wanɛ waki kotshikala ki ndo kondjaɛkɛ le Jehowa?

¹³ Sho koka nto nkondja wetshelo oma lo bɛnyɛlɔ di’anto waki kotshikala ki ndo kondjaɛkɛ le Jehowa. Mbeka bɛnyɛlɔ sɔ dia kɔlɔ ayotokimanyiya diaha nsala munga yakɔ yaamɛ yakawasale. Ɛnyɛlɔ, l’etatelo ka ɛlɔmbwɛlɔ kande, nkumekanga Asa ka la Juda akayaɛkɛ le Jehowa etena kakɔlɔsha olui a woke w’asɔlayi ndo Jehowa akokimanyiya dia mbidja otshumba. (2 Ɛk. 14:9-12) Koko, l’ɔkɔngɔ diko etena kakaye nkumekanga Baasha ka l’Isariyɛlɛ kaki l’asɔlayi yema tshitshɛ dia ndjɔɔlɔsha, Asa akafute asɔlayi w’ase Suriya dia ndjookimanyiya lo dihole dia mendɛ le Jehowa dia mbosha panda oko wakandasale ntondo. (2 Ɛk. 16:1-3) Ndo otsha l’ekomelo ka lɔsɛnɔ lande etena kakinde la hemɔ wolo, nde kondjaɛkɛ le Jehowa dia nyanga ekimanyielo​—2 Ɛk. 16:12.

14. Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma lo munga yakakasale Asa?

¹⁴ L’etatelo, Asa akayaɛkɛ le Jehowa etena kakinde l’ekakatanu. Koko l’ɔkɔngɔ diko, nde kondjoyaɛkɛ le Nzambi dia nyanga ekimanyielo, nde akalange nkandola ekakatanu ande ndaamɛ. Oma l’etatelo ekongelo kakɔshi Asa ka nyanga ekimanyielo oma le ase Suriya dia ndɔsha ase Isariyɛlɛ kakɛnama oko kaki dimɛna. Koko otshumba ɔsɔ waki wa lo tshenyi ya wonya. Jehowa akawotɛ lo tshimbo y’omvutshi ɔmɔtshi ate: “Lam’ele wɛ akayaɛkɛ le nkumekanga ka Suriya ndo wɛ kondjaɛkɛ le Jehowa Nzambi kayɛ, asɔlayi wa nkumekanga ka Suriya wambomɔ oma lo lonya layɛ.” (2 Ɛk. 16:7) Sho pombaka nsɛna wolo diaha ndjaɛkɛ le so amboleka lo kɛnɛ kendana la nkandola ekakatanu aso hita ko ndjokoma ko hatoyoyela ɛlɔmbwɛlɔ ka Jehowa lo tshimbo y’Ɔtɛkɛta ande. Kaanga etena keso la ntondo ka dikambo dia wanyandja, sho pombaka ntshikala ki ndo ndjaɛkɛ le Jehowa, ko nde ayotokimanyiya dia ntondoya.

15. Kakɔna kakokaso nsala etena kadiaso Bible?

¹⁵ 4) Kimɛka avɛsa wa lo Bible. Naka wɛ ambɛna avɛsa wa lo Bible wɛnya ohomba wa ntshikala ki ndo ndjaɛkɛ le Jehowa, kete kimɛwɔ lo yimba. Wɛ koka mɛna ohomba mbawadia la dui dia wolo kana mfunda lo dihole dimɔtshi ndo mbawadiaka mbala la mbala. Jehowa akadjangɛ Jashua dia mbadiaka dibuku di’Ɛlɛmbɛ mbala la mbala la dui dia l’ɛse dia nde nsala akambo la lomba. Waohwelo asɔ wakokimanyiya nto dia minya wɔma wakakoke monga lande dia nɔmbɔla ekambi wa Nzambi. (Jas. 1:8, 9) Ditelo efula diele l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi koka kosha ki ka lo yimba ndo wɔladi wa l’eteyi k’otema etena keyɛ l’ekakatanu wakoka kokonya dia monga l’ekiyanu kana la wɔma.​—Os. 27:1-3; Tok. 3:25, 26.

16. Ngande wakamba Jehowa l’etshumanelo dia tokimanyiya dia ntshikala ki ndo ndjaɛkɛ le nde?

¹⁶ 5) Ongaka kaamɛ l’ekambi wa Nzambi. Jehowa kambaka l’anangɛso l’akadiyɛso dia tokimanyiya dia ntshikala ki ndo ndjaɛkɛ le nde. Lo nsanganya yaso, sho kondjaka wahɔ oma lo wetshelo washama oma lo lɔyɛnga, kɔmatɛrɛ yasha ampokami ndo asawo w’ekeketshelo wasawolaso l’anangɛso l’akadiyɛso. (Hɛb. 10:24, 25) Sho koka nto keketshama efula etena  kakɛnɛmɔlɛso angɛnyi wa l’etshumanelo wɛkɛso otema tokanyi taso. “Tshɛkɛta y’ɔlɔlɔ” y’oma le ɔngɛnyi koka tokimanyiya dia nkitshakitsha ekiyanu.​—Tok. 12:25.

17. Lo ndjela Hɛbɛru 6:19, ngande wakoka elongamelo kaso ka Diolelo tokimanyiya dia ntshikala ki lo tena di’ekakatanu?

¹⁷ 6) Tetemala nkukutɛ elongamelo kayɛ. Elongamelo kaso ka Diolelo kekɔ “oko longo la masuwa le anima” ndo tɔ tokimanyiyaka dia ntshikala ki lo tena di’ekakatanu kana di’ekiyanu. (Adia Hɛbɛru 6:19.) Kana yimba lo kɛnɛ kendana l’alaka wa Jehowa wa lo nshi yayaye wɛnya dia ndooko onto layonga l’ekiyanu nto. (Isa. 65:17) Yaɛnaka oko onto lele l’andja w’oyoyo wa wɔladi, lɛnɛ ele akambo washa ekiyanu hawotoyala nto. (Mika 4:4) Wɛ koka nto keketsha elongamelo kayɛ lo sambishaka anto akina. Sala kɛnɛ tshɛ kakokayɛ nsala dia nkamba olimu w’esambishelo ndo wa mbetɛ anto ambeki. Naka wɛ nsala ngasɔ, kete wɛ koka “monga la eshikikelo k’efula lo dikambo dia elongamelo polo l’ekomelo.”​—Hɛb. 6:11.

18. Ekakatanu akɔna walongamɛso lo nshi yayaye, ndo ngande wakokaso mbatokomɛ lo yoho ya dimɛna?

¹⁸ Oko watatshu dikongɛ di’akambo nɛ otsha l’ekomelo ka diɔ, tayohomana l’ekakatanu efula wakoka tokonya dia monga l’ekiyanu. Divɛsa diaso dia l’ɔnɔnyi wa 2021 koka tokimanyiya dia ntokomɛ ekakatanu ɛsɔ ndo ntshikala ki aha la wolo aso hita, koko lo ndjaɛkɛ le Jehowa. L’edja ka ɔnɔnyi ɔnɛ, nyɛsɔ tɛnya oma l’etsha aso dia tekɔ la mbetawɔ lo daka dia Jehowa dia ɔnɛ: “Wolo anyu wayonga lo ntshikala ki ndo lo mɛnya wɛkamu anyu.”​—Isa. 30:15.